Epistola s.p.t.b.i.m. ad rev. et clarissimos dominos, ecclesiarum archipalatinarum ephoros ac pastores, compatres, fratres ac fautores in Christo summè honorandos, quos non ita pridem in patriam revocatus, in præsentibus periculis mœrens post se reli

11쪽

M styli tempus humiliari ae tristitia a mei. Erat is omni glo

muri ria coronat is, & ut Christus de Caperna umo loquia

rur, ad coelum usq; lublatus. Ne ergo cum Caper-naumo in tanta exaltatione & exultatione ua ad imferos tandem deprimeretur, hac praesenti persecu-

tione ad tempus humiliandus fui Ipsi illi inimici nostri, dein his Vicedominus N. qui prae caeteris ptismen tiam per molle Osculi blandimentum exsecrabile bis iis eri jaculum proditionis Palatinatui infixit, is, inquam, posit. Ut audio, quo tempore Spinosus ille Spinoia primus , b ri exercitu suo Palatinatum invadere ausus est, obviara pro pam alicubi factus Generosissimo Bu gravio Algea- auore. . no, dicere & quaerere non erubuio. Genabis r

ligit merden t Salse ac mordaciter ille quidem, sed , . tamen quod fatendum est vere: Oportebat enim

Palatinatum, quando ab L ratione vix poterat fieri, s tanta tamq; inopinata persecutione. opprimi ac hu- humiliari. Sed cur dicam humiliatum esse Palatina- r. ad tum, quando sic demum Vere exaltatus est 2 Nam UMm ut ipse ego cum multis alijs aconcionatoribus Hei-

del. quorum recordatio ob praesentem statum, ut Tertuli. de liberi&inquit, amarissimam gignit -- Iuptatem saepe audivi, palatinatus Ecclesijs ad solliadam in his terris perfectionem praeter insignem aliquam persecutionem nihil amplius deest . Sit sanEcoram mundo sic prosterni ac humiliari dedecor sum: cora e tamen&S.. Angelis gloriosum, di ipsius Christi exemplo, conforme est. Attulit vero haec Persecutio hunc etiam, o PaIa- - - 1 tinatus, eximium cibi fructum, quod praecipuae istae

12쪽

virtutes, Fides tua, Spes tua, Patientia & perseverentia tua, tua nominisdivini constans Invocatio,& Ev- gelij Iesu Christi irretorta confessio, Te jam inter sacrum, quod arunt, & saxum diu diuq; constitutum multo, quam fueris ante, clariorem reddiderunt . Eν A 1χιπις γάρ,ut Graeci dicunt Uri το αλον. Hae tuae virtutes satis quidem ante Deo notae eranti.

sed scire debes, haec fidei &constantiae documenta, sicut de Abrahami tentatione Augustinus loquitur, De civit. seculis in notitiam fuisse proferenda, non Deo. E Dei, I quidem non ignoros sola enim persecurione huma e 32.

norum cordium λαλογιο ι omnium clarissime d teguntur aliquos ex tanta multitudine apud vos inventos esse,& adhuc inveniri,qui tantu persecuti nis impetu sustinere neqῆvaluerint neq; voluerint:

quiq; adeo vel fide Christo datam hypocriticEabne-

gaverint , vel periculose in ea de vacillaverint, & ata huc Vacillent.Sed sicut pro istis rogandus estDomin Luc. aa . ut fides ipsorum non deficiat: ita in coelum usque v. 3 tollendi sunt caeteri omnes, & ab omni oblivione: Vindicandi, qui inter crudelissimos hostes millies mori, quamd vel latum unguem ab agnita veritate discedere maluerunta. Monendi etiam sunt reliqui, r. Pet. ut in hac exploratione pez ignem, quae fit ad ipso' et . ia. I 3. rum experimentum, nequaquam, quasi novum' ω Actor. s. peregrinum aliquid ipsis accideret,percellantur:sed v. 11. potius pro nomineIesu contumelia affici cum ApD- Rom. 8.v. stolis laetentur Si enim cum Christo persecutio- 1nes M odia toleraverin ac perpessi fuerinsicum eo a. Tim. a.dem etiam regnabunt & glorificabuntum. - ii. Ia.

-αChristus omnes praedicat beatos, qui ju muh. s. A stitiae mio

13쪽

stitiae causa persecutionem patiunti . Nec vero quenquam fidelissimus pater coelestis supra virestentari permittet, sed una cum tentatione praestabit εὐαπιν, ut possimus sufferri. Adest nunc tempus illud, quo Deus fructum diuturnae pacis, fructum praedicationis Evangelicae a Palatinatu reposcit. R spicite ergo, ocharissimi, non tantum vetera laud tissimorum martyrum, sed etiam recentia exempIasociorum nostrorum in vallelina,qui tantam lucem non viderunt, ut vos Vidistis, eorumq; vestigia premendo clariorareddere constanter ac fideliter,sicut

caepissis, pergit Sic ergo periecutio huius temporis praeterita peccata ceu praecipuam horum malorum causam iugere docet, & quas in praesenti residuas habeamus Spiritus S. vires exerte ostendit, ac vetat aurum in igne proba Nunc an aliquid etiam utilitatis cicommodi ex ista petsecutione tempore mox futuro, & in finem usque mundiduraturo capturi simus, videndum erit. Ego cum Davidis verba Psal 78. c gito, de hoc nec tantillum dubitare possum: Is enim de Israelitis sic loquitur inter alia: Si Dominus o

cidebat eos, quaerebant eum,ac revertebantur,& di- Iuculo quaerebant Deumr Et recordabantur,quod Deus rupes eorum esseti & Deus excelsus esset redemptor eorum. Etquamvis cor eorum non erat rectum cum eo,nee ipsi fideles in pacto ipsius,ipse tamen misericors condonavit iniquitatem, neque ex- eitavit omnem iram suam &c. Sic mihi, o Fratres,de Auditoribus nostris,deque omnibus Palatinatus subis

ditis optime persuasum habeo fore, ut pene jam oc- etsi

14쪽

etsi, ae ad triarios redacti, Deum excelsam rupem ad yedemptorem suum non tantum ardentissimis precibus diluculo quaerant, sed etiam perveram poenitentiam,totiusque vitae restaurationem pacto Evan- gelico per omnia respondentem, ad eundem reve tantur. Quia enim solent esseμαλ-G, tunc certe optimi sumus,qua , ut Plinius testatur, infirmi D samus.Ας videor ego quide jamjam mihinbuat alatinatu faciem uidere ceru omni u. Videor mihi via 'dere admirabile omni u pietate ac Telum erga Deu II, sumissam ac debita obedientiam erga legitimuMagistratu egregiam reverentiam ac sumissionem erga S. Ministerium: suavissimam subditor u. concordia mO xum ac vitae totius in omni aetate, sexu& ordine hominum praeclaram lucem. Ex hoc quid aliud cons quatur, quam ut Deus deposita ira sua in vitam resti- I. Sam. tuat,quos morte affeciti educat e sepulabro,quos in o. 6. n. sepulcrum demersit Z ditet, quos pauperes fecitὶ cxtollat, quos in pulverem depressit i Si enim Deus multoties misericors fuit Israelitis in persecutioniabus, qui non rectocorde, sed hypocriticE tantum poenitentiam egerunt, quiq; adeo inpacto Domini non diu fideles perstiterunt: quidni misericordiis oculis

respiceret Palatinatu, qui sic integro corde non tan- .

tum debiti obsequi, fidelitate Deo suo vovet,sed etiaxe ipsa haud dubie praestati ac deinceps praestabite o subditi ac ciues Palatini, brevi aderit tempus, quo cuDavide dicetis: Bonu nobis fuit sic affligi, ut disceremus statuta tua. Quae depopul Dei Aedituro i I xusalem ab exilio filo apud lachariam leguntur,ea-.MIL'

15쪽

precibus, inprimis vero bonitate ac promissionibus Dei fretus, annuncio: Sic dicit Iehova: Revertar aa Sionem, & habitabo in medio urbis Ierusalem in medio Palatinatus vocabiturq, ipsaIerusalem ipsa Heidelberga Urbs veritatis, & mons Iehovae exe cituum, mons sanctus: Sic dicit Iehova exercituum: Adhue habitabunt senes, &anus in plateis Ierusalem in plateis Palatinatus & viro erit baculus in manu prae multitudine dierum vi Plateae quoq; urbis totius Palatinatus replebuntu pueris & puellis tirudentibus in plateis ejus. Sic dicit aliova exercitu u, quod si hoc dissicile videatur in oculis reliquiarum populi huius, in diebus illis, an etiam in oculis meis difficile eri aitIehova exercituum ὶ Sic dicit Ie- hova exercituum: En ego salvum facio populum meum Israeliticum cpopulum meum Palatinum

Ipse erit mihi in populum, & ego ero ipsi in Deum

in veritate di justitia . Nam ante dies istas merces non fuit hominis, nee merces animalis: quin & eX- eunti & introeunti nulla erat pax prae angustia rnunc autem non juxta dies illos priores faciam reliquijs populi huius, dicit Iehova exercituum. Nam semen pacis est: vitis dabit fructum suum, & terra dabit fructum suum: coeli quoq; dabunt rorem suum, & possidere faciam reliquias populi huius uni veria ista. Evenietq; ue quemadmodum fuistis maledictio inter gentes inter Hispanos, Crabatas, B varos .domus Iuda, & populus Israel co domus Palatina Electoralis ita servabo vos, & eritis ben

dictio: propterea ne timeatis, sed consortentur m

nus vestrae. Sic cnim dicit Iehova exercituum,

16쪽

Quemadmodum cogitavi malefacere vobis. quum me ad iracundia provocarent Patres Vestri cPrincipes, Pra secti vestri &c. neq; me poenituit: sic conversus cogitavi

in diebus istis benefacere ipsi Ierusalem, & domui Iudacipsi Heidelbergae,&domui Electorali qua propter ne timeatis. Hae sin tau te,quae postea facietis. Loquimini veritatem quisq; cum ploximo suo, veritatem ac judicium pacis judicate in portis vestris: Et qur'; malum proxiami sui ne cogitetis in cordibus vestris: atq; juramentum mendax ne diligatis: omnia enim ista sunt, quae odi, ait Ioh ova &c. O cives ac subditi Pala tini, brevi aderit tempus,quo, quod Augustinus Davidem imitatus scripsit,re ipsa verum esse comperietis: Premuntur justi in Eeccesia, ut pressi clament, clamantes exaudiantur & exauditi glorificent Deunx, Si enim ut idem augustissimus author praeclare icriptum reliquit) Deus non sciret uti

malo ad bonum,nilita bonis in mundo accideret mali. . Ex hac brevi narratione constare satis opinor,o D mini ac Fratres honorandi, optimo & fine & fructu a clementissimo Patre coelesti Palatinatum nostrum tantis persecutionum fluctibus agitatum este atque concussum. Si enim Deum spectemus,eius ex hac persecutione mirabiliter se exerent magis magisq; virtutes,ut sunt sapientia, iusinia, robur ac bonitas: si vero nos ipsos autes ibi habitantes fidelium caetus intueamur, nostra ipsorumque aeterna gloria ac salus ulterius patiendo ac moriendo majores subinde comparabit vires. Tale namque semen sanguisChristianoru est secandum Tertullianu, ut quoties metimur ab adversarijs,toties emcia remi plures.

At hoc, dicetis forsan, ne per transennam quidem cogitarunt adversarii, sed longe aliud. Non enim E clesiae ulteriorem aedificationem quaesiverunt, sed finalem interitum . Verum, imo verissimum: sed hoc i-

17쪽

r εἰ psum argumento est, non ipsisrum armis aut consilijs . sed Dei providentia totum hoc negocium regi ac gubernari. Adeo ut Ecclesia Palatina merito cum Josepho diacat: Vos Hispani, Hispanorumque jurati in Germania servi, malum cogitastis adversus me, sed Deus cogitavit . illud in bonum converter . Hic neque volo inficiari: neque audeo, Evangelicos in his &ialijs regionibus vo bis nihilo meliores, i sed multo forte deteriores & esse, & pridem, dudum, modo fuisti. Sed vos cum Jeremia ac Petro ipsi optime scitis, judicium Domini sic a domo

ipsius exordium sumere, ni civitas ac reg: O, in qua maxime per .Verom invocationem ac . pietatem inclaruid nomen Domini, maximis etiam diaboli ac mundi furoribus in hoc mundo semper maneat obnoxiata. Interim

nobis &. alijs nescio cui graviori, ut q*idam dixit, fato, reservatis cogitandum: Si justus vix servatur, impius &.peccator ubi comparebiti Item: si in virenti ligno istas accidunt, in arido. quid fieωὶJSane si non plane obbrutescere , ac toti aliquando perire Volumus , singulis momentis, nihil aliud nobis imaginemur, quam nos quoque ceu Christi oviculas . quotidianae mactationi jam jam .destinatas ess . Quantis eoim &mostrae, & Rheticae, & Gallicae,& Belgicae Ecclesiae sint obtestae & subjeoae periculis,a. nemini amplius in toto orbe Christiano potest esse obscurumis.Hic rogandus quidem est Dominus, ut hunc ca- licem a nobis dignetur transferre, sic tamen, ut non no-

stra, sed ipsius longa opxima, justissima ac sapientissima es oluntas in nobisino impleatur semper. Ad me priva- tim quod attinet, per inexpectatam illam vocatione Dei ac Maecenatum meorum, tempesti ve quidem, dum fata . sinebant, praesentissimis periculis, ut avis de laqueo v nantium,erest lum: quo nomine secundu Deum Pro-

18쪽

motoribus meis honorandis,du lingua,manusq; vita haemotuq; fruentur, imortales gratias acturus sum. Sed ut pauci aliqui, qui ex periculosissimo forte naufragio enatarunt,sumo cum dolore & cruciatu reliquoru in littore miserandum interitum spectare coguntur: ita sensibus imis afficior, & ut Evangelica voce utar,uσπλquoties quod semper fieri necesse est in de vobis, de statu vestro praesenti loqui ac cogitare incipio. Huic angustiae accedit deindepraeter ordina rigs Ministerij curas noni ves,illud cujusdam α,αγκαῖον κα quod hominem, si A 'Das ιον. .ristotelicredendu, dimidia felicitatis parte privat. Adeo -riihil ubiq; locorum ex omni parte beatum est. Sed saepe ego dicti illius recordor: Feras, non culpes, quod mutari

non potest. Omnis enim,ut nobilissimus Poetarum ceci-nio, fortuna superanda ferendo est. Aliascum uxore,&a .Filiabus,&unico Filiolo,que Deus statim post meu an patriam adventum donavit no- . bis,in Christo bene divo ac valeo. Fruor etiam per Dei ac

Maecenatum gratiam stipendio laudabili: idq; in oppido i ita Rhenum sito tam laeto atque amaeno, ut locum in hac regione vix liceat reperire similem. Utinam rerum quoq; vestrarum statum brevi ad ianguem cognoscereia Quandiu enim vobis cum tam iiij s&Ecclesijs vestris male est, . tandiu mihi, Domini & Fratres observandi, in suma etiatranquillitate bene elle nequaquam poterit. Qui quidem affectus minime,ut puro,aspernandus me quo ieXcusa- . bit, quod vobis intelligentibus hae tam incondita epi stola majorem potius molestiam,quam recreatione force alla- . tam dictura estis. Saenim Blasius ille Alexander, Rhaetus,

Joh. a Porta liberationem ex diuturnis vinculis egregio carmine graculatus est,multo magis ego liber adhuc vos C et . quoq; ν

19쪽

quoq; notissimosae sumε mihi honorandos Dominos

Fratres in Christo,celetismate quodam tandem aliqDari do salutare, proq; virili consolari volui aci cie-bui. Quod quidem ut inposterum mutuo inter Dos quam creberrime fiat, singulariter opto. Ad extremum Te,o vive& omnipotens Deus, a terne Pater Domini nostri Iesu Christi toto pectore supplex oro, ut propter sanctum nomen tuum Serenissimia FRIDERI CuM Electorem optimum Ecclesiae tuae defen-:sorem,& quasi alterut avidem, cum tota Illustrissima' familia ab exilio in haereditatem avita paterne reducas et ut fidelissimos Ecclesiarum Palatinarum Ephoros ac Pastores inter saevissimos lupos & ursus miserabiliter hinc rinde dispersos&oberrantes gratiose colligas,suisq; g - lgibus restituas: ut deniq; omnes & singulos fideles tam in Palatinatu,quam alibi,sub tam diuturna cruce ac pers sutione instarhirundinum di columbarii gementes bre- - vi exaudias: quo tandem uno ore Te unicum Deum n

τι- --- ας laudemus ac celebremus, Amen valete

Domini ae Fratres in Christo honorandi,& hanc epist . . lam piis subinde lacrymis irroratam benigne accipit . Qui vero successbres mei facti estis N MN. oves meas lpristinas meo nomine plurimum salutare,easq; in fide de , . vita strenue,ut facitis,confirmare pergit .Quin & me psum vestrae salutis ac dignitatis cupidissimu mutuis promis. I3- cibus apud Dominum αι ,αλειο juvat . Valete iterum. v ID Deus, qui dixit, Non deseram, neq; derelinquam vos, sit Matib. J Spiritu suo & gratia sua vobiscum omnibus diebus

Veni Domine Iesa.