Praecedunt A. Gellii Noctium Atticarum capita quaedam ad fontes revocata

2쪽

ponitum investigandoriim studium postquam aliquamdiu intra rerum scriptores substitit, nostro demum seculo proserri coeptum est ad magna illa orpora, quibus eruditionis Latina Graecaeque proventus uberrimus tanquam in thesauris congestus est vel potius abditus, Plinii dico Naturalem istoriam, est Pauliquo ex Verrio Flacco excerpta, Gellii Noctes Allieas Isidori Orgines, Nonii compendiosam doctrinam, grammaticos alios. Idque bene factum, quum ita spes ora arrideat, ut et scriptorum deperditorum imaginem quandam recuperemus et quo pretio res habendas sint absque auctorum nomino traditae paulo conius definiamus. Cuius utilitatis luculantum exemplum suppeditant Suetonii reliquias ab Augusto Reifferscheid nuper locupletata insigniter et illustratae. Sed quoniam studia illa tantummodo inchoata sunt, utrumque certatim annitendum est, ut non solum scriptorum, quos in illis collectionibus latere constat reliquia undecunque contrahantur, sed etiam ipsarum collectionum rationes inlimae magis magisque explorentur. Atque eorum quos supra indieavi plurimum opera in Gellio collocatum esse videtur. Primus enim H. E. Dirtaenus, ut iuris Romani inprimis monumenta apud illum obvia vindicaret, praeclaro exemplo praeivorat Dio Ausalago aus d. Schr. d. mem. Rochis l. in . . . . . Gellius in . Abhd. d. Beri Akad 385 3 cuius rationem, singulari libello anno praeterii ex Fletaeiseni Annal. supplemoniis separatim edito, in oetoris noctium Atticarum partibus persequi nos conati sumus ita ut maximo ex diverso libros etiandi modo de sontium generibus iudicium saceremus. Tertius

3쪽

Μuna esens p. 65ι nescio quo auctore Varronis discipulum dixit ei Gellius usi suerint. Causas aulem dissentiendi duas protulit, alteram quod Verrius Flaccus laudetur omnino sexies quum quidem a Gellio tam saepe auctores laudentur, ut loci ubi tacito adhibiti sint, non sero xcedere debeant eorum numerum videlicet non corium dico numerum, sed aequalem quandam mensuram' , ubi additum nomen est alteram quod laudum quibus alios Gellius extulit ubi ei latur Verrius nulla xlet littera. Atquo quam priore loco communem legem posuit, ea videtur mihi ex parum numero esse, qua nulla ceria experientia nilantur. Quod ut comprobem, capita quaedam Gellii qua labula mea non comprehensa sunt, indicabo, eidem Verrio vindicaturus. Libri II capite XV Gellius mortis repentinae quam alluleri gaudium ingens insperatum exempla profert quamquam in lemmato est Extare in lileris perque hominum memorias traditum, quod reponte multis mortem attulit col. Graecorum tria ex Aristotelo Polycritae praeterea Philippidis comici poetae, Diagora Rhodii, Romanorum unum ex annalihus nostris matris illius, quaa exspiravi filio viso, quem Cannensi proelio occubuisse salso nuntiatum erat. Iam vero apud Plinium . h. VII. 80 haec leguntur: In primis autem miraculo sunt a qua requentia mortes repentinae. - Plurimas prodidit Verritis, nos eum delectu modum servabimus sequuntur Graecorum. exempla mollianis diversa in mater pugna illa Cannensi filio incolumi viso contra salsum nuntium quae ex Verrii libris rerum memoria dignarum petii esse uellerus praes. Fesii p. ill prohabiliter statui Quiabus libris quum Gollius IV, 5 nominaiim usus sit non solum nihil o stat quin eosdem iterum advocaverit, sed hoc vero videtur esse simillimum Casu enim laetum arbitror, quod exemplorum Gellianorum unum tantum aini Verrium Plinii redii, qui ex plurimis delectu laeto modum servaturum se promiserit. Verrium aulem auctorem Gellio fuisse accedunt alia indicia. Videtur illo in thris rer mem di . condendis eandem sere rationem secutus esse atque in prolixo de significatu verborum opere mirima enim exempla posuerat. Singulis auctorum nomina ad-

4쪽

didit, quorum et Aristoteles et annales nostri apud Gellium comparent. Verrium autem annales maximos adhibuisse in his libris ipso Gellius nos docuit IV, . . Denique non mirabimur si quaedam utrique operi Verriano communia suerint. Atque ut Gell. IV, in tabula nostra cum Fes p. 290 Statua contulimus, sic mortis repentina exemplum extat apud Fest. p. 209 Pictor Zeuxis, neque apud Gellium nequo apud Val. Maximum qui totum l. IX de mortibus non vulgaribus habet obvium, cui tamen alia cum Plinio sunt communia. - Eosdem Verrii libros Gellius iterum X, 2 adllibuisso videtur, ubi de numero puerperii primum Aristotelis auctoritas deinde eorum qui die Auguat imperante

temporum eius historiam scripserunt assertur. Rursus enim excerpta hahemus ex scriptore, qui Graecos Romanosque libros adierit habemus Aristotelem, Aristoteles philosophus memoriae tradidi mulierem in Aegkpto uno partu quinque pueros enixam' , et historicos Romanos, quos commodo Verrius Flaccus 'morare potuit, qui Suetonio teste de gram. astialis Oxacta sub Tiberio discessit. Iam cum his compara Plinium n. h. VII. 33 Tergeminos nasci certum est oratiorum Curiatiorumque exemplo supra inter ostenta dicitur, praeterquam in Aegypto, hi laeti se potu Nilus amnis. Proxime supremis Divi Augusti, Fausta quaedam plebe Ostiae duos mares, totidem seminas enixa', qua ut alia eiusdem libri ex Verrio, quamvis semel lantum memorato, Plinius hauserit. Gellium sua non ex Plinio petissa cuius septimi libri I 40 et 2 do simili argumento disserens altulit III, 36, in aperto est, sed communem utriusque sontem subesse coniicero nihil vetat. - Sed aliorum quoquo Verrii librorum vestigia apud Gellium extam suspicor a m in la-hula illa praeterinis . Atquo librorum de obscuris Catonis usum ipse

Κret2schmerus non potuit quin agnoscere Idem vero p. 57, Nigidio tribuit, cuius verba praecedunt. De reliquo autem capite cohibuit sententiam, quod mihi ad Verrium pertinere videtur. Eienim qua Ira sequuntur ex Augusti epistolis petita non possunt esse a Nigidio prodita, quippe a. u. Is desunelo, quaequo de Vergilio

5쪽

ς ex inni iam eriaius verissime de Nig. Fig. p. 6 ab eodem

abiudicavit contra eadem apud Verrium extitisso satis probabile. Vesertum nim de ostinandi et properandi discrimine disputasse non solum ex ipso Gellio XVI, 3, 3, sed etiam ex est p. 23ι', 8 sq. certum est, unde haec ad libros do obscuris Catonis revocavi Citiermethodo p. 66 Lassentiente Κretzschmero p. 75 sq. Sueton reliq. d. Reiffersch. p. 2853. Eadem vero Catonis verba, a quibus . Vt, ηι proficiscitur,

Verrio do propria vocabuli maturo potestato disserendi copiam praeber potuerunt, id quod factum ess vidimus. Alque revera Verrium disseruisse de hac voce et synonymo propere rursus Festus evinci p.

229 Properus antiquos dixisse pro celer, testimonio est qualitatis adverbium, quod est propero et Paulus p. 4l5, Mane a diis manibus dixerunt. Nam mana bona dicitur unda et Mater Matuta ei poma - - s. p. 322. Matrem Matutam in mariamo idoneum usui'. Gell. l. I. si . Nam et in regibus ei in minis malum dicuntur quae neque eruda et immitia sunt nequo caduca et decocta, sed temporis suo ad ulla

maturataque'. Supersunt eiusdem capitis Gelliani I 8 ι , quibus do

praematuro et praecoco sermo est. Harum autem vestigia nobis refert

Nonius p. 5 V. Maturare, eodem versu Vergiliano usus, et p. 350 Praecox et Praecoqua p. 56 Praecox quae quum alia prorsus exempla suppeditent, non potest ab ipso Gellio accepisse. Quibus perpensis eo ducimur, ut Gellium totum caput 3 libri III ab Verrio laeeo derivasso credamus, quanquam nunc in est Paulique reliquiis Nigidii nomen non conspicitur. - Addam his alia etiam incertiora, sed quoniam ea innnullius nisi Verrii Flami auctoritato licet tonuissimo filo video coniuneta.

Capui 2 libri I, quod ex arrone I 8 propter locum eius abrupto

et nudo positum repetere merito meusavit reus chmerus p. Verrio dederim, quoniam ex Paulo p. 76 v. Nequam apparet Verrium de eo vocabulo et quae indo descendit nequitia olim dixisse, et quum intorauetores a Gestio adhibitos nullus sit, quo non alibi Verrius uti soleat, atque idem ob easdem causas l. V quum apud Paulum p. 3s

6쪽

servatum sit Obnoxius poenae obligatus ob delictum rursusque exempla omnia, quae Gellius prodidit. Verrianam consuetudinem redolean Denique ad eundem Verrium revoco libri X caput . quo trium verborum obsoletorum, quae sunt a pluila, occes bovinator potestas explanatur. Quae vocabula quum apud Nonium extent, qui occes versu Caecilii illustravit, cuius sedem lanium innuit Gellius, retzschmerus p. 3 statuit, onium sua ex Gellio derivasse, sed ab accurato examino non abhorruisse'. Idem vero quum praetermiserit, apludam atque bovinatur apud Paulum quoque exta re p. 40 30 mihi iustius de ommuni Gellii Noniiquo sonte cogitandum videtur, quem ipsum Verrium fuisse arbitror. cf. Gerlacli praes. p. V. Nam quod onius Plauti comoediam a Gellio ita laudatain si ea Plauti est, quae Astraha inscripta est 5 fortuita prudentia, ut itschelii verbis utar Parerg. p. 3 3. pariter significavit his verbis: quanquam et Plautus in Asiraba sabula

ita dixerit, cuius incertum est, an si eius comoedia atque ideo versus Eosdem ponere supersedimus', id mea quidem sententia non solum non probat, Nonium haec omnia ex Gellio habere', sed quae de versibus omissis addit, hoc potius officiunt, eundem ab alio auctor pendere, quum Gollius apludae usum nullo vorsu illustraverit. Neque profecto opus, ut illud Gellii de incerta Plauti sabula, quae Astraba inscripta est, iudicium ab ipso Gellio prosectum ii, quae Ritschelii suisse videtur senientia qui si eam nolitiam a Gellio non alienam habuit, tanto magis eredo Verrio tribuere non recusabit. At enim sic ad Varronem potiusquam ad Verrium deducimur. Neque prosecto leviter retrachmerum supia vidimus Varronem omnino indicasse auctorem, quem Saepenumero Verrius et Gellius laetis secuti sint. Quod quum in universum per se satis probabile sit, tamen communis legis vicem obtinere non potest. Κreirschmer. p. 3. n. . p. s. n. . . duoniam autem plurima ei Verrii et Varronis opera perierunt, multa quidem inde rustulatim ab aliis auctoribus servata sunt plura etiam apud eosdem delitescunt discrimen plerumque inde pendebit an nobis contigerit res a Gellio memoratas cum

7쪽

- Varronis aut Verrii reliquiis copulare, ut nisi aliundo causa gravissimasaecodant, in opinandi suspicandi, divinandique gradu subsistamus oportet. Qua res si secus esseni ne in Varrone quidem gradum continebimus. Quid enim ' Nonne ipsum Varronem tralaticio illo scribendi genere usum novimus cs. Ind. schol Dorp. a. 3858 , ut Gellius, qui quosdam annalium scriptores ipse legisse credendus sit, non ex Varrone, sed ex iisdem sontibus hauserit eadem quae non ex illis, sed ex Varrone Verrius repetivii Cuius rei anquirendas etsi rario dabitur occasio, lamen apud Gellium non desunt capita, quorum origo utrum a Varrone an a Verrio repetunda sit quam maxime controversum esse potest Quorum nunc unum

exemplum protulisse sufficiat. Libri II capite 7 rovissima bibliothecarum publicarum notitia continetur, quae quum ad verbum sere cum Isidoro VI. 3 concinat, possit ox Suetonio sumin videri, quem operi do Romanarum litterarum viris illustribus epimetri loco addidisso do hibliothecis equo omni re litteraria disputationem, amque in suum usum convertisse sidorum Reifferscheidius p. 39 sqq. argumentis haud dehilibus contendii. Sed eiusdem diligentiam et caput Gellianum effugit insuperior annotatione fragmento 02 addita, neque memor init v. d. Varronem tres de bibliothecis libros condidisse, quos et Plinium advocasse prohabile est Ritschi mus. h. n. VI, p. 5 a , nequo non praeteritos fuisse Suetonio post ea quae de Varronis opiis p. 23 et 17 sq. exposuit, insitas cibit Idem vero quum I. l. Suetonio modice usum esse Gellium pronuntiaverit, licet eundem alibi tacito secutus sti p. 27. 67ὶ inter Suetonium et Varronem capitis Gelliani sontem anceps fortasse haerebi iudicium. Verum accedit tertius non negligendus auctor Verrius. Apud Paulum enim p. 3 haec teguntur: Bibliothecaosti apud Graecos ei apud nos iam librorum magnus lier e numerus, quam locus ipse, in quo libri collocati sunt, appellatur quibuscum conserendus Isidorus VI, Bibliotheca a Graeco nomen accepti ab eo quod ibi recondantur libri Nam Ελ- librorum, Θ κη repositio interpretatur. Ex quo consensu primum apparet Veirium atque Isido-

8쪽

rum i. o. Suetonium eodeni sonte usum esse, Verrium automquem tandem respexisse credamus, nisi Varronom' obis vero nocum Festo quidem sed cum Paulo ies csι, ut Verrium praeter vocabuli desinitionem alia de ipsa re addi lisse cx Varrone suspicari lipeat. Atque in ipsa vocabuli forma Varronis vestigi no his seprehendero videmur, qui plurali numero ad librorum Graecorum si Romanorum credo collectionem significandam ui soleat. Geli illi 0, 7. Plin. n. h. XIll. 70. Suet. Iul. i. Isid. VI. . . um Gellii notitia quum et levior sit Isidoriana c. I ct 3 ct nihil contineat quod non a Varrone memoratum esse possit controversum Orit, utrum o Varrone an e Verrio uxorii. Noscimus quidem quo anno Varro suos de bibliothecis libros composuerit, sed nobis cum Ritschelio p. 5 3 consentaneum videtur statuero id non factum esse antequam Caosa ei curam throrum utilicelegendorum demandaret Suet. Iul. i. Isid. Vt, quod et post annum . 707, quo Alexandrini thesauri ombusti sunt verisimilo est et ante Caesaris mortem a. u. necessarium ) Atque possit aliquis id ipsum quod Gellii notitia in illo anno desinit indicio habere Varronianae originis et quod nihil de Romanis hibliothecis publicis, quae tum quidem nulla suerunt additum habet, sed quum illos Varronis libros neque usquam Gellius laudet, neque quidquam quod iis probabiliter tribui possit, alibi praebeat et quum revissima si nolitia, nihil pr secto obstat quominus eam Verrio acceptam reseramus, cui Varronis copias contrahendi quam amplificandi plures causa fuerint. - Multo brevius ad alterum argumentum responderi poterit Aretrschmer contrasrequentem Verrii usum prolatum. Laudum quihus alios extulit Gellius ubi Verrius citetur nullam xtare litteram, immo ex verbis eius XVII,

9쪽

6 Cum paco cumque venia istorum siqui sunt qui Verrii Flacci auctoritato capiuntur, dictum hoc sit apparer non ita magno in honore eum

habuisse. Nolo urgere quod dein Gellius I. 8, 5 de Varrone et XV, 3 5do Nigidio quos doctrinarum atque artium columina nuncupat XIX, i in

minus honorifico locutus si auctoritatem enim Verrii Gellius et . . et XVI, ι, , improbavit. i. e. propriam eius de olymologica vocabulorum ratione sententiam non vero fidem atque industriam qualis in rerum atque exemplorum colligendorum ubertato vel apud Festum reliqua conspicitur. Itaque non secum pugnare video, quod cuius auctoritatem non magni acoret, lamen copiis sibi utilibus congestis frequenter utebatur. Nam ex e sere genete uni, quae ex Verrio tacito attulisse Gellium ivimus demonstratum, atque id ipsum aliquatenus facit ut intelligamus cur non saepius eius nolite relatum legamus. Apposito enim quae nobis favent, rotaschmerus monuit p. Ut enim iudicium aliquod vel excogitaium vel narratum certi cuiusdam ingenii est et proprii, ita exempla quivis unus eadem odem modo proferre potest' - s. p. 85.

Adiiciam hoc loe maniisae instar nonnulla, de quibus in libello meo aut minus recto disputatum est aut qua ibidem praetermissa sunt suppleturus. Si p. 650 sq. ubi do duobus libris a Gellio et particula copulatis agitur, qui tamen pro uno sonte habendi sint, commemorare poteram . 22, 39: Ita enii scriptum os in libro epistularum M. Ciceronis ad L. Plancum ei in epistula M. Asini Pollionis ad Ciceronem qua italion unam libri X ad familiares epistulam 33 significari me commonefecit Bruno axe Historia cri M. Tulli Ciceronis opistular. Bonae 86 p. 2ι. - Deinde nihil ora cur p. 6 de sonio capitum 5 ei l libri V assequendo desperarem. Quorum et argumentum simile atquc ordinem rerum sibi constantem eiusdem auctoris vestigia referre

manifestum erat. Iam lemmate priore consulio Corpusno si vox an οἰσούροι ro, varias esse philosophorum sententias non debet obscurum esse.

nos calvisi lauri philosophi Motii reliquias libri περ σωμα - in Suid. αυρος tenere. Aecedi quod simillima est structura

10쪽

- 12 capitis 5 libri IX, quo ipsum Tauri nomen in extremis continetur, quodque eundem ad philosophiam capessendam hortantem habemus VII, 30 cum aliis honis multis salubribusque exemplis hortabatur ad philosophiam capessendam, tum . dehortantem X, 39. Sed quoniam eundem nusquam litterarum Romanarum peritum esse apparet, dictum Ennianum uirique capiti adiectum ab ipso Gellio oportet. - Pag. 705 libelli nostri de ratione dictum est, qua Gellius in disponendis et transponendis excerptionibus suis usus suerit. Atque ordinis genuini vestigia capita illa duo triave es excipientia ex eodem auctore ueta satis aperto indicio monstrant. Quem ordinem disparilitatis causa vario modo Gellius mutavi Lenissima autem mutandi ratio ea videtur, ut duo capita eiusdem aueloris tertio aliena originis dirimeret, cuius moris exemplum rela-schmerus p. 46 inligit. Sed extant eius rei plura VI, 7 et e Proho. VI, 34 ex Varrone XIX, 2 et ι ex Aristotele, ut ipso more uti liceat ad investigandos sonios. Sic libri I non solum aput 4 ex Claudi Quadrigarii annalium primo xpresso Gellius traduxit, sed indidem tertium quod antecedit caput repetendum est. Summa quippe utrumque inter se comparanti similitudo apparebi Utraque enim historia cognomentorum explicandorum causa proponitur Corvini et Dinuati 3 4 8. - 34 2 3), utriusque narrationis idem habitus, uiriusque -- pius structura eadem. Atque ut apud Livium VII, 9 30 non desunt vestigia eum Quadrigarii narration usum esse es Liv. VI, 2, 5 undo patet ab eo Quadrigarium o loco consultum , ita eiusdem c. 25, 26 oissenbornius cum Gelliano conspiraro observavit. Indo sequitur Gellium de suo adiecisse. Consulum quoque praeseri pii nem obviam alibi redire videmus ubi ex Quadrigario Gellius hausit e g. HI, 8 6. - uum in libello meo nequo id egorim, ut omnium Gellii librorum capitumquo deinceps sontes indagarem, neque, quod

sed potius exemplis quibusdam passim selectis quam ille rationem in adhibendis libris ellandimus secutus sit docerem, multa seiens praeterii,