De metallicis libri tres

21쪽

LICIS LIBER

PINO AUCTORE.

A P. Q. FIM UM genus mixtorum, quod

orpora continet inanimata,etiam im

iimum fere gradum substantiae obtinere vkletur. Cum enim sint veluti duo extrema materia scilicet ,α ratio, cui gratia, quae forma est&fiius: siruata, premus substantiae gradus in hoc cominit nam finis optimi rationem habet, cuiusmodi in solis ammatis reperitur, anima enim nihil est praestantius infumus autem in ipsi materiadaaec enim est alterius gratia imiermedia porro sunt plura: alia enim accedunt magis adr itionem substantiae uae in fine consistiti alia ad naturam ni teriae, ut tradit Arist. 4. Meteo cap. ultimo. Cum praeterea triplex sit compositio ex a.de Part.an.cap.I. Vn primarum qualitatumcalidi stilicet, frigidi, humida, &scci, ex ovibus consurgunt quatuorprimacorpo Xocata elementa. ecumda,mixto inquaesitularia dicunta ex ipsis elementis, NA IIas

22쪽

m dissimilarium, quae organica vocantur, ex similam

tu qua ultima persectio est finem tenens numero ternario, ut in multis natura fert Patet elementa ad materiam ma- accedere quam mixtari mixtorum quae animata sunt, ad id cujus gratia quae autem anima carent, impersectiora elle,&accedere magis ad naturam elementorum & jure miXta imperfecta plerisque vocari, non enim adepta simi

lacia. Nec tamen putandum omnino fine privari: nam primum non desunt elementorum formiordinatead ulteriorem finem praeterea vi multa metallica ad at imam paraticipandam inepta sunt,ut inferius ostendemus, inserviunt tamen omnia quibusdam, qui finis, cui, appellatur. Nam montes lapidei ad fluctus arcendos inter caetera faciunt te ranuda ad stirpes ferendas pluvia adaugendas segetes retandem omnia adusium hominum sumus enim quodan modo omnium finis 2 Phy. te. 1 . Merito igitur Aristot les I. Meteo cap. I. dixit. Quae tractantur in Meteoro gia passiones esse elementorum, ut quaecommunes seneaeris, Daquae, terrae species repartes, passiones partium:Innuens lapides metalla, & reliqua fossilia, de qui- laus in fine tertii libri agit. Horum autem omnium duas tantum causis esse testaturi Meteo cap. a materiam scilicet, emcientem, ubi inquit Accidentium circa ipsum, id est mundum inferiorem, ignem & terram &congene his ut in materiae specie eorum quae fiunt, causis oportet putare, sudjectum enimi patiens appellamus hoc modo tu Dd autem sic causa est, ut unde motus principium, eorum quae semper moventur, causandum virtutem. Et itera p. q. mquit Quod sub ea quae sursum est circumlatione corpus elut materiaquaedam existens,ipotentia calidae, frigida, sicca,t humida,i quaecunque aliae has sequuntur, passiones, fit talis est amotu&immobilitate, Ex his patet corpora metallica substantias esse ut materia, iunt enim elementa rario modo alterata. Quod si eorum

23쪽

. gem affectiones considerentur,secundum quas aliquid agm re aut pati possunt, quibus differunt omnia corpora simir

ria 4. Meteo cap. 8 jam multae consurgunt Metallicorum species. Differavit enim aurum, aes, lapides,&reliquam

tallica, quia liquabilia, aut illiquabilia sunt, umbilia, aut inustibilia, ductilia, aut fragilia, &aliis hujusmodi porentiis atactionibusque praedita secundum varias elemen-rum mixtiones alerationesque. Quyniam autem in his multum inest materiae, parum autem de quiditate, minus paret quando sunt, cquando non sunt, contrario modo quam in organicis,& similaribus viventibus, rationes enim

eorum non sunt certati cum lonesus absinta fine,, secundum inordinatiorem naturam nant,ut testatur Aristoteles.

Sed illud mirum videtur, quod asserit minus manifestumen naturaliter ignis opus quam carnis cum ignis combustio aut calefactio sit manifestissima. An cum elamenta aliquid passa sunt, incertum est, an sint adhus ut Glacies an retineat vires aquae & vapor an sit aer similiter exhala- tio an sitimis, uligo, fulphur fumi sunt congelati, in

cerituri est an ignes sint, quia eorum opus non manifestum, ut de carne viva vel mortua Metalla multas alterationes patiuntur, ut videantur omnino deleta esse, ut contingie 'lumbo cum incerussam vertitur,aut Sandycem nona men adhuc corruptum est: si enim confletur, revertiturin

plumbum, ut glacies in aquam. Similiter fumi congelati in

ignem transeunt: excrementa ignis, ut cmeres in terram.

Hinc patet quo pacto definienda sint e pora metallica, per materiam stilicet&speciem affectionis,&causam e cientem Vt glacies est aqua a stigore congelata materia et aqua, species congelatio, causa efficiens Digiditas Metalla lunt vapores cum quadam exhalatione a fi ore comtelati Lapides sunt erra partim a calido partim frigido condensaras 'aetera simili modo Antiquiores phila phi omnia naturalia ut animaliavi plantas hoc modo consi--tabant, ut notat Arist. A de Par an.cap.I. CUIerum nux

24쪽

tam eonsiderationem haberent finis, cuius gratia natura agit, latebat eos ratio expricans ipsum quid est,ru solat

materiam putabant esse substantiam, reliqua omnia aecudentia cum tamen forma, & ipsum quid eat magis substantia sit quam materia: per illam enim unum per se sent, quae illius gratia petuntur: ut domus dirituta non amplius unum sed latere dc ligna Sedit revertamur ad metallica dicimus: Aurum quidem unum quid esse, & plumbum, & erystallum, reliqua huiusmodi, sed per accidens unum, cui nomen impositum est, ut aquae,& congelatione impos tum est hoc nomen glacies. In artificialibus quoque idem facimus. Statuam enim vocamus compositionem aeris, de figurae. Sed harc assimilantur magis substantiae, quia ars alicuius gratia agit, ut natura. Non tamen artificis opus est ipla substantia, sed solius naturae, aut superioris caulae Quod innuit Aristoteles . Meteo in fine, ubi inquit Constitui

organa, Vt caput, manum , pedem non quidem a calido,& frigido, ut aes, argentum sed quemadmodum serram, aut phialam aut arcam ars facit sic ibi natura vel alia aliqua causa, innuens intelligentiam, quam natura sequitur in organorum constitutione.

C A P. II.

OVamvis autem partes similares viventium eonstititae sint ex elementis coagulante caliditate vel friguditate, vel utroque ut sales, metalla lapides differunti men, quoniam illae ingratiam organorum condita sunt, haec autem nequaquam sed accidit, ut ars ea traxerit ad varios usus Dinezunt praeterea, quia metallicorum materia inepta est ad vitam participandam nullum enim animal, neque planta iis nutritur. Nam etsi plantae ex terra videntur alimentum sumere, quaedam animalia luto nutriantur humorem tamen quendam sibi familiarem ex iis eliciunt blapidum autem substantia, aut metallorum, aut

terrae

25쪽

terrae Purae non transit in eorum naturam. Quod autenducitur ae Struthiocamelo ferrum conquoquere, quod in ventriculis avium quarundam Iapilli reperiantur,' ut in Hirundinibus, putandum est medicamenti potius gratia aliquando ab illis animalibus ea expeti, quam nutriment . indicio est nulla animalia ex eorum putredine oriri: Nunquam enim repertum est, aut lapides, aut metalla, aut suuphur corrodiati animalibus, ut solent ligna a teredine. Reperiuntur quidem vermiculi varii generis in terra coenosarqui putredo aquet materia est opportunissimaad eorum generationem: insopulis maris intra lapidum cavernusas

reperiuntur animesia quaeda, quos Dactilos vocant, ostrearum medullissimilia, digustu grata, ex aqua marina in-.trolabente genita. t inrodinis metallorum sive marmorum aliorumque laxorum nunquam vivens corpus reperi tur. Et si enim aliquando in eorum caelura ostrearum testata aut caetcra conchilia reperta sint, Laec recedente mari, dc

lapidescente selo inibi derelicta in lapides concreverunt. Voique enim ubi nunc est arida, aliquando affuisse maret statur Aristoteles Hoc enim modo censere magis consenum est rationi, quam putare vim animalem intrataeides rudimenta animalium ac plantarum gignere, ut quidam 'putant. Sed de his alias apertius dicendum est. Matena autem metallica inepta est nutritioni, quia gravior, B terrestrior Calor enim innatus lubstantiam quandam levem requirit, in qua conservetur, ut flamma in oleo alioquiextinguitur huiusmodi autem est, qui in spiritu sanguine, aut proportionali reperitur. At ex corpore adeo gravi, α

terrestri impossibile est talem spiritum,& humorem elicere. Quamvis autem metalla quae liquabilia sunt, aqueam lia.

beant substantiam praedominantem reponuntur tamen a Galeno inter corpora terrestria , vel quia per concretio nem terrea sunt reddita, unde a calore animalium eorum

humiditas reduci nequit ad actum vel quia humiditas metallica valde terrest est , α gravis , ut patet in argent

26쪽

o D E METALLI II. vivor quamvis enim iniquidissimum sit, nequaquam a

defacit ac pondere vincit omnia praeter aurum. Si a tem ex humiditate metallica spiritus aliquis eliciatur, is omnino advertitur vitali, perimit enim omnia animalia, seu infodinis hauriatur, seu ecfornacibus, aut quom d - . umoue Alicubi tamen mitior est exhalatio morbos quo C. dam lanans, ut insudatoriis Puteolanis. Stirpes quoque enecar, ubi Mus adsit copia ut meSigmamoemetallica It ',' tui possis totogenere ac erui corporibus vivellitibus. Est quoque valde conspicua dii Ferencia Viventia enim gignunt sibi umile, quod est opus animae at Iritas, ut alimentum in .sui natu Lam convertat.At metallica nec procreant sibi simi l uaneque se ipsi ausere ponNunc modenim junt Plum hum augeri imbribus, aut locis subterraneis conestum, ut Calenus testatur u simpl. peculiare est soli conti agens, eu- jus causa Ioco proprio chcenda est. Et quod chimistae asse . runt, semina esse auri, quibus multiplicetur in infimium, i adhuc famosum ess magis uam comperium. Non tamen est praeter rationem, ut artecorpora metallica invice transmutentur. Cum enim eorum formae accidentia sint, ut ostensum est,aealore&frigore provenientia quatenus in manu artificis est alterationes huJusmodi emcere, etiam n vas formas introducere potest, ut patet incorporum comis bustione, solutione, congelationcidistillatione, sublimati ne,vi hujusmodi consurgunt enim corpora diversa, ut salas, vitrum, aquae,ac alia multa sed quae ex motu celi con- tingunt, asila natura iugum rurianus quam viventia non

enim artifex imitardotest rihusmodi alterationes. Quae igitur sit metallicorum corporumdubstantia, &quomoJovifferant a partibus similaribus viventium explicatum intquomodo autem a se in vicem differant dicamus.

CAP. III.

CVm dupla eorum materia statuatur asaristotele 3.

27쪽

vaporosii, haec autem fumosa, illa quidem ex aqua ortun1

ducens, haec autem e terra, etiam duo genera corporum

inita terram fieri, ex scin quidem exhalatiorie fossilia ideo dicta, quia fodiendo inveniuntur ut illiquabilia lapidum genera, o quaecumque in pulverem solvuntur. Qx humida autem, quae Proprie metallica vocantur, quia post et csionem transmutatione egent , ut liquor metalli igne fundente a recrementis erpurgetur. Sed medici hoc nomine medicamenta omnia Meteiunt,quorum generatio,vel spo tina est in metallis, id est fodinis bel in sernacibus , allic uepraeparandi modis, ut testatur Galenus s. simpl. 7. Ab iis tamen sejungit lapides,iterrarum genera Dioscorrudes omnia subterranea metallica vocat, recentiores mi. neralia Adinas enim minas vocante quae omnia secum dum Aristotelis sententiam ad duo praedicta genera reduguntur. Posteriores plura genera faciunt Nam quatuor statuit Avicinna, lapidem, metallum, sulptuir, Quales ubertus Magnus tria, lapidem, metallum, mediamineis ratia , quo nomine reliqua omnia corpora accipit, quia mediam quandam natiatam inter apitim, metallum habere videntur. Non desunt qui Sostris temporibus omnes praedictas divisiones reprobent praeter lapidem, de . metallum duo genera introclucentes terram iuccum concretum, quasi multi lapides non fiant ex succi concreti ne quem succum lapidestentem vocant. Praeterea sulphur, α auripigmentum succos concretos dicere absurdum est .

neque enim humori selvuntur,neque prius liquid fuisset

quisquam vidit. Interinflammabilia solubitumen, diquμdum,. concretum reperituris sed in his coguntur idem tria diversis generabus collocare ut succinum, Eoobsidianum. inter lapides & succos concretos. At subterraneorum pa titio, quae ab Aristotele traditur, omnium exactissima, clarillimaci reperitur, quod hine fiet manifestum. Primo igitur illud animadvertendum est, omnia haec corpora terrae

species vocari ab Aristotelea Meteo. cap. I. quod patet ex

enum

28쪽

mumeratione eorum quae proponit tractanda H ne eanisdem sententiam habemus a Caleno, simpl. cap. 1 ubii

qui Terrae differentias a philosophis tribus generibus finiari siquidem unum eius genus est lapis, alterum corpus metallicum, tortium terra quae colitur. Quamvis autem metalla, quae fundi possunt,quidam junt non terrae, sed aquae

plus continere, tamen inferius cap. 7. inquit ut omnidustum terris, tum lapidibus commune est, ut desiccent ita metallicis quoque medicamentis omnibus est enim essentia eorum terrea. Id autem accidit quoniam in transmutatione elementorum inter se variae passiones contingunt, ut quandoque ambigere videantur, utrius sint. Patet in sale id cum enim corpus sit terrestre actu, potentia vero humidum, cum selutum suerit, visu non dister ab aqua pondere autem,in corpulentia est velut lutum, adeo ut ova, M& multa alia corpora gravia sepernatent ut testatur Arist.2. Meteo .cap.3. Idem patet in argento vivo etsi enim aquae instat liquidissimum est, uastine dramen gravissima pongera non selum lapidum, sed&quorundam metallorum, quod fieri non posset, nisi eius substantia terrestrior esset quam supernatantium. Similem humiditatem habent metalla: cum enim liquescunt, fluunt, ut aqua, nec madefaciunt,

kquod ab iis sublimatur pulvis est, non aqua. Quae cum hoc modo habeant, dicuntur tamen quaedam quea esse ut metalla, quaedam terrea ut lapides illiquabiles, .ev quae

eius sim generis. Potentia enim & impotentia ad liquationem , coagulationem, Malia huiusinodi materiam ostendit, vi q. Meteo capra habetur Sal igitur terrae tribuitur non aquae quia humido solvitur Metalla aquae tri- . buuntur, quia liquesctuat igne, sed eorum humiditas a sc-co terreo multum passa est, ideo conditiones quasdam habent terrae. Argentum vivum aquae tribuitur, quia fluit ut

aqua,&non comburitur ut oleum, acris vero conditiones

habet, quia incoaguabile, non ob id tamen compositum est ex aere, aqua, non enim gravissimum esset, sed ab aere pastum

29쪽

Iissum est magis quam metalla, ideo facillime exhalari, odem modo in caeteris considerandum est Quibus hoe fmodo constitutis patet ratio, cur Aristoteles ad siccam exhalationem pertinere inquit lapides illiquabiles & quaecunque in pulverem rediguntur: ad humidam autem me rallica, quae aut fusilia sunt, aut ductilia Impotentia enim ad liquationem,& pulvis terram ostendunt: neutrum ero inestaqueis Ductilia enim, aut fusilia iunci Compraehenis di autem in hac divisione omnia corpora patet, humidum enim aquae,&siccum terrae materia est omnium . Meteo. cap. I. moniam vero mixtro non fit sine caliditate terram,& aquam attenuante in naturam exhalationis, ideo duplex exhalatio ponitur materiae propinqua omnium, humida quidem participans naturam aquae, acris , sicca autem . . verrae,&ignis Genus autem liccorum corporum differentias naSet Nam aut abstedente humido universo coagulara sunt, ut genera terrarum', & salium, quae humido sol untur magis&minus Aut relieo aliquo humido a frigore congelato, ut lapides illiquabiles 'la'niam vero exhalatio licca duplex est , quaedam pinguis ideo combustibilis,

raedam arida, &inconibustibilis ex illa quidem siilphur

i auripigmentuns,&bituminis genera, & quidam inister lapides Ex arida autem reliqua praedicta. Omnia haec Aristoteles 2b duobus compraehendit aut enim pulveres colorati sunt, aut lapides ex tali consistentia geniti. Genus autem humidorum similes, sed opposito modo differentia habe: Quaedam enim coagulata luntrespondentia lapidibus illiqua libus, quaedam incoagulata respondentia putiveribus. Quae in hoc genere coagulata sunt non humidia sentia id patiuntur, sed calidi ideo liquantur a calido, A. Meteod. 6. Quae vero incoagulata sunt, humida amipe manere necesseest, respondentia pulveribus achiisiecisti, quemadmodum hi humido, frigido solvuntur, sic argenis

tum vivum a calido, disicco in pulverem reducit ut Cum

autem vapoIis natura quaedam glutinosa sit, exhalationi.

30쪽

έ 'DE ME TALI Ierspingui respondens, sed minime combustibilis r stera non

glutinosa ex hac quidem metalla fiunt nam liquat i star aquae fluunt, ex glutinoia autem lapides liquabiles, ut scoriae,& vitrum haec enimIiquata trahi possunt,ut viscum. Inest autem in omni metallo utraque humiditas magis, deminus. Ideo cum liquantur plerumque separatur coria, quae metallicae humiditati innatat, ut oleum aquae Aria Roteles innuit haec omnia ea distinctione, cum inquit: M tallica, aut fusiliasunt, aut ductilia: nam fusilia tantum non ductilia sunt metallqrum venae: eorundem scoriae, Vitrum, , stanni quoddam genus, Ductilia non fusilia ferrum fusilia simul, fiductilia tauremo argentum, aes, plumbi genera. Ex his patet quantum ij errent, qui Aristotelis divisionem tanquam insufficientem calumniantur, putantas non

includi in ea lapides liquabiles. Sed de his ciuius patebit cum de lapidibus loquemur.

CAP. II

EAedem exhalationes quae intra terram varia corpora gignunt, aliquando aquas inficiunt esubterraneis,f

fluentes,aliquando aerem, v contingat extra terram erum

pere. Nam praeter impressiones quae in sublimi sunt,de qui- laus agere non est nostrum institutum, alicubi tam copiosaerflat exhalatio calida,ut prosudatorio usurpetur ad multos morbos sanandos, ut in pluribus campaniae locis'raesertim in montes, quem Tritulum vocant,ad cujus radices aquae Thermarum stat, quas Salviati appellant: non procul autem ab iis montem astendentibus occurrit spelunca multi partita, in qua aer sudatorius continetur, ad quem locum accedunt, qui distillationem pituitosim patiuntur, item chiragrici, podagrici artritici, &hydropici, a quibus morbis per sudores liberantur. liud quoque sudatorium est subterraneu juxta balnea quae ad paludem Agnani sunt, similiter in Campania ubi cespite ablato, statim fumus ca-