장음표시 사용
191쪽
natum , cujus quidem , cum Deile sibi omnes ἰgnoscant, remedium nuLIum excogitant . Est autem hoc , quod dicere solent, quod natura sibi quisque amicus est, recteque est , ita id se habere. Sed reυera n mitis in seipsum amor omnium peccatorum omnibus semper est eausa. oceaecatur quippe circa amatum, qui amat. uapropter , qui 1e amat, quum seipsum magis ,qκam veritatem, honorandum putet, quid lonum ,Justum, pulchrtim fit, male judicat. Decet sane eum , qui magnur Vir futurus est, neque se p- sum , neque sua diligere, sed justa Jemper ,sime a seipso ,seu ab alis quου νgerantiar. Ex hoe ipso accidit omnibus, ut ignorantiam suam esse sapientiam opinentur. Hine sit, ut quamvis nihil, ut ita dicam,sciamus,scire tamen ominma aνbitremur sa). I I. o I. Si plura sunt, quae non in civili tantum vita, sed etiam ita rerum scientia, ex sui amore vitia nascuntur, certe sunt longe plurin a, quae ex superbia proveniunt. Eficit amor nostri, ut, quae sentimus ipsi, reliquos sentire velimus ). At superbia eo nos plerumque adducit , ut non solum falsa arbitremur, quae, nobis insciis, nuper detecta sunt, seliciterque inventa, verum etiam ut plura, quia nostra, constantiae caula defendamus, quae ipsi met plane falsa alioquinc ignoscimiis. Exstant profecto non pauci honorifice adeo de propriori genio, doctrinaque sentientes , ut ipsis ratum fixumque sit , nihil deinceps excogitari ab aliis posse, qiiOd ipsi non viderint. Commen. litium Propterea dicunt, quidquid recens detectum est, hac sane lopida uti ratione: fore, ut io non essent docili, F illud υeritati conse
tiret. Sunt vero alii, qui nimis turpe arbitrantes parere minoribuρ, er qua
boles didicere ,senes perdenda fateri s M,
etsi intus mirentur nuper excogitara, studioque reperta, errare tamem malunt , eamque sententiam , qaam adamarant , pugnaci me defendere sc), quam perspicuae veritati manum dare, propriamque in se uiam ingenue candideque fateri. Hi ergo velim saepe revolvant animo, serioque considerent, levitatem non esse, a cognito ct damnato errore discedere, ac fateri ingenue: aliud palaυir deceptus sum. Superbae vero stultitiae maximam elle perseverantiam , quod semel dixi, q* cvmque sit, 'am ratumque habere l. Quippe, ut sapienter im
Dor Tullius, non parum cognosse , sed in par in cognito sulte ct diu
ta) Lib. f. de Legibus. Quae volumus, credimus liben- b) Horatius lib.Ii.Epistolor.Ep.adAugustinum ter,& quae sentimus ipsi, reliqum e) Tullius lib. I v. qq. coaem. cap. 3. sentire speramus. Coeser de octis ob Seneca lib. IV. de boneficus 38. civili lib. II.
192쪽
perseverasse, turpe esis propterea quod alterum eommvnἰ hominum ia- firmitati, alterum fingulari uniuscujusque vitio est atινilutum sa). Unis de beatum vocat, cui etiam in senectute contigerit , ut sapientiam, .
sor. Ex hoc eodem sonte illud itide n oritur voluntatis sophisma, quod Joannes Clericus i Hia satis apte appellat. In eo enim totum politum est , ut in at quem hominem magnum odium, aut in rem gravis Offensio concitetur sc), ut hinc scilicet vel illius minuatur auctoritas, vel, quae ab eo traditur doctrina, facilius convellatur. Multis porro modis, ex ipso Clerico, concitatur invidia. Creatur enim I. cum sententia , quam impugnandam aggredimur, non ingenue, g sua nativa facie, sed peeteram , ct inique es nitur . H. eum nominibus inυidios, exosisque ιιtulis illa infamatur. III. cum eadem iis confertur, qua jam ab Ecclesia damnata sunt, quasi commune aliquid cum illis haleret. IU. eum pondu3 eontroυerfla augetur, maximique momenti res ipsa sngitur, quammis in se sit leυissima. V cum
auctor accusatur, quod voces, usu , puriumque audioritate consecratas, adhuere noluerit, ut hine ealti e dogma reiiceret, quod Doeilus iliis exisponi ab omnisur solet. VI. eum opposita sententia rationes atque principia malitiose oecultantur, vel ita exponuntur , ut nulitur prorsus valoris atque ponderis illa appareant. VII. eum taeentur incommori , quisur opinio nostra premitur , ct occultantur momenta, quibus conDelli ipsa po-ιest, ΦI plurimum labefaciam. VIII. eum vicissim ex sententia , quam pugnamus, inυidiosa eo ectaria deducuntur. IX. eum non solum nulti eorum mentis escatur, qua auctorem excusare possunt, verum etiam in malam partem accipiuntur, qua explicari commode queunt, ctsano sensu intelligi. X. . eam plura in disceptatione miscentur, qua penitus ais resunt , ad creandam tamen ιnvidiam quammaxime conferunt. XI. eum noυitas, quasi eramen , obiicitur. XII. cum contraria sententia paucorum
esse, o quidem exigua fama, ostenditur , qui vero ini adversantur, via ros esse eximios, atque Aectrina apprime celebres. XIII. eum ex peritis idoneisque judicibus si provocatio ad iniquos ct imperitos. XIV. eum denique contratia sententiae patroni ae fautores, perinde ac si perturbatores essent publica tranquillitatis, apud Gros Prinespes infamantur, malignisqae suspicionibus exponuntur , quasi de vegnis, de veritate, deque
a Lib. II. de Inventisne cap. 3. e Tullius lib. I. de Inventione cap. ' b) Lib. V.de finibus cap. II.
193쪽
straneum autem puto, singula hujuscemodi capita sese exponere, δω. illustrare exemplis. Cordato enim viro, veritatisque amatori ingenuo, ut vitia fugiat, erroresque devitet, satis superque est, eorum fontes vel leviter novisse.
In aliud quoque extremum, investigandae veritati non mianus sane perniciosum, voluntas ipsa quandoque dilabitur. Exstant, 8e quidem non pauci, qui Doctorem unum ita prae ceteris diligunt, ejusque dicta adeo religiose, ne dicam superstitiose, amplectuntur, ut non gloriar solum , verum etiam piaculum dueant, ab illius veris bis ne latum quidem unguem discedere. Nihil propterea, quam Py.
thagoricum illud IPSE DIXIT, frequentius ipsis est , nihilque putant ad obje sta omnia diluenda magis idoneum . Tantum quippe apud eos potest praejudicata quaevis opinio Magistri , in cujuς verba jurant, ut, non sectis ae de Pythagorae Discipulis olim praescia re scripserat Tullius ta j, etiam uiae ulla prorsus ratione, illius quaevis vel minima apud eos valeat auctoritas. Itaque etsi non inficiar, utile plurimum esse, habere ducem , qui facem nobis praebcat, semitamque ostendat, ne in addiscenda ingenua facultate lapidem verberemus, neve in rebus perscrutandis decipiamur ι conteydo tamen, cum de iis rebus controversia est, quae non ab auctoritate, sed a ratione dependent, tantum nemini dandum a nobis esse, ut pro aliqua illius tuenda opinione, tutandaque sententia, tamquam pro aris & focis, pugnare debeamus. Refert certe plurimum, inquit doctissianis Melchior Cano, in quacamque arte unum in ilia exteuenis rem auctorem legere , ca; potissimum te a dicas. Nullus tamen , quamlia set eruditus , sevisendi tibi, ac dissistiendi auctoν futurus est . Nemo enim fuit omnium , qui non, ut homo, interdum hallucinaretur ib). Prosecto verum natura, teste Seneca, sacra sua fimuI non tradit. Initiatos nexcredimus , in vestibulo ejus harranas. IIIlus areana non promiscue , nec Omn/bus patent; redaeIa ct in interiore sacraris elausa sunt, ex quibar
aliud hac atas, aLud, qua post nos subibit, aspiciet, sc). Recte propterea scripserat olim Lactantius, oportere scilicet in ea re maxime , in qua vita ratio versatar, filii quemque consedere , suoque judicio, ac propitii se ius niti, ad inυestigandam ct perpendendam veritatem, quam
a Lib. I. de natura Deorum cap. 1. c Lib. VII. em Naturaliam eap. 22. b) Lib. X. de Iocis Thecl. cap. F.
194쪽
eredentem alienis erroribus decipi, tamquam ipsius rationis expertem. Dedit omnibus Deus pro virili portione sapientiam , ut is inaudita iaυ sigare possent, ct audita perpendere. Nec quia nos tuis temporibus antecesserunt , sapientia quoque antecesserant, qua si omnitur aequaliteν δε-tur , oeexpari ab anteeedentibus non potest. IIIsbasilis est tamqtiam lux ereiaritas Solis 3 quia, ut Sol oculorum , se sapientia tamen est cordis humani. nare 'Rum sapere , dest verisatem quarere , omnibus fit innatum, apientiam Mi adimunt, qui fine uiao Juricio inventa majorum probantia aliis, pecudxm more, ducuntur. Sed hoc eos fauit, quod majoram nomia
ne posito, non putant seri posse, at aut ipsi plus sapiant , quia minores
voeantiar, aut .ui desipuerint, quia majorei nominantur. id eτο -- pedit, quin as ipsis sumamus exem'plum, quomodo ini, qui falsa rnvene. vant , posteris tradiderunt, se nos, qui Derxm invenimus, posteris meliora tradamur sa . Dissili od by Corale
195쪽
TRaditis , quae ad apprehensionem, judicium , atque ratiocinatisianem pertinent, rebat, ut aliqua de methodo videamus . Haec certe ceterarum operationum mentis nostrae apex veluti est& complementum. Neque enim suum illa finem , cognitionem scilicet veritatis, assequi unquam poterit, nisi recte in renus investigandis incedat, atque adeo nisi certa methodo seipsam dirigat. Agemus itaque primo de methodo, qua verum inveniendum est s tum de illa, qua verum nobis notum , ceteris est explicandum , quibus deinde pauca de meιMdo sudendi, nonnullaque de methodo, quae disputationis dicitur, subiiciemus.
De me: bodo Logico analytica, sive inventionis.
so . R AEEthodus Logko-analytica, seu inventionis, est ars disponen-1VI di cogitationes nostras, ut, quantum humana conditio patitur, verum, quod nos Iatet, detegamus. Dicitur , nempe resolutionis cest enim analysis Graece, quod Latine rebolutio)quia, ut, quod in abdito delitescit, apertum nobis fiat , omne totum dividi debet in suas partes, omne coἰ1npositum resolvendum est in sua principia , omnisque effectus ad suam causam est revocandus . En itaque regulae , quibus in veri investigatione , rerumque examin procedamus oportet. REGULA I. O . Determinandum nobis elare , nitideque de tendam Hlad ia primis est, in quo nostra versari debet inquisio. Nisi enim nobis aperte constiterit, quidnam sit, quod investigandum aggredimur, fieri certo nunquam poterit, ut illud inveniamus. Huc quippe, atque illuc continuo divagabitur mens, quin unquam ad scopum perveniat. Eυι-
196쪽
tandum isaque est, ut praeclare monet Vir Cl. , nonnuliorum vitiam, qui praeipiti ct inconsulto animi impetu, responsa er solutiones dare eois nantur , priusquam bene ex eircumssantiis, aueisque indisiis eonstiterit, quid quaratur, ex quibus, eum ipsis offertur , id esse , quod quaritur, cognoscere possint, non aliter , quam f servus , Iubente hero amicum a eersri, protinus se in pedes conjiceret , nondum aadito ejus nomine , quem ex amicis herus conventum cupit sa). 3
yo6. Removenda ea omnia sunt , ae penitus negligenda, qua ad pro positam quaestionem nullatenus spediant , sed illud dumtaxat ante ocuos semper habeamus oportet , quod inυenire optamus. Neque enim tanta est humanae mentis vis , non ea illius potentia, ut in pluribus versari
simul possit , eaque omnia perse ste attingere, quae ipsa considerat. RE GuLA III. so7. Dividatur , quoad seri potest , omne totum in suas partes , omne
genηi in suas species , eaque omnia separentur a se mutuo , atque in cerrat elasses distribuantur , qua sunt diversa. Repugnat quippe, ut recte expend.tiatur , & cognoscantur optime , quae confusa invicem sunt, simulque permixta. Si confundamus evita diversa, nunquam , ut egregie advertit Joannes Clericus, eorum Hinctar inas halesimus. Confusio enim distinctio in una sede non morantur. Hine via poterimusi eas inter se comparare , ut sunt eomparanda ad veritatem tuto ia-nienaeam : quae si aliter nobis occurrat, id potius casui , quam sapientiae 3mputandum erit. Ut enim is , qui oculis simuI plura videre vult , nee
ea distincte videt , nee potest de fingulis satis judicare , ita qui mente plura , quam potest , complecti nititur , seipsum perturbat , nec certa Ju dissa de piaribus smai ferre potess ob). REGULA IV.
Io 8. Constituto, quod investigandum est , attente obseruare debemus, quidnam ea ipsa in re nobis innotestat. In omni enim quaestione semper aliquid habetur nobis plane notum . Mens quippe nostra ignotis tantum capiendis paν est, isquantum d υeν οι ilia participam de eor mnatura , qua nobis priuι nota erant sc . R E-
197쪽
eo, latet , attente conferre ct comparare debemus . Ubi autem ex hae comparatione veritas es qua elucescere incipit, hae veluti sciativa f venda promovendaque summo studio ae diligentia est, riisee se ueret ad id, quod quaerimus, peνυeniamus. Sicuti enim teste Tullio, est admiavabilis quadam continaatio seriesque verum , ut alia ex alia nexa , ex omnes inter se apta colligataque videantur a , ita veritatum tanta connexio est, tamque mirabilis consensus inter se mutuo, ut ex una nitide cognita, quantumvis exigui momenti illa nobis videatur, aliae
atque aliae,& quidem prorsus eximiae, modo plane ineffabili, iugiis ter pullulent, ac deriventur. Inde S. Augustinus, cognitio, inquit, veritatis omnia falsa, si modo proferantur, etiam qua prius inaudita
erant, ct dijudicare, ct subvertere idonea est fg 9. REGULA UI
Io. Hine pluνimam interest , quemadmodum egregie monet Cartesius, cogitationes nostras certo ordine promoveve, incipiendo se Aeet ab iis rebus, qua egnisu nobis sunt faciliores , atque ex his paniatim ae veluti per gradus ad discillarum magisque abstrusarum investiagationem progrediendo 1 in aliquem etiam ordinem eas disponendo e gnitioner, qua sese mutuo natura sua non praeedunt sc). Enimvero sicuti natura nihil prorsus per saltum molitur, sed, a Dinplicioribus sicilioribusque sumto initio, ad difficiliora sensim progreditur, sua- qtie opera paulatim perficit, ita humana mens ad sublimiores veriatates attingendas nunquam perveniet, nisi in levioribus considera dis primo sese plurimum exercuerit , atque ad majores suscipiendas sese idoneam sensim reddiderit. Profecto, si quis vellet , inquit I annes Clericus, Arithmetisam discere , o statim leviser quatuor priamas regulas additionis, subtractionis, multiplicationis, divisonis, quod sint faciles inreueeia, detisaret, deinde quamniinum ad alteri res vetuus, quales sunt regula, qua trium , ct salsi dicantur, progrederetur, is sane tantam in hisce discultatem experiretur, ut arti, nisi denuo a simpIictoritas ine 'νει, eaque ita memovia mandaret , ut semper essent in promptu , vaIedicendam ei esset. χod autem de Arithme'
198쪽
alia dis mus , H de aliis omnitur disciplinis diei censendum est. Aita. men in θλendis nodis Philosophieis, ea methodus negligitur ι si tibia o Deitia, quasi nota, vix delibantur, ac uno, ut ita dieam, Disti se horam studiosas ad di Uia ct composita confert; unde si, ut sedet, ha-reat, ct abi , quod cogitat, eri, nihil prater nugar, aliis propinet ca .
3II. Quoniam autem Logica in eo potissimum consistit, tit a particularibus, quae latent, ad universalia principia, nobis ex suis terminis plenissime nota, ascendendo perveniamus, animo atten. to animadversamus oportet, Be Inis ratiocinationi imponatur , nisi adiata universalia, suisque ex terminis nobis plaae nota principia ventum Hvrea in ipsa ratiocinatione fueris.
Si a. 'amobrem , ratiocinatione com eta, ea omnia principia confi-Granda summo stadio sunt, er aequa rationis noce perpendenda, ad qua per ascensum pervenimus , ne quid se Aeet laseatur veluti notum atque persperi vim, quod jurae potest A dubium verti. Cum enim ex huju ee. niodi principiis illud deinde per descensum a nobis derivetur , & ostendatur , in cujus inquisitione versati antea sumus . fallamur certe necesse est, si pro certo inconcussove principio id habeamus, quod prorsus vacillat. Plurimum idcirco interest, quemadmodum egregie monet Cl. Petrus de Crosa , post desidiam ahquam conet onem, attente quaerere , quid ad priacipium , unde deducta est , is mandum, qaid ad consequentia necestatem conisuendam , ipsi diceremus , f pro partibus a mersis, vi prcudiciorum algae educationis , staremur flessent nobis quaerenda, atque ponenda Irmamenta, adversarium nacti fio misi subtilem ct obstinatum ratione a nobis percepta horam vu-H ae imperito, non tamen prorsus sngenio eaventi , concipienda tνadere
possemiar uiae curiosus, sagax ct d Felsis in methodo nostVa desidera.
ret ' Muid Δυοre ducius in ea earperet, ut contra tela pravisa nostram doctrinam andique muniamus Hes
199쪽
si 3. AEEthodus Logicosnthetica, quae doctrina etiam dicitur, est 1 VI disponendi cognitiones nostras, ut verum nobis jam
plane notum palam aliis fiat, nitideque ostendatur . Synthetica autem hujuscemodi methodus dicta est a Graeco vocabulo θnrhois , quod Latine compositionem refert; quia in quavis tradenda doctrina , quasi componendo, incedendum est: videlicet a simplicioribus, universalibi is, scituque facilioribus ad minus simplicia, composita , par ticularia, atque dissiciliora scitu , predetentim est descendendum. Hinc θnthetica methoaeus eodem ferme modo ab anaotica differre videtur, quo rationes investiganda , dc demonstrandae genealogiae inter se mutuo discriminantur. Sicuti enim, ut alicuius genealogia detegatur quod species quaedam anaIUs est exordium ab eo sumitiir,
cuius originem investigamus; atque hinc, donec, qui promtini in illa serie locum tenet, nobis occurrat, ad majores paulatim ascens iis efficitur ue ita contraria ratione, ut cognita genealogia explicetur
c quod fit per buthesim a majoribus initio sumto , ad posteros paulatim descendimus, qtiousque ad eum, cujus exponenda demonstrandaque origo est, perveniamus. Est igitur analytica , methodus veluti ascensus a valle ad montem; θnthetιca vero, quasi a montis vertice ad imum vallis descensus, adeo nempe ut eo incipiat una, quo altera desinit . En itaque regulae , quibus synthetica docendi methodus tota absolvitur . tR E G U . L A . I.
IIq. Sufectum, in quo versari volumus , ita secandum ἰn primis est, easque in partes distribuendum , qua separatim pertraeiari a nobis posse sint. Hae tamen diυUo debet esse , quoad potest feri , naturalis , jusmodi nempe , ut natura ipsus subjecii partes Hia quamac rate respondeant. De utilitate divisionis in rebus cujusvis generis pertractandis non est, cur plura dicam. Aperte siqti idem constat, in omni divisione naturali partes ita se habere, ut unius cognitio ad alias explicandas facem praeserat,& viam aperiat. Hinc Quintilianus explicans, quantum ad recte disserendum conserat ipsa divisio, quisquis, ait, viam, qua fit ingredien .m, discet , ducetur ante omnia rerum ipsa serie ,
200쪽
velat duce, propter quod hominer etiam modico exerestat , fac IIImo te norem in narvationibus servant. Deinde , quid quoque loco quaerant, βί-ent 3 nee eircumspe tabunt , nee Uerentibus Ie Miunde sensus tartastinis tur , nee eonfundent ex diveusis orationem , velut salientes hue iitae , nee
y i s. In quavis subjecti parte pertractanda , non solum ab universalis. νibus, simplicioribus , scitu faciatoribus , minusque ignotis sumendum iniatium est , atque ex his pauΔι- ac velutι per gradus ad partisauria,eomposta scituque di inora, θ' minus nota est progrediendum , verum etiam cognitiones ipsa ea debent Iege θ' rasione inter se disponi , ut tina ex alia , perinde atque essectui a sua causa , derivetur , quaque posterior est , ab ea , qua praecedit , Iumen aeeipiat. In hoc enim posita est tota sinthesis ratio, apertoque constat eri Mathesi, quantum ad tradendam rerum apprime etiam dissicilium & abstrusarum nitidam atque iaciolem explicationem taec regula conserat. Extra omnem controversiam est , inquit Vir Cl. , ct addisci multo faciatus, ct memoria felicitiseeneri ea, qua segitimo ordine docemur 3. cum ides , qua natural ter μι; quasi eatenatim eonnectuntur, θ' memoria, minori eum confusione, committantur , ct promptias , ubi opus est , seipsas quasi excitent , atque evocent b . Itaque, ut id recte fiat, animadvertenda sunt, quae sequ
s 16. Explicandam initis est, in quo versari volumur. Ut enim prae clare monet summus orator Tullius, omnis , qua ratione suscipitur, de aliqua re institutio, debet a de nitione proscisci, ut mten atur, quid si id, de quo disputetar c . Ea sane scuti in veri investigatione oleum& operam perdit, qui plane nescit, quid quaerat; ita aerem verberat in docendo, qui ea de re disserit, cujus nobis nulla omnino notio est, nullaque prorsus cognitio.
REGULA IV. - r7. Exposito quastionis φιu,. de tendi separatim sunt omnes te . . Phi Menti T. L M i misi ,