장음표시 사용
11쪽
est, or velox, concιtarιgradum 'si furit, aut quod furorisimile θ irascitur turbatum esse corporu motum nec ire sed ferri Guanto hoc malis accrdere ingenio putas, quod totum anima permixtum est, ab Eosingι- rur,IEt parat, inde legempetι,' Tale igitur pectus urisprud cntia exigit sed quibusdam quoque artibus praecul um it necesse est. luris prudentia ut reliquis inia perat arribus , itaqim Clam in ministeritin sibi ornatumque desiderat: vel ipso id nomine probaueram . Ru DENT enim est: Prudentia atricio artes Ethreae o Potiti caesium; illa q: laesingulos ad VirtutiS notanam,h.ec quae niuersos ad societatem commune bonum dirigit Meinde Iu Romanum cst quod tracbimus, nec proinde tuae peritia illius Sc Rcipubl. sermonis percipi potest . Leges enim statui piblico adaptantiir; 5 Romancilla: cxactissima ei g.mtia composuae sunt igitur: Historia o Philolgia praesidiis opus est bic contingit, ut ab ipsis fontibus puram &'utilam compendia. ria via litrii prudeliam hauriatis;non a lutulerantis disperiis varieri uis, id est tot inter pietum dii fusis volum imbus. Ad haec cum tu.ris prudentia non tantuna in scriptarum no itia leguna cernatur, sed in earum interpretatione praecipue vim suam ostedat quid sentetiae legis cincti lcgmatoris, ciconsequens vel repti gnaS sit, per Varios factorum articulos, si sponens ideo Galentiam loque preparatum esse vel misi me futurum Iure consultum oportet Etenim principales ille artes reliquarum adiumento circa principia matturtur nec
sine ij proicide satis plene aut firmiter comprehendi possunt. Quod Seneca de Mathematica ait, siversiciaria est in aheno ae 1 ceti, alienaaeeipit prIncipia,quorum beneficio ad viteriora peruenι.t l. idem de iuris-
prudentia dixero: Principia sua ex morali Ciuili Philosophia potissimum petit Fortasse cogitat non nemo exstitiise .i leo lexsistere,&nosse se insignes urisperitos,aliarum omnium expelles artihi, quid igitur prohibeat urisprudentiam sui ut sic dica iuris esse nec quicquam reliquis debere irtibus necopis illaru indigere sed plures ipse 'rtasse novi,qui cum reliquas litteras contenant vel die per tinere neget, stibi unicam curarum iurisiprudentiam esse iactet hac se celiseri vcile;tam falsa luris prudentiae persuasione sibi placeant, qua iniqua celara reliquos spernui . scd ut hac lite remitta.demus alique a adlu.
12쪽
I DIODORI TVLDENI ad ur prudentiae culmen sine litterarum quibusdam gradibus peruenisse hunc ego quoque admirabor excellentis industriae atque ingeni j alis euolaaedicari sed hoc addam altius etiam facilius
cuchi potui nc uberiore litterarum spiritu concitatum. Neque sane desunt rana naelicibus illustrati sideribus , in quibus artis facultatem naturae coelicitas exprima vel adumbret: namque ars omnis ex ipsis primum ita turae principi js hausta est atque expressa & vix ulla liti ris latentia continetur, quae non ante litteras in pectoribus hominu fuit, sed obscura& inuoluta Quid igitur est quantumuis fortunatum mihi ingenium monstraueris, tamen unum est 'proinde plurimorum in unum conflato ingeniorum spiritu superari potest artes autem quid aliud sunt, nisi multorum ingeniorum conspiratio Min unum collatae vires neque enim ulla artium ut primum inuenta, etiam perfecta fuit; sed plurium cxculta ingenijs paulatim ad summam venit. Idem de usu eorum dicam; cuius beneficio multi quod artibus continetur praestant. Des mihi solis experimentis nobilissimum publici consili j authorem no deo superuacuum ei futurum fui ita historiae politices studium fatebor. Etenim observatione ille nititur 9 vel ad summum Io o. annorum sed quatillum hoc est, ad omnis rui euentus, quos Historia consignauit quantillum ad tot saeculorum decursum, quibus Politica, quibus
artcS relique accessione experimentorum creverunt igitur Vt mediocribus ingeni js reliquarum quas dixi artium subsidia ad Iurispru. dentiam neccssaria sunt ita nullum tam foclix inter mortales pectus est, tamque propitio nature impetu Iuris prudentiae destinatum, ut ad excellantiam eius nihil supersit quod debere littoris positi. Nes c vero dissicilis cuiquam haec quam designo via videri debct, quae ab ipsa iurisprudelialdehortctur etenim si quis modice ijs quas
dixi litteris imbutus est perficere eas una cum iurisprudentia promptum erit, in hac certe Academia: cum uberiorum interiorumque litterarum fontem hic habeatis Er)erum Puteanum, cuius lectiones in eas Omnes quas exigimus artes vel solae sutricere possitnt. In illo
enim auditorio F loquentia cum Philologia, Politica doctrina cum Historica exemplisque prisci ac mclioris aeui propagantur. Venio nunc quo me exspectatio vestra iamdudum Vocat,' exponam qua methodo ipsum lutus studium dirigedum existimem nam
13쪽
quae tractentis prescripsi, e longinquo vota vestra iuuant hoc vero proximum, quod iam aggredior, Neque Vero metuat quis, ne dicam a labore petenda omnia: ego vero per voluptatona ad iuris rudentiam monstrabo iter Laborcinmortales auersantur, Voluptatem cro persequuntur omncs, sed ut peruersa voluptas,laboru causa est, ut Poeta ait,
. . . . nocenem a dolore voluptas
ita honesta voluptas cnit,& fallit,imo tollit laborem omnia igitur ei expedita crunt, qui voluptatem sentire ex his studi j poterit; sciatici, qui amare poterit Sua enim cuique cupiditas rem quamque iucundam facit,nec rarius amor sibi ipsi pulchritudinem fingir,qua iucunde pascatur; quam vera pulchritudinis imago amorem gignit. mare igitur uri sprudentiam poterit, qui finem eius aestimat: possc olim salubribus conssiliis&descriptione aequi iniquique amicos, civesquevi patriam iuuare; priuata, ac publica recte disponere; in obscuris perplexisque rebus tanquam oraculum audiri, tanquam salutare sidus adspici. Haec vero solertia auctoritasque&gloria a Iurisprudentia Venit. Amare quoque iurisprudentiam poterit, qui se dignum coni tudine eius seccrit, ij quos dixi moribus,, artibus inde enim
gustum quendam itulentus haut it, quoad eam incitetur denique m abit lurisprudcntiam qui familiarius adspicere carpit id vero hac nostra&Institutionum lectione publica contingit. Sic enim existimo, hanc optimam esse methodum, γα certissima incitamenta, Ab his duabus lectionibus auspicari. post quaedam tamen Vt mox dicam, priuati studii proludia his solis tantis ocr immorari, nec V gari&distrahi per alios authores Senecae in hinc sententiam pulcra monita sunt ceνιι ingen, immorario innuIriri oporiet, si velis
aliquiά trahere, quod in animosistiter sedeat, nusquam est,qui ubiqMe
est. πρerrgrinarιone vitam agentibus hoe euenit τι multa hostitia habeant, nutus amicitras Idem aceidat necesse est, qui nurus se ingenio famibariter applicanr,sedon nra cursim estproperanter transmittunι non prodes cum nec corpo iaccedit quasar sumptus emittatur nihilque sanitatem impedit,quam remediorum crebra mutario non venis vulnus ad
euatracem, rn quo crebra me amenta tentantur non conualesci planta
14쪽
M DIODORI TVLDENI haec est, diligentem&certam lectionem prodesse variamin vagam
falsa voluptate blandiri quod ille tot imaginibus cognatarum al1- quatenus rerum illustrat, probatq te. QMd igitur' dicet aliquis, totum diem, imo plures interuenta feriartim dies duarum lectionum studium, id cst paucae&exiguae paginci occupabunt 3 scio hoc dici solere quidem dici ita negligentioribus ijs scilicet qui praecia. rete munere suo perfunctos putant sit dictata scripserint, quae sic deinde reponunt tanquam altero pol saeculo profutura perniciosus hic error est. Scribere parum est, ii non in hoc scribis ut illa scribendi intentione& ingentiamin memoriam inca quae scrib s excites, confirmes in hunc enim fine Thucydi dis libros etiam octies sua manu descripsit illud industriae omnium rerum artificis&omnium difficultatum victricis exemplum Demosthenes Igitur sic affectus quis que esse debet, ut scripturae quoque operam Drdidisse sic existimet, quoties lectionem ingenio & memoria non comprehendit id vero facile erit ei, qui dictata mox viva voce illustranti diligenter intendet &deinde domu miscuersus accurata cctione meditationeque quae scripsit quaeque audiuit conferet, ad lectiones Institutionum 1emper praeparatus accedet. lecto domi textu publice explicando; similiterque ad hanc lectionem, praedecto apud Culacium titulo. Eteonim hic dictatorum usus ut onus viribus vestris aptemus, clarissima methodo ad discentium captum moderemur quae docemuS alioqui cnim supersederi posset scribendi labore, librorum fere sum. cietate subsidio Tam diligenter igitur circa lectiones ipsas versanti bus f&adiungi poterit lectio institutionum Pontificii iuris temporis sudij ratio constabit: praesertim cum ut praedixi, litterarum in. teriorum plerisque coniungenda sint studia. Illud non est omittcnodum mihi, quoniam publicae lectiones longiore interuallo trahuntur. Vehementer expedire quamprimum euolucre&animo arsige xc Preuiarum I 2Iturionum , quale Uesenbec uisc psiu Isagogesi Omine; larat illorum, Honeνus; hi primis lineamentis uniuersae es. figiem Iurisprudentiae adumbrant. Hanc perlustrasse in nostraSquosque lectiones proderit, faciliusque intelligentur singula, inania rei animo coprchenta singula enim quasi mebra ex uniuerso tanquam corpore Vim vigoreque trahuiu. Proderit praeterea priuatim lade rectediscere retulas Iur idcυerbor ignificationes. His enim quasi Vems
di arterijs totum iurisprudentiae corpus sustinetur divegetatur EX-
15쪽
muin dis laci. torcscrui, V cscnbecius suadet adhiberi Decium inter- prct in tituli de Regulis luris. Verum quoniacius interpretatio diffustior perplexior quam pro captu incipientiu est probe magis C. tum amum qui axiomata ιιr sdisposuit,&explicuit Vel uuarenum, qua cx toto lurcia S Regulas Vci aphorismos siue comunes patete'. late sententi is collegit quod opcrosius quoque quam pro ruditi a litia captu b d oditi fecit. 'cd explicatione Verbori juris anteced - rc praeitct.&pLlrcSin cum usum L cxica scripserunt , sed cxcellunt Iioton ann: sistrassentu, Haru adminicula omni tinesse prima velim, quae I cctiones 'utisprudentiam facile reddent incipietque post hcc praeiudici iuuent; Sexpcdere leges quae allegatur in dictatis, easq; cum ij coferre,&animaduertere quomodo non directa aruum sentcnti eductu nauciori t. tem sed consequentiarum quoque obliquo nexu in argum cium tralum tur id enim altioris iam conatus est C.
igitur curae primu irini, vel etia bienn ii pro modo celerioris tar-d orisve ingenii oleo , pent: omnia deinceps procliuia erunt. Nemo subsalsa diagine duigenti indulgeat fastidio s.c voluptati ut molo hunc,n ocio ad illum se lictore conseratnacino cruda D da: caeca proscet is cupiditare specie fest madi sibii psi obstet. Vetus
m cre nece pr parato agunt nihil a toto animo quia sena er Vltra spectat gunt igitur,se inoperagunt, quia necessaria quida omiserunt;imo a G acta debet, quia vitiose exiit. ini miis magnisquerebris rucccernimus Rerum natura si habet omnia a paruis init ijs.
pcri citos in emcntorti gradus .ad consummatione tendunt Lichomines, sic animalia cetera sic platae quicquid gignitur, minimis quibusda modulis ad destin ita sibi a natura summa pertingui Latet quamcunq; ocu roru acie crescedi momen ta 'u iam inutissima furit;
multu tame in sui rima conferunt, quia assidua sunt Nimirum cum
non inpetu nimirum classiduitate Rerum naturam sinitiatur: picis rarudi adiimbratione destina die effigie paulatim alios alijs superinduccdo colores adca peruenit articulatione, ut no mcbra tantia lau
16쪽
sed motum habere imago videatur. Verum naturam sequamini ducem methodo& modo discendi impetum dirigite, studia dispensa te: cantum constanter hoc agite certi, tenuia utique crescendimo. menta non nisi assiduitate ad summam conualescere Non quia va-1ta iurisprudentia est, idcirco vagandum est. nam neque per immensum pelagus ad destinatas peruenerit terras, nisi qui ccrtam fecit vi
omnis difficultas penes initia est sed ijse quem dixi modo profligatis, omnia prona sunt quo plus hauserit animus , hoc te magis ac reliqua desiderio aperit, delibata voluptatis illecebra incitatur: ingeniumque quasi luce adaucta radios suos per omnia diffundit, iamque incrementorum moduli extenduntur. Id adeo in reliquis quoque rebus contingitis non minus prudenter, quam eleganter Lampis quidam interrogatus, IDιomodo rantas opes si parasset , θοndit parua quidem magno magnasparuo labor . Itaque ut diuitiae incremento fructuum seipsas facile auget: sic doctrina quoque crescit, dum similia comprehensis animus cflingit; lalia atque alia ex ijs insita foec ditate progignit . Consultissimum autem est ipsos iam fontes Iuris adire, & in succum ac sanguinem illa priscorum Iuris Antistitum monumenta conuertere:hςc enim sola auctoritatem
Iuris habent vel exemplis similium argumentisve consequentiam rerum faciunt:&praetcrea nescio quis Aequitatis genius in scriptis Iu reconsultorum spirat Interpretum tamen subsidio opus est,quos hodie dupliei sorte distinctos,antiquos partim, partim recentes appellamus quorum hi an illi praestent, quςri solet. Ego antiquos it.
los non laudandos tantum sed admirandos puto; ruditatem ill rum circa res artesque veteres non quidem laudi, sed admirationi imputo quod sine ij tantum inexplicando Iure praestiterunt, vel maximi instinctu ingeni j, vel certe pertinacissima diligentia Non ideo tamen dubitauerim, plus conferre recentiores quos in asseque- daturis auctorum germana sententia, docendi quoque methodo. eloqui puritate, udicio in questionum argumentorumque dile- antecellere, etiam illi larc fatentur,qui Accursianos praeferunt; quos tamen foecundiores esse contendunt magisque instingulorum eventuum sinusin recessiis penetrare. fatendum est, copiosos illos esse,ut fuerut scrupulosissimae diligentiae, sedilla ipsa nimia pec
17쪽
cant. Nicquid enim cssici arte potest, id omite praeceptis eius comprehen ciere voluerunt quod natura rerum no recipit. Neque enitri illud praestari potest, ut ulla scripturarsi mole, ut sola memoria praeceptorum, non etiam ingenio cutu' facultas Iureconsulti cotineatur potiissimum circa facti quaestiones, inuas arbitrari iuris vocamus : circa quas praecipuus illorumin perplexi sinus eii labor. Quid, quod inter recentiores non desunt, qui antiquorum quaestiones maiore iudicio&dilectu, non tantum cultiores faciliore tractatu explicuerunt neque mirum cst recentiores antecellere nam antiquorum pariter ωerroribus praeclaris inuentis profecerunt.
Quippe in allis facilius errores notamus, &eo, notasse, multum inquirendae inueniendaeque veritati confert. Quid quod Accursianos saepe copioso, facit foecunditas erroris dum varios legum sen-stis comminiscuntur&examinant dum nimis audacter legis sententiam extendunt, contrahunt Uc. Quid quod multa quaestiones
non ad usum prudentiamque, sed ad Sophisticen cinanem subtili. tatem spectant rauertit quoque haec inutilis copia ab ipsis legibus inqtiarum ingenua sententia enucleanda toti sunt, foeliciores sunt etiam aduersarioriim confessione iecentiores. Recentiores igitur cultioresque &clariores illi nobilioresque sunt, quam ut nomina. timeo recensere debeam praeferre audeo;potissimum agno exeplo commotus. Videmus quippe Iustinianum Pandectas suas impleuisse scriptis recentiorum tunc Iureconsultorum adeoque rara ibi symbola eorum quos Pomponius in sua historia iurisprudentie nomi nauit. Inter hos igitur Interpretes dum versari candidatus Iurisprudentie incipit, disputationibus quoque exercendus ex utilibus illis iamulacro forensium disceptationuml, ad ingenium, excitandum, ut id innumerato habeat, &ex se quoque audeat aliquid gignatque; itemque ad peritiorem rei indagationem, &formandum iudicium,
si tamen non numerentur solum argumenta, sed ponderentur ideooque nunc primum disputationes tempestiuas puto nam qui ab initio statim ijsse dedunt, inutilem rixandi, cauillandique conluetu. dinem colligunt,&iudicio ossicientem , imo olii judicia calumniis turbaturam. Quomodo enim argumentis con trotior a discutiat,qui nondum ea quae certi Iuris sunt cognouit dubia enim non
ausi permanifesta in hancillanive partem probari possunt. Nisi dig.
18쪽
num operaeprecium censeamus,emendicati ab alio argumentis velitari cima exaduerso vix fortiter Vibrare quis ea pomit nisi viribus lacertisve suis apta sint, quin propria:reque excitare ea vim ingeni j possint, nisi inde gignantur. His demum stud ijs cxcultus iam Con-unes opiniones ira Vari j co Llegerunt; iam consuetudines quae generatim iuri derogauerunt adiuersi Sannotata, iam res Iudicatas ab ijs qui in eo genere eminent scriptas, iam Responsa recentiorum operosiora utiliter leget quia non intelligere tantum poterit ea sed iudicare quoque Omnia enim talia ad amussim luris prudentiae.&legii exigendissint: ceterii menim Iudici constantiam impediunt studioque quodam fatigant vagoin infinito , ipsumque lus incertum Simmensumin flexibile reddunt. Circa ista igitur supremus erit labor in qui proxime ad
foruni&curiam formet exerceatque.
Haec igitur Generosi iuuenes via est quae ad iurisprudentia vos metam sistat hanc ego rectissimam planissimam existimo minimeque erroribus obnoxiam,si quis iis eam distinguat interuallis,que; signaui. Hanc vos securi laetique, bonis auspici js in Superis fortunantibus iniic: nullae hic ambages, sed summum compendium; nuulum hic fatigationis pcriculum, sed aequalibus spatijs ad virium m dialos omnia dclcripta; nullae hic praerupta rupes, nullum praecipiti. una, sed per molles cliuos in Verricem adscensus tantum inite, Icme duce vestigia ponite continuate Astreae pulcerrima maganificentissima et rigi cs cuique in oculis siti huius amor laborem mi. tigabit imo patriam&parentes quisque cogitet illius inspectati nem,&horum pia illa desollicita vota implere annitatur. Qujd tiam' ad se quisque& tua vota respiciat: quorum ut damnetur, cum Minerua manus operi admouenda est. AEtatem quisque luamin- tueatur, illam optimam, illam studiis laboribusque aptam:vnde vel honor&kelicitas, vel obscuritas&poenitentia in reliquam vitani redundet ornamenta reliquae aetatis, solatia senectutis, iam vel nunquam sibi paranda quisque recordetur & viili semcnte ver hoc aeui occupet, ut foecundus, ite autumnus, secura hyems exspectetur. Quod instituistis, in hoc incumbite studia libros tractate, in genium & iudicium formate scientias prudentiam haurites, relis quarum crata exsortes Anno Vtiliter occupate, serio vivite.
19쪽
vno verbo: hoe agite Senecae vobis pulccrrimum monitum inculcabo magna Ita pars eia ιιιur male agentibus, maxima nihil agentibus, rota atiis innit . Ingeniose haec dicuntur. examine muS male a
gentes,&. viiijs occupati, luxu&libidinibus immersi, magnam vitae partem amittunt: cum lauic discedat, quidquid ingenii cultui, virtutis fructui, id est,recto animi usui non impenditur. Is enim demum vivit, qui animo utitur in desti natum ei a natura opus id autem est virtus Sciplus citam de vita illis perit qui nihil agunt; ignavo torpentes otio , ne usum quidem animi, adeo nec fructum ullum hasbent &quid usum dico ne sensum quidem animi haberi , a quo non excitantur, cuius vim nusquam experiuntur: hi somni perpetui adeoque mortis imaginem sustinent imo non sunt,sed quod deterius est, vivunt mortui. Argute enim ille maisse esse mortuum , quam viuere. Sed tota illis vita effluit qui aliud agunt inquinam hi, quos deteriore etiam prioribus&extrema sorte Seneca censet Qui agunt quidem, sed languideri iacgligenter icque digna cura&t to quod instituerunt animo agunt, sed auerso co&distracto in a Iia. his enim non tantum quod non agunt perit, sed 'uod agunt; eaque tempus tantum, sed opera:&nequc rationi parent neque cupiditatibus obsequuntur, inter utrumque suspensi fluctuantes Ἀ- monauseantes inir sentibus, toti ex crastino semper pendenticu-que pariter fastidiunt quodagunt,4 quod destinant differunt, inquietoso districtos circa consilium vite vel apparatum, ipsa vita necopinantes effugit Quis neget his& prae otiosis, prae intentis in vitia perire Vitam h namque taedium praesentis cupiditates illorum in futurum immittit;&desiderium vicissim futuri fastidio illos instantis vexat, luditque eos inexplicabilis error, cludit semper vita: quia ab animo aegro inconstante fastidium est, qui utique in destinatum quoque tempus comitatur cum molestum illis semper quod adest sit, nihil ex futuro laetamenti est quippe quod pertinerCadillos non potest, nisi ut praesens tiat, id est pariter turbidum odi
sumque mi igitur aliud agunt imo cum erroris continui Iudibrio sui semper similes exsistunt erroris tamen infinita varietate semperatis ipsi sunt , adeo nunquam similes siti. Maximum indictum est inquit Seneca maia mentis auatio est inter si mutitionem Irtutum AEmoremque viriorum idua iactatio maia mentis,ingait imo nullius, a quia
20쪽
ouia nunquam eadem est, nunquam in se collectamis igitur tota vita perit quia assii due ipsi pereunt, ex at o in alium migrantes, caecaementis reciproco ei stu,&coiisiiij ex temporanei imbecillitates varietateque propositorum, rabidarum fastidio cupiditatiim,conflictuque votorum Vobis igitur ne aetas apta formandae in hane aut illam partem reliquae vitae, lino ne vita ipsi elabatur . custodem directricem non suae tantum sed aliorum quoqie vitae Prudentiam serijs studijs colite: ea animos&otium utiliter occupabunt imoeaanimos regent, crecte agere docebunt otium oblectabunt, a fastidio anima rivindicabunt, 'e aliud agatis Eni mucro ex omni turba mortalium nulli crebrius aliud agunt, quam Studiosi, inuidem luxis dum scilicet inter studia& noxias voluptates non aequa societate animum partiuntur; dum specie tenus lura &studia colunt, animoverein praecipua temporis parte arma, aIeam, amores. Venationem,
cantus &tripudia&symposia similiaquc auocamenta sectantur. His talibus non iurisprudentia tantum sed vita perit; quia specie Academice diligentiae tempus consumunt, quod aliqua in seqlientem aetatem utilitate in aula, vel militia, vel mercatura occupassent sedqvia aliud egerunt neque studiorum fructu, neque talium nego. tiorum industria, vel sibi, vel amicis, vel Reipublicae utiles exsistunt.