장음표시 사용
412쪽
moJo it itata ad expellendum insurgens, & onere, quo grauatur, ac m*lestia sese leuare cupiens, hum res impetu propellit, ut orificia vasorum aperiantur. Imq ipsa copia humorum , vel caliὰitas oti ficta v solum aperire pol se videtur. Deinde aperiuntur orificia v lorum a medicamentis, aliisque, quae otificia vasorum laxandi vim habent. sit , cum icaulla erodente, vel incidente , vel distendente de erumpente, via aliqua, quae adesse non debebat,aperitur.Nam primo potest δια ρεσις fieri ab humoribus acribus, qui erodendo unitatem i0 uunt,&viam ali quam patefaciunt , quod etiam medicamenta acria 'praestare positat: modo crassarum pallium sint.Nam tenuium partium non rodunt ; cum non haereant diutius. Deinde humores copiosi causis esse possitne, qui partem distendendo rumpunt.Ter- tib caullae plurimae euidente 3 saciunt, omnes scilicet, quae contundendo,&distendendo unitatem valbium soluunt, qualia sunt motus vehe
mens, clamor, pondus graue, vulnerantia, contundentia, casus, saltus & similia. Inter quae & status
referri possunt, qui retenti tanta vi interdum corporis partes distendunt, ut non solum natust
cumbentcs: quomodo propter inflammationem sicae ceruix nonnunquam comprimitur, ut nihil
nae effluere possit;& propter inst mmationem rius
culorum colli & faucium in angina ita compticii tui& coarctatur caput asperae arteriae, V vix aerein ad
mittere; & an optimi principium,ut cibum & potui, deglutire non possit. Ita interdum ossa suis sedibu
dimota vicinarum paruum cauitatem comprimunt Inter externas caustas sunt vincula,contusiones, isti.
& similia. Tandem seu subsidentia accidii in cum cauitas in se ipsam qu si concidit, & patiete, ita meatuum subsident: quod fit, dum parietes hi niti
humiditate laxiorcs redduntur, ut amplius recte teli di non possint; vel dum ea, quae in iis contineban tur, euacuata sunt. Huc alij quoque reserunt coh. tractionem a restigerantibus & ast cingentibus i sed forsan non incommode hae carissi ad compressioneri referri possunt. Tertib ad morbos confornaauohis , pertinent moebi luperficiei, cum scilicet luputtiles quae tauismatura ei ,.aspera evaditi aut quae aspera
414쪽
ventriculus sedem mutauit, atque in mediam corpo iis regionem adscendit. Anno i s 8 a. ao.Septembris, stuἡiosus, quidam Reuatientis Livonus, E Saxonia inferiore Vvitebergam reuertens,& melanchulia laborans ante portam suo se stadio confodit Ex vul nete tamen illo intra menses duo sanus euasit. verum anno se uenti, 28. Aprilis iterum malὸ habere eoepit,vomuitque sequentibusdiebus ex ebin, primbaquam, & quicquid sissutripsisset cibi postea viridia, tandem die 1. Maij plane nigra,magni copia,& p vltimum vomitum eodem die i. Mah exspirauit. Corpuet apertum est, deprehens simque , vulnus per pulmonem & diaphragma penetrasse, &, ut videbatur,transfossum erat ili aphragma in nerveo circulo. Pulmonis fere nihil repertum est in sinistro latere . consesso, praeter exiguam portiunculam, quae supra costis adnata erat ; reliquum proculduhio per vulnus cum pure exierat. Ventriculus totus ad scenderat in simistrum thoracis latus, &cor ei in capsula desita sede depulerat in dextrum latus,vbi & vivus ille ac post vulnus sanitati restitutus manu imposita, cordis pulsationem obseruari iusserat.
malis vox, aliquid, quod alicui accedet. ' supernasci solet, significetur : verum os non est etiam seu accidens, a
quod simul venire seu euenire& eonti nobi 2 'ficat, deductum, etsi a Symplomate, Q. De causis Morborum solutae Unitatis. I quod solutam unitatem appellant, explicandae.
Causue autem eae etsi variae sint: tamen commode ad
quinque classes redigi possunt. Omnia ςnim , quae
continuitatem alicuius partis soluunt, vel secant, vel erodunt , vel contundunt, vel tendunt 3c rumpunt, vel adurunt. inae secant, sunt omnia acuta corpora, quae sue caesui, siue punctim corpu4 vulnerant, ut omnia armorum δc telorum senera,spinae, mursus animalium & similia. Erodunt omnia acria, ut humores acres, medicamenta acria, caustica erodentia,& σηκι ,venena item acria & similia. Contundunt& frangunt, quae grauia sunt & obtusa, ut lapide , ligna, lapsus item & allisus corporis ad rem duram: quae si in partem, quae in se ipsam cedere & cosi potest, incidunt, contundunt: si verbin partem duram, & quae in se ipsam cedere non potest, incidunt, eam frangunt. Tendunt & rumpunt, quae vel partem replent, ut humorum de flatuum copia ; quae item ex-sccant, vehementer, S partem vehementer distendunt, ut saltus, magnus validusque conatus ; aut Onus graue partem premens. Pertinet huc & stigus immodicum,cum aeris, tum aquae, quoiu ut vasa interdum rumpantur caussa est. I tandem adurunt eandentia se tramenta atquς alia metalla, vel aliae res ignitae, seruentes. De mira ossum actura, eiusque. caussa videatur Guillelmus Fabritius, centur. i. . m. 67.
E s T A T tertium rerum praeter naturam genus, quod vulgo Symploma nominant. Olim etiam E suit nominatum: satisque commoda vide
: d , quod alicui accidit , seu quod aliquid i
m, dgnificet: tamen usurpatione differunt,
e . ratis & receptis usu nominibus vle'ndi 'ξ funivsi 1 ' Medi eorum schola symptomatis nomen sit Vsitam mum: id merith retinemus,& quid sit,inquirimus .li autem non ita facile explicari potest; cum ambigui e valde &vatia huius vocis passim apud authore, e currat significatio.Interdum enim generaliter accipi turam corpori accidit, ita ut etiam morbi ciuili morbi *mptomatis nomine generaliter accepto comprehendantur,ut docet Galen .de di 9 I. c. i. verita ea generalis significatio ita in usu non est,neque eam hic usurpamus;sed per symptoma quidda a morbo &caussa morborum distinctum intelli imus. ideoque quid symptoma, a morbo & caussa distinctum, proprie, sit,inquirimus. Gal. de di DFmp . t .affectus, qui mot- . bis superueniunt, eosque, tanquam Umbra corpus, se-l quuntur,sImplomata nominari scribit:& 1 finiat: c. i. scribit, symptoma esse, quicquid morbum sequil tur. Vnde nonnulli statuunt, symptomata propnὶ di-
, cha tantum ea esse , quae morbum immediate, & tan- , quam umbra corpus , sequuntur. Et cum nihil aliud, morbum necessarib , ac suae naturae ratione proxim
i sequatus, qu m actionum laesio : actionum hesione tantiam syniptψma propriὸ dictum comprehendi;relii qua omnia, quibus nomςn hoc, tribuitur, illegitima: & minus proprie dicta esse symptomata. Verum euilibenter concedimus, actionum laesionem esse praeci- tuum symptomatum genus:tamen sola actionum la- isione s)mploma definiendum esse non denssimuη
cum etiam alia sint, ut qualitates corporis mutat es, e crementorum vitia, quae omnium ferὸ consepse imi ter symptomata reserenda sunt Nam cilm rerum prae ter naturam tria tantum sint genera, morbi, cautis morborum,&symptomata: talia verb neque e morbo
rum, neque ἡ caustiarum numero sint, ad symptomat metitb referuntur. Itaque Galen ipse de dio is a quicquid praeter naturam sese habet,exceptis morbi ac caussis, symptoma esse docet. Vnde symptoma 4ς' finiri potest, affectus, seu accidens praeter natur min iis,qux extra constitutionem partium ad actionem necessariam sunt, aliquid aliud praeternaturam te quens. Qua ratione , motbo differt, quod constitutionem partium ad actionem necessariami constitutionemque ad actionem necessariam . mutat & vitiat. Ex quo facile iudicati potest,quid dς eo sentiendum sit, qubd nonnulli morbos illos, Phalios insequuntur, symptomata appellanti in Ri enim tales affectus insequantur alios morbos: tamς' cum sequi aliud non totam naturam sympto qn compleat, sed etiam hoc requitatur, ut extra οφ tutionem partium sit,iales etiam assectus non in ci diem symptomatum, sed morborum, referendi sunt, Λ caussa veris eo differt, qubd aliquid, quod comuς Rhpraecedens habet; cum causa non necessarib aliua ς quatur. Quod autem symptoma aliud praeter RRIT sequi dicitur,hoc nonnulli solam ad morbum Punt, & symptomata tantum a morbis lunt: alij etiam a caussis & aliis symptomatibu h plomata prouenire posse statuum:qua de ro
416쪽
3 De Sympto in different in genes .
Veluti principis loco habendum ceniet;nullam actio- opus seu cisectum, quem debebat,& ut debebit senem unquam di, niti pars,quae ipsam facit,assicia- ducere non possit. sunt autem illa, γὰρ rei.
418쪽
3 76 De Symplomatibus factuit.Vitalis
symptomata iam videamus. Et primo quidem cibi phagi psincipium pro audit, qui ab oe .phiris
appetitum laesum quod attinet, appetitus vel aufer- chrice attractus,& expultrice expulsus,in Vehi tur,vel I mimi itur,Vel augetur viet ut appetitus cibi in se a inermα, qua qui aborant, cibos non appetunt, vel oblatos quoque
fastidiunt, quos Graeci omς η-no inant. Quo pertinent ij, qui non solium per aliquot dies &menses, sed δέ annos sine cibo vixerunt, quorum historiae videri possunt apud Ioan Lang. lib. a. elis. 7.
Schen ch.obser Med. l. 3. Lect rimae, M.,9.Marcel. Do nat.de c. ii Laurentium Ioubertum decaderimae par Moxo i. Imminuitur autem appetitus
in quae&αμυδρα id est,obscurus ap- Petitus nominatur,cum quidem aliqua fames adest, ted ea valde exigua,& parum appetitur.Tertib augetur appetitus in iis affectibus,qui βύλιμο vel βουλιμ α,& κιμήδης cappollantur, masna fames de canina ppetentia in quibus est insatiabilis quaedam edendi petentia,ut saepe a cibis ad vomitum , & a vomitu ad cibos subinde redeatur: unde& caninae aepetende. tiae nomen accepit. Deprauatur denique appetitus, cum cibi praui & absurdi appetu turi quod fit in xi set vel μαλα ist, vulgo pic ;qua qui labora appetiit acida,acerba, acria,interdu tersam,lutum,testas, cretam,
Carbones, crudas carnes, & similia inepta ac alendo corrori inutilia. Appellationem autem ii pica accepit haec affectio , lipe quod pennarum aut vocis in hac ave sit varietas, siue qudd ipsa saepe hoc malo laboret,ut AEgineta existimat, lib. I . i. sed minus rectὶ.Cui enim avis huius apyetitus cognitus λ vel ut . Aetius tetrab.εψὶ . . cap. o. censet, ob hederae similitudinem quae Graecis κιττὸς vocatur,quod scut haec Variis, prout occurrunti plantis se imνlicare soleat: . ita hoc malo laborantes varia edulia appet/nt. να-
λακὶα dicituri'ubd mollities quasi quaedam & desectio sit, praegnantium inprimis, qua tanguentes modo hoc, modi, illud appetunt. Disti riguunt tamen nonnulli inter Picam &-: atque alij. aliter. Vetum si quae admittenda distinctio , commodissimum videt ni , appellare picam, quando homo, seu
vir, seu mulier,vitiosa & aliena, v g. cretam,carbones, appetit 3 μαλακί ν vero eam appetentiam, quando praegnans non quidem alienos a natura hominis cibos, sed consuetos appetit, verum auidius & animo impotenti, ita,ut nisi eorum particeps fiat,languorem
vel abortum patiatur, aut stisma infanti imprimat. Frequens & familiare hoc stmploma est grauidis, inprimis cacochymicis, primis duobus aut tribus mensibus. ccidit & viris hoc quandoque : & Fornet. lib.6 de para.nurb. II in t .c. 3. viri Nobilis meminit, qui tanxo calcis uiuae edendae dei derio premebatur,ve ili m pugni magnitudine voraret. Ac plura talia exςmpla collesit Schenckius, obserae. Dct. 8rim, Μarcellut Donatus, de hist .med. mirab.l. . e. i. Vt cibi appetitus taditur, ita & potus. Nam vel aufertur sitis. vel imminuitur,vel augetur,vel deprauatur. Et quidem sitis abolitio , imminutio , atque intensio frequenter accidit, & ste uentissima est in febribus sitis magna & aucta: sed vi potus a natura ylienus appetatur,id rarius contingit. Appetitui cibi& potus ubi homo satisfecit,cibumque & potum aD sumere cupit, primo deglutitione opus est : ad quam tum facultas naturalis, tum animalis requiritur. Naturalem quod attinet, ea est attractrix & expultrix. Attractrix est th ce sophago, & v ntriculo, qui Perre has fibras, quillius interior tunica praedita est, cibum ad insophagi initium depressum in partes penatiores attrahit Expultrix facultas in oesophago, ope fibrarum transuersarum tunicae externae insertarum,
cibum in es ophagum attractum in ventriculum de-ttudit. Sed praeter has secultates requiritur etiam facultas animalis, quae virtute musculi, principio gulae praepositi,& deglutitioni destin ti, cibum ad cesse-cle Icendit. Idque eo facinus, quo maioriosis 4 tus praecesserit,&qub minor in cibo sueti Hinc deglutitio in iis,qui conuenientes cibo, in appetunt, ocyssime fit: in i s vero, qui vel medici mentum aliquod coacte bib pnt, vel cibum aliquiti loco medicamenti sumunt, molesta est desuesti
aegreque perficitur. Atquo eX his secile patetides , titionem laeda posse, cum aliquod iis, quotutus
ficio fit deglutitio,vitium accidit.Tunc enim deglu titio vel amittitur,ut homo nihil possit deglutit P. eum discultate fit deglutitio; vel deprauatui. cupalpitando, tremendo,aut convcilendo peragi rui glutitio. Porrὁ Retentricem secultatem quod arethi
trem de cibos vacuum ; tum complectendi tempu, cum concoquendi tempore exaequet,cibiimquε diu contineat, donec eius coctio absoluta&perserisit: facile hinc patet,laedi Retentionem,cum vel non rei ἡ & probὸ continet cibum ventriculus, vel non
continet, aut non tam diu, quam diu opus est,coa tinet , vel in utroque peccat. Si non continetur clabus,aut non tam diu,quim diu debebat, continetus,
cibi sequitur in ventre corruptio, vel cibi non cis egestio, quod in lienteria accidit. Si imbecillu, lixeibi complexus,consequentur, ut Gal.de disse,no μ'
. . scribit,fluctuationes, quas Graeci κλύδωνα vocist,& flatulentiae Non recte vero & minus probeciburi complectitur ventriculus; quando cima palpitatione quadam, vel tanquam cum conuulsione& tremore, ac vibratione quadam complectitur. Palpitatiquest. triculi est, quando ventriculus secundum suum cor pus & tunicas 4ta eleuatur,& deprimitur, ut in aliarum partium palpitatione. Conuulso qiuasi acci 4it in singultu ex inanitione. Immodice exinanitus ven. triculus postea circa cibos se constringit, es nimis violentςr & vehementer se constringi , unde quasi , quaedam conuulsio oritur. Nam vera conuulso non est cum ventriculi motus non sint voluntatij, sed naturales. Tertio est tremor quidam, cum veniticulus quidem circa cibos se constringit, eosque comyle si conatur, sed dissiculter,& veluti cum tremore : quem Galenus hoc modo describit,de differsymp eo. ni comedendo nec κλυδ at uis es hctuatio cum senis te rufestat; nec in lamo, nee palpitatis dista neellani tu ,s AEdsietilitat in o loque :&Fornet. is ac iaborat,chpsique celeriter Onu vel per infriare , qobilis meminit, suteriores partes Alicere accedi De praeterea rama qM'erio premebatur, dam, tum distulaemia Daedam aliena .nec facile iose lis in anhelitu asse Pitur: exisimabis ventricultam circa re constringi Didem cierum id vetat cum tremo refert.xj-bratio autem quasi quaedam percipitur, cum in Ven triculo molestia quaedam sentitur, similis illi,qu in initio intermittentium febrium in rigore percipi'tur. Concoctionis vero ventriculi, quae χίλωσι prpellatur , laesiones contingunt, cum aliquid ventri cplo occurrit, cuius vi cibus in chylum,id est, uti lem succum, ex quo in hepate bonus sanguis ἶςβς seu concoctionis in ventriculo vitium triplex.Vel ' nulla fit ciborum concoctio & alteratio, quae α βψ ε& cruditas nominatur: vel fit quidem concoctio, Scibi in chylum mutatio sed tarde & longiori te pQ re,quae βραδυπε .ία dicitur, quanquam in hac etiam saepe' non omnes cibi partes satis coquantur & mo tentur,sed aliquae crudae remaneant: vel cibus cor πέψεως λαοθορὰ nominatur, id est, cibi & concompsit
deprauatio Denique & Expulsionis sunt quaeda sym pizata, nimiru singultus, nausea,vomitus & chole-ps