Dissertatio medica inauguralis, quaedam de luce, calore atque vi electrica complectens ...

11쪽

ATQUE VI ELECTRICA.

De calorici quoque natura parum pro certo cognitum Seus sibi ipsi proprio percipi vide. tur, a tactu prorsus distinguendo ideoque species menti deferendas minus accuratas praebet quam quae sensum tactus ossendere solent. Corpus vivum, non nisi fibras ejus minuti inias ab invicem distrahendo, assicere dicitur. Hanc igitur fibrarum distensionem solam mente percipere possumus, ab ipso calorico, cujus potestate essicitur, omnino certe absimilem. Quidam assirmant caloriciar ipsum forma fluidi,

inter emanandum, oculis cerni, quando circa materiam aliquam ardentem motus tremulus conspicitur. Hoc vero phoenomenon ex aere circumfuso calore rarefacto, et sic laminis aereis, prout plus minusve a calido corpore distent, varias vires refringentes adeptis, plane oritur.

12쪽

6 DE LUCE CALORE,

Ii lii losophi, qui calorico naturam tribuerunt

Corpoream, Pondere Cum Omnino vacare, valde mirati sunt. Nonnulli hanc disticultatem prosoicientes, caloricum absoluta levitate gaudere finxerunt. Alii caloricum, tanta copia in terris congestum, in materiam calidam, cui periculum factum fuit, vim quandam repellentem Xercere, et hoc modo quasi leviorem reddere crediderunt. Ex quibusdam vero Xperimentis nuper captis caloricum etiam in conditione illa latente di Et nulla gravitatis signa edere patet et valde dubium, si in his exemplis ulla vi repellente polleret. Lux et caloricum arctissimo vinculo inter se ungi videntur. Nunquam enim altera magna copia existere cernitur quin cito alterum se ostendat. Sic caloris applicatione assidua vapor lammeus tandem clicitur et e contra, radii solis calorem simul cum

luce terrarum orbi impertiuntur. Nihilominus caloricum ac lucem re vera a se

invicem discrepare nullus dubito. Quamvis cuina

13쪽

ATQUE VI ELECTRICA

non ullo adhuc modo omnino ea disibciare callemus, pius tamen varia ratione quod ad quantitatem altera cum altero jungi cernUnturo a nova res, quae tali commixtione formatur, vario prodit effectus, prout alteri pars altera copia r stet. Sic omnes fere plantae in aprico possit acrem vitalem non desinunt emitteres resinas, sales, um- mi et alios quibuscunque fructibus distinguuntur, non nisi cum radiis solaribus sint object e, eaedem

formant.

In plurima corpora aerem vitalem a C tenentia mira lux agit potestate. Sic acidus marinus qui dicitur Xygenatus luci aerem suum vitalem cito tradit, solius caloris ope vix aut ne liquidem ex p llendum. Omnis quoque color ab actione lucis omnino pendet. Hac orsitan de causa homine in urbi husci locis tenebrosis vitam degentes et praecipue par

14쪽

s DE LUCE CALORE,

te illae corporis vestibus sere involuta pallidum x-dipiscuntur colorem atque hinc pulcherrimo gaudet omnis natura vestitia iis regionibus, quibus solassulget splendidiore vultu. Hos autem omnes Lsectus et alios quamplurimos a luce edito nullo modo calor solus imitari queat forsitan sine ullo ejus auxilio evenire possunt. Multas etiam calorici virtutes respicere est, longe quidem ab iis quibus lux gaudet, dissimiles.

Quaecunque enim corpora sunt maxime densa, quaecunque luci maximi impervia summa cum facilitate per ea transit caloricum. Caloricum quoque videtur esse simplex un- taxat et unum,' neque in parte simpliciores, prout lux in radios septimo prismaticos, resolven

dum.

An jure igitur assirmari potest hos omnes Liactus, adeo inter se discrepantes, easdem agnoscere causas

15쪽

ATQUE VI ELECTRICA. 6

ausas t Nirnquam certe obliviscendum omnium rerum naturam intimam nos penitus ignorare lectus quos edunt, virtutes quibus gaudent solas Cognoscere, atque eas res nos conjungere vel di ociare, prout hae virtutes, hi effectus similes vel dissimiles esse videantur. Plurimos effectus a iace editos vis imitatur electrica Nulla forte alia materia, motus celeritate, lucem pertingere potest. Electricitas etiam, quocunque modo Xcitaveris, quando ab alio in aliud corpus transit, organa visus asticere solet eodem

modo quo lux afficit. Colores quoque prismaticos dictos ipsam praestare perhibetUr.

Notatu tamen dignum vim electricam a tenui ali quo in densiorem medium transeunt in ullam atramite recto declinationem pati. Hinc videtur et lucem et lectricitatem linear B rectam

16쪽

io DE LUCE CALORE,

rectam sponte sua petere cursu-hanc Vero, OrpOra vel suida vel metallica admota nunquam non assectari illam a cursu averti non nisi transitu per media densitate diversa, vel rebus non perlucentibus abjectis, quae radios vel inflectant vel repercutiant Praeterea notabilis vis electrica ad quaedam corpora deducentia dicta permeandum proclivitas, eam a natura lucis prorsus discernere valet. Nam haec omnia sere corpora quibus electricitas deduci solet, luci impervia se habere comperiuntur. Nulla quidem ratio generalis de hac re statui potes docet aqua et luci et vi electricae quam maxime pervia. Sed electricitatem non omnino ex luce constare, etiam e hoc manifesti apparet, quod nulla tuae oculum pertingere potest quae non e aliqua materia egrediatur. Dum vero electricitas ex alia in aliam spatii partem, etiam per vacuum traΠssit, Z-dios in aliis directionibus, ac illa qua vis ipsa provehitur, emittere cernitur.

17쪽

ATQUE VI ELECTRICA.

Sed multo majore cum vi electrica similitudine caloricum potiri videtur. Ambo enim per corpora externa milia, secundum capacitatem uti dicunt qua haec singula gaudent, sese diffundere solent et si in ulla parte largius usto cohibeantur, aequilibrium hoc modo interruptum redintegrare semper conantur. Particulas etiam omnium corporum auibuscum commiscentur ab invicem distrahere ambo ten

dunt.

' iam plurimas mutationes vi ignis plerumque essectas metalla liquefacta, corpora opportuna flammae accensa liquid in vapores versa, has omnes non raro estici vis eleficida. Assirmat col. 1 AK vim electricam non nisi calefaciendo, liquefaciendo, vel Dicendo unquam concitari posse.

18쪽

1 DE LUCE CALORE

Hi autem in omnibus factis calori cuin inultum

agere patet.

Permulta corpore calorico maxime crvia vi etiam lectrica quam facillime permeantur. Quamvis ex hac affirmatione quί dam X cipere oportet. Carbo enim qui electricitati se pervium praebet, transitu calorici non parum obstat. Nihil vero caloricum, inter et vim electricam nexum magis indicat, quam proprietate qua e Xercet lapis iste notabilis, antiquis Lyncurium, re- cntioribus ourmalin dictus. Nam calorico admoto statim electricus iste sit, et prout caloris gradum mutaveris, variam nanciscitur Electricitatem adeo ut in hac re cauis effcientis cum signis suis propriis conjunctio satis X plorata videatur. Aeri etiam circumsus, immutantur signa quae ipse ostendit electrica, simul cum caloris mutatione : Cr Omne quidem corpus, si modo satis calefacies, electricitatem perducere comperitur.

Tamen

19쪽

ATQUE VI ELECTRICA. 3

Tamen, iis omnibus ita se habentibus, nequaquam vis utriusque identitatem satis comprobare valent. Neque calorem, qui signa electrica fere comitatur, partem vis electricae constituentem existere, assii mandum. Annon multo magis verisimile e corporum obstantium renixu et agitatione illum Iccitari, perinde adeo ut corpora fricendo, agitando, percutiendo saepius caloricum extrahi solet Huic opinioni arridet res satis comprobata; c lectricitatem, nempe, per spatium vacuum transeuntem nullum comitari calorem. Huc respicit etiam clarum X perimentum a D. IN NERsLEY institutum. Ope instrumenti her- mometri electrici dicti, ipse comperiebat vim electricam in hoc instrumentum quam maxima etiam copia congestam, nullum unquam Xcitare caloricum. Neque ejusdem per metalla tenuia trans

20쪽

14 DE LUCE CALORE,

tum uidi liermonictrici ullam concitari ascensio

nem is

Sed iisdem metallis quam minimo etiam interruptis intervallo et aliquo fragore edito tum totum instrumentum calidissimum evadere-sluidumque summa petere visum. Haec omnia eXperimenta, electricitatem vel omnino otiosam Xistentem, vel per vacua, vel per media deducentia dicta transeuntem, nullo caloris incremento unquam indicari demonstrant ideoque calorem ac inflammationem quas rebus aliter se habentibus plerumque concitat, ab agitatione et violentia quas transitum ejus per media resistentia sicere oportet, omnino pendere videtur. Ex his omnibus ut concludamus, et lucis et calorici et electricitatis phoenomena, quotquot saltem adhuc notata fuerint, nullam harum rerum communem indicare naturam fas esse videtur. Re