De dolore animadversiones philosophicomedicae quas ad medicinae lauream in lyceo magno patavino adipiscendam tradit Josephus Zeni Brixiensis e sale marazeno

11쪽

numerum relate ad illas quae integritatem servant. Solutio tali modo continui in fibris caesis non est causa doloris, sed in illis quae integrae distensioresque remanent. Fibrae nervosae distensio a causa quoque interna produci potest, quae disterentibus in avitatibus corporis agat sicuti sanguinis adpulsus qui aliquam in regionem irruat, et vaSapraeber modum dilatet, eorumque fibras ita distendat quousque rumpat Intensitas doloris in ratione intensitatis actionis vasorum parietes removentis

Semper erit.

Hoc in inflammationibus phlegmonosis et erysipelatosis observare contingit; nimia liquidi quantitas in quadam cavitate detenta, cujus parietes ulteriori dilatationi renitantur eundem producunt essectum ac in ischuria in vesica, in ii ydrocele, in t dropibus, in tympanitide, in colica natulenta etc. Dolor distendens varia pro illarentibus ejus gradibus nomina suscipit, nec non juxta regiones quae dolore corripiuntur dicitur ergo diuellens si Pars dolens ita protendatur ut ejus ruptura immi

Dolor rapatiMUS. Ille est dolor quem sensus ponderis comitatur, qui si brarum regionis adsectae distractionem Pr vocat, veluti aqua aut liquidum quodcumque in ea-vitate pectoris, abdominis, scroti aut textus ceu

12쪽

lularis cuiusvis aliae ragionis aruiunt laetus ad

instar nimis voluminosi aut mortui in matricem, calculi in renes aut vesicam sensus ponderis vise rum phlogos correptorum, obstructione aut Scirrho

laborantium, vel sanguinis eiusdem, dum nimia quantitate suis in vasibus detinetur. Huic doloris speciei molestia quam viatores pedestres patiuntur est refercnda, qui postquam pauxillum constiterint,

gravativa delassatione deprehenduntur, quae a relaxatis fibris muscularibus propter nimis protractam actionem est repetenda unde cunctis in artubus StaSes adoriuntur et quum adeo copiosam uidi artus ipsi quantitatem recipere non OnSueScant, propter distractionem fibrarum vasorum nimis repletorum sensum ponderis patiuntur. Sensus torporis in artu post nervi compressi nem in eo sese distribuentis, aut aliam quamcumque ob causam torseo gra MatiMu nuncuPatur.

SPECIES TERTIA

Dolor Pulsans. Dolor pulsans a nervorum distensione producitur, motu distrahente arteriarum pulsationi, earum

nempe dilatationi respondente adaucta doloris hujus haec si causa profecto immediata major enim fluidorum adfluxus partis malo adiactae volumen adauget, tonsionem illi assert, et hinc magis magisque nervos in ejus textu sitos distendit Dolor

13쪽

ves nervorum distributio contingit, in cute scilicet, in membranis, in textubus tendineis, raro vel nunquam in visceribus mollibus sicut lien, pulmones etc. Dicitur lancinans, dolor pulsans, cum eo intensitatis advehatur, ut timor exsurgat ne pars aliqua continui solutione diffindatur.

SPECIES QUARTA.

Dolor ungens. Corporis duri acuminati regionem patientem veluti penetrantis sensus dolorem pungentem, mitatur hunc idcirco quidquid opportunitatem ad pungendas aut penetranda Parte nervOSas habeat inducere valet extus ergo Corpora uncta circumstantia tum mechanica cum lxysica; intus humores, ut ita dicam, acres, vel qui ortim actionem determinatum in punctum, POS receptum impulsum, in loco clauso, dirigunt dolorem Pungentem Drovocant, cujus exemplum in quarundam pustularum eruptionem aptum invenimus.

Nonnullis dolor pungens nominibus insignitur; dicitur exinde terebrans si superficies partis dolentis plurimis in punctis distenditur, et dolorem qua essectum terebrae profundius in doloris sede penetrantis nobis essingimus sorunculis ad suppurationem accedentibus haec sensatio percipitur. Μateries in apicem aut in parietes abscessus agens,

14쪽

sensum dolorosum provocat, qui animae deam trypani superficiei cutaneae tota cum ejus spissitudine adpliciti subjungit. Formiculatio nuncupatur sensus, quem levis multiplex vagaque punctura excitat, impressionem a sermicis aliqua super regione sensibili repentibus productam simulans rmolestum hunc sensum ita artuum Stupore patimur, ob sanguinis aliorumque humorum in vasa reditum, a quibus per compressionem aberraverant distractio tunc in fibris quibus tunicae vasorum OmP nuntur per humorum adpulsum obvenit Priario- nos nomine species illa doloris notatur, quae actionem potentiae eorsionis sensum inducentis in parte adsecta repraesentat ubi erosio sit levis pruritus dicitur; si gravior et sensu caloris consociata dolor acer; si vehementissima doloris mordicantis, corrodentis denominationem suscipit. Quapropter quamque doloris speciem alicui earum qua recensuimus venit facile reserenda, pro majori minori vecum una aut alia analogia; in quibus autem vari latibus aut continuus aut intermittens, aequabilis aut inconstans, fixus aut erraticus dolor esse potest. Priusquam dolorem physicum deseramus, ut ad alteram propositi nostri partem transitus fiat

de usu doloris pauca dicemus illum qua indicium

organi male adsecti considerantes. Sedem doloris generatim cerebrum optime, fert; sicuti autem nonnulli textus in contactum simul congrediuntur aut confunduntur decipi facile

15쪽

17 possemus, ubi aliis ad morbum spectantibus i cum stantiis judicium nostrum non firmaretur. Dolor costalis in pleuritide et pleurodyniaci perficialis est, augetur autem valdopere sub pressione si adsit,iositis, et tali pacto correpta morbo

Pleura laevum omen non indigitat. Dissicile verum est nos certo facere si dolores vere in substantia ossea aut periostio et medulla sedem agnoscant; dolores articulorum a peculiari synoviae, chartilaginum ligamentorum, aliarumque partium articulum vestientium dependere solent Dolores vas rum lymphaticorum, propter haecce organa a latere truncorum et gangliorum extenduntur Dolores ab arteritibus et phlebilibus procedentes in decursu vasorum inflammatorum manifestantur Dolores nervorum una cum distributione eorum Surculorum in regionibus corporis viventis distribuuntur. Dolores pruriginosi quibusdam morbis cu-taneis peculiares evadunt. Accedente pubertate, crescente graviditate, supervenientibus cata mentis, et durante subri lacte mammae saepissime dolent Dolores uterini ad lumbos, ad inguina et se mora, in adsectionibus cancerosis praesertim, extenduntur. In partu dolores veri a tergo oriuntur, et in collum uterinum desinu ut Calculi praesentia in vesica pruritum et dolorem in extremitale urethrae et in glande, tuterdum et Sensum gravedinis ad perinaeum producit Dolore renum crebro propter uniculum spermaticum ad testiculumusquo propagantur; illi hepatis dextero in hypo-

16쪽

chondri prodeunt, et in regione humerali lateris ejusdem diffunduntur Dolores stomachi, intestino rum cordis, in regionibus ab his organis occupatis persentiuntur. Dolor et phaenomen extraordinaria ab ictu in epigastrium procedentia plexus eaeliae delicatulae structurae sunt tribuenda. D lores pulmonum sunt profundi et dorsum costatum, partem anticam, superiorem et inferiorem thoracis, juxta specialem morbi sedem occupant.

Μembranarum se rosarum dirissimi sunt dolores; illi autem membranae mucosae gastro- pulmonaris obtusi esse consueverunt, interdum etiam in gravissimis usque phlogosibus penitus desunt; abd

me quoque vehementissima in gastro-enteritideli,doletis fuit observatum. Sensus oppressionis, suffocationis dolor gravativus in morbis tum internis thoracis, cum in musculorum respirationi inservientium spasmis occuserutit Dolores in enkephalopathiis ab hocce organo provocatos ejus involucra plerumque patiuntur, in massis muscularibus, et in nervis externo trumco artubusque dicatis, raro ipso in cerebro contingunt cephalalgia sere semper superficialis est, atque tunc esse profundam per analogiam putare liceret, cum in aracnoide internam ventriculorum cavitatem vestiente, aut in pia-matre in anfractuosiatates se se in trudent sedeat aegritudo horripilatio torpor, puncturae doloresque in artubus et a ticulis quasdam sere omnium adsectionum cerebralium periodos notant cerebrum hinc tali modo

17쪽

Is proprios dolores in nervis usque et visceribus ili racicis et abdominalibus animadvertere et percia per potest jure inferri. Quibus positis non abs

num a veritate erit credere hoc organon chemicis mechanicisve laesionibus sero insensibile, morbosas impressiones immediate et directe suamet in su stantia contingentes non sentire atque tunc dot res proprios animadvertere cum alia organa affli

ctaverit.

Reliqui modo est ut de altera doloris specie, quam psychologi soro medico ablatam sibi omnino

reservarunt, mentionem iaciam; experientia tamen

et praesertim sana philosophia nullum adesse psychologum qui et medicus non sit et viceversa, luculenter docuerunt; sonabit ergo immortalo illud δε-ctum Medicus ρbloso hus Dolor tali sub adspectu latissimam suscipit significationem, quae assecti, bus cunctis animi et animae venit adplicanda; idem est ac immensum ΠαΘος Graecorum. Nos autem sicuti in bysico in morali quoque dolorem molestam sensationem appellamus. Animus et anima aetis etiam in perceptionibus passive adficiuntur, cum actio eorum Post receptam senSationem dumtaxat expergiscatur animi ergo Pathemata, quae moleste non adficiunt dolores apud nos non censentur; quia ubi haec amplissima retineretur significatio sensibilitas organum esset doloris. Meminimus superius, de organo doloris disserentes, illud tactu aequiparavisse ast ne in contradictionem quis nos lobi adserat, subden Om -

18쪽

natione organi dolori dicati receptivitatem pro dolore in nervis sitam nos intellexisse enixe profitemur. Quidquid ergo animam anim unque moleste adficit dolor est, seu dolorosa sensatio hinc et animi pathemata exhilarantia pro tracta Dimis duratione, vel damno in organismum inducto dolores fieri possunt. Divisio assectuum animi a celeberrimo Fabricio ab Aqua pendente in Tractatu de Brutorum loquela proposita sapientissimas continet animadversiones, quae ad rem nostram sacerent. Quatuor allegro generum, sola Voluptas a dolore esset excludenda, Cupiditas enim, Molestia et Metus omnes capiunt characteros, qui doloris ideam praeclare demonstrant Dolor itaque moralis, si quid nobis proponere datur, in athema molestum et Voluptatem melancholicam, haud salso distingueretur. Huiusce adsectionis varietatis in viris bonis artibus studiisque liberalibus operam navantibus specimina conspicua reperiuntur:

ὰ me alle o P ira a Ghibellis fuggiasco n; sculpta et picta Buon arroti Tragoediae immo talis Alserit, opera Byron, Gucrraza diri prosundique pathematis indicia suppeditant Petrarcha, Μanκoni, Chatea ubriand La artine, Pellico, et suavissimae doloris notae quibus Bellini musicalis fama adeo inclaruit, Voluptatis melancholicae exempla proStant.

19쪽

a II

Dolor organico-materialem sedem semper agnoscit. II.

Dolor in praxi perutilis. III. Innumerae dolorum species ad distendentem, gravativum, pulsantem, pungentem dolorem redu

cuntur.

Doloris idea, illi fibrae nervosae in opportunia

latem rupturae adnexa.

Doloris causa in nervorum molesta distensione consistit. VI. Cerebrum in dolore ho persthenice semper incitatum.

VII. Doloro psychicum in Pathema molestum et Voluptatem melancholicam dividimus.

20쪽

ocuuVIII. Zelotypia pathematum animi dirissimum, ad species animalium labe servandas intendit. IX. Dolor jucundiorem voluptatem ess cit.

Dolor ad momentosa incitamentum. XI.

Deses plerumque in voluptate vita in dolore ad activitatem semper disposita. XII.

Prima foetus inspiratio a dolore, quem novi extorti stimuli inducunt, pendere videtur.