De bronchorrhoea tentamen inauguralis

21쪽

De Crisi et diebus criticis.

otum est, medicos inter se valdopcre in crisibus et diebus criticis dissentire; siquidem nonnullicos defendunt, et alii obtrectant. Quin immo χρι-σ εο ς Vocabulum est, et varie ab auctoribus medicis acceptum fuit. Alii enim saepissime pro Ipsa noxiorum in corpore excretione, ut Hippocrates primus, qui de crisibus et diebus criticis eorumque effectu in febribus notiones prodidit, sumunt, qui corrupti OSSi, excretionem crisin vocat si). Alii ut Galenus 2ὶ, crisin pro secretione humorum noxiorum facta in febri accipiunt; Hesychio enim et Suida notante auctore Langio 3ὶ το χρiνειν sequestraro et veluti per cribrum aliquid excernere denotat. Secundum Galenum autem Αὶ est vox haec χρισις

22쪽

judicium αποτον χρι τε σθω desumpta a soro judiciali, quia inter Spem vitae metUmque mortis ancipites tunc aegri trepidant, veluti rei coram judico; incerti planse utrum crimine absolvendi Sint an rno 1 ledamnandi. α Quam certum, Scribit Castelli i , vero et expeditum est vocabulum hoc frequentissime usuris palum in medicina non denotare judicium forense vel judicationem; tam intricatum, multisque dissicultatibus adhuc implicatum est, quid Hipp., Galen. et alii veteres recentioreSque medici per crisin intellexerint, aut potius, quaenam sit hujus vocabuli genuina significatio. Interdum enim crisis dicitur subita morbi in melius pejusve ad vitam, aut mortem mutatio; interdum ea, quae antecedit judicium, humorum agilatio : interdum inti gra totius morbi solutio : interdum illa tantum morbi Solutio , quae ad bonum

sit, nomine cris eos venit. Quae VarietaS Sententiarum oborta esse videtur a neglecta Consideratione comparationis inter judicium forense, et judicium medicum; quae Si probe attendatur, res milii videtur expeditu socilior, quaenam significatio adaequata sit dicenda. Nimirum quemadmodum ad judicium forense

ad minimum tria necessario requiruntur: ju x, TCUS, et testimonia; ita quoque in crisi medica res Se Se habere debet. Beo respondere aegrum nullum CStdubium. Testibus comparari pos Se attributa varia cauSSarum et subjecti proh examinata et Coi Siderata,

hoc etiam nemo facile insicius ibit. Quaeritur saltem

23쪽

de judice medico quis constitui debeat ac pos,it. Sane

aeger vel morhus non potest simul judicis et rei par fies sustitiere. Ergo vel natura, i. e. vigor flammae et temperamenti vitalis adhuc in aegro Superstes, vel modicus judicis vices subire debent. Quia vero medici Opera Saltem mini Sterialis eSt TeSpectu naturae, qUae dicitur ab Hippocrate morborum medicatrix, igitur Satis est, naturae judicis medici ossicium attribuisse. Quibus ita positis sacile quilibet rem hanc antea intricatam penitius considerans, neque quamvis mutationem ad itam, vel mortem, in melius vel deterius, recte dici C io tu, quia mutatio quae sit in deterius non sit irtute aut Vigore naturae , Sed potius vi morbi, et ita descit judex competens, quo deficiente quis vellet dicere crisin 3 neque humorum agitatio antecedens crisis appellanda, quia adhuc sub jodice bis haeret , ut illa agitatio a viribus vitalibuS, an vero a Velie metitia cauSSae morbissicae Oborta sit: quemadmodum nec in soro inquisitio et ventilatio actionum proprie dicitur jΩdιcium aut sententia, sed potius quando actio deciditur per juvicem. Belinquitur ergo, crib ira saltem dici adaequale , quando beneficio virium vitalium ii. e. Daturae et adhuc sufficientis vigoris humorum et spirituum caussae morbi sicae sit remotio, et

aegri a morbo liberatio; id quod Galenus ipse fateri coactus est ij, quod ea quae repente sit, per eXecim leutium χρ τις dicatur, et a natura, ea, quod

Praeter naturam Sunt, Suferante eXquisito persicitur. ii Lib. 3 de criS. c. I.

24쪽

Concidit ergo, Stante laac sententia, distinctio inter crisin horiam et malam, cum mala nulla detur. Siquidem judice savente, h. e. naturae rubore sussciente in malum non potest seri mutatio. Implicaret enim contradictionem manifestam. Distinctio vero in crisin Perfectam et in Orfectam suo stat talo, quarum illa

cum manifesta materiae peccantis evacuatione, haec

cum remotione ad alium locum ignobiliorem conjuncta est. Quod si tamen aliis Placuerit retinere illas tricas et ambiguitates per nos illis liceat st. Sed hoc Castelli cogitatum , quanquam Galeno innixum, qui docet χρὶσεως vocem e soro ad medicinae scholas

tranStatam esse, non conVenit eum Sensu quo Hippocrates suerit UsuS. Praeclara enim ejusdem monumenta testantur criSe OS Vocabulum ab ipso communiterfuisse acceptum de judicio nimirum , quod medicussormul et sormare debet ex morbi circumStantiis et subjecti natura, de morbi eventu sive fausto sivo innia Sto, unde crisis bona vel mala. sida vel insida exsurgit. Et reapse in operibus suis legimus : judicares

in morbis ost, cum morbi augeSciant aut minuuntur

aut in alium morbum transcunt aut assinunt si . Deinde familiarissime ipse Auctor hac voce denotat morbi solutionem Κρi ς ε ο ν μολυσις νουσου, CrisiS nempe est morbi exsolutio. Passim quoque inscriptis Hippocratis hae sormulae lectori occurrunt:

hic morbus vel hic aeger die septimo, vel decimo , vel decimoquarto judicatus est, illest morbus solutus si in Lib. de adfeci. 33.

25쪽

ol a ger convaluit. Et reapse illico in opidem. libro:

mtim septimum diem judicatus est: in aegro quinto: Octog Simo judicatione prorsus est absoluta et febrestifctrata. In uegro sexto τελεis ς εκριθη, persecta judicatio successit: in aegro decimo: a febre judia Cations est icterata, α τυρος εκρὶθη. Sed animadvertatur Oportet, proprie χρ σεος Vocem non accipi de lentis illis, et quae paulatim fiunt m arborum mutationibus, sed de subitis, per quas aegri

vel subito integram sanitatem recuperant, vel subit ad meliorem statum traducuntur, vel Subito ad mortem properant, vel subito in deteriorem statum Conjiciuntur. Chronicis adsectionibus autem , Sennexio O, Servata te, magis λυσις competit. Ex quo a Galeno

reS fieri non posse dicebant, nisi humores vitiori quinaturam gravant moveantur et agitentur; quod porro sine insigni perturbatione corporis, et vehementibus 7ymplomatibus accidere nequit; quorum catalogum suasi recenset Galenus his verbis u). si In crisibus si non mediocris praecedit in aegri corpore pertur- si balio. Hic siquidem frequentum spiritum subito si ossicilius trahit: vel delirat, vel caliginem, vel V Syendores ob oculos versari putat; vel lachrymasu suidit; vel oculos rubentes habet, vel temPQr

26쪽

ci graviora, vel in cervice d0lores percipit: nonnun- si quam vel capite dolet : vel nigra quaedam seu re obscura oculis osIundi queritur; vel oris ventriculici morsu laborat; vel inferius labrum quasi tremulum cc ac intro Contractum habet vol rigori vehementire connetitur. Quin etiam plerisque praecordia attra- si huntur; iidem inquieti sunt, exsiliunt, frigida si expetunt, et Uri Se magis ac antea dicunt. Nonnulusi lis accessio ipSOrum citius quoque incipit , et lon- gior vehementiorque evadit. Ad haec somnus gravis si aut aliud quoddam sympto ma Occupat i . Unde merito observat Sennertius, nonnunquam criSiS non solum per ipsa mutatione m0rborum, sed et pro Perturbatione illa, quae mutationem praecedit accipitur. Pateret porro ex his, crises non fieri nisi in iis mor- his , qui ex huniorum vitio ortum habent, et quidem acutis, quorum scilicet, Veterum ut utar verbis, motus Sunt vehementiores, et celeriores, et in quibus parvo tempore magnae mutationes fiunt. Hicque addit Sen-nertus: Et cum ει δικος, atque in specie, et Peculiariter , non solum morbi acuti dicuntur, qui u Calenus docet sa), celeritati statim magnitudinen conjunctam habent, et oriuntur a materia putrescene quae coctionem et expulsionem de Siderat; tales vlo Solum febres sint: ex eodem manifestum evadit, drises solum in febribus, et quidem aculis potius cuam

diuturnis accidere sa). Bite hinc si χρὶσεος pduce

27쪽

praecedentia phaenomena perpendantur, eadem nisi

morbi incrementum, aut nova accessio eSSetit habenduex quo morbus aut in Sanitatem aut in mortem abit. Criseos autem essectuS Semper erat materiei morbosaeeVacuatio, qua corpus Se diversa ratione liberuri autumabatur e. g. Sudore , dia Trhoea, urinis, sputis, haemorrhagiis, abscesSubus etc. LJSis vero, utpote eris is insensibilis habebatur, absque nempe eVucllatione et metastasi , si quidem paulatim materies mor-Lifica occulte disperderetur. Hinc, tres criSeOS SpecieS dari, fluit. I. ξαρισ ιν, Seu per OxCrct Hom.

ν κεμ μοι, idest Per translationem maioriae ; 3. sonsibilom. Crises postea diducuntur in bonas et malas ; sicuti ac in Perre ClaS, imPerfectas , sidas, insidias , tutas, PCriculosas. NOHact quae ad Salutem aegri tendunt; malas quae ad mortem. Perfecta porro illa est, qVae aegrum persecte et integre a morbo liberat, nihilque materiae morbisicae relinquit.

Imperfecta illa quae aliquid materiei relinquit. Fi a

firma ac SOCura alia appellatur, quae morbum ita tollit, ut nullus recidivae metus sit. Insda seu incerta quae morbum quidem tollit, sed ita ut recidiva metuenda sit. Puta porro crisis nominatur , quae Sine Periculosis accidit symptomatibu8. PCriCGlοSa, quae Periculosa c0njuncta habet symptomata. Quaedam

etiam crisis est cum signis bonis et ευσημος dicitur quae praecedentibus diebus sui habet indicia, αση quae sine signis atque insperato quasi ingruit. Hoc de crisi, nunc de diebus criticis.

28쪽

Etsi, veteres scripserint, judicia seu χρισεις mor- horumque solutiones Omnibus diebus accidere, tamen peculiaribus quibusdam et determinatis diebus naturam frequentioreS, et meliores criSes instituere, censebant. Quidios ob id evitici dicuntur. S.d non tantum generis unius dantur dies critici. Nonnulli enim critici simpliciter non is cupabantur in quibus crises et meli0res et frequentiores sunt, qui Omnes septenario circuitu definiuntur, et Sunt septimus, decimus quartus , vigeSimus, vigesimus septimus, trigesimus quartus, quadragesimus; sed

Septimus Semper Omnes alios praecellit, et Solemnis est. Galenus adjunxit ac notium diom. Secundum autem dierum criticorum genuS Sunt contemplasilas,

indicos, in tornunest, θεωρητοι, ac επιδοοι , quod in hisce criscos suturae in septima die signa

eluceant, si nempe excrementa. suerint cocta, et hi dies sunt Semi- septimi i. e. dies inter septimum et

tertium ; reliqui dies inter indicesue et vere criticos , dicuntur intor calares vel etiam Pro Ocatorii; quippe

autumabatur, naturam ad excernendum eo Silem pror-1'ilare; et ejuS modi essent in prima septimana tertius et quintus; reliqui vacantur Dacui, quia nec decernunt nec indicant, nec provocant. GalenuS porro Sextum

diem insidum et suspectum pronunciat , et bul C VGUΠO , Septimum vero regi assimilat, quoniam ille levat, hic semper discrimen assert, et cum dissicillimis symptomatibus et imperfecte et sinistre judicat i). Hac doctrina Hippocratica et Galenica non caruit etiam iii Lib. 1. de diebus decret.

29쪽

in ipsa antiquitate medicis , qui eam in dubium vocarutit. Primus ex veteribus fuit Asclepiades, qui, teste Laelio Aureliano, Statuit, non eSse in passionibus statos dies quos CriSmOS aPpellant, etenim non certo aut legitimo tempore aegritudines solvi. Huic auctoriasseniatur quoque Celsus i), qui disserte scribit: ost de diebus dubitatio quoniam antiqui potissimum

impares Sequebantur, eos que tamquam, dum de aegris judicaretur nominabant. Id Asclopiades Ut vanum repudiavit, neque m ullo die, quia purim Parve e Sset, vel majus vel minus periculum esse dixit; interdum enim pejores dies pares Sunt. Nonnunquam etiam in ipso morbo dierum ratio mutatur, suntque graviores, qui remi SSiOΓeS CSSe CODSueverurat, verum in his quidem antiquos tunc celebres admodum

Pythagorici numeri sesellerunt; dum ilic quicumque

medicus non numerare dies debeat, Sed ipsas acceS-siones intueri. si Imposterum venit Helmontius et cri Sessedulo perstrinxit. Langius ipsas negavit et ipSaS EX-pectare, damnosam esse medendi methodum declarat. Ita et Faber, et Comes de Flisco. Sunt praeterea alii, qui quidem existentiam ac usum dierum criticorum in dubium vocant; observationem tamen hanc in Graecia saltem , non Vero in septentrionalibus regionibus locum invenire, existimant. Quibus accedunt II alterus, Vedet, Baglivius. Boerhaavius erises et dies criticos non nugavit sed eorum doctrina admodum adstrinxit: u In morbis acutis, qui in humoribus i in Lib. 3. c. IV,

30쪽

que devastis abscessubus, bubonibus pestilenti libus, otgangraenae clitaneae concederet 8 Nonne plane incongruum in quibusdam morbis duntaxat crises dari t rises porro materiem morbiscam expcdiendam supis ponunt; hinc ex hypotelica essentia originem hauriunt , ct sicuti nec in febribus nec in inflammationibus , praecipuis morbis crisibus vesanandis materiei morbificae praesentia comprobata est , hinc nec

crises quo IIae Utpote eXpurgatioueS contingere queunt. Inde rationi consonum sorsan est, in morborum cu- Tatione eXpurgationes ista S expectare, ut natUra Sua Sponte morbum Sanet, dum interea, morbus aegrum necare potesti Medici magisterium est forsan oscitanter morari, et vitalitatiS motus tantum intueri , aut Opportuniora in morbum insumere auxilia 3 Ex altera autem parte tanta auctorum criSeOS criticorumque die Tum respectu opinionum discrepantia , quae experientia itidem sulcitur , abunde non declarat eosdem sat incertOS, ei irregulares, esse Τ Denique quis nobis

Praestabit, evacuationes alvinas, haemorrhagias, esto-xeScentiaS an potius sanationis effectus, quam vires morbOS TeSanantes esse Τ Et reapse de imminutione Phl0goseos secretiones et excretioneS I Ursum adparitae Don testantur 3 Alias autem antagonismi vitalis caussa Phlogosis, quae in nova parte incenditur, non imminuit jam vigentem P Hinc ex omnibus dictis sponte fluit , dari reapse in morbis perturbationes

inopinatas, quas sequuntur alicujuS humoris evacuatio , aut metustasis , aut nova pasSio Phlogistica speciatim, quae autem juxta iccum, conditioneS, et DC-