장음표시 사용
81쪽
D E s Ex PR IN C. 8rdentium statuat. Omnes porro sermae quas prael xtui, litariar,hoc est citra complexum re seriem loquendi representate per notas quaeq; suas significat vel substantia,vel accidens,sive superueniens.Earuquae superueniunt extantibus, alae simpliciter intra substantia,spectanti ut linea,superficies,corpus,alie
veniunt extrinsecusivi facere,ut pati, Ut compositucsse,ut ubi,ut quando,ut lire. De his, quae subsistunt Per se,item de his,quae subsecutum solum,in quo locentur,desiderant,in opere quod praedicamenta in-ιcribitur disputatum est: de caeteris nunc agendum.
1 sentiali,se ubstantiati diuiditur in materiam,o' μmram.
Forma um,alia naturali alia aristialis. Formarum alia uniuersalia, alia partieuiaris.
ACtio est forma, per quam in materiam subie Amorius.ctam denotamur agerevel facere.Verbi gra que θα tia,qui secat, in eo quod secat denominatur ecare. Actio alia corporis esse dicitur,alia pertinet ad animum. Differt haec ab illa, quod actio corporis necessario mouet ipsum corpus,in quo est: idem enim corpus & ages est,mobile.sed actio animi siue functio,non hoc mouet,ia quo est ipsa, sed coniunctum. Na aius du agit,quiescens est, & imobilis, &ta mouet subinde corpus,ipse tamen,ut dixi,permanet immobilis: qsiquidem nec per locum, nec per alium queuis motu animns agitari cernitur,nisi qΨalterascit. Ac primum 'uidem neq; motu sentit auctionis,neq; minutionis,neq; delationis per joca. lo .cu S.n.corpus est, anima corpus non est. od aut non sit corpus,qui pol moueri per corpus apropter ala nulla est,quae mutare locum ex loco possit. solum.n.corpus de loco in lucum moueti Dicat alb
82쪽
82 G I L B. P Ο R. L I B E Rquis. Nonne speculis manentibus, respondens in iis imago commeat aduerso obiectae rei motu3Aue igitur sumi q6 non poterit, simulatq; fateamur imagine quae comparet,et reuera in speculo sistere.aut si hoc negemus, error vulgo intolerabilis exiturus Aiqiοmο--si commodius futurum sit, ita dicere.Cς- rvi. terum scire oportet in actione es se,quicquid ubique in motu est. nihil. n. aliud est moueri,u actio. Proinde quicquid mouetur,obiter quoq; agit: na& omnis actio in motu est:& omnis motus in actione positus intelligitur. Quocirca propriu actionis est esse
in motu . sicut motus quoq; propriu vi,esse in actione. Hoc autem quemadmodum verum est in acti nibus,per quas creantur & excitantur aliqua, sic dubiu vi in actionibus, per quas euerti contingit alia qua,vel corrupi. Qiii n. demolitiir aliquid, is in rno
tu est quidem,sed agere in nihil vi: quippe si per eunihil efficitur,sed quod factu est euertitur. At actioni m. non quam re agat,sed inq agat requirit & spectat.
Neq; vero motus species actionis est, sed qualitas propterea φ & quies ipsa quoq; in qι alitatis genus
refertur. Prorsus quaecunque lunt inter se cotraria , haec eiusmodi generis praedicationem recipiunt.Illa sane maxima proprietas actionis est, ut pastione Actio exa materiae quae subi jcitur afferat & inurat. Omnis emctione. actio passionis est efficiens, & quicquid passionem
inferre pol hoc actio est. Ac pol quidem contingere,ut exactione fiat & inferat actio. Naactio alicuius quod per se mouetur,effectrix est actionis eius , quae per aliud inuehitur. ut actio verbi gratia quam animal inussit alteri,ab ea quam prima animal ido edidit excitata principium sumpsit Et quidem nihil interest,principium dicatur actio fuisse an passio animalis eius quod actione impressit alteri. aut si actio,principiu qui de ipsa perhibeatur sinceru & impromiscuum paulo promiscuu. Quocirca functio si
83쪽
D E SE X PRINC. 83 ite actus ille primus,& actiois, & passionis efficies fuisse dicendus est. Ipsi vero qualitas e sese gignitid φ est facere. nam calor ipse, quem qualitatem es se constat,hanc actionem de se progenerat, quae dicitur calefacere. Quantitates quoq; particulares efficiuntur ab eo genere, compositum esse cognominauimus:a quo & qualitates nonullas manare c51picuum est. Eiusmodi stilat asperitas atq; leuor, &similia: quae certu est qualitates esse. item linea,suPsicies,atq; corpus,& lavam & ortu lint ab ipso positu. Sed & quantitas quantitatis,& qualitas qualitatis efficientes sunt. nam & linea longitudinem procreat,& planities latitudine,& corpus crassitudine, item calor calore,ipsum quoq; positu actio, & paLsio mollit. Ad positu. n gignendu, quidam simpliciuquasi ortus hoc est collocatio partiu, & digestio necessaria est. Omnis vero talis ortus in actione gestioneue coponetis & collocantis ea constat ipsum qia aeficiscitur aetempore,ubi a loco. Hoc aut quod
dico,habere constituitur a corpore. haberi enim sola ea,quae corpori circundata sunt,dicuntur. corpus
indiuiduorum, que subiecto nullo constant, exitiade occasus in primis est, sed ortus in ijs, quae proxima sunt a primis. Quaecunq; porro de singulis praedicantur,haec ab iis,quae nullo modo praedicantur, existunt&coalescui. via singulis hoibus homo in coe prodit. Caetertim facere atq; pati, recipiunt cotrarium,& magis& minus pluris . nam & huic quod dico credere,contrarium est conserere . item huic dico ambitrere,contrarium est aspergere. Calefieri quoq; plus & minus aliqua dicunt ur,item refri .erari,siccari, hiantescere, loetari, moerere. Actis est secundum quam in id, quod subiicitur agere diei
Actio distex corporis una, altera mimae.
84쪽
non est tamen motus eiusDeciis. Actioni proprium est exspassiomem in Dre,stetam erso. Agere,ersam rurarietiam. magis mium recipium.
De passione. Cap. III. PAssio effectus est, & illatio quaeda amqnis . e
alia propensius accipiunt,alia cotumaciter respuunt. Quamobrem alantium fere dixerim , aliud alio cognoscitur:ut bruta frutice homo brutis Quaecunq; vero de actione dicta sunt eadem couenire possunt in passione,vocabulo im mutato Pas- PHIouis sionis verbum significatus plures habet. nam & funio: ωari. etiones animae passiones vocantur. quas in genere .iccepta. in actionis locauimus:vi sunt,amor,odiu,lltitia,mqnitia.qP genus qualitates,interim actiones alae patibiles appellat. Passiones diar & quae salutem hominis infestant: ut languores,atq; morbi, & caeteraequalitates limoi,quas aliubi proditas & digestas habemus. Ac paisio quide,ipsa quemadmodum sumus testati,primu opus est quod ab actione aeficiscat,atque gignaturmon ramen in ipso agete posita, sed in eo, cui allinitur,&quod nata a faciente motionem accipit. Nec. n id,s percutit,ipsum pati dicitur: sed subiecta percutienti materia.Hactenus de his.Si sis alia desiderat relegandus est tractatu de aetione.
Pasiis TZ essemu,illatioq; actionis. Passonis proprium est ex actione inferri, er esse in patiente nou
V Exhum qu do rationem significat ex imporis insidentia relictam,non: ips ipsum quinua assinia plane sunt & germana. Proide qn nec
85쪽
praeteritum tempus estGed elientus, eius & quaeda ut ita dic9 affectio rebus assita,per quam dicuntur aliqua fuissemec lepus coniunAum, utpote per se aequales aliqui siue contra perhibeatur, sed temporis est affectio,per quam aliqua dicuntur esse in c6- iuncto. Sed nec tempus psis idem est,quod qn:sed idqg necessario suturu & exituru est, a quo res habet ut dicant futurar,vel crastino die,vel perendino, vel
aliter.Ergo unum Q uando est, quod manat a praeterito,alterum prodit ex coniuncto,tertium ex futuro.Dictum vero in praedicamelis est, praeteritum &futurii quantitates esse continuas: quippe quae vinciant ad instantiam non qε praeteritum permanente
habeat essentiam,sed quod in exitu suo, siue collimitto,qua nectitur cum instanti, utique non praeter ijt, nec elapsum omnino est.suturu quoq; non ideo co-tinuum esse diximus quasi maneat & c5sistat, sed eoqr prorsus x necessario pariturum & exiturum videatur.QSod quide perinde est, atq; omnino praesens essetmec. n. in hoc respectu discrimen ullum est inter illa tria,praeteritum,instans, suturum. Quamobrem plerunque de futuris agit,deq; iis non temere aliter qua de praesentibus decernit. Et vocabula eorum,quae re subsistunt, accomodantur etiamnum futuris. Orietur sol peredie.Proeliu nauale fiet cras. quemadmodum & praeteritis,ut pridie Socra.dececst.Item aliqua praedicantur in futuru eualura necessario,quasi nata de praesenti:ve,Disputaturus,non disputaturus est crastino die Callias.na verbu Dispu- Σtaturus,actione sutura significat, cui ' in nihil aliud adhuc est in re. Distant,qu & ubi, 2, in quacunq; retepus ipsum vel est,uel fuit,vel erit,in ea quoq; suu qu vel est,uel suit,vel erit, ab eo tempore prosecta videlicet,ad quod quidq; seorsum rndet.illud autem 'si quod in rebus quae sunt spectatur,semper cum ip sis praesenti mometo est,& utrunq; in eode subiecto
86쪽
86 CILB. POR. LIBER constat Sed illa qn,quae ortum habent a tempore p. terito & futuro,nunqua simul cum praeterito & λ- turo suo sunt. At ipsum ubi. & locus a quo fit ipsum ubi,nunquam in eode subiecto constant:qnqui de ipsum ubi positum est in eo,qe circunscriptum & coprehensum est a loco: sed locus in eo, quod circumscribit& comprehendit. Qia natum ex pr terito differt ab eo quod nascitur ex futuro : quod natum ex praeterito posterius est futuro. natu ex futuro prius ex praeterito quod si unum & idem qn coeperis,inuenies ipsum protinus a futuro fluere:deinceps ab instanti,postremum a praeterito. quemadmodum tempus ipsum primo est futuru, deinde praesens, ultimo praeteritu.Sicut porro ips aliud simplex est,atq; puctum: aliud compositis,atq; fu sum: simplex est,quodsmplice actionem,cuius comes assidet: metitur: co-
positum,quod composita Ita aliud quando simplex
est,ut in puncto esse,vel momento:aliud composita ut esse in hora,die,mense,anno, similibus. Iam que- admodum partes ipsae temporis nunquam morant, ita & partes ipsius qn continenter & perpetuo labiitur. Na qn genitum a pr terito. religatur & nectitur' mum,trimum. Eodem pacto motus aliquis multus esse dicitur,quasi multo tepore perstet. Sed per ipsa - . . qn mensurari nihil contingi t,etiam si res aliquae di- ii . . Cuntur Vel esse,vel fuisse,vel sore aliquando : prout ipsa qn in rebus,quarum assecla lepus & comes est, euariat. ipsum quando non recipit magis & minus,
Quia nec annus ipse,nec anniculus,magis annus es se posse,vel magis anniculus vi. Item nec annus ano no , nec anniculus anniculo plus minusue dici pota
turoso. ad instantiam cum eo quando, quod a tuturo gignit
Q aeterum inter qn & tempus, interest: quod aliqu;
87쪽
PD E S E x P R. I N C. 87turo,praesenti,praeterito proficiscitur: neq; fieri pol, ut idem insecabile contraria duo capiat , qtiae praedi centur de ipso. Ia contraria quae sunt in eodem simul haberi strato ideo possunt. At omnia tria quando coniuncti exacti ontis , in eodem constare pariter atque simul intelliguntur. Eandem. n.rem,quq superstes modo sit,& stetisse retro,& posterum staturam esse verum est. At contraria nec in eodem indiuiduo constare, nec praedicari possitnt eodem tempore . Ipsum qia in omni re consistit orta. Proinde corpus hominis uniuersum aliqn est videlicet in tepore. sentit enim temporum disserimina,veris, aestatis,hyemis,autumni. sentit hec& animus. unde fit,ut alij per hyemem alii per qstatem nonnulli melius vere vel autumno lucubrentur,pro sua quique temperatura corporis.Nam anima corpori coniuncta,naturam & concreaturam eius e iungit. Quibus enim corporatura contingit arida,vel gelida,ij per autunum plerunq; mentem habent plus solito commotam. quibus vero sanguis redundat,ij verno plus te- tantur .Hoc ipsum in caeteris aspicitur, prout cum temporum cardinibus animantium naturae vel congruunt vel discrepant. ita fit, ut quodcunq; temporis vices audit,& ad illius mometa vertitur atq; mutat:hoc in tempore neces lariu sit esse, cuiusmodi ea sunt quae diximus. Nec alia magnopere comperiari
de quib' hoc & verius & illustrius assirmari possit.
Quando es quod ex temporis adiacentia relinquitur in re remporis. dando, duplex est: simplex, ut nunc e er compositum , quod a composito tempore causatur, visuisse in praeterito , fore insu inrum,esse inpraesenti. Uando proprium est non babere contrarium , nee magis er mi ni uscipere. Frigidioris complexionis ex Entessu sicca , demetitiores sunt iamlumno,quibus Hrosa uisprincipaviur, in ere.
88쪽
IPsum ubi.circunscriptio corporis esse dicitur , a
circunscriptione loci prodiens. ipse vero locus in corpore capiente circumscribenteq; constitutus est.Proinde in loco videtur esse, quicquid a loco circumscribitur. non est autem ide loco cum eo, quod appellant ubi. nam locus in corpore continet ambientetipsum ubi positum est in corpore qa ambitur. Neque vero suum quibusq; rebus ubi videtur adiunctum esse.nam anima nusquam est,utpote qui locum nec occupet,nec impleat: locus.n .in quo dicat ala consistere,poterit alante alia capere. locusia quaeres occupet & insideat, occuparisiisi .ssem alia re non pol Vtiq;,niu digrediatur,atq; migretred 14 A M. Granum n.tritici modio superfusum retineri non posse quandiu aeris, qui modiu replebat, gesceret: eliso quidem aere,granum illico succedit Minsertur. Itaq; nec eunde locu obsidere duo possunt nec unum quid diuersos. amobrem nec ala circuscribi loco poterit,nec aliud omnino: quod alienuesse videatur a ratione corporis. Dubitet autem aliquis,Nonne pol una res in pluribus esse posita q5- quidem vox ipsa manens, a excipitur a diuersis,q-nuae aer est,sive non est quide,sed sine aere non co- sistit,oino aer idem futurus est in multis,quare corpus ide in diuersis locis' putandu erit. Siquidem vox cu una sit ad numerum, in diuersas partes aeris distributa credi non p5t,ut ita demum in aures multorum ceu dissiliat. Ergo qui concedunt, una & eandem voce accidere multoru auribus,necessario co-fitendum habet, eande quoq; portione aeris subitemultorum aurem: quod quid fieri nullo modo pota quare cum alterum adeundum sit,ut vel diuersa fateamur esse quae sentiuntur a diuersis veluti unum de idem corpus in pluribus locis esse censeamus, eligen-
89쪽
D R s E X P R I N C. eligendu est quod minus laedit,non eande vocem esse quae sentiatur,sed diuersas,& inuicem spiritaliter se gignentes & exprimentes. Ita concedi pol, aliouam esse vocem ab atali non editam: nam ea, quae spiritaliter resultat,ia ad primae similitudinem eiu n-gitur,atalis vox non est:quippe quae ab atali non eliditum Alioquin vox omnis ab atali promitur.quis. n. unquam voce percepit.vllam in animalium siletio λ& proinde voces atali esse perhibent, quae videlicet ex ipsis ore prodeunt:ita vox ad multos unius utim,
sed non una pertinebit.Vbi aliud simplex,aliud co- positu:iimplex ex simplici loco nascitur copositum
ex coposito.Locus simplex, initium & origo conti. Locussis nuorum est.Compositus is est, qui finitur ab Aristo plexo cotele,cuius partes ad eundem terminum iunguntur, pqδη ad que partes ipsae corporis iuncte sunt: corporis vero partes ad punctu loci coeunt: Ita loci particulae particulas corporis includunt. loca n. simplicia minime corpus obtinent. QSo circa neq; locus ullus sine corpore. neque corpus ullum sine loco suturuest.Sed reuocat hoc in dubiu postrema coeli facies,
extra st nihil est.Haec vero dici potest,quod ipsa sibi
locus fit,ut veteres exploratu facere. qn id, qss ambitur, alterum & disiunctum ab eo est quod ambit. Quare si globu illum extimu concessuri sumus in loco esse, diffiteri non poterimus, quin aliquod praeterea corpus sit,in quo c*li facies extrema coerceatur.at.n. praeterea nihil est. igitur nec in loco facies illa fuerit.Sed super his decernere, cu imperspicini est,tum infrequens,& utique contra sensum. Ipsum ubi nec remitti nec intendi potet non. n.dici potest alterii altero plus minusite in loco esse,quanqua maiore vel minorem locum possidens. Porro magis &minus nec in ipsi' ubi,nec in quantitate cernitur. at , in qualitate cernit genus hoc , &contrarijs carebit. Quia neq; locus habet contrarium.nec enim locus loco
90쪽
βo G IL B. P O R. I. I B E RIoco prius adhiberi pol. In caeteris quidem ubi modubitat. Illud disceptationem habet,qg hqc duo sursum esse,deorsum esse videntur inter se cotraria. nam ea,quae in summo agunt,ab ijs,quae immo sunt. i distare plurimum noscuntur: sicut locus supernus ab inferno.& eam ob . rem illa duo ubi, sursum esse, deorsum esse,quemadmodum ipsa quoq; loca, periclitanter esse contraria. Caeterum qui cottaria in ea faceret,is eodem subiecto contraria statueret. Nam haec quae dico,sursum esse deorsum esse in eodem haberi possunt. eadem. n.res & sursima & deorsum esse dr, tamen non ad ide relata: ut altitudines turriumcoparatae ad nos sursum erunt,ad c li facie deorsu,
iis hsim Ite sit turu est,ut idem ipsum sibi contrarium fiat. Si
sibi eouira Π pQtest idem & sursum & deorsum esse, protinus Hum. quam ponuntur haec inter se contraria ide ipsum sibi contrarium efficitur. Per haec quae dicta sunt, id, quod est in loco esse, liberum a contrarijs asseritur. Si eΠ eorporis Leati circumscriptis a loci circumseriptione pro
Vbi duplex : simplex ut punctum, er compostum, ut diuisibi
Vbi proprium e R,c um sit quantha,,ae esse in loco significet, noni habere contrarium, nec magis . minus suscipere.
De Positione. Cap. VL 'Positio est collocatio quaedam partium,& ea,si
facit ortus,ipsa ordinatio:per quam dicunt aliqua vel sedere,vel stare,vel cubare,ite vel aspera,vel leuia,vel aliter composita. na sedere,stare,cu bare,ipsa non sunt positiones, sed denotative ab ijs diar.Sed quaeri solet de recto,curuo , aspero& lene, quadrangulo,triangulo,bicubito,iricubito magno, paruo, breui, longo,similibus: quandam enim pamauperum. tium positione significare videatur.Hoc enim asperum