Aldi Manutii Pii Romani Grammaticarum institutionum libri 4

3쪽

ALBI

ROMANI 6 e

Grammaticarum institution libri II II. v EN ET IIS, M D LXI.

Apud Paulum Manutium, Aldi F.

5쪽

Aldus Pius Manutius Romanus

litterarii ludi magistris

s. P. D.

Ru ' i M E N T A Grammatices Latinae linguae, a nobis olim composita, optimum factu existimavi, aduo, M uentutis moderatores, & morum nragistro, testen d

committere: non, quia putarem indigere uos lucubra t: unculis nostris ( quanquam dicere solebat Plinius, nullum esse librum tam malum, qui non aliqua parte prodesset sed potius, ut, si quid erratum fuerit homines enim sui nus castigaretis, meq. de erratis omnibus amice admoneretis . tum, ut quod fieri a uobis uelim erudiendis, instituendis'. pueris (quandoquidem id illis ualde profuturum arbitraba D uos rogarem et primum ut memineritis oportere uos eorum. quos accepistis instituendos sic satagere, ut simul &docti fiant, & sanctis imbuantur moribus. quia, Quo Leinet est imbuta recens seruabit odorem Testa diu.A T E adeo a teneris assuescere multum e s . Nec soluin rectores, magistrosq. uos esse adolescentium, sed & parentes putetis. scitis enim illud, v I praeceptorem sancti uoluere parentis esse loco. Equidem bonos, malos ue esse tantum referre existimo , ut ausim dicere bonorum, malorum q. omnium, quae ubique

teIra ruri Sunt, uos esse potissima caussam. Nam iura scon sulti, philosophi, rectores urbium , Principes. Ducesq ac Reges, necno Monachi, Sacerdotes, Episcopi, Cardinales, ipsiq. summi Pontifices , & denique, quicunque uel solas litterarum notas tenet, sub disciplina olim uestra fuere paruuli, a uobis instituti

sunt, uirtus uestra, uitium ue, eorum profuit, aut nocuit moribus et tantum ualet longa consuetudo, ut si eum sancto diu uixeris, sanctus futurus sis: si cum peruerso, peruertaris. Siquidem (ut inquit Fabius eonides, Alexandri paedagogus, quibusdam eum uitiis A et imbuit,

6쪽

imbuit,quae robustum quoque ei maximum regem ab illa institutione puerili sunt prosecuta. quantum boni & sancti praeceptores ciuitatibus prolint, non tacile dixerim: quantum item obsint praui,& uitiosi, non queo dicere. Quare non possum non

multum mirari nullam fere puerorum patribus, rectoribus urbium, in eligendis praeceptorum moribus, esse curam . non animaduertunt, quantum inde boni, mali ue infundatur in ciuitates. NAM quales lunt, qui instituunt, tales & qui instituuntur, uelint, nolint, euadent longa die. Longa dies homini docuit parere leones , Longa dies molli laxa peredit aqua . Videte igitur uos qui & longo tempore,& assidue teneros,&s plices adolescentulorum animos instituitlS, quantum et prode Isse potestis, et obesse hominibus. QSodsi qui Musim est sic oblitus tui ipsius ut agnos, uae mixtos fidei,ceu lupus, deuoret ,heu quanda illum poena apud manes uel breui expectat . nam , qui ira perniciosi sunt, ut non solum obsint, quod ipsi corrumpuntur , sed etiam quod corrumpunt, plusv exen

pio , quam peccato, nocent, immatura morte, tum obesse queant, ne mundum corrumpant, rapiuntur. Itaque enitendum pro uiribus, ut & lan os res, & bonas litteras simul edoceantur adolescentui. quando alterum sine altero facere nullo modo,cet. At si in altero peccandum foret, potior mihi ratio uendi honeste, quam uel optime discendi uiarae ur. Malo enim eos nullas scire litteras ornatos moribus qu2m omnia scire male moratos, malis q. simillimore ite daemonibus,qui etsi multa sciunt, nam id ideo illis inditum est a Graecis nomen sunt tamen quampesimi. Alterum quod uos meministe uelim,est,ne quid, nisi doctissimorum auctorum, ediscere cogatis adolescentulos. immo ne Grammaticas quidem regulas,nisi compendia quaedam breuissima, fluae ememoria queant, laudo eos ediscere, sed tantum ue

7쪽

illas assidue, accurateq. legant, nomina q. et uerba declinare optime sciant. Nam dum lucubrationes nostras uel carmine, uel prosa oratione, etiam de arte,

commendare memoriae eos cogimus , eramus(ut mihi quidem, uidetur multis modis. Primum, quod, quae summo labore edidicerunt, dediscunt paucis diebus, quod ego et puer olim , et iuuenis, compositis

etiam a me regulis, sum saepe expertus nam, cum generum regulas, praeteritorum ue summa cura me

moriar mandassem , perbreui obliuiscebar. Idem ceteris quoque euenire existimo. praeterea difficultate tum materiae, tum styli, eo desperationis ueniunt, ut& scholas , et litteras fugiant, et studia, quae amare non dum possunt, maxime oderint. Tum eo ipso tempore , quo nostra ediscunt, facilius, meliusq. uel Ciceronis aliquid, vel Virgilii, aliorum ue illustrium , possent ediscere, olim et in cori, et commodo illis

non mediocri futurum. Equidem puero mihi, cum Alexandri carmen ineptum de arte Grammatica praeceptore cogente, memoriae mandabam, non ita contigisse, plurimum doleo . Addite quod cum incultos& barbaros discimus , tales, ac potius incultiores &ipsi evadimus. Solemus enim iis, quos imitamur, plerunque esse deteriores. Quapropter optimos et statim& semper legendos putat Quinctilianus , atque eorum candidis limum quenque , et maxime expolitum . Tum de Cicerone sie inquit: Cicero , ut mihi quidem uidetur, et iucundus incipientibus quoque,& apertus est satis : nec prodesse tantum , sed etiam amari potest. tum (quemadmodum Plinius praecipit ut quisque erit Ciceroni simillimus. Sed de genere hoc

longa haberi posset oratio. Haec uero attigimus noro erga studiosos summo amore, quare uos etiam atque etiam rogo, ut boni, quidquid diximus, costi latis.

Valete. Venetiis, mense Octobri, M. D. V II.

8쪽

a diurnis incipiendum est , christiane', a teneris institui pueros uolumus, haec in primis ediscant. In nomine IE sv CHRisTi crucifixi Dei Opt. Max. Oratio data Apostolis ab I Esu , redemptore humani generis . latine, & graece . PATER noster, qui es in caelis, sanctificetur nomen tuum radu emat regnum tuum: fiat uoluntas tua,

sicut in caelo, & in terra. Panem nostrum quotidianuda nobis hodie, & dimitte nobis debita nostra, sicut& nos dimi itimus debitoribus nostris,& ne nos inducas in tentationem, sed libera nos a malo. Amen. ΠαTep nμων ο ὲν Toli vparose et Ieton Tra Tocrotam

Salutatio angeli ad beatiss. Viiginem, latine & graece.

AvE Maria, gratia plena, Dominus tecum. Bene dicta tu in mulieribus: & benedictus fructus uentris tui I E s v s. Sancta Maria, mater Dei, ora pro nobis peccatoribus, nunc & in hora mortis nostrae. Amen. Xmpe κενpsul cern Mevret , o Ruptoc AtlTet v, i saerii ὶν mii, UM ZAo nμ epoc o Retpπoc TAROIAια; σου . OTI Inpet ETEREc Tων ,:υλωμ έμω p . Symbolum Apostolorum. Caudo in Deum patrem omnipotentem, creatorem caeli, & terrae, & in I EsvM CR Ris Turi filium eius unicum dominum nostrum. Qui conceptus est

de spiritu sancto, natus ex Maria uirgine et Passus sub Pontio

9쪽

Pontio Pilato , crucifixus mortuus & sepultus. Descendit ad inseros . Tertia die resurrexit a mortuis. Adscendit ad caesos, sed et ad dexteram Dei patris omnipotentis. Inde uenturus et udicare uiuos, & mortuos . Credo in spiritum sanctum , Sanctam eccletiam catholicam, Sanctorum cona unionem, Remissionem peccatorii, Carnis resurrectione, Vitam aeterna. Ame.

DECEM PRAECEPTA LEGIS ANTI Q. v AE.

Mente Deum tota uenerare,& semper adora.

Non iura incassum sanctissima numina diuum. Hinc caueas festis quidquam exercere diebus, Quod uetitum est. Magno pius affice honore paretes. Ah ne occide hominem. Nunquam furare. Malignus Esse cauetellis . Nec non bonus effuge, lectum Concutere alterius, tedas foedare iugales. Non modo neu turpis sis lege iuberis adulter, Sed ne nupta quidem alterius tibi mente petatur. Cuncta aliena, bonus quo sis, cupille caueto.

Haec quicunque decem summi praecepta Tonantis Christicola, ut debet, seruarit, carcere liber Corporis, ad caeli felicia tecta uolabit

Laetus , & aeternum cariturus morte quiescet.

Salutatio filiorum Euae ad beati C. Virginem . SALvE regina misericordiae, uita dulcedo, & spes nostra, salue . Ad te clamamus exules filii Euae,ad te suspiramus gementes,& flentes in hac lacrymaru ualle.

Eia ergo aduocata nostra, illos tuos misericordes oculos ad nos conuerte,& I E svM benedictum, huctu uentris tui, nobis post hoc exsiliu ostende,o clemens, o pia,O dulcis uirgo Maria: dignare me laudare te uirgo sacrata: da mini uirtute cotra hostes tuos. Amen. Initium euangelii secundum Ioannem. IN principio erat uerbum , & uerbum erat apud Deum , & Deus erat uerbum . Hoc erat in principio

apud Deum. Omnia per ipsum facta sunt, & sine ipso facium est nihil, quod factum est. in ipso uita erat, &A uita

10쪽

uita erat lux hominum, & lux in tenebris lucet, & t nebrae eam non comprehenderunt. Fuit homo missus a Deo, cui nomen erat Ioannes: hic uenit in testimonium, ut testimonium perhiberet de lumine, ut omnes crederent per illum. Non erat ille lux , sed ut testimonium perhiberet de lumine. Erat lux vera, quae illuminat omnem hominem uenientem in hunc mundum. In mundo erat, & mundus per ipsum factus est,& mundus eum non cognouit. In propria uenit,& sui

eum non receperunt. Quotquot autem receperunt

eum, dedit eis potestatem filios Dei fieri, iis qui credunt in nomine eius, qui non ex sanguinibus, neque ex uoluntate carnis, neque ex uoluntate uiri, sed ex Deo nati sunt . Et vERBvM caro factum est, & habitauit in nobis,& uidimus gloriam eius, gloriam quasi unigeniti a patre, plenum gratiae & ueritatis. Cum itur cubitum, genibus flexis, facto signo sanctissimae crucis , dicatur ter , Benedicatur Deus trinus, & unus. Benedicatur dominus noster I Esvs CHRisTus. Benedicatur Virgo Maria mater Dei. Deus propitius esto mihi peccatori. Dignare domine nocte ista sine peccato nos custodire. Domine IE sv CHRisTE da mihi intellectum, & doce me sacere uoluntatem tuam. Item dicatur quinquies oratio dominica, & salutatio Angeli ad Beatissimam Virginem , & semel Symbolum Apostolorum. Hinc euangelium, In principio erat uerbum, & uerabum erat apud Deum, &c. Cum surgitur cubitu, dicantur eadem omnia, nisi

quod, ubi dicitur, Nocte ista, dicatur, Die isto.

Ad benedicendam mensam . ante prandium. Benedicite. Oculi omnium in te sperant domine,& tu das escam illorum in tempore oportuno. Aperis tu manum tuam ,& imples omne animal benedictione. Gloria patri, & silio, & spiritui sancto, sicut

erat