장음표시 사용
2쪽
Qui in hoc Tertio Tractatu Theologico orati de REsTITUTIONE continentur.
De Cooperantibus ad damnum alterius . ART. I. stuinam Leantur eo eravi ad damnum atierim
ART. VII. sitianam arrina vastisnara debeana eοκcArrenisa ad damna ationem , quanda tenemur
3쪽
De Personari eui facienda est Restitutio , ae de reliquis e vinantua
III De Causis , ob quas omitti , vel differri possit Restitutio . ART. I. D. Causis , ob creas differri potes R.si,sIo.
FINIS. Curi Duiligeo by Corale
4쪽
Xplictis iam praecipuis inealogi praeceptis . ad uberem , ac valde nec stariam de Restitutione disputationem gradum facimus. Illamque in septem quaestiones dividemus , inquirendo in Prima ea, quae ad ipsium Restitutionis actum spectant . In secunda, quae spectant ad personam, quae secum dum se tenetur restituere . In tertia , de cooperantibus sive positive , sive negative ad damnum alterius . In qua ta , discutiemus , quae spectant ad res restituendas , & quantum restituendum sit . In quinta , quae ad personam , cui fieri debet restitutio , & de aliis circumstantiis restitutionis; quo scilicet m do , quo ordine , loco , aut tempore praestanda sit restitutio , Scujus expensis ρ In sexta , de causis , propter quas aut omitti , aut differri possit restitutio : Haec autem omnia ad restitutionem spectantia vulgatis illis versibus continentur. Quis, Quid restituet, Quantum, Cui, Quomodo , Quando. ordine , Quove loco , Quae causa excuset iniquum Demum in ultima quaestione agemus de restitutione in partic Iari a puta de onere restituendi propter homicidium, propter detractionem , aut libellos famosos , ob secreti violationcm . ob contumeliam , aut derisionem , ob iudicium temerarium, & s spicionem , ob furtum, di rapinam , ob damna spiritualia illata . Pars LII. Λ ob Diuiti eo by Cooste
5쪽
ob fraudata vectigalia, ob stuprum,' & adulterium, ob simoniam, S usuram, ob omissionem divini officii , & ob alias hujusmodi iniustitias . Sic enim explicabimus , quae praestare teneatur transgressor Quinti , Septimi , ac Noni praecepti Decalogi . Etenim de Sexto, ac Decimo in tractatu de Matrimonio disserendum est; ut diximus anno superiore .
6쪽
De iis, quae ad ipsum Restitutionis actum pertinent.
DIscutiemus primo, Num restitutio sit actus solius iustitiae comminativae e
Secundo , Qua ratione Restitutio necessaria fit ad salutem ρ Tertio . Undenam oriatur obligatio restituendi Z Quarto. Ex quanam culpa Z Denique, Quomodo Consessarius se gerere debeat cum Menitente obligato ad res uiuendum p
Num ex violatione solius iustitiae eo mutativae oriatur onus Restitutionis tI. Restitu is urge dicta fert iterato mtiquem statuere 3n possessionem rei sua . Presse vero dieta est in eius . iustitia commutativae . quo quis damnum a se illaιum proximo resam
n. Ad iustitiam commutat am spectae tribuere unicuique ius suum , σpartes inter se iustare , oe ex
III. In quo diserat Restitutio a reddiatione deposti , aut eommodari s a solutione mutui . oe a satisfacti ne λIV. Per quid discriminetur justitia commutasiva a distribuιιva , a legali,
Cr a vindicativa p. V. Onus restatutionis non oritur ex violatione iustitia pure distributietre, in
ideo selirus iustitia commutativa es actus Restitutio. n. uuid importat ius strictum in re isad' rem p uuid eιiam fit dom nium, Usus, m Usuifruetus νVII. Ganda donatur aliquid distribue dum pluribus pro merito persona rum, quι habet plura merata, ha- .eι jus frictum ad majorem summam , ct ideo violatur fusula eo- mutativa, si ea non solvatur . At nemo privatus habet ius strinis, ad
bona communia . qua non Iisne d Ibibuenda primario propter bonum privatum , sed propter bonum p blicum ; Ande per violar onem 1-silia ais busive non oratur obligatio restituendi VIII. Epistopus conferens beneficia minus dignis tenetur resarcιre damnum concurrentib s. O Ecclesia, non x violatione iustitia distribin is, sed commutatiυa.
u. Num peccet mortaliter 'scopus conferendo beneficia Amphcsa minus dignit , omissis dignioribtis p Num etiam Princeps sic conferendo Oscia Gubernatoris, Iudicis . oec. δα Dux non distribuendo θοlia hostiam
pro merito militum peccat contra iustitiam commutat .am.
XI. Ob umem iussula vindicativa tunc datur onus resiluendi . quando f
XIL Qui negavit in iudicio veritatem , non tene ur ad restitutionem damni
omisi poenιtentem monere de Resia πιιone facienda p Tenetur Confessarius , si prioris poenitensem de bluea: Sisua Advocatur . G Pr curator, Gubernator, Iudex, si calpabiliter sine causa damna.
7쪽
oiastis L Articulus LXIII. Probabiliteν peceaι solum contra
charisatem, o ad restitutionem non
c sus generi1, ut postea carius ilias
g. Uaritur primo, Quid sit Re-
Respondeo cum Lam. hic . Rest, mere ex vi nominis importare In pristinum statum reponere , ex leg. Resiluere , Τ. de verborum Sunis. Et iuxta hanc nominis etymolomam dixit D. Th. v. a. quaest 6 a. , Restitue-xe nihil aliud est, quam iterato ali. uem statuere in possessionem , vel ominium rei suae . Verum restituti sic explicata non est ea . de qua agum u& in praesenti; tum quia sic explicata comprehendit redditionem cuiuς Cumque debiti ex contractu ; nam quando restituimus, verbi gratia, de-Positum , commodatum . mutuum , &c.
tunc iterato reponimus aliquem in po sessionem . vel dominium rei suae t de tamen in tali casu non habetur Rest tutio stricte dicta ; tum etiam quia qui domum alicujus vastavit, & equum occidit . non potest iterato reponere dominum in possessionem rei suae , cum non possit equus resurgere ; S tamen in tali cassi datur obligatio restitue di: Ruare restitutio stricte dicta, prout pertinet ad rem praesentem, aliter de- Det definiri. H. Dico itaque cum communi. R stitutionem presse dictam optime definiri , quod sit Actus iustula commm
Dicitur itaque primo, quod sit Mus iustisia . Ioco generis , quia cum de ratione justitiae sit tribuere unicu, que, quod tuum est , di servare illamium jus uniuscujusque, aut si laesum fuerit , ve sarcire, per restitutionem id ha-hetar , Lesarcitur enim per illam jus
laesum , & ponitur inter ereditorem di debitorem aequalitas debita . quae est propria iustitiae: Iustitia enim diciatur a Iuliando , quia justat . & exa
quat partes, itaui neutra habeat plus, aut minus , quam sibi debeatur. III. Dicitur secundo . Quo quis damnum rescis , loco differentiae . quia restitutio, prout hic sumitur a Docto ribus, importat reparationem Uicujus damni facti contra justitiam ; Et per hoc differt , tum a redditione depos, ti, aut commodati ; tum a solutione mutui, aut pretii in emptione. & xliis contractibus ; tum demum . a Satisfactione , quae quamvis sit etiam Metus jullitiae, tamen non ordinatur ad reparandum damnum ut damnum est. sed solum ad reparandam iniuriam .& inhonorationem . Unde duae praeci- tuae disterentiae inter satisfactionem .
ct restitutionem oriuntur ex Sot., SVr.& aliis . Prima est, quod Dco possiequidem exhiberi satisfactio, non vero restitutio , quia Deus potest quidem dehonorari, non autem damnificari Ia hominibus vero , quia qui injuri tur, hoc ipso damnificatur , ideo qui
honorem ablatum reddit alteri, unico aseu & satisfacit. di restituit ; ita ut ille idem actus , quatenus reparat deis honorationem, dicatur Satisfactio, qu tenus vero reparat damnum per de- honorationem illatum , dicatur Restitutio. Λltera est. quod raptor qui . ut docet D. Th. a. a. quis. 66. artis A., non solam insere damnum, sed tiam ignominiam γ teneatur Te intuem simul. & satisfacere: Contra vexo Qx occultus , qui non de honoravis . se asNum damnificavit, non tenetur sati facere, sed solum restituere . Non negaverim tamen. aliquando satisfacti
nem lami large pro ipsa restitutione, ut in cap. sin. De injuriis. ubi Pontis sex jubet tam pro injuria irrogata . quam pro damno illato satisfaetio hemiari. Dici
8쪽
Dicitur tertio in definitione , Da mnum aliatum a se , quia si quis reficiat damnum non a se , sed ab alio illatum, facit solum actum eleemosvnq. ει charitatis, non restitutionis, ocjustitiae. Dicitur demum Proximo , quia justitia respicit alterum, & non potest esse ejusdem ad seipsum r Nec potest restitutio exerceri erga Deum , quia Deo damnum nequit inferri. IV. Quaeritur secundo , Utrum re- sit utio sit actus solius iustitiae commutativae, an etiam distributivae, itaut ad restitutionem teneatur etiam , qui iustitiam disti ibutivam violavit , clustribuendo beneficia , osticia publica, aut alia bona communia indignis, aut
minus dignis , praetermissis dignior,hus Respondeo, Iustitiae virtutem dividi in Commutativam, Distributivam, Legalem. & vindicativam: Per justitiam
commutativam datur aliquod bonum articulare alteri , quod illi debetur .er justitiam distributivam distribubtur multis aliquod bonum commune,
puta osticia , beneficia , dignitates , stipendia , &c., juxta proportionem meritorum , & personarum ; & ideo vitium huic justitiae oppositum dicitur
Acceptio personarum ἐν Hanc autem proportionem rerum ad merita personarum Aristot. lib. s. Ethic. cap. I.
appellat Geometricam ; sicut aequat, talem rei ad rem, quae est propria iustitiae commutativae, e. q. dixit esse iscundum proportionem Arithmeticam. Per justitiam Legalem Princeps condit leges respiciendo bonum Communitae iis , di non particularium personarum; ut quando praecipitur, ne stumentum
extrahatur, ut veritas testificetur, dici:
demum per iustitiam Vindicativam judex punit reos juxta meritum delici rum . Justitia Legalis dicitur Gener, lis, & Publica. sicut etiam Vindicat, va; quia respiciunt bonum publicum r
omniutativa vero, di distributiva d,
euntur iustitiae particulares , quia respiciunt bonum particularium personarum. His explicatis. V. Dico . Restitutionem esse actum solius iustitiae commutativae, aisue adineo ex violatione justitiae pure distributivae nullam oriri obligationem restia tuendi . Ita communius apud De L go disp. I. sedi. 3. contra Petrum Nais
v ., vasq. , Dicast. de Iustitia lib. a.
tract. a. Ratio ex D. Th. a. a. quaesti 62. art. I. cst , quia restitutio fit pee compensiationem rei ad rem secundum proportionem arithmeticam, itaui innis tum praecise reddatur. quantum sublutum est, nullam habendo rationem personarum, aut meritorum; cum ex Phi-
Iolopho illud sit proprium justitiae commutativet; ubi e contra Distributiva distribuit bona communia secundum
proportionem geometricam, non per ordinem ad rem, sed ad merita personarum ; ergo restitutio non potest esse actus distributivae , neque ex vi latione distributivae oritur obligatio restituendi. Probatur consequentia, quia merita personarum dant solum aptit dinem , & non conserunt jus strictum ullum ad bona communia; ergo cum
per violationem distributivae nullumlus strictum Iaedatur, non datur obligatio restituendi aliquid dignioribus
Confirmatur , quia ad inducendam obligationem restituendi non sufficie
violatio juris qualiscunque ; nam sic
etiam ex violatione gratitudinis. fid litatis. amicitiae, Sc. consurgeret o ligatio restituendi, seclusa omni laesione justitiae commutativae, quod nemo di xerit r Quare requiritur violatio juris
stricte dicti, quod sit vel jus in re , vel ad rem i usi autem violat iustitiam
distributivam conserendo hona communia minus dignis. quamvis irroget aliquam injuriam dignioribus, & vi
let jus aliquod , quod habent ad ea bona, non tamen violat jus stricte diactum
9쪽
ε uuasio I. Aniculus R. ctum ς quia digniores neque habent praecise . quod habeat maiora merita.
ius in re relate ad bona communia . quam persona minus digna . Ius ve- ut patet, quia aliter non essent com- ro in rc dicitur . quod tribuit acti
munia , sed propria illorum ; neque nem realem , hoc est in rem ipsam habent jus ad rem . ut mox explicabi- obligatam . itaui possis illam tibi vin-mus; ergo per violationem diltributi dicare ; de tale jus ordinarie acquir vae non oritur obligatio restituendi. tur per titulum simul. & traditionem VI. Rogabis. Quid sit jus ltrictum in verbi gratia , per donati Ouem , em re, de ad rem p ptionem . aliosque contractus, secuta Re ondeo , hoc nomen Ius sumi traditione rei εοῦ Potest etiam acquiri dupliciter, Primo pro lege , quae est per collationem beneficii, aut perte- regula iussi , unde dicimus dari Jus stamentum. aut successionem ab inte- Naturale , Positivum . Divinum , Hin stato , secuta tamen acceptatione be- manum. & Jus Gentium . quod scili- neficii. aut haereditatis. Acquiritur et-Cet passim omnes gentes servant; nec- iam per apprehensionem rerum ill non Ius Civile, quod auctoritate Prim rum , quae nullius sunt necnon percipis saecularis est conditum . & Ius Iegem. seu voluntatem seperioris e Canonicum , quod stilicet auctoritate tentis de re disponere Tale j dici- Pontificis . vel Conciliorum in Sacris tur Persectum, dividiturque in Domi-CanonibuS conditum est . Secundo . nium . Usum. & Usumfructum . DO-
accipitur Jus pro potestate legitima minium est jus disponendi de re . U- hoc est a lege concessa a ad aliquid sus est jus tantum utendi re , calva
acquirendum , possidendum . alienan- ejus substantia: itaui nec possit ea al-dum, dic. Cujus violatio fert injuriam: teri Iocari, nec gratis dari, ad usium .
ct hoc modo sumptum dividitur in Ius Ususfructus est jus utendi, & stuendi ad rem , & in re . Ius ad rem dici- re . salva eius substantia ; itaut ponit
tur, quod non tribuit actionem in rem, alteri talis ususfructus concedi, ut no
sed in personam; dc tale ius competit lat Leis cap. 3. dub. 6. per donationem, emptionem. stipula- V1L Opponitur Primo adversiistionem . aliosque contractus ante tra- hanc communiorem 1ententiam . Qui ditionem rei; Nam si res. verbigr, male distribuit bona communia. t tia, tibi donata . vel vendita. ante tra- netur saepe restituere; nam si testator , ditionem alteri vendatur. & tradaturia verbi gratia , relinquat aliquam tu non PoteriS rem illam tibi vindicare, mam distribuendam civibus Pro me ex leg. Quotus. Cod. Do rei vindiem rito perstinarum . & Crius haeres T rione, cum non habeas jus in re. seu tio, cui debentur decem ob meritum is jus Persectum erga rem illam , sed di gradum propriae persouae, det s tantum actionem per alem in Ium quinque. certe tenetur de Pr eum , qui te fraudavit . Tale jus ad priis bonis restituere alia quinque, in rem habetur etiam per Electionem , quibus Titium injuste damniticavit Pollulatio'cm & Praesentationem ad Haec autem restitutio videtur este beneficium L sicut etiam per Collatio. ctus iustulae dii tributivae ; quia est c-nem beneficii ante acccptationem . nec. mendativus injustie distributioius ἰ e non per successiouem haereditatis an- go falsiim est, restitutioncm cile te acceptationem Ex quo patet, quod Aum solius jullitiae commutativae.m casu no illo persona magis digna Respondeo cum C et. , tam viol non habet jus ad rem relate ad bo- ri justitiam commutativam , si tollana communia distribuenda per hoc tur a domino boniun aliquod pro-Prium
10쪽
Nam Restisviis sit' onus selius sustitia Commutat a P γprium illius, ad quod habet ius in
Te, verbi gratia equum; quam si in .pediatur, ne quis acquirat aliquod
honum, quod est illi appropriandum ex justitia, seu ad quod habet jus strictum ad rem ; verbi gratia ne acquirat haereditatem debitam ex iustitia. Hoc posito, ad argumentum concedo
majorem, nego tainen minorem: Restitutio enim in tali casu debita esset actus iustitiae commutativae . quia Ca-jus male distribuendo violaret iust viam commutativain tollendo a Titio decem, quae illi erant approprianda ex justitia; nam cum relicta ut summa illa distribuenda pro merito per sonarum, Titius habens meritum ut decem, habet consequenter jus strictum justitiae ad decem . ortum ex donatione Testatoris; & consequenter, si illi non dentur decem, vi
latur justitia commutativa, & ideo datur obligatio restitutionis: Quod tamen non accidit in distributione M.
norum communium , puta beneficiorum, Othclorum. &c. , quae non
sunt approprianda dignioribus ex obligatione justitiae: cum digniores non habeant ius strictum ad illa, sed approprianda sunt ex obligatione, quam habet distributor consulendi bono
Ecclesiae , & bono publico ; di ideo
qui beneficia , vel munera publica contulit indignis, aut minus dignis violando tantum iustitiam dii tributivam, non debet quicquam restituere dignioribus praetemussis.
Instabis: In primo casu Titius habens merita ut decem, habet jus strictum ad decem, eo quod lamma il-Ia distribuenda sit pro meritis peris-narum; ergo cum beneficia. 8c ossicia publica distribucnda sint etiam promerito personarum, digniores habentius strictum ad illa, di consequenter etiam in secundo cati violatur justitia commutativa, & datur obligatio restituendi. Respondeo, nego consequentiam. Disparitas est . quia in primo casu iusistractum ad rem Oritur ex donatione facta a testatore in bonum privatum illorum civium , juxta meritum Persi ilae. In secundo cassi non habetur d
natio facta in bonum alicujus privatum . sed beneficia, ct ollicia publica distribuenda sunt primo, & Perse propter bonum publicum ; & ideo
digniores non habent ius strictum ad illa, sed solum aptitudineua majorem, ut illis conserantur . Quare ius strictum haberi potest solum relate ad bona, quae relinquuntur primario in
bonum privatum, non vero relate ad
bona communia, quae primo, & pet se relinquuntur iii bonum publicum. Vlu. Opponitur secundo. In mutitis aliis casibus, tam qui peccat conintra justitiam distributivam, quam qui
contra vindicativam tenetur ad restitutionem. & talis restitutio non potest reduci ad actum commut livae; ergo fallain est omnem reli tutionem esse actuin solius commuistativae. Antecedens Probatur , quia
per lesionem justitiae distributivae e netur ad restitutionem , Primo Epustopus conserens beneficia indignis. vel minus dignis, relictis dignioribus,
praesertim in concursu . Secundo
Princeps, si male conserat osticia seculam Gubernatoris, Iudicis , &c. quando instituta sunt in praemia meritorum . Tertio Dux non largiendo hostium spolia juxta meritum. dc dignitatem militum; Ac demum Iudex per laesionem vindicativae , quando punit reum supra gravitatem, dc demeritum delicti. Respondeo cum D. Τh. a. a. quaest.
aliis communiter, in omnibus his in. libus peccari non solum contra distria butivam, aut vindicativam, sed etiam