Publii Demophili Ad Christianos principes de pace protrepticus

2쪽

PUBLI DEMOPHILI

CHRISTIANOS PRINCIPES

Ublica voce loqui, dc omnium ore suo mentem

e primere, nec unquam indecens, nec nostro seculo arbitror

illicitum; quando publica etiam doliunationis flagitia, quaeque ambitio majorum aut sequens libido faeda invenit, monimentis consignata, ω quod complementum audaciae est flagitiose patrata impudenter laudata legimus Minori utique crimine apud sanos seculum suisi veris coloribus expingeretur araderetur posteris. Nos vero quicquid retro malorum oblivisci quam enarrare, qualecunque remedium quam muliebria lamenta gestimus afferre. Sed me quidem intuens haoco quod eXcusem, nec habeo quod calumniis opponam, praeter unam pietatem nam veluti in morbis gravioribus gravissimum est, quod voce: mente sana destituamur ita tot barbararum belli calamitati ignorantia remedii prima domaxima est. Adeo inter arma pietas obmutuit, ut, cum praeclaris fultis vix nobis quies possit restitui ne pacifica quidem verba habuerimus. Exaruere quin imo ipsae diuturnitate lacrimae , nec superest,quod pro nobis digne loquatur, praeter reliquias nostri. Non tamen rigebit incondita ac rudi voce, quae belloru mala vix effugit, bella incusare quae si rect

ribus Reipublicae Christianae salubritervi necessario pace mutanda ostendimns,vq- luimus quidem aliquantulum paci conserre: sin minus,vestrae Clementiae erit Christiani Principes, ante ferre ut itatibus vestris miserorum salutem, quod non de

beti benignesonare.

Virtutum merito tuarum auspicis, Aucus a pro Pace disserere incipimus, quibus solis maximus Regum esses, nisi te imperii fastigium extulisset. Est unica fluctuantis Germaniae anchora,unicum solamen caeteris tristibus ac sinistris,uno laetatur, quod malis late grast antibus opposuerint te fata Quid enim aliud miserae reliquum p quae nunc tam sibi dissimilis, ut rudera magis sui quam seipsam exhibeat. Hac deserta, hic lacera oppida; hic urbium rogi, hic cadavera ager incultus, rarus agricola,tota regiones solitudinum instar habitatoribus vastae. I acere licet, quot quantis, saeviendi polluendique modis res eo redacta; abrepta per vim conju- pes, as virgines, fratres a fratribus occisas, liberos in conspectu parentum truci latos Germania omnium flagitiorum ipsa monumentiam conliituta est;ade que furor transcendit facinorum, ut ita loquar, legem, ut vulgaria scelera jure belli putemias liceres inauditum d horrendum sit oportet , quod nunc inter acinora isticitur. Nimirum qui non unius aevi crinainibus latinius, plurium secul rum

3쪽

4 PROTREPTICUS

luimus paenas, & quasi nimium humanitatis habeant fata quae semel perimunt, belli S pestis Sc famis extremum iidem tulimus. RapinaedoeXtorsitones olim opulentos affligebant; nunc ne egestas quidem secura sed plectitur, tanquam mortemnaeruerit, qui non possit vitam emere. Nec tantum in humana quid Is licet, pariam esset quod in sanguinem Mincervices nostras improbitati regnum, si religio, si divina in tuto essent. Spoliata fana, arae Dei innocentium sangvine commaculatae, sacrilegia in leo itimum quaestiun cessere: divinis tamen humanisoue obruti piaculis

postulant, placrosanctam Dei causam agere videantur, illi ipsi, quibus summus

heu neque sacer neque sanctus est Minori dedecore haereses propugnarent, quam sub unius nomine omnibus sacrisin religionibus bellum indixeritiar. Haec parricidia, haste mino ecce vobis, bellorum machinatores; egregium ambitionis vestra pretium, nisi si, quod de virtutibus praedicant Sapientes scedera, cribis

ista sunt praeinium. Sed tu,Germanice Caesar,non haec planctum scemineum aut vanam lamentationem crede omne damnum tuum est tam dii belli ipsum Ini minis, tuum aerarium est praeda Geritur bellum eXternis nominibus, tuo ix in sanguine. Quantum egregiae sternitur pubis tanturi tibi virium & virtutis eripietur, ut ipsae victoriae clades tantum laetiores sint,imnerium speciosiore funere conditurae. Etenim septem feret viginti annos, granae secuti sparium bellatur; du decim jam vincere dediscimus: etiam nunc quid tanto cruore totque malis r

demptum sit, de die in diem magis dubitatur. Aliorum enim aliquando nationum auditae discordiae civiles factae perpetuum Gerinaniae enenum quippe Principum, Nobilium, plebis hic ingens multitudo: qui singuli diversa volunt, una omnes E.

bertatis libidine moventur feroces natura homines cum quietem oderuut, facile bellum inveniunt. Praecipua vero armorum causa,quod domus Austriaca longo iniis

sperio Nilurimis vii toriis Principibus formidanda, nec his libertatis nec illi, rii modus esset. Accessit Religionum diversitas, speciosus imperantibus praetextus

Macer stimulus vulgo, ignaro nos pridem vera rerum vocabula amisisse. Denique errore Austriacorum aperta bello via, cum metus ecodii causis nondum sublatis victricia arma deposuerunt. Ita natum saevum bellum, quod trahi magis quam confici potest. Germanus enim miles ut caelo sol ue suo ad pugnandum acriter animatur ita lentitudine naturae fluxis& praegrandibus magis quam firmis corporibus, comiti attonibus dest opinis ad munia, quae celeritatem requirunt nimis r tardatur: praeliis bonus, Dello nec vincere scit nec vinci. Sed Germania ante hac non multum a victa abfuerit. Post Palatiniun, Danum, Brunsvicens in debellatos videbatur a dominante subacto Gustavo arma inovente, ostendit superari se non Dosse, aut posse pro libertate. Nimirum belli tum exitus in uno atque altero praelio erat: paucae urbes annuis copiis aut arte muniendi contra obsidionum moras firmatae commeatum, arma viros, obvia ministrabant oppida: inde perseciuili stetia ac vi ' ori iti victoribus in proclivi erat. Abiit nunci transvectum est tr

'paeoriam tempus omnium rerum penuria dc egestas vicerunt,4 ut victi fit a. fores inedia fatiscunt Praeterea multae urbes, naturali situ viceNpugnabit. Mihi te adjutae sunt,dc eodem illo munimento, circumstrarum regionum inopia. Cum vero res militaris duce dc milite constet, illos tantopere delectat regnum arnu rum, ut illud non Properent ejurare. Servorum legiones, cohortes equorum, resiam aulaira, principes ipsos habere inter mancipia,totarum provinciarum rapere stipendia; quippe quibus in naturam transiit omitia ex libidine agitare: absque ari ' i ti l l, i ivere viderentur. Iis insuper audii sunt holioribus, quos non possint is ne bello dc scelere. Cum enim Principum Coinitum d quae alia nominum addi-

4쪽

tamenta, non pompa virtutis, sed aulae inanibus Maureis conferrentur vinculis, suis facultatibus non polleant homines novi, aliena quaerunt; ubi aliena deerunt, etiam tua, Caesar, deDraedabuntur. Hosne putes serio pacem velle, qui ultro oblatam vix ferrent pHol ne per ancipitia velle clarescer quibus tutior ex raptis opibus claritudo pCessaverunt praeclara illa facinora, postquam praemiis virtuti ademtis plurimi honores divitiis quaeruntur,omnes retinentur.Pares improbitati, humori levitatis sordes; ubicunque per no stant excubiculis stabula, ex tricliniis popinas Uciunt ea cura ut partem rei conficiendae putares,vino lustrisque confici. Seci parum hoc plus exemplo quam vitiis nocent. Miles quam non gloriae,non pa- e amore sed ad perfugium nequitiaevi perditarum visae rationumvi spe ulterius peccandi sumusit militiam, per flagitia exercet: concussiones angarias, rapinas pro stipendiis nabens,ineretur quantum potest auferre: ideoque criminibus magistere quam serro, inire pugnam injussu ducum, sine cura corundem fugere, nam di honestiora jam videntur transfugia;jam ante ad improbitatem tran Ius et tint. Ridere libet socordiam illorum, qui sic bella tractandari hostes citrali ondium Reipublicae arbitrantur atterendos Scilicet hostiles tantum vasta-

agros, hostilia diripimus oppida non etiam cum sociis: subjectis ita bellum

perimus, ut nillil eis belli relin luminis. quidem uti terras tributa recusantes nata male evalles, ita amicorum uXta ac hostium fines depopulari latronum magis quam militum,&contra fas disciplinae, armorum animae. Enimvero nullam ut tortim tantam puto multitudinem, quantam absque Caesarei fisci impendio

loturi set Germania nutrire,si disciplinae umbra, si pudor tantum aut modus aliquisicentiae fuisset; quando per tot annos uti verita quid ultimum in pace, ita passa est adhuc patitur quid in bello. Sed quemadmodum inveteratos morbos nutriasius quam medeare: ita mala haec praevalidari adulta, quia tolli non possiunt, meliu fi ,rtassiis tolerantur. Caeterum certum est nihil certi esshillis iii armis, quae viros fortes corrumpunt aut absumunt. Ergo nemo expectet, ut tuisi hostiuiri ionibus trutinatis, quid validum, quid infirmum , dijudicemus. Turinae sunt dii tuito conglobatae fortuito fideles; cum fidem, animum, obedientiam, omnia a sortiana habeant, nihil habent. Quanquam Ferdinande Caesar milites tui numero&virtute sunt inferiores non enim semel exercitus caesi; crebrae clades multa Oppida, magnas traΣerunt provincias Gallia quot triumphis superbas quot urbibi in castellis.circumsepta DNec ultra eos terminos, quos pacta aut temporisiquitas, sed illos ipsos, quos rerum naturaei praescripsit,eXtendit imperium.

I is montibus tanquam muro, Rheno tanquam fossa munitur: hic ablorbet, extinguunt, quicquid flammis internis pariat alendis Suedi quos in re militari ii os habeant, cum eos quotidie facta sua commendent, dicere supervacaneiani sit &quis dubitet, an militem meliorem totiens victores. Veteranus enim ut de

praeda pugnans, nisi paret vietoriam, victoria paratur. Praeterea illas possidentitates, quibus ne timidiis inii otio estoeminati nisi temporis diuturnitate cxpellantur. Quamvis mill Gustavo Rege, magno imperatore , ingentem tulerint cladem Sc bellum non jam dominationis cupiditate, non regia deXtra, non

summo animatum imperio, minus metuendum creaatur: vidimus tamen eX perti simus posthumam fortunam egregium documentum, claro imperatores, fato cesserint, nondum hostibus cedere. Nimirum tantuin ab his in caeteros dii unditur virtutis,ut etiam nepote posmint vincere Bellica Macedonum lausi uno periit seculo: Vel Philippo imperante senserunt Romani eos Alexandrianii bu se. Enimvero idquarii belligerantis conditio Auguste: periculum sine spe r triumphi

5쪽

6 PROTREPTICUS

triuimphi subis,certas devictoria, quae ut vincas vi meretur. Quid enim perdant Suedi praeter partem ImperiiGermanici, id est, tua foedo frigore, riipibus inaccesssi s. vastis lolitudinibus, mari,caelo, terra, defenduntur: ast totu imperium, quicquid sertilium: opulentaru superest regionum,illis sortuna praemium posuit. Et ciuid non ausint victores, qui ne vincerentur, novos hostes, nova regna impune laceruuerintpQ ii jam omnia populantes, insessis signis ciuia' provincia in alteram descendant Nec parum refert, an alius agros tuos, an tu alienos urasi evastes: Ut plurimum

tutius, semper majoris animi est in serre pericula quam propulsare. Illa vero summa imperii pestis est grande hostium decus, quod Umisiteta stipendio Ge mania bellent, commodent nomenin imperium alienae calamitatio Libertas etiamo religio temnestive obtentui sumpta, quando utrique timebatur, vulgus

non parum cepere. Illud denique magnum malum, quod miles tuus aeque ac hostis noceat, non aeque excusetura meliora ab amicis postulantur quae in hoste clementia,in amico crudelitas; quae in hoste disciplina in amico vocatur licentia: facile captat beneyolentiam, quo atrociora homines timent. Ne de vulgo tantuml

quar Principibus sus necta Austriacorum potentia, tanquam Hispanorm consiliis regatur: plusquam legitima S libertati serenda agitet. Nec aegre ferunt vim Cae-laris infringi, mari Germaniam nisi se vincat, invii iam 4 , mori me lateat opinio

quorumdam bella haec, quae Principum magis fines exscindant, die Imperatoris esse quando nihil magis Imperii potentiam divellat,4 contemptui exterorum exponat, quam ipsum inter se discors imperium. Sed constat hosce Regulos non adeo alteri nec eorum expilari aeraria: quippe qui se nius bellum gerentes, non aeque iri velligalibns imponendis inertes, nec tam stolidi sunt, ut opes subdictorum aliorum ramnis reservent. Et si hisce bellis ad inopiam dilaberentur, nihil ultra metuendum sed bellum civile pro lucro esset. Non enim sic debellatur Germania, quae etiam in

crederetur pavere,ium maxime saepe terruit. Experti id non semel Caesares, Mutunum pro omnibus dicam, Atavus tuus,Imperator, ille cujus virtute renata anti-

'Vt rq xantum legebantur, viderunt secula nostra; ille cui fortuna

indulsit deditque, quantum poterat,ne simul daret terrae Imperium: qui Galliariina Regem potuit ducere in triumphum, obsidere Papam in mole Adriana, insilire Ottomannorum Vannidi, multatis regno Priucipibus Germaniam creditus sub gute; arolus Q tantus, post tot triumphos& tantam in Republica experientiam quid possint 2 audeant Imperii Principes, didicit, quando Lanigravium ex pacto cunctatus dimittere, a Mauritio Saxonia Electore superventus in Italiam coactus et concedere. Sed possint hoc modo discidii poenas persolvere: in amicitiam reve hi debent amici haberi, ut nemo in corpus Imperii nolit redire. Ultio tamen placeat ultor profecto displicebit, qui sine summo tuo periculo te non vindicaveritoicut contagiosam luem stolide quisquam vicino imprecetur, ita male consulatur vindictae, antequam securitati Austria ciuidem diu fuit immunis non sibi, fortunae illud aut errori Gustavi debet potuit ille victor quamlibet Germaniae oram subiugare, sed maluit s&quidam avaritiae eum incusant,Bavariam per populari. Tr natur ergo bellum, det quae ejus alea est utrique triumphos utrique es ades. A ne cum caeteris regionibus egestate arceantur, Austriam nunc petent hostes tui pri cerunt bonis malisque suis frustra Germaniam vinci nisi Austria tentetur: hanc

ercitu, cum quo nunqtum sine ingenta clade erratum; si jam tibi non bis licet pes

6쪽

re si Austriam Sc tuas terras sibi despondent; si muros sere Viennae circumstant. idem aliqua Dacis consiliis fides, exaudiantur gemitus miserorum,dc pietas sit, quod: Reipublica, tua salus poscit. Tibi prosecto, o Decus, eo gloriosius erit bellum pace mutavisse, quo sanctius est invenisse arma quam cepisse cumque antehac tantiun in re militari meriteris laudem, nunc reliquum est, ut etiam in pace

Carescas.

Quoniam non sexum tantum, sed Augustum imperiumi summam fortunam supergrederis virtute dc meritis , GAL L ARUM AUGUsTA, absque injnria divinarum tuarum virtutum non licet dubitare, quin victoriis, triumphis tuis quietem Reipublicae Christianae antehabeas. Post tantam quidem laudem, unam mor errarum orbis dete expcistat, una hac te digna est. Reddita pace obligatum αι enS rerum parentem te salutabit, futurum Sc aeternitas ipsa praedicabit He-IOlnam Gallis sane nomen deerit, quod pro tanto beneficio tibi®i indant: λγObis nominabuntur. Non enim pacem probo quia adversus Christiano MCatholicos Principes bellum tractatus una imperii salus adhibeatur in consilium: non quia advertius statrem& sororem tuam;hominem exuat,qui purpuram induit Licet

non me fallat, quod pietas Religio semper tibi prima fuerint, dc pax minus re

sit, quam necessariam probaverim. Morem tamen gerens seculo dc regum

itoribus, s Dosita catasa, rima demiam damnabo, quae regno non conducant.

. multis in helgio&Germania civitatibus, toti in Hispania: Italia avehai nciis, milite,ducibus, pecunia, potentissima, ubique victrix, ubique seipsam Io sed nisi victoriis illis modum ponat ut hodiernus ejus status hominumque illoriam notum est ingenium majorem se faciet faciliusquam seret. Sicuti tempestate calidiore tracto ad exteriora cruore interna corporis humani haud proinde foventii Lita si nimium sanguinis attrahant brachiari pedes imperii peruis ipsum cors necessario flaccescent.Crescit acquirendi libido cum acquisitis;ambitio &famaeam fames parantur saturitate. At habent regna mensuram suam;quam ubi excesserint, 1 sua mole obruantur. Quo magis laborandum, ut selicitati temperes,ne clades hostium acquisitae terra ',inania stare nomina, tibi imponant, ut non ponderes, quantum Reipublica ex triumphis utilitatis ac levamenti accesserit. Falso imperium auget, Cui triumphando illud enervat Vicisti, iliacis quotidie hostes tuas, Gallia. Quid ergo singulis annis, non dicam nova supplementa, sed totos comparas exercitus Regiones Urbes regno adiecisti. Quid ergo crescunt tributare vectigalia tua, cum immensa sint; foris tibi Dellum est alienos divexas fines: quid ergo in Gallia media in pace inveniuntur deserti prae stipendioriam onere agri pquid aliud si victa esses in hostes in te ingruerent, tibi accideret Quamobrem vidi nus invisum plerisque Richelium velut causam malorum quo defuncto fune

re qui Ludovicum XIII auderent accusare,& Reginae dominatum votis cX- petere: hac imperante, denuo ostendunt alias se reges optare malle quam habere, nisi gravia durae pacis mala immutentur. Non enim pro restia salute, sed pau- n lubidine tantum sanguinis effundi, quando quae victi soleant pati vi flores Patrantur Bella quidem domi funesta, sed furore quόd in una clade absolvere regiones Pacem nunc legibus fici tam, ut impcoba prudentia aeternum saeviat. Frustra se Richelii morte laetatos si homines, non vitia, perirent. Utique illii supervixisse satius suisse, qui tantum rapuisset quantum satis sibi&suis esses . Nunc hominem novum imperatae, iura eo novas libidines, novos satellites. Si servire oporteat, honestius obtemperavisse homini Gallo Foede exteriaqharere, qui se contemnat, ut viles Malienos. Haec regni turbamenta non parvi

faciendi,

7쪽

facienda;quis enim onerum, quis collarionii, quis bellorum finis p Quin quo diu tua

metu coini rimantui rebelliones suppullulantes , eo acrius tandem erumpent, dissicilius sedabuntur. Iliud mortalibus ingenium, ut cum diu se putent inutierito premi, malint merito opprimi Aliae animonii tempestates incilius exoriuntur Aresidunt . desperatio tardum est, sed extremum malorum. Nec desunt plebi capita, principibus aut eorum filiis pristina dignitas manet mente reposita Exules

terras mutavere, non animum quicquid eis donatur, beneficium, non aestimant quia plui a habueriint: ut beneficio non devincti, res novas moliantur. Equidem

si ullum rest num illis ampliandi imperii somniis debet parcere Gallia, ut quae chaos quoddain plus secum quam cum hostibus habeat negotii. Tacebo mille alia, quid magis sordidum ac pestilens,quam omnes potestates non occulte ut saepe solet Rirrepere ambitio sed palam venire quas auro adepti, nihil meritis, nihil dignitate,

omnia quaestu metiuntur, justitiae dc vitiorum nundinas instituunt. Magna ἐκ Romana exempla non nisi Romanis aemulanda prius leges, prius disciplinam militarem, prius virtutem Sc prudentiam ab his sumite Galli post de imperio cogitandum. Quanquam fato illudi fortuna magis quam humana prudentia contingit. Si quid in nosis est, fatum hoc rirtute paratur. Postquam erae artis oblitam genus humanum, irrepsere fraudesdoquanto quaeque gens astutia valida prae reliquis esse

caepit. Ne nunc quidem praecellit Gallia . scd scroci hciminiim si rem dc libidine fortunae caput cxtulit. Quod si altera tantum harum stabile quid&firmum habet,

haud vane sibi polliceantur magnum imperium,diuturnam felicitatem. At si fortuna Franci iidem qui semper, id est, nunquan iidem viderint qui nimium eis confidunt. Sunt quidem homines feroces valde atque animosi, sed impetu magis quana Perseverantia agunt cito pariunt, cito cedunt victoriam, prosperis rebus bries, adversis pavidi. Quo magis miror,quosdam super lus undamentis magna struere M pacem in speciem adornatis dissuadere consiliis Paribus enim utrinque partibus aut altera subacta transigendii cum Galli ante Hispanos armis nunc sint,3 hi victas nec dum manus dent, illos debere quidem pacis amorem praeferre, sed non deesse fortunae praebenti se sequi potius quo auguria vocant. Cum quibus quaeso bellum habes Gallia an cum una insula Britannia mit&haec tibi formidanda, an cum singulis ducibus fuere dc hi pares, Cum Austriacorum tibi, ne nescias, imperiores cst,cum oppidis infinitis, cum divitiis immensis cum tot nationibus: regnis, quot

ViX unus homo percurrat, ut si jam fata annuatit, non Alexander aliquis tantae moli parsit. Est illis Imperium Romanum,nunquam obscurum nomen,etiamsi aliquando obumbretur. Est firmata longo imperio domus&Principes in summa sortuna admiraculiam concordes. An vero Hispanos tuum ipsa gentem nescis, Regina,quqmira

in adversis atque introsperis magis eminet virtus,atque adeo nativi propria est constantis Gens est militiae vetus, invicta animo, laboris plus quam dici potesti tiens p Virtutem ijusMitis unus non caperet orbis, alter ventus ac stimul sublueatus fuit subjectis & sociis Austriacorum falso unius nationis laudem ascripseris: semper eos sol aspicit. nid dicam Germanos, Belgas, Italos aliosque,quos sin u-los possis Gallis opponeia At enim rebelles Hispaniae affictum Belgium nictat Italia. Quis igitur, post tu nia Lusitania&Catalaunia exemplum vestri triumphi animos caeteris dedere,ad vos defecit' Nam illud mihi decretum est duas hasce nationes, quibus aeternum qu Midam dissidium modium est ingenitum, posse gravia

ac atrocia bella gerere, polse alteram diu adversam experiri fortunam seclisei tram alterius imperium sine excidiori internecione passuram Antehac Galliae videbantur sub Hispanorum leges iturae, nunc Hispani triumliliantur 'gis quam

vincula

8쪽

vincuntur. Et sane si alibi parum fidei, cur nunc Itali imperio impotenti non mi-honunt seditioni sinem qui Neapolisin Mediolatium non audent quod Portus , reulis Monaeci impune potuit p&Belgae inter hostes medii quid Hispanum non llunt cera icibus publicis pquanquam quomodo deficerentpHispani firmissimo charitatis vinculo, utilitate, plus adversus subjectos quam armis valent hac alienam etiam rempublicam emerunt,hac liberis dominantur. Habeantur ambitiotiosi sola vitiorum gloria cupiditas rediit cum virtutibus in gratiam. Habeantur avari nilail facilius donis corrumpitur quam avaritiae fama sint exosia nemo eos cum Gallis permutaverit. Horum enim si subjectis fides est avaritia cum prodipalitate, necXsatientur unquam, convenit; mapis insolentes, nec milius tumidos

Iberis, junt, hos agitare dominationem: illos libidines suas utcunque metu coercere hos audere quantum concupiscant, quantum audeant concupiscere, modo sine modo faciles, modo sine lege saevos Sed caeteris rebus sitis Hispanis pares, Regina: ar certe vestrum opulentum regni miseria, repletum plebis inopia, nimis prance vi toriam, nimis vile publici odii precium. At Hispanum fundo caret, dum aurum Indiarum non est interclusum, ut si nulla alia re, certe belli diuturnitate

qua ibet mala possint superare. Nec solum ingenium d opes sed imperium eorum ita constitutiatri est Magna illa imperia, majora saepe ex cladibus resurgunt,

maxima evadunt, quando videbantur casura Romani postquam ex Thrasimenota Cannis emersere, dc Hannibalem vicerunt, vix opus suit, ut iterum de summo contenderent imperio Hostes enim illorum imperiorum arridente sortuna omnem cina intendunt, vires a victoria mutuantur: inde versa sorte, cum sessis animis exhausta eorum corruunt regna. Feratur igitur sermonibus: mnltiplicetur fama, milicia dc virtus Francorum ego Hispanos nunquam magis admiratus sum, nunquam putavi vinci eos non poste, nisi postquam victi fuerunt Catalaunia enim &Portu gallia rebellibus, imperio undique afficto, de singulis etiam nunc oppidis disceptatur; quando Galli vincendi laborem aegre sustentant, latis myictoria

ostendunt, qualem adversis sint habituri animum Caveant quidem sibi elices hi, ne si quando fortunae poenas dent, accipiant .simul largam intercalatorum malorum usuram. Possit tamen Austria a Gallis debilitari Monarchia bellum cum Plis , is suscentum cum universa eis habendum Europa omnium enim re ri, nequis unus ad id potentiae culmen provehatur, ex quo omnium capitibus ponit in-Iultare Papa ipse hoc imprimis arcano Principes insta genua tenet, gnarus precari, is sibi imperium, si alii sui una esset Venetoruin vero illa semper flut mann kakio, quod nemo maximus, illa libertas, quod paribus & quaedam respublica inter reges. Ipsi quin imo socii, Augusta, in Gallos arma vertent, ubi eXtra invidia ita ferit Hispania; hostes prius quam regna ejus invenietis. Non enim amor, es; idem odium, idem metus Gallis amicos dedit. Et imperium quidem Catii licum ita adolevita finiatum est, ut ab uno stustra tentetur, pluribus sine Corio convellentium non possiit convelli. Vel Drudentioribus Batavorum suspeesta

est societas vestra. Videndum, inquiunt, ne Hispanos vehementius quam caute oderimus Deo bene juvantea virtute eo res nostrae progressae, ut hostes minus re unicos possiimus timere. Male hostis ab illo deprimatur, qui face ut minus , bello ut minus dis litus possit ingruere. Et Belgii, totius Germania am- liminandi libido male dissimulata a Francis non parum alienavit. Vidimusiae Ducem ducatus sui ruinam quam illorum malui se amicitiam. yidi- Pruicipes Germanos cito illorum societati renunciasse. Nam Cardinalis Ri- mature deleetebat illum in socios animum illam libertatem, cuJus non ine

9쪽

omnes sollicitabat. Non gratuitam in tanto dominatus desiderio amicitiam diu sapientes post plerique videre, ex illo malo hoc habuerunt boni, ut discerent quantum crederent. I Iovim is tandem, uti quid Religio Iberis, ita quid libertas Gallis Soerent hoc vocabulo Imperium quibus metuis confidit libertas. Fuit a dinalis hic vir magno ingenio, & virtutibus iitiis privato major Alexander solvendum Imperaturo nodum non nisi ferro enodavit hic quae virtute non poterat, vi aut Dande peregit , ratus maximum magnorum crimen, non esse magnum. Non tamen omnes ejus defectus silerunt imperatorii: suis rebus, necelsitudinibus suis

imprimis odiis cum Rempublicairi conjungeret, saepe posthabuit, nec potuit suis mul parere dc libidini Q iid enim Reginam, matrem Regis,causam magiutudinis suae non dico in exilium egit poterat hoc regnum postulare sed profugara e torri, pecuniam ad suorum alimenta negans secit, ut pravo in reges documento, dc magno cum dedecore Ludovici, trigum Regum mater, velut victum quaerens, per Europam vagaretur Quid illo praesidio quo septus erat , quid satellitum

strorum exercitu,quid omnia munia suis committendo, aliud voluit mi M. illi sua unius potestate dc arbitrio verterentur Eadem de causa bella ex bestis serens, contremiscebat ad nomen concordiae, cum inter Principes&longa decora praeferentes,haudiperinde in otio nitere posset nec subsistere. At rebus moti iajor viri auctoritas, quia regis mentei sibi uni devinxerat, arma dc aerarium, praei ci poenae in illius manu. Ergo facile reliquis, vel Iusto praeserri Praeferri'isin imo bono dc aequo, tanquam nihil esset servitus sine flagitiis Speciosis quidem nominibus persuadebat arma Principi non quiescendum infestata undique gente,cum qua bellum tutius quam pacem habeant quina regnum nisi foris gerat, arma donii m- venire. Et rem proseisto Gallicam perpetuis antehac seditionibus scimus exagitatam; Sc fuere qui naturae id hominii temere in bella ruentium imputarent ii ulreligionis faetioni, sub cujus praetextu abusi vulgo riirbulenti Principes; alii auto Hispanoriam venti discordias Verum potissima mali causa ipsi Principes erant horum libidini rep es diu iberant obnoxii; lii primas potestates non donari sibi a bitrabantur, sed deberi; hi nisi eundem in consilio, quem in sanguine, lociam Glinerent, trahebant regnum in partes Uti igitur faetu asperum, sic usu salui os morte, alios exilio, alios carcere poenas luisse. Principi ous enim amotis nil ut plebes ausa: nam nec totae regiones corriimpuntur, nec turbant sine duce, nec duces

sequuntur nisi genere aut virtute insignes aut si sequantiar, desectionem paenitentia mox Sc nova defeetione diliiunt. Quamobrem quaedam illius hominis consilia vice legis observanda; quae, pravis allectibus suggesta semper fugienda, qui

ruin ratio non constat, nisi uni reddatur nunc certe reprobanda, non enim H.

ginae eadem quae Regi majestas non eadem Austinacae in Gallia fides, quae Borb .nio plus ad regii sanguinis Principes plus ad consilium deserendum. Usanim quidem serio cavendum, ne quis primas dominandi spes ingrediatur, quo ibi rex, Gallica in pace stare ac librari potest. Compactum illud: unitum corpus adversia inopinatos casus satis praesidii, in una atque altera legione habebit. Et Hilquamlibet pacis artibus pollentes non facile subibunt animos dicta doneta suaui

crinem detorquentium , aut si subeant, vana erit corruptio, a qua praecipua rerum non dependent. Cum igitur longae aliae res sint, alia rerum facies, Augusta,&nus :quam minus atque in bello respondeant eventus: Cum si non temere, utique rustra tantum Christiani anguinis tetrum hoc bellum hauriat cum illud omnium certisJimum, Gallias minus in pace periclitari Crede rempublicam Christianam te implorare, optima Princeps, exposcere opem: misericordiam tuam: ut

10쪽

versam paucis gratiam gratificans permittas, ut tempora miserorum diutius obsideantur sed jubeas detrahatur mimus,&pacem fidelius dent, qui aetantius concupiscunt ininimo utaris hominum Opinione, utaris fortuna tua , quae pacem tibi possunt facere aequiorem: si enim neglexeris tempus hoc, quo donare magis quam accis erepacem potes videri, illa quoque laetitia brevi luxuriabitac evanelcet. Pax omnium rerum optima dc maxime Christiana neminem magis decet , Ri C, Homi CE , quam Catholicum austriacum,in maximi Princinem imperii. Cum enim Catholicus sis, universi Christianorum orbis nobis ponae quietem. Cum Austriacus pacificas virtutes Martes plane Austriacas Aliorum est Regum caede imperium adaugere: Austriaci illud nuptiis: ressum propagatione Dropagaverunt,in cum magni essent, majores genuere. Ne sit alterius decus istucii cl.iritudo, subvenisse nomini Christiano maximus es, sed uno hoc fieri major potes.

Regna tua bello fessavi tot malis polluta,non aliter nossunt refici Culpam quidem exaequo partitast, in poenis fortuna tuis subjectis nil iniquior. Etenim Belgium

hinc inde conteritur,in Italia trepidatur,infestatur ipse oceanus. Hispaniae non tantaurat irriusque orbis coloniis&conscribendis exercitibus exinanitae, sed deterrimo ex Ioaiadivimus &vix auribus nostris credidimus Hispanos descivisse Probavit tandem non semel eventus, praeclarorum illud volumen nominum &innumera regna mole magnitudine sua premi Vidimus immanes Indiarum Thesauros indigentia superatas. tot insuper regionum liberalitate non expletam tem-Pomine Reipublicae avaritiam. Vidimus nationes sub alio sole sitas aegre ab aequore conjugari quicquid hominum industria conetur, tuetur usi naturamniam mare: plectuntur subditi tui,Philippe Rex, quicquid peccaverint venti volvitur salus eorum per incerta marisvi tempestatum, exponuntur: fortunae 'ostium: ducum tuorum libidinibus. Frustra culpam ejeceris in fortunam, ibi tantum tuis; frustra in tuos, ubi tantum fortunaeri hostibus licet. Neque boni ii Peratores contra tantam casuum vim satis prudentes neque sine militum ium- morum tempestivo subsidio Rempublicam bene gerere possunt: malis vero longinquitas delinquendi incitamentum; quantum perpetrent, sortuna eXcusat. Et

Prote sto quid aureos illos sed veros, novi orbis montes diglutiverit, nisi illa ipsa imperii Hispani vastitas pquid prudentiae talorum Hispanorum ponderi, Belgaritin Germanorum serociae esset resistendo, nisi has virtutes, quae imperium con-neetit, quasi nimiam verita potentiam, natura diremisset ρ Ideoque vis illa, qua unita esset invicta, sed & quamlibet aliam facile contunderet,in tot tantasque regi nes distracta, modicis aliquando viribus fuit ludibrio Prinu omnium Batavi ausi contra Hispaniam exsurgere in ignoto libertatis prodesto gentem renuid minam plebs turbulentat respublica nondum nata suis finibus expulit Habuit imitatores selix audacia, timidi antem cauti Italici Principes, jam singuli ausi

Hispanos provocare. Denique quantum vi, quantum fama valuerunt, rebus de- tral adversis distinxere Hispani. Utcunque alienis in finibus res cecidisset, suaviarum pecies, sua majestati reverentia. Postquam ipse Iberus ardet bello timeat Callulo, quantum timebatur. Non in solos Gallos strinnit ensem, non inamburnollem: in illos, qui non impetu, sed desperatione in inclaciam accineuntur inissos qui nisi olseratur pax, non sperabunt posse ignoscendo transigiis offeratur, vix credent. Porro in hac Patria columen iustentaculum imperii vertitur pectorem capite nudatis frustra reliquos artus armis tegas. At potest res cunctando restitui. quidem ad bella magis quam ad praelia ire cautumri stabile est sed multi mortales dum festinandidi agendi tem pora sedendo triverunt, inertium so