Menasseh ben Israel Conciliator, sive De convenientia locorum S. Scripturae, quae pugnare inter se videntur. Opus ex vetustis, & recentioribus omnibus Rabbinis, magna industria, ac fide congestum

1쪽

Εx Bibliotheca

majori Coll. nom. Societ. Iesu

2 l. c.

4쪽

CONCILIATOR,

SIVE

De convenientia locorum S.Scripturae, quae pugnare inter se

videntur.

Opus ex vetustis, & recentioribus omnibus

Rabbinis, magna industria, ac fide

Auctoris typis & impensis.

6쪽

MENAS SEH BEN ISRAELLECTORI S.

FFER O tibi conciliationem omnium loco

rum, quae in S. Scriptura inter se pugnare videtur; opus, novit, & a nemine nostrae nationis hactenus tentatum,

sed quod ingenium meo majus exposcat. Tamen, si vere fertur labore omnia vinci, id dicere possum, no perfunctorie me in hoc argumento aliquot annos desudaile. Ac prinici quidem cum contendere inter se discrepantia loca, comperi semper deesse aliquam ex conditionibus quatuor,quas Aristoteles ad verum Suhis elenchum,sive contradictionem requirit. Nam ut idem verbis tenus β/ςη ἡ

sit subjectum,& praedicatum utamur sime verbis Scholarum tamen

vel non intelligutur eodem modo,ut quando est ambiguitas in voce: vel non secundum idem,ut si diversa attendatur conditio: vel non fit relatio ad idem, sed ad diversa, quomodo duo duplu est ratione unitatis,non duplu ratione ternarii: vel diversum tempus attenditur. Et quia in Lege exactissimae veritatis, contradictoriis nullus est locus, dedi huic operi nomen CONCILIAΤoras,seu de covenientia locorum S. Scripturae,quae pugnare inter se videntur. Idque quia nunquam ita intricata verba reperi,quin se ostenderet via,qua quamvis discrenatibus locis veritas adstrueretur. Distinguedo enim Omnia plana fiunt.

Quemadmodu ut ait doctus Aben Ezratin tam ille qui illustri nocte halucem illam lunae deberi ait vera loquitur; quam qui seli eam tribuit, Exod. a quo lucem suam luna habet. Sic quoque,ut quinta Quaest. Genes. μ' a3 ostendimus, luna & magna, & parva,appellatur, respectu Solis, S minorum stellaru . Eodemque modo saepe de Deo duo contraria praedicantur,uti in nullo eum,& in omni loco esse; maximu,& minimum; principium & finem, nimiru pro respectu hujus, aut illius rei. Itaque

summa diligentia pervolutis vetem & recentioru scriptis, non unam tantum.sed complures plerumq; conciliationes reperi,& rationi navarati . & verbis S. Scripturae valde congruas. Lectoris esto eligere,qum ex iis maxime probaverit. Neq: enim mihi consilium fuit, interponere me tot & tam variis magnoru viroru judiciis. Et fortasse, quam ipse praetulerim opinionem, alius rejiciat. Ego certe eas, quae

7쪽

maxime Scripturae menti accedere videbatur, collegi , u existimare.& hanc, & illa cossistere sententia posse,ut hac ratione pluribus modis dissicultatibus locoru obvia iretur. Unde non ambigo,quin gratus labor noster omnibus doctis sit futurus. SaneThalmud legetibus liquea bit,quo honore hoc studiu veteres habuerint. In Guemara Nida tr ditur: Alexandrinos, R. Iehosua ben Hanina,illustre ac sapiente vim, de nonullis haru quaestionis consuluisse,iani qua scitu dignissimis.Nec tantum nostri, sed & Principes gentiles, similes quaelitone, antiquis moveriit, uti legere est in GemaraHolin,Bechorot,& aliis Tractati bus qui ut distipuli Prophetat ii, multa loca expedive rut, quae absque eorum conciliatione ob dissicultatem sui, ita tui facile quisquam intelligeret. Caeterum,ut constet quoq; , quid in hoc opere laboris suste- perim, primo quidem Maamarim, seu sententias veterum, huc pertinentes, rationibus passam illustravi vel explicui. Praeterea & siquid in recentioribus invenisse diligeter inquisivi, primine illa, an ex aliorum scriptis,prodidisset,& semper bene observata ad primu autore retuli. Recentioru quoq; sentetias no modo rationibus,sed & variisS.Scriditurae locis, passim confirmavi. Tu etia R. Selomonis, R. Abrah. AhenEEra,R.MosisGerundensis,dissicillimoru autoru, servationes fide

liter ubiq; interpretatussum. Etenim plusquam tria locorum millia, quae in hoc opere ex iis allegantur, ipse in eorum scriptis me legisse, neque aliunde hausisse, testari possum. Denique multis locis meam quoq; opinione subjeci,aut ea de quibus nihil veteres, vel recetes amtores,scripsissent,exacte &fuse tractavi. Na, ut rem in GemaraH t eaρ. x. En traditur i,unicuiq: locu veteres reliquerunt,egregiis scriptis suam

tmeqs- famam propagandi. Nec immerito Aristotelest ait non praereptum junioribus 1uffragii jus in iis, super quibus veteres censuere.

Divisi autem Opus hoc in tres partes,vetem exemplo,qui S. Scripta

partiti sent,in Torab Legem, 'N'da Prophetas, &

UT M ub ns,rlagiograpita. Ex hiS prima nunc partem do, quae coplectitur sublimes OmnesLegis materias. Reliquas duas si laborem hunc doctis gratu esse intellexero,&Deus voluerit brevi evulgabo: Sc deinde alia opera, quae affecta aut consecta habeo. Quae inter est

bium clarum, qua compendiose ad Linguae , . notitiam perveniri P terit. Semper enim putavi labores ad Publica utilitatem reserendOS.

8쪽

Sapientis a mno,

Do m. MENAS SEH BEN ISRAEL,

Sacrorum librorum fidissimo interpreti Salutem.

SAcrorum Librorum varia loca, tenebricos, immo ardua,ta intricata a te a

fabre conciliata , in unum volumen , sempiternae memorra commendandum

congesta accepi, vidi,tegi. Et quidem smul adeo cupide,ut prius pene ad caiacem pra studio pervens e quam ex carceribus promovisse mesenseram. Mox tuo

Tum verborum suavi, quan ambroso plane odore vetuis delinitus animam recrea- τι : n m sententiarum veluti sapor quidam dulcissimus ex silecebru orationis tuae emanans, ita palatum irritavit, ut quas belluo aliquis vrx commansas eputiis hastam lautas , tam opiparas devoraverim : ita fermentatam tuam inveni erudItionem: quoquo enim me verto,turget undequaque auctoritatibus. Quis enim indefessios labores tuos in hoc eruditissimo pulvere non suscipiet,ac venerabiturλ Rvis felicissi nas velificationes tuas in tam vasto peteto,magnorum navarchorum boliden nquam non tentato,at nunquam explorato, S dgnitate summa, ta amplissima

rum laudum praeconyr non praeferet Hebraeorum tum veterum, cum recentiorum

peritissimi a primis illis seculis usque ad nostrum aevum , circa divinae Legis πι-

seria explicanda strenue insudanterfecere constia , controversus, concordiantias. I halmudicae scientiae an flores in explanandis obscuris dubiis inter omnes exceta Dere. Atig in interpretandis sacrae paginae asperioribus clivis primas tenent. ratidam dictionaria construxeredocupletissma merborum serie ornata. Plures recondι-ta Mosaicae scientiae oracula subtilismis dissutationibus illastrarunt. Demum plurima ingenio praestantiores secretiora Sacro anctae Legis arcana, Moss caelitus revelata, auaesapientes viri,narra eruditione, es pietate insegnes in var a volumina congestere, quam Cabalam dixerunt, acuto scribendisylo,scientia sngulari, doctrina exacta sunt interpretati, quae ineffabilem de Divinitate Angelicis interuligentiis Vientiam, ta de rebus naturalibus accuratam traditionem continebant. At nullas supersorum scriptorum tuum attigit insitutum. Tu enim lingvae sanctae Profesor meritissi nus , e nobili progenie oriendus, in Cabalistica peculatione doctissimus , a multis annis Hebraeorum contionator egregius , omnium in hoc argumento primus, ta inter paeliticos sapientes ante signauus, S co phaeus, omnes suaesiones Pentateuchi,pilantes istas quidem, V in varus,abditisique Sacrae Scriptura locis dispersas eompendios ordine duposuist, dispositas acri tua Minerva, Upraesant potorum Theolvorum auctoritate ita graphice, eleganter, Laconic/que

concitisti, CONCILIATOR ab Hebraeorum sient simis pusis posthac, I debeat iure optimo nuncupari. Opus enim quod tentastratonfollim his.sed Saerarum literarum sudioss per universum orbem habitantibus , ubi divina Seriptura summὸ veneratur, est apprime utile, ac necessarium, V illarum faecvndissimam do trinam a DEIantibus 1ucundissimum in quo condendo, ita nemos, co- me antinomias dissiciles diligentissime proponis , ingenio raro disertans earum - . 3 dilucidam

9쪽

dilueidum explanas solutionem, incredibili scientia dubiorum lab=rinthos ex ri eas, Garaa auctorum tect one eorum causas perscrutaris , prae excellenta doctrina ad quaesita reisondes, ingenue deliberaι, prudentissime an madvertis, argutissime staiieis, Hebraeorum peritissimos ad sacrorum librorum penetralia inυ6tiganda velu- i manu ducis, ta eminentissimorum 'Minorum mentem, non perstinctoria . sed firmissimis ratistnibus expendir , enucleas , emedullas . Denique quidquid aliqui longis ambagibus, perplexe , cs quod plus est dissessim tradidere , id tu inhnoUexhibes,ae repraesentas. Neque putes me in eorum numero esse qui sub eapite eonia sutine pulminaria. Sι astentiar sm contemptur doctis omnibus, quorum illibatum uillatum tibi quas pro lapide Lydio debet este,quo approbari saeue Oideo seribendi genus illud tuum minime triviale, cultum quimmo , subactum exercitatione multa, Ssparsum veluti fruge bona veterum tectionum. Quare auguror,nec me, puto, fallit 3udietum, multum tibi ex suscepto labore, Israelitico populo plurimum eollaturo, es laudis , S Storiα , ob argumenti novitatem, nostrum aevum relatu-νum. Perge igitur, quaeso, charissime Menaseb,qua coepisti spe, Hebraicam remia publieam Iuvare, es residus , quas domi paratas, ta ornatas habes in omnes saeros libros huius argumenti 'turas, smutque 3Pud quod dulcissimo nectare,cs ambrosia de resurrectione mortuorum a te saturatum Ut opus , oe alia lemnisco adornanda, in rublicam utiιitatem emitte. Omnipotentem preeor,ut tibi animum ad laboiaxes subeundum alacrem, s vita diuturnitatem eoncedere velit. Vale, , Zacutum tuum ama, te, divinarumque literarumstudiosi sedulos perpetuὸ amaturum.

Amselodami die vIι.mensi Augusti Anno Te colit, & observat

DOCTOR ZACUTUS LUSITANUS.

10쪽

CATALOGUS

Autorum, & Librorum, qui in hoc opere citantur.

Lipri sententiarum aut

Maamarim antιquorum

commentatores in Pent teuchum.

Y edidya Alexandrinus.

R. Hananhel.

Mecor Haum. Tapnat Pananeah. In Prophetay.

Libri calalisiei.