장음표시 사용
2쪽
VILIBET PRAEFECTUS BOMBAR D. flerumque secum habere solet. Acutus bombardicus communis, est baculus adratus latus undiquaque circiter quadrantem SV unciae, & pedem unum seu I 2. uncias longus. Eo
latere, cui Ferrum adsignatum vides,continetur Rumerus librarum globi ferrei, plerumque ab uno ad centum. Altero in quom Mn,ostendit grauitatem plumbei globi. Tertium latus, ubi Lσι insculptum, prodit lapidei pondus,& comprehendit tantum lib. Fo. Denique quartum habet pedem mmorium Ciuitatis Noramberg.in I a. aequales partes,siue uncias distributum,pondusque etiam fero ad libras Norimberg. adaptatum est , eo quod insignis ille Mathematiciis Georgius Harimannus, qui vixit circa annum Domini Is 4o. baculum hunc primus inuenerit, eumque sic disposuerit. Verum ad uniuscuiusque Reipub.mensuram & pondus accommodari potest. CAp. II. smari Adiabito hae baculo bombardis omnium globorum
on sciripassi e a C I globi alicuius ferrei, plumbei, lapidei ue pondus tenere vis, quod scitu maxime necessarium est, ne in puluere tormen- Λ 1 tario
3쪽
Globus hic ferreus A. mensurandus est, & scire cupis quod habeata ibi asypone eum in quacunque volueris planitie, S ut dixi, linealeC. E.ei impone:Tum erecto hoc baculo in planitie B. M lineali admoto vide quem numerum librarum, Eneale apud Codissecet: Pono hic indicares . Iib. quae tibi sunt obseruandae. Hoc facto baculum tuum inaltcra globi parte ereictum Collocato in D.& rursum vide ad E. quem numerum lineale attingat. Statuo hic docendi gratia tangere 43.lib. Qui numerus posterior cum priorem 37. sex. cxcedat, inde tibi intelligere promptum est , lineale altius prope E. positum esse, quam prope C. Quare deprime illud ad E. donec ibi Ao .attingat, ac cundem et -
MEcHANI CORVM ΗVLIII, tario adhibendo cum onerandum est tormentum, aberretur, colloca eum in loco plano, eiq; lineale superimposito, baculum hunc ab utraque globi parte applica, ita nimi I um, Ut cuspis, planitiem, linealc vero superimpositum utrinque eundem baculi huius numerum attingat. Numerus ille pondus tibi indicabita Pro exemplo vide hanc figuram.
4쪽
ΤRAc TAYvss EcvNDVς. snm in umerum in B. C. disiecabit, estque vera diameter huius Oolai ferri; A. Aduerte autem hanc mensurationem fieri deberecio is ac tali latere quod Ferrum adscriptum habet. Si enim globus ρω-beus esset latere baculi,ubi iambam est, fieri deberet. Eadem
v xinxstas globi lapidei est ratio. CAPUT III. opacto ex Orificio Tormenti pondin globi eius deprehendi n P.
QI tormentum aeneum tibi oblatum fuerit,& seire velis quot li- brarum globum, siue is ex ferro, sine plumbo, siue lapide sit.,aCulctur , Baculum tuum applica interius tormenti orificio, ut hic in figura , & inferior orificii pars G. indicabit tibi iustum
globi pondus ad illud pertinentis.
5쪽
. -ιor quam ut Oamiad Eombardicus ad eum pertingat.
Non raro accidit ut globus tantae si magnitudinis, ut diametrum vel tormenti Orificium , baculo bombardico,quod nimis breuis sit,pertingere nequeas: Acciditque hoc inprimis in globis lapideis. Hoc ubi euenerit, procede in hunc modum; Apta bacillum aeque altum acglobus est,uel orificium Tormenti&quaere circino medium longitudinis eiusdem: distantiam illam 1nfer baculo bombardico,& vide quemnam attingat nume- . Tum. Numerus enim Ille abscissus,per 8. multiplicatus,verum pondus globi producet. Exempli gratia. Tigura δε
6쪽
' ΤR Ac T A TYs Eev Novss 'Pono,me baculo H. I. altitudinem globi cuiusdam elorificii Tormenti dimensum esse , & hanc longitudinem circino in K.dimidiasse. Hanc dimidiatam partem I. K. si circino ad baculum bom bardi cum L.N Db L in M. retulero: pes sinister cir eini in M. numerum 42.attingit,qui per 8. muItiplicatus producet 336. lib. tantumque pendet globus lapideus,cuius diametet
CA F. V. De quarto huius baculi Lure. N quarto& postremo huius baculi latere, ut paulo ante diem bamus, per Ciuitatis Norimberg.i n I a. uncias distributus est,& quaelibet uncia in A. grana hordei, seu minutissimas particulas. Vias eius est , ut eo statim inuenias Tormenti aenei,siue alteriuscuiusuis rei longitudinem, simulque expetiaris si velis, an rotae, axes & alia ad tormenta pertinentia, recte sintdisposita, iustamque suam habeant proportionem. Praestat etiam Regulae diui-Loriae paruae usum,cuius ope aliquid in charta delineatur. CAP. VI. ne variis nominibus Tormentorum; deque lueris quam
Non frustra est,quod priore loco docuerimus quomodo sciri possit pondus globi uniuscuiusque tormenti bellici. Illud
enim nisi constet ignorabitur quotlibrae pulueris tormentarii ad
Nnerandum tormentum requirantur. Germant in tormentis aeneis nominandis prae aliis omnibus variant: quae variatio summam cepe parit confusionem- Possunt aurem omnia generali nomine dici a nobis vulgato nomine Cartunae aut Colusema, qua-
7쪽
Tertium genus fasto misor a nobis dici potest: GaIlis est Mulcon, Itali alcone, Germanis ritie la larige. Habet in longitudine minimus a . maximus 32. globos. Pondus est 3.& plurium Centen. usque ad I2. Globus pendit 8. usque ad I Σ.libras, poscitque aliquantulum amplius pulueris tormentarii quam di. midiati globi pondus est. . - Quartum Sc postremum genu asto minor, Gallis sulconer, Italis Falconete, Germanis eino uariiaschlange obtrmini fiuctu. Longum est minimum 28 .ad summum 38.globos. Pendit A. ad 8. lib.Cent. Globus eius 3. ad sex lib. plumbi, Pulveris requirit quantum j. globi eius graueS sunx. . Sunt quidem praeter haec alia nonnulla aenea& ferrea tormenta, sed quae incerti sunt ponderis, nec statam habent onerandi legem, cum usus corum sit in lapidibus, globis ignitis, lopis infinitis, tessaris, catenis, clauorum fiagmentis ec aliis eiusmodi in hostem emittendis. Ex his itaque addi Icat quisque facile & tormentorum COIubrinarumq; differentias,& quantum pulueris in unoquoq; corum genere onerando adhiberi debeat. CAP. VII.
Deforma noui Euadrantis Tormentam.
C Ormavera noui Quadrantis Tormentarii, hic in figura tibi
με iuxta magnitudinem suam repraesentatur. Constat ex aere inaurato,habetq; capsulam magneticam libere pendentem, duas etiam alas,quarum quaelibet in I o grad unterius distributa est. In medio numeri alarum scrobiculus est cera repletus. Capsula magnetica interne sub acu, etiam in 64. partes distributa est, per numeros 4:8. II:&C.habetque circumcirca quoque scrobiculum cera refertum. In inferiori parte huius Quadrantis 3.sunt foramina visoria,num. I. 2.3.designata. Est etiam perpendiculum prope A.& in capite eius horologium solare, indi Cans diei horam a 6. matutina ad eandem vespertinam,cuius usus deinceps indicabitur. B CAp.
8쪽
Illud autem diligenter est obseruandum, per quod foramen ex tribus illis, quae instruinentum habet,in dirigendo tormento. videris. Si enim secundo tibi esset dirigendum, facillime, fora.
mine visorio non obseruato, error Committeretur. Tutissimum
itaque futurum est, ut duo reliqua quibus uti non libet cera ob struantur. Eiecto iam eo visorio huius instrumenti foramine, quod tibi ad collimandum commodissimum visum est, tormen tum tuum attollendum, demittendum, vel ad dextram aut sinistram mouendum est, donec per Quadrantis visorium cretam aut ceram B. simulque scopum C. quem petere animus est vidoas. Quod sit ex animi tui dispositum est sententia, animaduerte tum eius altitudinem, tum vero quomodo se dextrae siue sinistrae re spectum habeat. .
Altitudinem sic obseruabis: Inspice Quadrantis tui partem
interiorem &attende quem numerum capsula magnetica indice suo B. notet. Notabit autem plurimum in ala tibi obuersa, in altera vero aduersa raro, nisi fortassis ex alto in depressum lo- eum velis iaculari. Numerum illum igitur capsulae, indice ut dixi, notatum, obseruabis, aucii tibi id dissicile, puncto a cicula cerae, quam habet alae tuae scrobiculus impresso, signa. Post
haec ut videas quod secundo est sciendum ) quomodo se habeat tormentum respectit dextrae vel sinistrae , aduerte quem in numerum acus magnetica Inciderit, eumque similiter retine,aut rursum puncto facto in cera magneticam ambiente, adsigna. Haec ut clariora sint,exemplo explicabo. Pono indicem capsulae 8 notatum,in alae parte interiore numerum s.attigisse: acum,uero magneticam in F F. incidisse. Ad utramque numerum punctum memoriae causa est imprimendum. Iam si ex petiendo cognoueris globum longe citra metam, & ad dextram cecidisse; hoc erratum ut corrigas sic procede. Tormento tuo iterum ut antea fuerat Collocato , Quadrantem tuum adhibe, Tormentumque attolle donec index capsulae qui antea s. nota.
9쪽
. IIV M EC H ANIConeVM HvLstr,tat,attingat Io. D. Vel IL. prout ictum tuum primum citerioram aut depressiorem fuisse iudicaueris. Cumque globus ad dextram cecid crit acu tua magneticanum crum I S. donant C, tormCntum bellicum moue sinistram versus, donec eadem acus numero illabatur,& reipsa experieris te longe propius, quam prima Vicefactum fuerat,ad metam peruenturum cile. Cum autem plurimi sint qui sentiant, Cristaim ut vocatur, in figura B. notaram,ad quam collimanduin est,altitudine cu posteriori parte Tormenti rospond ere debere, id sic velim intelligas. Nullum tormentorum bellico ru,de quibus agimus, tanta crasti-'tudinis est in antica atque in postica parte. Quod cu ita lit,assit-mant illi Tormentum horizontaliter disponi non possie, si ex posteriore in anteriorem parte visus intendatur, ac idcirco illud magni erroris causam csse, praesertim in maiori b. maehinis iaculatoriis ii ue torme tis. Et certe fit plerumque, ut hoc vuIgari more obseruato, ictus longe sint iusto altiores, praesertim cum illud iinter omnes constet, etsi quam exactissime directum sit tormentum, globum tamen vi tormentarii puluetis altius impelli. Quod si igitur animus fuerit experiri,quatet altitudinis crista illa debeat, ut ad amussim respondeat cum priore tormenti parte, illudquq dirige horizontaliter, demitte acum per foramen incendiarium, S tenta concauitatis profunditatem. Eondem acum similiter demitte in ipso tormenti orificio, statimque apparebit, quantum crassitudine posterior pars anteriorem excedat. Quantus iam fuerit iste excessus seu differentianam Iongum tibi apta bacillum, quem situ cera iuxta B. erigas, E per foramen Quadrantis tui ad eum sic collimaueris, ut supra eum metam propositam Videas, haud dubium est dextro admodum cani sis pctitu rus- Est etiam alius modus experiundi quantum pars posterior tormenti cxcedat crassitudine anteriorem. Quo si uti velis, siu-'mediametrum partis posterioris, prout infra cap. 8. faciendum doceo,& finge camelle eius longitudinis cuius est proposita linea
10쪽
TRACTA PY-S -SEMYNDVU II. nea A. B. adde diametrum orificii B. C. Integram lineam A. Odimidiato ut hic in D. Iam si baci lum eiusdem longitudinis sumas Cum linea A D. vel D. C. nam purinde eit ) eumquc in ipso Tormenti orificio erigas, pro ut hic in E. pars eius G. F.cxcedens monstrabit iustam anterioris & pollerioris partis quaquaeris dit- ferentiam. Quod si mauis, sume circino lineam praedictam A. D. eundem qi pede altero ad tormeti oris citi ut figura mostrat appli-Ca: alter pes indicabit anterioris patris crassitudinem. I loc eodem modo centrum orificii deprchendi potest. Sed de his satis. Figura C
De virga viseria, qua tripotest quot centenas libras unumquodque corpus TormentiZendat. D Epraesentavimus tibi antehac in .figura,iuxta rvpum Qua drantis tormentarii, formam virgae vi soriae, qua unius cuiusqueTormenti pondus inueniri potest. virga haec ut plurimum 2.