장음표시 사용
191쪽
rno Artis Rhetoricae Liber III.
i Duo maximo pete sunt observanda . I. Ut cur sim , et raptim repetas ea dumtaxat, in quibus causa potissimum consistit, et quae maxime velis auditorum animis inhaerere. Si enim omnia minutatim repetas , non erit Peraratio sed novi, quaedam inutio inquit Fabiua. a. Quae disperse dissuseque dicta sunt, ita summatim enumerabis , ut ea cum novo aliquo pondere
dicantur , figurisque illuminentur, et ornentur sen- leni iis , ne scilicet videatur ta) crambe repelim, inquit NSatyricus, si nimis ieiuna sit, nudaque repetitio. Vide quam sententiosa sit, quam referta renus et ver-
his Anacephalaeosis illa, qua Aiax apud Ovidium, Suam contra Ubssem et pro se orationem ita concludit: Nec Clypeus vasti lbj caelatus imagine mundi. Conveniet timidae , nataeque ad furta sinistrae.
Debili laturum quid te petis , improbe, munus i , . Quod tibi si populi donaverit error Achivi ,
Cur spolieris , erit, non cur metuaris ab hoste, Et iuga , qua sola cunctos , timidissime , vincis , Tarda sutura tibi est, gestamina tanta trahenti. . Adde quod iste tuus tam raro praesta paSSuS, . Integer est Clypeus A nostro , qui tela ferendo. Mille patet plagis , novus est successor habendus. Denique quid verbis opus est Spectemur agendor Arma viri sortis medios mittantur in hostes rInde jubete peti , et referentem ornate rela liS. S. II. De Assectuum Commotione. . Altera Perorationis pars , munus ue alterum est affectuum concitatio et quod quidem ita proprium est illius , ut propterea Perora lidi Sedes o ctuum a magistris artis appelletur 3 quod nempe in eo potissimum loco debeat orator omnia orationis vela pandere , Omnes eloquentiae fontes aperire , et auditorum animis quasi saces stimulosque subjicere. Quomodo conectari possunt o clus in Petorali e l
192쪽
De Dispositione. Isrie. Concitantur per amplificationem, quae est gram vior quaedam ac vehementior affirmatio , ad permovendum valde idonea. Vide quae supra Iuse praece pimus de Amplificatione. Ouincm praecipve motus ciendi sunt in Penorationetis'. Varii pro variis dicendi generibus. In Panegyrico ciendi sunt motus amoris , admirationis, aemum lationis, laetitiae. In vituperatione excitandum est odium , invidia, contemptus. In deliberationibus apem , considentiam, timorem commovebis. In judiciis vero omnia concurrunt, amor, odium, indignatio, misericordia. In hac potissimum parte incredibilem quamdam admirationem habuit eloquentia Ciceronis , qui dum Peroraret, non incendebat modo iudices , et auditores ; sed ardere ipse quodammodo videbatur, ac prae-aertim quando concitanda erat erga reos commiseratio , ita ut non raro, quemadmodum ipse de se loquitur , plon Ie es lamematione forum perorando compleverit. Quapropter si sorte aliquando plures Oratores pro eodem homine dicerent, Ciceroni Peroratio relinqui solebat, ut ipse ita testatur libro de Oratore: m Quid ego de miserationibus loquar Quibita ego M sum usus pluribus, quod , etiamsi plures diceba-J m mus perorationem tamen mihi omnes relinquebant,m in qua ut viderer excellere, non ingenio sed do
Satis hoc indieat Peroratio Milonianae 3 ubi sic ait: Aed His sit, neque enim prae lac mis jam loqui possum, et hic se lacrymis defendi oelal . . . . Et indem oratione et Me quidem , judices, e nimiant et interimunt hae ooces Milonis, quas milio Ossidue , et
quibus intersum quotidie. Itemque pro Rabirio ta3 Po- s umo : Sed jam quoniam til spero, fidem quσm potui ibi praesuli, Postume , reddam elis ac mus , quos debeo . . . . Iam indicos tot hominum fletus quam sis earus tuis , et me dolor debilitat, laesuduque uocem
tal Postumus sine adspiralione eontra e mologiam , ita AD dva. lapides antiqui.
193쪽
iciet Artis Rhetorieae Libsir III.
Eadem concitandae commiserationis arte perfidus ille Sinon Aeneid. i. suam ad Priamum et Trojanos veleratoriam orationem ita concludit:
. Quod te per Iupetas , et conscia numina veri, Per, si filia est , uae restat adhuc, mortalibus USmaa Ix leuiu ta sides , oror mirerere laborum Tantorum , yiserere anti non digna serentis. . in mam plena Ix asseetuum , quamque, uexamina si ovidium Ulyssis p roratio, qua Achillis arula tandem ii stravit, et Aiacem , doloris ac repulsae impatientem . ad myrte madegit: eo At vos , o proeeres , vibili date praemia vestro , Proque tot annorum curis , quos anxius egi. IIunc titulum meritis pensau sum reddite nostris.
Iam labor in fine est, sa obstantia fata removi, Altaque posse capi (bj faciendo , Pergama cepi,
Per spes nunc socias, casuraque moenia Troum, Perque Deos oro , quos hosti nuper ademi, Per si quid superest, quod sit sapienter agendum, Este mei memores aut si mihi non datis arma:- Buie date: et ostendit signum fatale Minervae. Quaeliam Suni Praecipuae Pirtutes Perorationis tis . Duae. i. Ut Sit vehemens ad permovendos animos. I. Ut sit brevis rum quia ut observat Tullius, lac mad cito crescuis et animorum incendia celeruernestinguuntur.
194쪽
I amel si quae de Inventione, Dispositione , et Elocutione fusius disputata sunt a nobis hactenus , ad quodlibet argumenti genus facile possint accommodari , tamen quo res sit expeditiοr et cuillhet ma- .gis in promptu , de variis orationum generibus particulatim tradenda nobis esse praecepta iudicavimus.li eque salis vero eSse censuimus , generatim atque' universe indicare fontes , unde manat omnis oratio; nisi etiam singula itinera, singulasque vias indicare singillatim aggrederemur. Omnes itaque , quae haberi possunt orationes ad tria dicendi genera revocantur , nempe ad demonstrativum , deliberativum, et judiciale. Ad genus demonstrativum pertinet. I. Oratio Panegi rica et di. Oratio natatilia , seu Genethliacon 3 3. Epithalamium , seu Oratio nuptialis 3 . Oratio funebris rum S. Gratiarum actio , G. Epinicium , et oratio gratulatoria. Ad genus deliberativum revocantur suasio . dissuasio, hortatio , commendatio. De duobus orationum generibus enucleate videamus , nam Iudiciale minus est nostra
aetate usitatum. Dcilipeo by Cooste
195쪽
Ariis Rhetoricae Liber IV., CAPUT PRIMUM., ' De Orationibus , quae pertinent ad genus
S. I. De Osaiii, ne Panegyrica.
t denam nomentistitim diuiti Ponem ricus lis'. Panegyricae orationes proprie dicebantur il in quae magno apparatu habebantur olim in panegy-xi (aj hoc est i in publico solemni lde Graecorum undique convolantium coelia , Sive ad ludos faciendos , sive ad sacra , (bj nundinasve in aliquo ein porto celebrandas. Ilarum porro orationum initium quo splendidius esset, sumi solebat a Iaude lium inis illius, quod . ludis praeeSSe credebaim, ut Olympii Iovis in ludis Olympicis , Apollinis in certamine Pythico. Deinde sequebatur laus gentis , ubi ludi celebrafiantur. Denique Principes , vel Magistratus , qui certamini ae praeerant, pugiles, qui decertaverant, ac praesertim, victores qui praemia tuleram, plena manu laudahantur. IIaec erat ratio veterum illarum, alimum , quae
habebaniur in panegyri. Sed posterioribus temporibus non illae solum voviae sunt Panegyricae, quae solemnibus in ludis dicerentur , sed illae etiam. quae in nobili quopiam consessu, qualis est Senatus , in Principum laudem habe ntur. . , II. De Inventionibus et sontitas Panegyrici.
Quoenam series aereoti solet in .Pauerer o Z Κ., Duplex, artificialis nempe et naturalis. Servatur series artificialis , cum indiscriminatim confuso temporis ordine , omnia ad ceria quaedam capita ex arte revocantur: v. g. Si quis veteris, seu majoris Catonis laudes ad tria haec referat capita, quod fueru
196쪽
De diversis Orationum generibus. In optimus Senator , optimus Orator, optimus Imperator Simili ratione Tullius in Alaniliana , Pompeii laudes resert ad scientiam rei militaris, ad virtutem i ad auctoritalem , et ad felicitatem. Sic etiam Q. Curtius Alexandrum M. laudat ex hoc duplici sapite , virtute scilicet et fortuna. Fole' in est , inquit licum Plurimum postili debuerit , brumi se si lunae , quu- solus omnium moriolium Arroles habuit. II te porro artificialis ordo longe pliis habet Hattis et ingenii ,
quam ordo naturalis. Quiamiam est series notarolis le Series naturalis ea dicitur , in qua historiae ac lemporis ordo servatur. Ilaec autem series divi-
dilur in tria tempora illud quod vitam anteeessit; i illud quo quis vixit; et si naturae concesserit illud, quod mortem est consequutum.
Bunc persaepe adhibuerunt Isocrates et Tullius. IIunc serme usurpavit Plinius in nobili illo Traiani in Panegyrico . Nam illius laudationem orditur ab adoptione , lemporis ordinem sere servans. et ad tertium usque Consulatum perducit. Utinam vero Serius ha-hila fuisset pulcherrima illa laud alio , ut reliquam etiam optimi Imperatoris vitam haberemus. Cum enim in tertio, ut diximus, Traiani Consul alia sistat Plinius, nihil prorsus in illo legas de sa Decebat o victo , unde Dacici nomen. retulit Traianus , quod quarto Consulatu contigit; nihil de tot aliis rebus praeclare ab eo gestis. Quae vero Plinius refert, etiamsi non magnum belli ducem ostendant Traianum , quia nondum ejus ductu bellum fuerat gestum , lamen signis Sunt, ex quibus magnum olim belli ducem fore liquido conjici poterat. Verum qua parte nos destituit Plinius , alii Paneg tristae , sed aliis in Imperatorihus, exemplo esse poterunt et ut e Latinis Mamertinus , aliique , qui cum eo pariter solent emidi. Nec plane aspernandus Ennodii ibi Ticinensis Episcopi, anegyricus dictus Theodorico Gothorum regi.
(al Deeehalus Iortis ei industrivi Daeoriam rex , qui diae fuit
197쪽
icis, Artis Rhetoricae Liber IV. E Graecis adeundus est Iulianus , orationibus dualius in laudem Constantii Imp. Juvabunt quoque plurimum Latinorum Poetarum Panegyrici ut ille Tibulli ad AI essalam libro . seu Ovidii , seu Lucani ad Calpurnium Pisonem. Quibus adde Paneis guricos Claudiani , Sidonii , et aliorum. Ilic naturalis ordo perfacilis est , sed vulgaris ac
plerumque languidus , nisi verborum sententia rutuque inori hiis aspergatur, et aculis excitetur sententiis rum ulit aclum a Plinio in suo illo eximio Panegyrico , in luem , tamquam in eximium exemplar , intueri po
S. III. De tempore , quod ortum antecessit. Quid laudare poterit Omlor in ulo primo tempore Tria, nempe genus, patriam, et auguria, Si qua forte pueri natalem horam praeceSserint. Quomodo laudari quis poterit a genere lx . Si genus sit illustre , laudabis a splendore natalium, maiorumque rebus geStis , quae sunt quaedam virtutis quasi . semina , in nobilium animis insi-ia. Dices , malorum virtutem in eum , quem laudas, cum sanguine pariter fuisse transmissam, juxta de an latum illud Ilorati Tverbum et Fortes creontur fortibus. Dices silios impressis majorum vestigiis insistere Solere. Ilinc illud Claudiant : Nobilitas cunctis exordia pandit
Laudibus , atque omnes redeunt in seminae causae. IIiae XIaro magnifice laudat Camertem Aen. II. Cui genus a proavis ingens, clarumque paternae Nomen erat virtutis, et ipse acerrimus armi S.
Quid socio est opus , Si is qui lausitvr, obscuromere natus sit p. te. Locum habere poterit illud Minutii Felieis ist
stinguimur Vel illud Velleji Paterculi: Optimus quis--que nobilissimus. Dices quoque cit in Seneca et Non fa- Ω-hilem Abiam pilenum fumosis imo ibus. Nemora nosticum glorlam cisti: nec quod Onte nos fuit , nostrum est. Animus focis nobilem cui ei quocumque conditione si ra condissocem licet surgere. Usurpabis
198쪽
De diversis orationum generibus. Is iritum illud alterius Senecae : oui genus laudo suum, a sena laudat. Nihil ei iam magis Ilervulgatum quam effatum illud Llivssis in certamine cum Ajace fa : Et genus , et proavos , et quae non fecimus ipsi,
Cui plane simillimum est quod ait Iuvenalis Sat. 8.Malo pater tibi sit (b Thersites , dummodo tu sis Aeacidae ( similis , Vulcaniaque arma capeSsa S , quam te Thersitae similem producat Achilles , - Majorum primus quisquis fuit ille litorum , Aut pastor fuit, aut illud , quod dicere nolo. Denique ne generis humilitas quidquam de laudi-hus delerat, erunt in promptu communia haec ex eni-pla. i. Lugustum patre avoque (d argentario natum esse , ut nonnulli 'voluere : proavum vero habuisse libertinum et avum autem maternum fuisse pistorem Ariciae, quod illi non semel exprobravit Antonius, teste Suetonio. 2. Agathoclem Siciliae regem patri figulo natum , teste Justino. 3. Ptolomaeuin primum Aegypti regem , a quo successores οmnes dicti sunt ..d Ptolomaei , e (ej gregario mili te normne Iurgo fuisses prognatum. e. uagnum illum Arsacem , primum Parthorum regem , unde item Arsocidue dicti sunt , obscuris omnino natalibus ortum fuisse. 5. Demo- Sthenis Direm , gladiorum fabrum suisse. Quo allam. dii Juvenalis , eum ait Satyra to.
Dis ille (n adversis genitus , latoque sinistro ,
Quem pater ardentis massis fuligine lippus A carbone, et forcipibus, glacliosque parante Incude et ig) luteo ulcano ad rhetora mi Sit
199쪽
i Artis Rhetoricae Liber IV. Erit etiam in promptu magnifica illa Tullii vox,
cum contemptim noous Arpinas appellaretur : Ego , inquit , meis majoribus uirtute mea semelveti. Denique
Poterit usurpari quoque ingeniosum illud dictum I p,i- Cratis , qui ex suioris silio , ob summam rei militaris peritiam factus Atheniensium exercitus Imperator , invido cuidam generis ignobilitatem exprobranti salse respondit: Meum Venus a me incipii , tuum in se desinit. Meorum primus ego sum ; tu tuorum ultimus. Quomodo ducitur laus a patria lSi ea illustris fuerit, virisque insignibus nobilitata , hoc ipsum in laude poni solet. IIunc laudationis fontem non ignoravit Virgilius , cum ait de Didone :Multa aj viri virtus animo , mullusque recurSat
Quid facio est opus , si pabia sit ignobilis, et
Obscum , pes etiam infumis lis' i. Usurpabis memorabile illud Anacharsis verbum , qui cum natus esset in Scythia, et a Graechnescio quo Borborus et S tha per contemptum ap- Pellaret,ir , perquam ingeniose respondit. Mihi quidem Rabur Ambro e3t, tu uem pol lami ri. Dices cum Iuvenale, tametsi adeo pervulgata esset Abderitarum stupiditas, ut etiam in communi Proverbio versaretur et unde Martialis rum Abderisonam Aera a plebis habes et tamen Abderiiam fuisse Democritum, Physim illum subtilissimum, naturaeque venalorem a Trunum.
Cujus prudentia monstrat Summos posse viros , et magna exempla daturos vervecum (bj in patria , crassoque sub aere nasci.
3. Juvabit etiam illud Claudiani , de laudibus Sillaeonis sej et
di Lectos ex omnibus oris Evehis , et meritum , numquam cunabula quaeris, Et qualis non unde satus.
Iah. v. tui Persone Melae da Uni Meae. c
200쪽
De diversis Orationum generibus. Iss . FFiet quoque mirum in modum illa Ausoni sententia de Severo Imperatore , qui natus erat in Alalca.
Punica origo illi rum sed qui virtute probaret
Non obstare locum . dum valet ingenium. Ouomodo laudari quis poterit a, ctuguriis, et signisi quae illius orsum culecesserunt tis . Si quid forte singulare contigerit, quo pueri futura claritas et amplitudo quomodocumque portendi videatur , id solerter in laude ponendum erit. Cujus.. modi est fax illa , quam decuba praegnans utero gestare se somniavit. Ejusmodi est etiam vitis illa , quam in somnio vidit Astyages, quae palmitibus Asiam; obumbraret unde Cyri magnitudinem praesa, Wri ab sa ariblis responsum est. Id genus est etiam, illud fbj examen apum quod, in nascentis' vel vagientis Anthrusii labris; consedisse diciturii II is adde, quoade mirabilii S. Ioannis Baptistae ortu narrant Sacradi. Paginae.. Nec omittenda est orbicularis illa flamma , quadi nascente Ioanne Pico Miratidulano ,. qui posteae eruditione, quoddam portientum fuit , supra caput ma tris. parientis visa est eL mox evanuit. . S. Iv. De iis , quae in vita ipsae . . 1 Iaudari, possunt. oenam is homitas, pili totidem Preseci iam --.nemur P . Tria haec imprimis, virtutes,. scientiae, et .a raedia Ouaenam .pistules, Sunt pes morime celebrnndae e . . iiii. Primum i ut par est, loeum obtinet, Religio , pietasque in Deum , im-Parentes et . Patriam. . Ex lita capite suam ipsius-commendationem exorditur Aeneam v
Sinn' pius Aeneas , raptos qui ex hostei Penates.
Secundum locum sibi jure vitablieant' clementa x, modera iό , atque iustitia.. Ex- mirisiee commendat Tullius prvi Mareello in I uinum vincere ,. iracundiam cohibere , Victoriamumpexam