Iuris civilis et Symmachi orationum partes. C. Iulii Victoris ars rhetorica. L. Caecilii Minutiani Apuleii fragmenta de orthographia. Cum appendicibus et tabulis aeneis

2쪽

IURIS CIVILI s

PARTES.

C. IVLII VICTORIS

. ARS RHETORICA .

4쪽

IURIS CIVILIS ANTEIVSTINI AN EI

RELIQUIAE IN EDITAE

EX CODICE RESCRIPTO

BIBLIOTHECAE PONTIFICIAE VATICANAE

CURANTE

ANGELO MAIO

M . DCCC . XXIII

6쪽

TIAE ET VELITRARUM EPISCOPO , SACRI COLLEGII CARDINALI DEcANO, S. R. ECCLESIAE PRO CANcELLARIO, ET BEATISSIMI DOMINI ADMINIO TRO PRIMARIO A SECRETIS

ANGELUS MAIUS IR summo ingenio et incomparabili eloquentia Cieero scribere nota dubitavit romanam urbem tanta sapientia suisse in iure eivili constituendo , quanta fuit in maximi imperii opibus cumulandis . Certe si prudentissimi legum latoris est id curare potissimum ut institutiones Suae sempiterna tempora spectent , quodnam fuisse quamque eximium Romanorum ingenium putabimus , quorum leges non Solum eo Penetrarunt , quo Potentia numquam pervenit , Verum ibi aeternae manserunt , ubi armorum imperium iamdiu landitus deletum est Igitur eum apprime laetari licet , quod romani iuris satis v

da or. I. 44.

7쪽

Ibile additamentum in vaticanas bibliothecae codicibus nuper apparuit et tum Ego id iuventum cumam potius quam

Tibi , venerabilis IULI , mittendum putarem , qui eius augusti Cullegii princeps es , a quo saepe devotus orbis

gerendac it e morisque Omnis et aequitatis regulam pelit 3 Porro id eo considentius facto , quia romana in urbe versor in qua iurisprudentiae studia semper floruerutit , et quia forensem cloquentiam , quam Cicero et Fabiuq perpetuam iuris civilis comitem esse volunt , cum iuridico libro coniungere datum est . Nam Symmachum oratorem sub christianis Caesaribus romani sori et sonatus principem , nec non homonymum Tibi Iulium rhetorem , et Lucium Apuleium grammaticum , e veteribus item codicibus cura mea excitatos , ad obsequii et devotionis indicium simul exhibeo . Equidem maioris famae Opus optaveram , Teque , IULI eminentissime , dignius

ad hoc iuris vaticanum incrementum adiungere , conclamatum scilicet illum Ciceronis librum de iure civili in

artem redigendo , quem et ipse se scripturum auctor promisit , et revera lectum a Gellio Charisioque videmus . Sed quia tam tempestivum arpinatis ingenii fructum nobis adhuc fortuna invidet , nostrum intcriin dc siderium his aliis cruditae antiquitatis reliquiis solemur . Ego certe satis mihi conteritns videor , quod Tibi gravis sinab et omni liberali disciplina politissimo s. romatiae ec-elosiae Cardinali scripis haec commendari concesseris. Tu enim , praeter avitam clarissimi generis nobilitatem , iam Prope solus superes , quem maximorum trium pontificum testimonium copiosa laude complevit . Nam et ille munificentia regioque spiritu memorabilis Pius VI te idcirco olina Purpura ornavit , ut spiritale almae urbis vicaria dignitate gubernares imperium t et suavissimus prin

ceps Pius VII , diuturnus aeque Post illum consolator Diqisigod by Cooste

8쪽

UII hominum , nune iam aeternus caelestium comes , Peram

iniq te maxiniique momenti muricribus saepe praesccit :quibus ex omnibus summam prudentiae ct nequitatis saniam Collegisti r cum praesertim anno MDCccx V , quo dos ortunis communibus itorum extimuimus , Tu pontificiae ditionis gubernacula , Dio absente , tam sortiter tamque incolumi auctoritate retinuisti et donec tandum vidimus , vitiis remotis , ad regnum suum stabiliter post transitum tempestatis redire virtutes . Ecce autem divinae lucis ad- statu novus romanae urbi mundoque splendor emicuit LEOPAPA XII , cuius nomine nudito nemo non statim felici mine auguratus est Leonis magni IIcilicet notatem , qui sc ob infinitam animi liberalitatem in aeternarum laudum gremio collocavit r praesertim vero litterno et artes ad novi LEONIs tribunal laetos oculos eroxerunt . Iam et

hic sapientissimus Priuceps , in quem Deus immortalis tanta ingenii doctrinae paternique animi bona , praeter

dignitatis ornamenta , Congessit , quique statim ostendit quam bene humeris suis sederet imperium , satiA gnarus qualitum superiores pontifices adsciscendis optimis administris gloriae suae honoque publico consuluissent ,

Tibi protinus , IULI , digniori nempe collegae , mandavit ut proximo cirea se fungoveris ossicio , aC Negotio xum Pondus , se auspice , praecipuamque rei P. Craram susciperes . Quas ad res gerendas cum tua Te Praestans et singularis natura iuvat , tum multo magis caelestis de vigens pietas , mens doctrinis exculta Praeceptiaque sapientium assilienter nutrita , mores denique in omni

Varietate studiorum somper versati . Nam hoc cuncti Pragmatico viro praecipiunt auctores , ut eius vita Cum scientia divinarum rerum sit humanarumque coniuncta .

Talibus utitur saepe hominibus civitas haec bonis artibus ac religioni praecipue dedita , semperque Dei tu

9쪽

VI Idulgentiam pie promerita di qui vicissim maximis benesciis in eam collatis , quod caput benivolentiae est , sa-

talem superaddidit perpetuitatem . Profecto cgo romanum pontis catum lumen Italiae praecipuum semper esse Puta vi , non solum ob sacrae potentiae apicum , sed quia naturalis voluti virtutum adsertor , omnibus industriorum virorum laboribus savet i ita ut eminentissima cuiusque gentis ingenia in communem veluti patriam ac parontem Bomarii concurrant . Principatus vero ipse quam sapienter mandatur i quisquis venerabili morum sanctitate praeditus et quisquis tu procuratione rei p. egregius usuque et rexercitatione rerum plurimum valet et quisquis iustitia ,

fortitudine animi , doctrina , consilio , ceterisque dotibus optimus iudicatur , is demum eligitur qui in tam arduo

humanarum rerum sastigio consistat : cui quidem sacratissimo Prinei pi etsi plurimae molestiarum moles OpPO- Sitae sunt , hoc tamen solatium adest , quod ad tanti splendorem tituli primum quidem arcana Dei voluntate , tum etiam suifragiis sapieutium hominum se provectum esse commeminit . Et sane mirificus ille Plato prius quam dictatis a se sublimiter legum libris finem imponat, creari diserte iubet collegium hominum , qui aetate , ut ait, doctrina , moribus , rerumque usu , ad custodiam felicis , quam ipse cotidit , rei p. idolaci sint e deinde monet ,

ut ad cuin , qui ex hoc collegio publice privatimque

rem praeclarissimc gesserit, iam auitis maturum lanx persccium , principatus denique deseratur . Quo quidem digna munere visa est multorum iii sacro Collegio Pietas , Et LEU. En in his optimum donavit felicitas . Disiligod by Coosla

10쪽

VIII i

DE VATICANIS FRAGMENTIS IURIS CIVILIS . I. Pergo alaeriter rescriptos vaticanae biblio

thecae codices pro meae stationis munero ad publicum commodum explicare . Nihil autem sero libentius facto , quam ut ineditas romani iuris reliquias hoc potissimum tempore in lucem proferam , cum insignis prudentium turba exsuscitandis per Europam huius scientiae studiis , iisque ad veterem ac g nuinam rationem exigendis Vehementem operam navat . Iam cum generatim Roma litterarum copiis semper novis atque utilissimis abundavit ,

tum sortunae dono contigit ut in Pontificis Maximi hibliothecam complures undique venerint prisci codices , qui vel olim praeclara iuris incrementa suppeditavisse videntur , Vel nunc etiam studiosis latinarum graecarumve legum hominibus copioso et valido subsidio sunt . Nam nequid dicam de theodosiano codice , de Ulpiani titulis , de rei agrariae legibus atque scriptoribus, quae cuncta opera Per e iustis aliquot vaticanae bibliothecae exemplaribus plurimum, ut puto, debent ; novellas nuperius leges clarissimi Itali Zirardinius atque Amadulius exottoboniano , nune vaticano , codice eXCitaVerunt.