장음표시 사용
91쪽
Esse iure iniquo in aliquo soro est quod dicut, Suspectum illi iudiciu esse,
de molestam litigandi conditione. Cic. in Verre, Homo quanqua erat Siculus& reus, hoc est, iure & tepore aduerso, serre Timarchide diutius non potuit. Huic opponitur Esse optimo iure, hoc est, Vti optima conditione. Quo loquendi modo usus est Iulianus Iuriscos in C. Qui in utero, de statu hominis. Rei priuatae iudex, Ciuilis causae nunc dicitur,& Partis ad parte. M. Petiliu, que habet in costio iubet opera dare, quod rei priuatae iudex esset. Id est, Iubet abire e consilio ad iudiciu inter priuatos dandit,quibus iudex datus erat. Quod ideo Verres saciebat,ut eum ablegaret, quem sciebat esse iudice integrum. Id est, Ne iudicio interesset,quod e sententia corrumpere sperabat illo summoto. Sequitur enim postea, Minutius homini quae visa sunt, At quae te-pus illud tulit & causa,respondit:causam se dimisso & ablegato cosilio defensurum negauit. Hoc genus artificii eorum qui iudiciis praesunt, & studiis suis magis quam aequitati seruiunt, no prorsus obsolevit, ut viri boni ablegetur, qui incommodi sunt sententiis coitione conflandis,& nonnunquam arestis. Profligata controuersia tunc dici potest, cu in valuis sententiae esse dicitur.
Cic. s. Tusc. Atqui si ita est, profligata iam haec, & pene ad exitum perducta quaestio est. Liuius, Profligato sere Samnitiu bello, Etrusci belli fama exorta est. Sic Ausonius, Haec profligati venit modo laurea belli. Id est, Consecti, quod Gellius ignorauit, qui reprehedit. Profligatus aute homo,est Perditus de Cic. pro Archia, Niiqua me pro salute vestra in hos profligatorii
hominu impetus proiecissem. Et Profligare Rep. in Prooemio tertii de Orat. Indiciarii praecones, sunt qui Audientiam vocantur, vociferate nomina causarum citantes. Et Curiales praecones, apparitores sunt curiae, qui in orbem bini apparere curiae debent,& Ostiarii de seruitio esse dicun tur. Latine Apparere curiae,& Apparituras facere dici debent. Plin. lib. 26, Quodam Persino equite Ro. quaestorio scriba, cum in Asa apparuisset,contagionem eius importante. Cic. ad fratrem Quosverdex domesticis coniunctionibus. aut ex necessariis apparitionibus tecum esse voluisti, qui e cohorte praetoria
appellari solent,&c. Et Apparitores regii apud Livium lib. i.de Tarquinio loquente. Est enim Apparere, officii gratia exhibendi praesto esse. Valerius lib. a. de Fabio Maximo loquens, Indignatus quod ex lictoribus nemo se equo descendere iussisset, plenus irae sedere perseuerauit. Quod cum filius sensisset, proximo lictori ut sibi appareret imperauit. Id est, officio suo fungeretur, & patrem iuberet equo desilire. . et C EP Gq. Met . Lucianus de Mercurio,
Advocati viri probi accepto honorario auctorati litigatori, fidem & operam addictam illi habent in ea causa. Cic. Edicit statim,ut Cat. Decebris adst Sthenius Syracusis. Nunc dicunt,
Decernit,ut copareat personaliter. Idem,Et erat spatium dierum sorte xxx
ante Cal. Decembris quo iste ut Syracusis Sthenius adesset,edixerat. Ex reis eximere hominem propter aduersarii detrectationem , Est quod vulgo dicunt, Elargiri simpliciter, Dare reo commeatum. Cic. in Verrem, Omnis illa mea festinatio fuit cum periculo capitis mei, ne tu ex reis exime
92쪽
re, si ego ad diem non adsuissem. Digredi a proposito.& logius aberrare est Causae actione sensim alio deflectere. Sic Prouocatus, ob deserta prouocationis executionem e citatis& prouocatis eximitur,& vadimonio soluitur. quod Commeatum dare vocatur. Homo coram damnatus non prouocauit, sed tantum testificatus se consulto deliberaturum : aliquot post hebdomadas dierum diplomate veniam procrastinatae prouocationis impetrauit, quod diceret, in re praesenti se viros consultos desiderasse, qui sibi a instores postea prouocationis interpon dae atque exercendae fuerunt. Vob ius dicundum pecuniam accipere, &ob decretum interponendum, iudicis est sordidi. Cic. ad infratrem. Gabinius absolutus est. Omnino nihil accus atore Lentulo, subscriptoribusq; eius infantius, nihil illo consilio sor
Cooptatus in pontificatum dici debet, qui nunc Electus dicitur. Adoptatus vero, est qui Postulatus in iure potificio dicitur. Cic. in Ver. Atq; in his omnibus Senatoribus cooptandis non modo suffragia nulla fuisse, sed ne genera quidem spectata esse ex quibus in eum ordinem cooptari liceret. Sic curia pridem in locu demortuoru constiarioru collegas sibi cooptare solebat:qui mos iam pene obsolevit. Plin. Iunior Oppidum est praediis nostris vicinum, quod me puerti adhuc patronum cooptauit. Cic. de lege Agraria, Ab ea parte populi qui esset factus, is a collegio cooptaretur. Et Cooptatio pro Electione. Ide in Laelio, Meministis Q,Maximo fratre,& L. Mancino cosulibus quam popularis lex de sacerdotiis Licinii Crassi videbatur. Cooptatio enim collegiorum ad populi beneficium transferebatur. Adoptare pro eode dicitur ut idem in Phili p. Vexauit Puteolanos, quod Cassium,quod Brutos patronos adoptassent. Idem in Diuinat. Quem prouincia defensorem sui iu-rm,vltorem iniuriarum, actorem totius causae adoptauit. Id est Siba asciuit
Aliud est quaestum sordidum circa res iudicandas, iudicatasq; facere et aliud honorarium legitimum, & honestati innocentiaeq; non dissentientem mereri. Sicuti non idem est Mercari & nundinari quovis modo locum in ordine ampliu mo,&Moribus ac tempori seruientem, ambitu ingenuo & liberali prodire in medium , Si ad honores adoptare se, cum occasio nata est Neq- enim mores inculpati,& ad normam legum exacti, hominum sunt, sed teporum, si ad verum loqui placet. In ratione sumptuum litis ineunda accessionu calculi permulti posti circunducuntur, ut quae pragmaticis,quae actoru cdscriptoribus,quae ministerio olliciorum, non modo liberali ter, sed etia necessario pendii tur. Haec enim &elut modi expensi non feruntur Quare non modo non quadrat unqua summa ad nummu accepti & expens, sed ne constat quidem alioqui ratio, propter multiplex intertrimen tu huiusmodi negotiationis usuraeque iudicialis. Attentare fide, religionemq; iudicii in specie incidit criminis repetudaru Pollii lationi supplici responsum, Palam consilio postulet altercationum te, & ea de re certet cum eo,ad quem res attinebit. Forenses dicunt, Faciat requestam in iudicio.
93쪽
Interdum praepropera iudicandi cupiditas, magna partem causificationis atque necessaria causidicis praecidit in iis disceptationibus quae primis actionibus decernuntur. Quod cum alibi, tum in curia aliquando contingit eoruo uide opinione, qui iudicia huiusmodi notam repraesentata, quam praecipitia nuncupat. Cic. Quaerere ex ipso Metello velim, quidnam sua vi & auctoritate mihi ex hac oratione praeciderit. Sic aduocatis exordietibus laepe praeci-dutur no necessariae praesitiones, & principia longius repetita, & excurs es licetiores:quae venditationis oratoriae magis, quam argumenti caulis haeretis. Aut hoc contendat reus nunquani esse factum, aut multa tela excipiat necesse est quae a me coniicietur in eum. Hoc est, Si secti controuersia esse non potest,aegre defendi causa poterit,quae iure nullo nititur. Quanquam possim, si velim, vincere recte sectum quod obiicitur, tamen mihi no necesse id telum excipere, quod in meam causam no iure in meque intorquetur. Etsi tueri non difficile est, quod tactum reprehenditur, tamen nihil causari in eo mihi necesse est quod ad me pertinere non dico . Fundamenta iudicii subruit aut subducit, qui non tui iudicis disceptationem esse contendit. Hoc est In competentem iudicem esse. Absentis nomen recipere,est Contra absentem vel de absente pronuntiate .ut si quispiam tutor creetur absensis
Palam de loco superiore pro imperio & potestate decernere, vel sententia pronuntiare,de eo dieitur qui in tribunali ledet.
Ter in hebdomade committutur actiones causarum, & altercationes causidicorum in curia Parisiensi. Nomen suum commodare, etiam Latine dieitur ut vernacule.Cic. Nun quam mihi verisimile visum est, adolescentem illo loco natum, patronum Siciliae nomen suum ad transtationem criminis commodaturum. Hoc est, Oui in se inuidiam criminis suscipere non recusaret Hoc est, Qui crimen ut
suum agnosceret,ut alium crimini ac poenae eximeret. Idem omnibus in rebus coarguitur a me, conuincitur a testibus, urgetur confessione sua, manifestis in maleficiis tenetur. Sic alibi, Coarguere, pro,Mamfesta probatione
Expassis curiae valuis, in aperto &uppatulo causa perorata est, criminaq; pro lata ab aduocato fisci, cu atroci irrogatione mulctae ignominiamq; inurete. Nos rogatu magistratus assedimus in Senatu,Cic. in Verrem. Id est, Honoris causa sessum admissi sumus in Senatum eius urbis. Sic sit hodie, cum vel salutandae gratia, vel spectandae curiae, vel mandato principis, primam viri assidere iubentur. Curiam appellant ii qui iniquam sententiam iudicum conqueruntur,aut coqueri se simulant. Cic. Ne Senatusconsultum Siculi homines facere pol- sint, non Siculus aliquis,sed Quaestor Praetorem appellat. Intersationes magistratuu in iudiciis praesidentium,ut loquendi vices liberas seruare censentibus, sic etiam moderari debent inaniter verba tandentibus, ac diem consilio eximentibus. In magno autem tribunali aegre commpescitur altercationum diebus causidicorum quorundam obstrepedi ac de-
94쪽
clamitandi indecora consuetudo. Ad uocatus omnia collegit atque aucupatus est, quibus causam primore congressit aspectuque laborantem adiuuare & confirmare posset. Aresta curiae plurima inter actionum causas e tempore pronuntiantur rquae cum alioquin ex empore & personis varianda lint aut temperanda, non semper ad exemplum reuocanda sunt. Causaru quae ex causidicorti actionibus iudicantur in curiae tribunalibus, quidam praesides comperendinatione,quidam iuris repraesentatione gaudet. Capitali sanctione vetitu est. Significat eius admissi poena esse capitalem. Causae in lignes cum aguntur,no modo patronum suum habent & causidicum,sed etiam aduocatos de tanqua subscriptores, qui ad omnes actionis articulos tum corporis gestu, tum dicendorum suggestu asseruiant. Audientia causae facere interdum eius aequitas, interdu calamitas clientis, inopiaq: destituta patrocinio solet, non unqua inuidia diuersae partis. Cic. in Divin. Quanta deniq; audientia orationi meae improbitas illius factura sit. Hic primarum partium actor, caeteri subscripto res tantum suerunt. Id est, Princeps aduocatus causae fuit reliqui secundarum & tertiarum partium. Custodes olim accusatoribus dabatur, ne praeuaricarentur. Cic. in Diuina t. Custode(inquit)Tullio me apponite. Ide, De illo custode toto sic vobis breuissime respondebo no esse hos tales viros comissuros, ut ad causam latam a me susceptam mihi credita, quisqua subscriptor me inuito aspirare possit. Etenim fides mea custode repudiat diligentia speculatore reformidat. Quo in loco Speculatorem, obseruatorem arcanorum causae significat, qui causae iura prodere posset. Hodierno tepore custodes sunt, qui causae ad se nonihil pertinenti adesse volunt, ne praeiudicium fiat: qualis est illa species quae tractata est in c. Si prolusorio sub titulo de Appellationibus. Et in c. Si suspecta de In officiolo testamento. Custos esto G mxcpc,quem lingua vernacu la ob id Contraro tu latorem vocat cuius commentarit vocantur, ex quo eadem Lingua vocabulum suum duxit. Et Custos , est obseruatori. cmi, ras. Custodire, b. Cic. in Catii. Multorum oculi & aures te nosentientem speculabuntur & custodient. Id est Te obseruabunt. Quintil. in . Nequod insolens verbum in principio deprehendatur. nondum enim recepti sumus:&custodit nos recens audientiu intentio. Id est, rabripem do eicetvix mu*N uic. Sic accipitur ab Vlpiano in tract. de Ventre inspiciendo. Cic. de lege Agr. Quis tribus quas voluit vocavit, nullo custode
Interponere fidem sua est Sposorem rei exacto relinque se sacere. ut qui securaturuiu mittit. Sic dicitur, ut Interponere opera sua. Cic. in Diuinat. Pro exterarii nationii clam modis inimicitias suscipere : accedere ad periculum roperam, studium , laborem interponere. Dicitur & Interponere se , quod lingua vernacula admisit. Ide, Cur te interponis Cecili, inuitissimis iis, quibus lex consultum esse voluiti Id est Te praeuaricatorem futurum , ut accum
satorem legitimis ingeris. Interponere persona suam vel alterius in fraude,& In speciem adumbrare nomen suum. ut in Ver. In praedam praetoris inter
95쪽
ponatur nomen ciuitatis. Id est,Comodetur, praetexatur. Interponere iudi cium suum. Ide pro Cornel. Potuit Gaditanus populus certius interponere iudicium volutatis suae, quam cum etiam accusatorem huius, mulcta & poena mulctauit Ubi tamen indicium, id est Affica, legendum videtur. Idem . Qui ob decreta interponenda pecuniam acceperit. Disceptatio recuperatoria, dici potest causa apud executore aresti agitata.& Recuperator est Iudex a curia datus,vel Qui diplomate datus est. hoc est Iudex vel a curia vela pricipe delegatus. Et iudicii recuperatoriit, est Quod agitatur super executione vel aresti vel diplomatis. De recuperatoribus in annotationibus in Padectas olim diximus. Dabatur a praetoribus Romanis in prouinciis itide ferme ut apud nos ut de quibus in commetariis Graecis scripsimus.Victorinus in secundu Rhetoricoria, Praetores(inquit ius dicebant,& iudices causae dabant,& cotrouersiae vel agedi genus instituta actione sermabant. Ita ubi praescribebat praetor qua accusator, qua reu S actio ne uteretur, praescribendo quid fieret, excipiendoque quid non fieret, trastationis controuersiam actionibus auferebat. Quo voles,vadimonium promitta. Cic. Statuit iste,ut aratoriu decumano quo vellet, vadimonicium itteret.Vt hic quoq; Apronio,cu alique a Leotinovsq; Lilybaeu vadaretur ex miseris aratoribus, calumandi quaestus accederet. Vadari, est Citare cum dentitiatione mulctae, ut cum iterum & tertium testibus nequicqua testimonium denutiatum est, postea vadimonio obstringuntur. IJ est, Poenali decreto euocantur. Sic,Quo voles,vadimonium prommi itere non recuso. Id est Si diem mihi praedixeris iudicis imperio, ibi praesto me futurum recta sponsione promittam. Cic. Statim magistratus,& quinque primi accitu istius euocanti' r. Id est, Personali decreto in ius vocantur,ur nunc loquuntur. Ex altercatione partium res decerni no potuit, iudexque deliberandii pronuntiauit. Ab altercationibus aduocatorum praeses de consilii sententia amplius pronuntiauit. id est Consilii rem esse dixit. Iuridiciali formula iudicium constitutum est, additumque pronuntiationi, ut quod uterque litigantium sectu esse, aut non esse contenderet, quodque e re sua futurum esse putaret, id scriptione prosequeretur, vel de eo comentarium proferret. Aduertissamentum vocant. Scriptionibus rescriptionibusque ultro citroq; editis,secutu est decretum vel partitscduentu, iis de rebus quae in ipsis positae aut expositae essent, atque articulose distincteque comemoratae, litigatores ita inter se copararent, ut quid coueniret, quid discreparet, quid consessum, quid controuersum esset,liqiuere iudici posset. Scripturas concordes vel discordes sacere vocant Iurare in ea quae scriptione rescriptioneque edita sunt. Assirmare Scripturas appellant. Requirendum reum adnotare, comprehendendumque decernere. Decernere captionem corporis vocant.
Quod libello supplici postulabat,ad cosiliti pro tribunali sedes, pala postulare iussus. Foresi verbo, Facere requesta in iudicio. Potest &In iudicio dici. Cic. Quaerebant tu id contra edictum fecissent, respondebat se ad recuperaviores esse dicturum .Et paulum insta, Quae in iudicio dicturum esse dicebat.
96쪽
Quantum petitor libello edidit, tantum sententia abstulit. Forenses, Adiudicatae sunt ei conclusiones. Cic. Quantu Apronius edidisset deberi, tantum ex edicto dandum erat.
Principalis scriptura, ,vel caput scriptionis:&Accessiones quae Additiones vocantur. Prima scriptionis editio,&secunda, tertiaque. Id est Additamenta secunda & tertia. Potest etiam dici, primae editionis scriptio. Reo fori trastatione postulante, negat se causam relegaturu,vel reiectur i. Conditione lata renuntiare est quod dicunt. Resilire vel Digredi ab oblatione secta: quod si voluntate eius fiat qui conditionem accepit, dicitur acceptam facere coditionem, hoc est, Remittere oblationem. Cic. in Frumenta. Scandilium cogis sponsionem acceptam sacere. Acceptu referre,est Dareapocham,&chirographo sateri acceptum. Idem , Rabonio inde opus acceptum retulit quadriennio postea, quam diem operi dixerat. Res in arbitrium priuatorum collata sine sponsione irrita est. Id est. Sine mulctae appositione, si arbitratui non pareatur. De qua dictione satis in An, notationibus diximus. Sponsione igitur facta, ad arbitros itur , quando poenalis est arbitrii constitutio. Et Sponsione ad arbitros te prouoco, In iure rem
metam a te repeto, vel vindico.Libri actorum curiae,& Libri arestorii, sunt regesta, Registra vulgo dicta . Cic. in Frument. Misit literas ad Carpinatium , quas ego Syracusis apud Carpinatium in literaru allatarum libris, Romae in literaru missarii apud Tullium magistrum semiliarem tuum inueni. Iuvenalis Saty.s, Tollis enim,&libris actorum spargere gaudes Argumenta viri.
Grassatus in possessionem sacerdotii dici potest is qui In trusus a iurisperitis dicitur. Aspernari imperiti,& abnuere, Liu. Et Detrectare imperiti, Curtius. Et Recusare imperiti, Cic. de Senect. Dicalyce , est quod dicimus Obedietia recusare. Cotra, Accipere imperiti, & Imperata sacere, & Dicto audicte esse, est obtemperare. U o M . m. b Ais vr in pχes. Tacitus Caeteros Placetiam reduxit, minus iam turbidos, & imperia accipientes. Cicero,Id recte, ordine, e Rep. sine cuiusquam iniuria sectum ostende.
Rogator sententiarum, est Qui iudicio praest,& rogat sen tentias. Hae res relictus addubitans. nihildum de bonis diminuit, necduei certum est haereditatem cernere. Id est, Nondum se immiscuit. Cic. Nequid de bonis quae L. Octauit fuissent, diminui pateretur . Et rursus, Nequid de bonis quae Octauit fuissent diminuerent, antequa Fundanio pecuniam soluissent. Pridie Verbenaliti, vel alia solent iu mitiatione, arestu curiae recitatu alienatione patrimonii minoris nubilis ob ea nuptui collocanda , sed sine decretosam, tametti de sentetia getiliu & iupinquoru cotra ius esse secta. Id est. Nulla,&irrita esse. Cic. Ad vn. Idus Feb. Senatuscosultu ad Apollinis tactu est,ea quae facta es t ad quartu Id. Ianu .cdtra Rep.esse secta. Quo in sermone quae da verba subaudi eda sunt elegati copedio loquedi. Potest & hoc modo dici Arestis natalitiis, vel arestis Sextilibus placitu curiae pronuntiatum est, sundum adultae virginis orbae parete ac dote casiae, sine decreto a tutore alienatu
97쪽
ob ipsam collocanda, quanqua agnatis propinquisque auctoribus, cotra ius alienatu esse. Qui modus loquendi ab antiquitate duci potest. Cic. pro Murena, Dixisti Senatusconsultum me reserente factum, si mercede conducti obuiam candidatis issent, si conducti sectarentur, si gladiatoribus, vulgo locus tributim,& item prandia si vulgo essent data, contra legem Calphiimia sectum videri. Gladiatoribus(inquit id est . Cum gladiatores edetur, id est, Gladiatorio munere edito. Vsus est & Philip . y, Circaque eam statuam gladiatoribus ludisque liberos posterosque eius quaque versus pedes quinque
tates vulgo dicuntur, quae &Personae dici possunt. In sectum sacere quod sectum est, Est quod Reuocare vulgo dicitur. Scite concipere quae acta sunt & Perscribere,scribarum est officium. Iandiu iudicium dictatum est, necdum tame ad causam aggressi sunt litigatores,lite haerente in praeludiis & exceptionibus. Id est, Nodum attigeriit caput intentionis, idque qua de re agitur. In auspicanda maioris causae actione, ut decorii est exordium facere, quod causae argumento apte haereat, ita vitiosum est gemino (quod aiunt ab otio
Vrget testis reu cotra que dicit, quando rei inficiandae propemodis ansam adimit. Subleuat etia suo testimonio, quado indulgetius testificatur. Cic. ad fratre, Neque vriseia,neque leuaui: testis vehemens sui praeterea quievi. Enodatae causae argumentia exponere,deinde post rogata sententiam enucleate disserere,&constanter ad extremum sentetiam dicere docti & probabilis est causae commentatoris, qui & Inspector& Enarrator dici potest. Cic. Agere coepit cu Caninio de iis rebus, quas dolo malo mancipio accepisse de Vario diceret. Id est, de rebus a Vario alienatis fraudatore creditorii. Citeriorem diem diplomatis veniaprouocatori denuntiare, est Anticipare diem a prouocatore condictum.
Causa tam infirma est, ut gladio plumbeo cosaci possit. Id est, Vt ab aduocato imperito vinci possit damnarique.Ius & fas omne delere neglecta iurisdictio &pessundata potest.
Causa di actione perpetua primu grauiter explicata tractataque, & altercatione deinde acri & vrgete cocertata. Cic. ad Atticu Clodi ii praesente fregi in Senatu cum oratione perpetua plenissima grauitatis, tum altercatione. Noua causae firmamenta ac litis decretoria edere impetrato diplomate, cum eo ut diuersa pars iis rescribere, suppeditante sumptum ipso impetratore, & si ita res nata sit, in ea inquirere possit. Articulare facta noua litis decisoria vocant.
Exposcere poenas iniuriae aut vis illatae. Iustitiam petere dicunt.
98쪽
Causarum in scripto constitutarum triplex fere est sermula, moribus parum latinis. Est enim Admonitoria scriptio , quasi animaduersionem iudicii attentionemque postulantis. Est rerum actarum, & secti quaestionum editrix& enarratrix ouod Intendere vocant. Est praeterea quam Comemoratricem dicere possis seu Commetarium argumentosum. Memorias in sorovocat.
Et eiusdem est scopi cum intendente, in controuersis sere sacerdotioru frequentata, similiter atque ea quam Factorum scripturam vocant per diametrum oppositorum. Eodem etiam spectat cum intentionis formula. Interduautem commonefactrix scriptio evadit postea intersatione iudicii in aliam speciem,tum denique cum in commentariis recitandis iudices animaduertunt in quaestionem iuris, facti quaestionem incurrere, decretumque intercedere solet mutuae commentariorum editionis.
Edicti promulgationi frequenter intercessum est. Forenses, Multi se op- . posuerunt publicationi literarum. Liuius, Inde frequenter migratu est a parentibus & propinquis raptarum.Id est Hoc est, Consercti migrauerunt. Cicero ad Atticum Huic frequenter interceditur. Hoc est, Alii super alios certatim intercedunt,vel Conserctim intercessum est. Hypomnemato graphi pragmatici commetarios aduocatis coscribentes, e quibus causas agunt, vel scriptiones conficiunt vulgo Memorialia dicuntur ad altercandum vel scribendum. De quo vocabulo nonnihil diximus in Annotationibus in Pand. Reuocare testes, Recolere vulgo dictit. qui etiam Repeti dici possunt. Cic. pro Archia Quoties ego hunc vidi, cum litera scripsisset nullam , magnum numerum versuum de his ipsis rebus quae tum agebantur,dicere ex empore quoties reuocatum,eandem rem dicere commutatis verbis atque sententiis Sic pro Domo sua, Quemadmodu iste praeposteris verbis, omnibus obscoenis, identidem se ipse reuocando dubitans, times, haesitans omnia aliter atque vos in monumentis habetis, pronuntiaret. Id est, Eandem rem saepius iisdem verbis diceret. Sic Reuocare lectorem est Iubere eum iterum recithre,in epist. Plinii de auunculo suo. Legis sanctionem vel iurisprudentum responsum, ad alias species prose rein transferre,vulgo Extendere dicunt. Prouocator prouocationem testato denutiauit prouocato,& iudici a quo curiam appellavit. Sed nondum in curia causam resortitus est.Id est, Nondum apud acta nomen dedit & solenni clausula se & aduersarium astrinxit. Praesentare se vocat & Concludere, Resortiri causam, est Iterum eadem causam in iudicium deducere. 'rata . vii Testimoniae uariantia,&inter se refellentia.&quae inter se colliduntur. Patronorum & causidicorum Tullius, vel . In theatro curiae Roscius, de
principe togatorum dici potest. Res omnibus vestigiis indagata ad iudicium allata est. Hoc est, Res perspicue probata est.
Cic. No differa cum eo vadimonitimam sum mira alacritate ad litigandu. Formularii, Cautores, Formularii conceptores, vulgo Practici vocantur.
99쪽
Quint.lib. ia,Qui taedio laboris,que serre tendentibus ad eloquentia nece se est. diffugerint ad haec diuerticula desidiae. Quoru alii se ad albu ac rubricas transtulerunt & Formularii vel(ut Cic. ait) tegulei quidam esse maluerunt. His affines sunt Pragmatici,quoru & Cicero,& Quintilianus, & Iuuenalis meminertit,ut circunforaneorum hominu , capturasque sacientium. Iudices & magistratus municipales & primarii,sunt quos Regios appellat. Municipales autem dici possunt,& Secundarii quos Subalternos vocant. Rem colat iam, agitatam saepius,&exploratam in iudicium deduxi. Id est, Non temere litigo. Mediam causarii actionem diremit casus vel nuntius nec opinatus, quod sit interdum. Id est, interpellavit.
Fidem publicam impunitatis postulare ob indicium sectedum, moris est
indicibus id est, Sese & conscios deferentibus. Edictu praeconio promulgatum adiecttimque,qui contra secisset, contra . regis imperium secisse visum iri. Vulgo dicunt, Contumacem aduersus regem atque inobedientem declaratum iri. In causam toto pectore incumbere Causam totam complecti, Demittere se penitus in causam Verba sunt significantia sollicitam curam hominis litigantis.& omnia posthabentis. Homo rerum suarum compos, Suaru secultatum potens. vulgo Gaudere bonis suis dicitur. Sic, Eximii verticis compos, qui Clericatu potitur. Iudex sordium suspectus vel compertus, vetitus est sententia quicquam pro magistratu ad triennium agere. Suspensus vulgo dicitur. Homines digami eximio iure rasi verticis imminuti sunt,uel diminuti. Postulator libellarius desideria sua palam in iudicio proferre iussus est. Facere requestam in iudicio. Lis eremodicio intercisa decem annorum. Interrupta in soro dicitur. Per me actum erit quod egerit cognitor meus vel procurator. Id est, R tum habebo.E' libris actorum arestum vel decretum excribedum poscere consignatu . Habere licere per manu officii vulgo dicunt. Id est, Per scribae chirographu . Exclusoriae praescriptionis liticula praecurrit rei summae controuersiam. Finis non recipiendi. Regia aduocatio, elogio ac testimoniis, testiumque & indicis cum reo copositionibus inspectis, mulctam irrogauit capitis. Id est, Coclusit capitaliter. S unu . . vero, est contrarias conchi siones capere . Vt si praemium sibi reus, vel eius patronus eode nomine decerni postulet.Qudd latine dici potest, E diametro obuersam litis aestimationem sacere. Vt si in mutua iniuriarum cotrouersia, actor & reus 'terque sit.Tunc enim erit species hun2μenta , hoc est , AEstimationis litis vicissitudo e diametro respondens, vel repercussa. Exercere legem,vel constitutionem. Vulgo Seruare ordinatione dicunt.
Huic mandata inqui redi prouincia. Vulgo Tradita comissio ad insormadu. Qui nunc Ostiarii diculur, Anteambulones praesidu & curiae, Apparitores,
100쪽
viatores,&praecones palatini dici possunt. Possunt etiam Accensi curiat appellari, praesertim princeps ostiarius. Aliud est Causam agere aliud Decatare ad causam nihil pertinetia, vel nihil causam adiuuatia:quod quida ostetatores sici ut, verba inaniter fundetes. Colores causaru sunt quae Media defensionu apparentia vulgo vocantur: praesertim cum causa parti speciosa primore specie, exquisita ratione & praetextu tamen probabiliter defenditur.Quint. lib. 3,Sed dandus est illis delatmibus color etiam apud malos meque enim est quisquam tam malus,ut videri velit. Sic Catilina apud Sallustium loquitur, ut rem sceleratissimam nomalitia,sed indignatione videatur audere. Dare colorem causae deformi, est quod dicunt Palliare. Idem lib. . Non est autem satis in narratione uti coloribus,nisi per totam orationem consentiant, cum praesertim quorundam probatio sit in asseveratione & perseueratia:vt ille parasitus, qui ter abdicatum a diuite iuuenem suum asserit, habebit quidem colorem, quo dicat &paupertatem causam sibi exponendi eius fuisse, & ideo a se parasiti persona esse susceptam quia in illa domo filium haberet. Idem alibi in eodem, Ne illud quidem ignorare oportet,quaedam esse,quae colorem non recipiunt,sed
nec defendenda sunt. Qualis est ille diues, qui statuam pauperis inimici flagellis cecidit, reus est iniuriarii. Nam tactu eius modestum esse nemo dixerit:fortasse ut sit tutis,obtinebit. Cicero colores oratorios appellat pigmeta oratoria & ornamenta,quae Plato etiamno m &-appellavit. Causa laborat inuidia quae suspicione premitur & infamia,quae materiam habere odiosam dicitur. Quintil. Nam plurimum refert, inuidia reus, an odio, an contemptu laboret.
Causae calumniosae tandamenta firma iacere, id est Cuius difficile est calumniam refellere. Praesumere partes iudicis. Quintilianus de iis causarum actoribusdixit, qui arroganter dicunt se causae iudiciu fecisse, nec aliter causae affuturos fuisse. Magna parte muneris sui leuantur aduocati, quibus pCeformati commentarii traduntur a pragmaticis, ut tanquam ultimam manum imponant, seu scriptum in causa secturi sint, seu causam acturi. Sic dici debent quae Memorialia directa vulgo vocantur. Id est etiam verbo Ciceroniano quasi Amentata iacula veliti,aut ferentario militi tradere. Sic enim inquit in Bruto de praeceptis Hermagorae, uibus etsi ornamenta non satis opima dicendi, tamen ut hastae velitibus amentatae, sic apta & parata quaedam singulis causa, rum generibus argumenta traduntur. Et lib. i. de Oratore, Non est difficile oratori eius partis, quancunque defendat,auctorem alique inuenire, a quo cum amentatas hastas acceperit, ipse eas oratoriis lacertis, viribusque torquebit. Id est. Amentis & ansulis ad iactu praeparatas Tantummodo (inquit iaculandi operam praestabit, non inueniendi & comparandi quod intorqueat in aduersarium. Doctus& argutus aduocatus,& agedo&scripti rado frequetare enthymemata solet, iisque diuersam causam urgere, atque impressione in aduersariit ira copiasq; sacere. Iuvenal. Satyra G, Nec curtu sermone rotato Torqueat