Ludovici Sabbatini de Anfora Congregationis Piorum Operariorum Presbyteri Ad eminentiss. ac reverendiss. dominum cardinalem d. Josephum Spinelli archiepiscopum Neapolitanum Epistola qua vetustæ inscriptionis fragmentum Neapoli nuper detectum illustra

1쪽

. . IMPRIMATUR.

2쪽

Eminentis ac Re verendist Domino

D IOSEPHO

S.R.E PRESBYTERO CARD SPINELLI Archiepiscopo eapolitano

LUDO VICUS SABBATINI DE ANFORA

NsCRIPTIONis vetustae fragmentum optimis charae eribus conscriptum in Neapolitanae E clesiae Principe Templo, proprie in Sacello, quod S. Asprenati primo Antistiti nostro est discatum, dum proxime elapso anno labeute ejusdem Venerabile Corpus re gnosceretur, nuper detectum est, ut bene nosti, Princeps tune: Hujusmodi autem Inscriptio ab erudito Viro suppleta, Florentiamque transmissa, ubi ad manus doctissimi Iohannis Lami pervenit, tanti ab ipso fallia est, ut eam Literariis Hetruscis Eplaemeridibus iiiseruerit mane ad Patriae ornameiatum illustrare mihi in animo fuit: quod impraesentiarum ago, Te per literas alloquens, Cardi talis amplissime Te igitur precor, ne dedigneris hanc meam Epistolam legere, in qua de eadem Epigraphe breviter differoci reviter, inquam, idque duplici ex causa tum ne Tibi longitudine sim taedio, qui in ista Domini Uinea, quam Tibi Pater L milias tradidit excolendam, summopere defatigaris, tum etiam quia in nostra hac sanctae Mariae ad Montes Melesia inconcionibus in dragesimalibus restandis allaboro . En ibi igitur nuper detecti Lapidis frumentum a viro doctos lipletum, atque a me illusu

tum.

3쪽

DN PLACIDUS VALENTINDSSIMUS OMNIUM RETR

MiNIS SUI NEM TANA AD OMNES TERRA MARI ME IN RMONES ONUS PRAESTANO PRINCIPUM DOMINO THEOGSRBA' Potam M CIνITATEM SECURITATE CURA AD RUERS E MUNIVIT EXPOSITAM ET VLLA GAvDENTEM INGENTI SUMPTU VRIS TURRIB

nominis Principes rerum summa potiti sunt . Primus anno CCCLXII G. vii Dadastanis extremum diem Iovianiis obiisset, vi Calendas Martias Imperator est renuiactatus, ae cujus electione Socrates initio libri 4 ac Ammianus lib. 8 legendi sunt. Hic Sexto est appellatus . . Huic Valentinianus junior ejus filius adhuc quadrimus successu A. illem ex Justina secunda ejus uxore genitum fuisse veteres tradidere aegeus de hoc valentinianoJuniore Socratem lib. . cap. 32.4. Ammiami lib. a s ex recentioribus vero Baronium in an. 37s.

n, & Pagium ad eumdem annum num a.&s . Criticae Baron nae. Tertius tandem sequemi seculo Imperator electusest Hunc ter- tium in praesenti Lapide memorari, in conlperto est apud omnes ille etenim Valentinianus est , qui cum Theodosio regnavit, APDeidus. dictus est, ii in relata superitis Inscriptione . Quamvis enim Valen- tinianusJunior cum Gratiano, Theodosio aliquibus regnaverit au- nis , ut apud Baronium, Pagium videre hadano 79. dc seqq. sat

timen, Tertius Placidus est appellatus. ' . . Aliud observo, ex quo nostitur aperte 'Ienti trianum huius no

ois Tertium in Lapide nosti cis nemorari quod Lille Valesti niamis esset, qui Oim Theodosio seniore Romani Imperii obtinuit Princ ritum , non tantum Theodosius, sed dc Gratianus , quia res

vimul imperaverti in lapide memoraretur sic etenim in Inscriptio me apud Nntem aestium in hac Urbe legitur, quam etiam Nardinusi liko eap. 3. Romae vetustae resertu Domini nostri Imperatores GD avs PI , auitinianus Pius, Felix , Max Victis , a Triums semper

4쪽

nia . semper Aug. Ponti Max Germanic mae Alamann Frane. Mox Gothie. Max Trib. Por. III IN II. in primum P. P. P. Pon . rem Foliris uominis Gratiani in usum euatur,ae Populi Rom. consitui. dedicarique jusserunt. Aliam Inscriptionem referemus infra pag.6. ubi idem legitur: ex nuper allata autem noscitur aperte, Valentinianum,

qui cum Gratiano, heodosio imperavit, non Plaeidum, ed Fla.. Oium fuisse appellatum. Hunc Valentinianum, de quo agimus, Tertium dixerunt Philostorgius lib. ra. u. r. aliique Mium uosnam post valentinisti filioren Iunioremque imperavit . Tertim hic valentinianus, extincto TyrannoJobanne, Ulpis interitum loco nuper adducto Philostorgius narrat, Caesar est renunci tus Theodosius tertio Idus Majas legem dedit Cod Theodos. θριαμrioribus, eique post eamdem ludos Circenses edenti faustum nuntium dedola annis Tyranni morte perlatum fuit: Unde mira ad Valent,vianum ConIobrinum suum Imperiali diademate, Romani Imi erit hic in oecidentalibus Regionibus obtinuit principatum an.CCCCXXIV. Lege Pagium ad hunc annum num 4. seq., ad annum 4s s. n. ωseq. Criticae Baronianae Socratem interim de hac electione audia mus lib. . cap. 4. Porro interfecto Iohanue oram o Impera r

mine ex Placidio ipsius Amitu prognatus . . . . Hune igitur Consobrinminsium Theodosius auctum Caesaris dignitat , in Occidentis parte direxit . . . . Mis igitur ad G inobrinum suum Imperiali diademate per e Iisnem Patricium bysso Consotisopoli rediit. Hunc Ualentinianum PDeidum etiam fuisse dictum lippis, atque tonsoribus notum est: qua de eausa ad hunc Caesarem lapidem nostrum esse referendum, censentomiaes, qui ut eruditi audiunt sic enim incipit in Placidus ale tinianus Placidum autem Tertium Valentinianum futile dictum ignorat nemo Lapis apud Hieronymum Fabrum in sacris Ravennatibus monumentis pag. aa6. ---ο, Prothasio, semo , M- -- oris, O sibi memoretae Laurisiuideriovis fudis κiu. ιο r. Theodosio I. O Placido malentiniano G Numisma pram: rande, quod amieronymo Manlitios Mariae Majoris Canonico acceptum

tradit Baronius ad an. 4as num.4., ubi Valentiniani Augusti dextera volumen, ut creditur , Evangelii, sinistra vero geminam Crucem margaritis ornatam suIM globum tenemis emgies cernitur; hisce verbis Principem ostendit sis. Plaeidas malentinianus P. F. Q.

Hesterno die prope nostram S. Balbinae dicatam Ecelesiam qui

5쪽

dam pedibtis ambulans numisma aureum fortuito reperit, ubi ex una parte Ualelui triani hujus Tertii 'effigies cernebatur cum hac epigraphes

Dis P mkntimanas P. F. Aug. 3 caltera vero parte armatus vir

dextera manioblongam Crucem tenens, sinistra victoriae imaginem, dextero pede caput hominis str inemque calcans, cum hac epigraphe, o rivisura. Sub viri pedibus istae literae exstabante ab aeve sic legi debent, Consontinopoli minia M ata, ut in alios

mismate ad an. 4anum. 7. egit Pagius, vel sustino limoneta ἡμιπa seeundae,vel tandem Consantinopoli monetaria vicinae seca τ' due ut in libro, cui titulus D Seiora elle Medaeti , Instructione undecina a inter med. ωfinem. Dicitur autem rari escundae, quialiterat in alphabeto secunda in ordine est. Nos non latet nobis objici posse, cur Constantinopoli moneta dicatur obsignata, quum Placidus Valentinianus regnaverit in Occidente nil quare Aura cum triplicia legatur, quod tres aestires innuit: Sic enim in Inscriptione apud Nardinum lib. 6. c. 8. Romae vetustae

-- porticum maximarum aeterni seminis sua pecunia propria lari, Omario j erunt. Sed belle Constantinopoli dicitur obstunata mo-ηeta, quum a Theodosio, non a Valentiniano, numisma falium sit ingratiam Placidi valentiniani: Sic in alio numismate eiusdem Dia Placidi Valentiniani apud Antonium Augustinum dial. I. legitur quod

etiam in alio num limate praegrandi e)usdem Caesaris apud Baronium mox laudatum cernitur . Omnibus etiam erit ditis notum est, non primorum Caesarum temIUribus, sed posterioribus seculis scribere jam ita

usu fuisse , Npp. GHI ura pro Imperatoribus, cis libui , -- ausit, ut Antonius Alioquinis dial. s. aliique observavere mPlacidus Valentinianus Proes inmai mrium retra Pinwμμα, in nosi, o lapide appellatur: quae, ut omnibus est notum, frequens est in inseriptionibus Caesarum loquendi Armula. Apud Grutherum

tom. r. in Caesar. Inscript pag.a18. num. 6. sic legitur simi νιο-- ..ium Geutiana Barbararum, O super omne retro Principes pro ride ευ ο IN GU Murco Antoni Me ro Hesrc. v. P. M. D. Pot. P. P. Cin I Proe. yria Patianus vir P. P. P. H. Turrae Numιυ IUajestatique ejus dieatissimas Lapis in honorem M. Aurelii positus ap. eum diem II, pag. 28 I. num. 6. Magno radior λ , ae super omπes retro Principes Fortissimo Imp. Gef. M. Aarelio Maximiuno Pio GLI- Io, Aue. III. Hisce verbis ibidem pag. a83. num. II. CO:

6쪽

inscriptioia is fragmentum ibidem pag. 87. num. 7. legitur, quod sic habet sinis Principi . . . . Inites Resitator Orbis Providentissimo Ro- ira Principum . . . omνer fortissimo. Alia loquendi formula usus est cujusdam Inscriptionis Auctor in laudem Theodosii positae Patris illius, qui in ea, quam exponimus, ac illustramus cum Dia Placido

Valentiniano cominemoratur. Hujus autem Inscriptionis fragmentum Grutherianum ib. fol. 286 nu. s. sic habet .... Dram Principum Clementiam . . . . initudinem, muni Scentiam supergresso m. Ha

Theod o Pio, Vi risemper Augusto. Post laudata verba Praestasiis in onisium retra Priscipum,haec sequuntur in lapide famis aque concordi. Frequenter litera T in D. in Inscriptionibus mutata legitur Apud Antonium Augustinum in alnor de Numismat libro dial. Allectus pro Adfectus, aego misis pro aeuotannis lego . Proprie autem Adque pro Atque legimus,& non raro Inter Inscriptiones Grutherianas O. I. pag. in num. 3.

sic observo sit adque Doctim Troa --issimo cor ortissimo, e Feliei mo Caesari Quum Valentinianus cum Domino Theodosio regnaverit, hine merito alter hic Caesar commemoraturii lapides Theodosius Valentiniatium adhuc puerillum omisbriirum suum Imperatorem renunciavit olympiodorus anni 4α4 gesta enarrauis ita de Theodosio bitu Ad Thessalonicam eum venturi essis, Helioso M-- in a Theodosio missus malentiriamin in illa ipsa urbe Caesaris ves induit,

annos natum non amplius quisque Frigeridus apud Gregorium Turo nensem lib. a. num. 8. ita loquitur Pos Dipi Honorii exeo myω- tintinianum uerulum uno tantum lustro peracto a Consobrino Theodosio Imperatorem fuisse creatum Socratem mitto, cujus verba supra relata sunt. De uicie Theodosius Ualentinianus simul imperavere. Τheodosius Orienti praeerat, Occidenti vero Ualentinianus , Hac de

causa in lapide legitur, Salo adque eomordi. Hoc etiam comprobari potest ex eo, quod leges Cod Theodos ab imo ex Imperatoribus promulgatae, quando duo imperabant, utrius me nomen praeserebant, ut ibidem videre est.Unde lapis noster meritis utrimqueCaesarem iungit. Theodosius in Inscriptione, de qua agimus, micti mi titulo decoratur. Hoc eodem titulo idem Theodosius Iunior in lapide cohonestatur, qui apud Canusium in Apulia Neapolitani Regni Provincia

legitur, Ma Reinesio in Inscript Clas. I. u. a. pag. 3as refertur: DcIditae venerandaeque memoriaemro Flaviora eodosio Genitor Domini

7쪽

esiui pinsu selisitate , sestitia, propagatas terrarum orbis es. να- eatur, Statuam equestrem faboratam pusi. Calabri pro νοιο, drin tione posuerunt curonte, O perficieπte lavio Sexis Viro perferems o Correctore Apuliae , O Calabriae Theodosius taluuin, ut legenti patet, in lapide nostro appellatur Augustas , non autem Placidus valentinianus, qui eo tempore jam

in Occidente dominabatur, quod est considerandum . valentinianus dla xxiii. Octobris anni inas. Augustiis creatas est, quum anno praecedenti . ut dicemus ins a cae a purpura fuisset indutus . Auctor Chronici Alexandrini sub hujus anni Cossi sic ait sinis CVLmunti

nianus unis a Theodosio creatus es insus mense sperberetaeo x Calendas Novembris Laterculus Sylvi apud Bollandum in Praefa rione ad vitas Sanctorum mensis Januarii quem integrum Bollandistae in addendis ad mensem Iunii exhibentypag. 43. sic babet xx. ALIrim Natalis alentiniani Purpurae. Huic nostrae sententiae doctissimus Valesius adversatur, qui ad Socratis verba lib. . . a s. saucias es nuneupatio Augusa, lenti- nimia γanioris die, Ruissae memb., ait, Socrati non Auctori strin

nici Alexandrini standum esse : si enim ea nuncupatio dumen Constantinopolitanam x Kalendas Novembres nuntiata fuit, ante distium tempus dies natalis Imperii Augystei Valentiniani collocandus

est Mute difficultati sic respondet Pagius, cuiuia nitentiam tamquam veritati conformem sequimur, in Critica Baroniana ad annum 4as.. num. s. Verum Socrates aliud non designat, quam non multo post Attic. exequiar, ct ingressum Theodosii in Urbem Regiam, Agni catam esse nevotiovem Augusam Valentiniani Iunioris , die x Kalend. Novemb. Romae factam itaut dies ille non ad diem, quo ea in Urbe Regia nanciata sed quo Romae faseo fuerat, referatur. Eam autem inaugura

miis, hunc lapidem, antequam Valentinianus Augustus nuncuparetur, fuisse positum Ualentinianus post diem decimam Oftobris a no 424. Caesar dictus est, die autem xx II i. Octobris sequentis anni, iit diximus, Augustiis appellatus. Dixi post diem Octobris decimam Caesarem fui me nuncupatum: Lex enim 33 Cod Theodosi de Asnoni,

8쪽

taxit nomen praesert: ideoque post eum diem Valentinianum, iam

antea in Occidentem missum, Caesarea veste indutum fuisse dicen, dum est: alias utriusque praeferret nomen Quum autem post diem Octobris anni 414. Caelarea veste fuisset indutus, ac die xxiit Octo bris sequentis anni Augustus appellatus, ut nuper probatum est, dici potest, intra hoc tempus muris turribusque Urbem nostram muviisl Sed haec conjectura videtur esse, quam aliqui respuent fortasse tam

quam ad arbitrium fictam Valentinianus enim puerulus Caesar est d, ctus, anno aetatis suae quinto: Idacius insuper in Chronico tradit πι- ieininianum anno aetatis suae xxxvi regnique xxxiauisse necatum: mare in lucem prodiisse anno ccccxiκ dicendum est Anno igitur ccc xiv quinquennis erat nec prima fonte verisimile est, Pueruium, tunc rerum summa potitum, Neapolim muris turribusque miniisse. Sed multa Caesar hic initio principatus sui gessit profecto,

quae ipsum Puerulum Auctorem habuerunt absque dubitatione uua Unde si eo tempore Insci iptiones in ejus memoriam laudemque poni debuissent, de eo ut revera plui agente in eisdem loqui fas erat. Sed de hac re sententiam ferat prudens doctusque Lector valentinianus anno 24. Caesere dictus, regnavitque usque ad annum s s.

ro anno a Calendi s Apriles necatus est , de cujus morte tegendiis rosper in orante Inui minimis aQ. VIII. O Anthemissos de intra ioc tempus lapidem, de quo loquimur, positum fuisse certo

certius est

Quartum Inscriptionis versum ita primus omnium supplevit doctissimus Iacobus Mariorellus amicus metis in Neapolitano Lycaeo Regii, Litiguae Graecae Proselibr,Sιι is putis nominis fui. Adesi-νiam Nominis fui supplevit Scipio Christoplaorus Neapolitanus Pieμhyter etiam a inicus meus Omni eruditionis genere perornatus: quod, ut verum fatear, mihi ai ridet magis. Si enim alentinianus Neapolitanam Uibem muris turribusque munivit, os gloriam Nominis fui

id fruisse dicendum est . Utrumque autem supplementum non a reata vero sed deliaco eruditorum judicium expostulo. Doctissimus vir Petrus polidorus in hac principe Urbe ac alibi editis libris satis notus, quum Inscriptionem legisset, sententiam Scipionis Christophori vero magis conformem esse censuitu Madgloriam Nominiista legi debet e arbitratus est. l. viro omnigena eruditione eximioJohanni Lamio etiam sic suppleta Inscriptio placuit, eamdemque prodavit, ac in Literariis Ephemeridibus Hetruscis statim inseruit . . Error nobis non objiceretur, si ita legeremus, adperpetuitatem

minis sui sic enim alia Ioscriptis habet, quae super Portuensem

9쪽

Porta. hic in T. ait Tyberiit a Restiolae egebatur, quam nunc deper

pibus Arcadio, Λοπorio muoribus ac Triumsatoribus semper Auri. ob instauratos Urbis aeternae muros, Portas ac Turres eraesis immensis ruderibus ex vestione V tutoris Militis, ct Magistri utrius' que aviIιtiae H.Stiliconis ad Perpetuitatem Hominis eorum Simulacbraeonstituit,curauleii Macrobio Longiniano V.C.Praef. Urbis D. N. M. eorum. Hanc Da ratus de Urbe Roma lib. I. α' s. dc Narditius lib. a. cap. 8. oci, referunt

Caeteriimus iis etiam lapidarium est Unde in Inseri Nion quae supra triumpitulem Titi vesipasianiJudaeorum Domitoris

cuni prisco tempore legebatur quam etiam refert Grutherus pag. I . num. 6. sic legitur LIN. πιο Caesari Diti Vespasiani RG Dasiano agas Pont. Max Trib. Pot x. Imp. XLVII. GLι - .P. Principi Suo S. P. ge . quod praeceptis Patris, Ouiniisque, O auoi eiis Gentem udaeorum domuit, O Urbem Merofo6mana omnibus autes Ducibus, Regibus, Gemi siue aut frustra petitam, ut omis tu

tentatam delevis.

Ratio, cur in honorem Ualentiniani Cives nostri hunc lapidem posuerint, haec estu nulla nempe Urbis nostrae securitas, cui optime per hos muros, turresque provisum est . Unde ne tanti Dum memoriam tempus obliteraret, Inscriptionem hanc possierimi. Nullam igituri strae Urbis securitatem sic expressam, suppletamque in eodem lapide

legis omnes terra marique incursiones expositam, O num fec ritate gaudenem Parthenopem nostram affluentem deliciis, acob soli ubertatem, felicitatem situs, Mid genus alia, cunctas Nationes allex ille, ut ea potirentur, ignorat nemo . Audi quomodo Veteres de ea loquuti stini: Lilcius Florus de Sinnit. Bello lib. I .cap. I 6.l1aec habet, omniam που modo Italia , fed toto orbe terrarum pulc/πrimam Mniae plaga es. Nil mollius caelo; denique bis foribus vernat. Nihiι uberiussolo, ideo ataberi Cererisque certumo diram . nou hil alius mari . Plinius lib. s. c. s. post init ita loquituris Et qualuersumpse uiae ora perfefelixque illa a beata amoeritat, ut palamsi sinit Acogaudentis opules saturae mero tota ea vitalis ae perennis fa-bruaris Caeli temperies est, iam noHei campi , ram aprici collo tam

iuuoxii fi/ltur , tam aprica nemora, tam mariscasIlvarum genera, tot monitum o utus, tanta frugum filium, olearumque fertilitas, rum nobilia pecori vellera , tot opima tauris colli, tot lacus , tot amnium fotiumque ubertos, totam eamperfundent, tot maria, portus, gremium

ρος errorum commercio omen uadique , ct tamquam adjuva os mor

10쪽

iales, i a Mida is repraeum. Et post multa ante medium Capitis; μου δεώmilia Campanis est in hoc 'Mipium Missis raudi, O

umulantia nisilisfucco perimuntermi chyto mae, ut vererer dixere, summum Liberi Patris cum Cerere ertamen. Brevius Cicero Melen agraria contra Rullum Compoπisemperoperbi, bonitate agrarum, magnitudine fructuam, salubritate aeris ' pulchritudine regionis Cassiodorus tandem Romanus Senator sic Theodorici nomine loquitur lib. 6. Uariar. c. 13. Urbs ornata multitudine Civiam, abundans marinis, terrenisque deliciis , o dulcissimam vitam te ibιdem inpenisse dijudices.s nullis πιεν riuialinas miscearis. Praetoria sua osseia replent, Iisi orba custodit. Mince is gemmum tribuMI. . . . Propterea

parent teregrino commercia.

Vetustis hisce Scriptoridiis recentiorem addere placet. Audi Cl. abillonium in Muc Italici tom. I. pag. O . num. ao Neapolim Iustrare coepimus quae Civitas argute dicta est, Fi agmentum Caesi d

lapsum in terra in s eo modo , quo Livius Scriptor Graecur , eum ad Amicum suum scriberet, Romae videudae cupidam , non Urbem, sed quamdam Caeli partem appellat. Neapolissitus praefantior est , uti omnia ad voluptatem composita. yι Caelum Apectet, quid illud e eam

terra usu si quaedam Caeli portio . Sisolum, illic CampaGia felix om--ιας, --- - tium, fodia tuo terrumuin orbe uiuerrima pla--εa... V. Muperpetuum, quosnec frigoris inclemestio, nee e s-hementia inermisit mores a mibi es anni tempestatem, feni re ver autumnale, ut vereum autumnum s eum flares sua que illic fere numquam deficiant. O tranquilla Parthem . A quidum, Omam is ingeniis laudati Hesrum est mod ait

Ver ibi I ermetuum , atque alienis mensibus aesta g. Illi naturae , ct artis miracula sine numero congesi illic om-sium rerum terra marique commercium . Paucis, Neapoli longe oporasset .m-- , si Roma Neapolis loco setisses meridie fecundam uiri matris hiner inrer aflectitur tum extenditur in continentem mutile ab imo usque ad venirem assurgente euio , Desicias, ubertatem, amoenitatemque Urbis nostrae mecum an, mo revolventa, eamdemque tot Barbaronim incursionibus prisco tempore devastatam recogitanti, nullaque, etiam impraesentiarum , securitate gaudentem, uere Iubet, ac verbis vi centi de Filacajx

Ci Poetae Hetri sti de tota Italia loquentis sic cum nostra Neapoli abioqui Dui Ius tu me bella, o lino piis forte.