장음표시 사용
11쪽
tur, ubi interpretationibus suis annotationibusque, d . cisionibus &sententiis consiliis ac responsis, illud praestiterint, ne in contextam suis principiis,consertamque domesticis fundamentis Romani suris disciplinam at. temque, ulla ratione impegisse, queant inculpari. ADque hi quidem, quando per analetiam Juras, ipsam juris
artem, partibus suis ordinate compositam, atque illam partium inter se habitudinem, totumque artis contextum, quo a se invicem singula sub certa scientiae norma cohaerent,& ad perficiendum illud solidaeJurisprudentiae corpus evaleicunt atque conspirant, cupiunt intellectum; videntur mihi eam loquendi consuetudinem ex Theologorum Scholis voluisse mutuari, quibus, sub
Malogia ei nomine, ipsa religionis Christianae dociliana, quatenus regulam credendorum, eorumque inter
sese connexionem justam denotat ac comprehendit, indicati consuevit. Ulut vero is hanc significandi rationem in universum impugnare neque possim neque debeam; si tamen adsuri siprudentiam nostram velimus transferre, ad eam, quae Eruditioribus quibusdam ICtis ista appellatione exprimi optatur, sensius effractam amplitudinemque,an penitus adscendat, pronuntiare nomdum ausime apud quos, aliud, nisi salior, haberi debet, ipsa juris ars atque scientia, praeceptis suis ac definiti nibus de civilis vitae negotiis constans instructaque, aliud analogia, qua ad casus, regulis istis diserte nondum decisos, vim praeceptorum legitima consecutione proportioneque applicamus, ut his quoque definitio, quae inde adornatur, congrua sit atque conformis. Sive enim ad primam vocis originationem velimus respiacere, qua nihil aliud ana giam Graecus signabatur,
12쪽
quam quod latinev rtiment dicimus, hoc est,sisummi cuiusdam philosophi verbis velim exprimere,
rei simitu ad aliam rem cognatam comparationem; vel rormn interse impicem milum inem: Sive ad usum loquendi, quo Veteres utebantur, attendamus, eadem prorsus ac indicavimus ratione, id fuisse acceptum, ma-'nifesto constabit. Non poterit hoc illustriori exemplo edoceri, quam si quis priscorum Grammaticorum, tum Graecorum tum Latinorum, de Analogia Sermonuinstitutas olim disputationes, uerquam subtiles cognitu que dignissimas, repetere, atque inde ad eam cui nos operamur, jum analogiam, accommodare sustineret; quanquam enim ex mulsu illis libru, quos Varronuhndicio scimus, in hac doctrinae parte, sectarum quoque veluti diversiis Scholis constitutis, fuisse consumtos, quorundam nihil aliud, quam exi a quaedam & pauca
fragmenta, tanquam ex naufragio tabulae s nonnulliriumsta nomina s aliorum ne nomina quidem, sint ad n stram memoriam usque propagata et universae tamen contentionis locupletiorem notitiam, ipsumque adeo argumentum, quem laudavimus, Meterentim Varro, isque fere solus in omni antiquitate, sufficienter, quantum heic quidem opus est, nobis conservavit. cuj us deinceps non minus,ac PQ, C industria,quam Libris,
eodem late tempore, ad Ciceronem, communem Romanae facundiae parentem, scriptis, circa latini potissimum sermonis compositionem, sub certa Ordinis lege adornatam, demonstraverunt, abunde puto innotuit, per analogiam istam nihil aliud eos voluisse intelligi, quam ramnem aisnarmam latini firmano, sub en
13쪽
eoauram, ita ut vocis alicuius indoles atque motus, ubi de eo dubitamus, ex certa ratione conditioneque alterius vocis, cui comparari potest, definitionem suam ac aestimationem accipiat. tota explicatio, cum, omnium confessione, a Mathematicis desumta, postea quoque in reliquis philosophiae partibus retenta sit, cur inJuris nostri arte deseri debeat, aut in alios significatus diverti, cauta equidem nihil video. re nec erroris cus iisdam insimulari, aut affectatae praeter necessitatem novitatis, accusari posse censeo, qui eam potius juru analogiam appellat commenda que, dexteritatem istam, artificium, vel quocunque demum nomine exprimere velis id, sui us praesidio, qu ties vel interpretandum jus, vel decidendi casus, vel dia judicanda controversia est, toties conducto iure casibusque similibus, si quae obscura sunt, ex perspicuis; si quae ambigua, ex certis; si quae contentioni obnoxia, ex definitis, considerata ubique & perpensa exactissime circumstantiarum ac negotiorum qualitate varietat que, ita definiuntur, ut prpportiomo, ut sic loquar, suris remedium iis adhibeatur appliceturque.Atque ista omnia luculentius apparebunt, ubi rhtionem quoque consideraverimus, qua luris ista analogia comparari eruique possit, dc ad justitiae administi tionem, pro cus usque muneris conditione, utiliter transferri; nam si qua ulla alia, certe haec debet quam minime superflua meditatio existimari. Principem locum obtinet , sum naumque adeo sundamentum constituit, ipsa solidior ut scientia& exacta prorsus cognitio, assidua iuris lectione tracta.tionequeadquisita,atque ad civilium rerum actuumque discept
14쪽
disceptationes, exercitatione haud vulgari, translata, donec in verum perfectumque habitum uridicum roboretur,&convalescat: cujus subsidio deinceps, sive iaprimum propositi argumenti exordium attendendumst, cuiusque parris genuina certaque principia indag res sive ad ulteriorum consecutionum decursus respiciendum, ex principiis istis, per varia legislationis incrementa, derivatas regulas ac definitiones eruere, conve nienterque in praesentes usus deduceres earum denique inter se connexiones, connexionum ubique rationes, iuste comprehendere, ac demonstrare suffcienter,: possimus. id enim de Analogia Pru, vel mente
. concipere, vel verbis alteri explicare, vel negotiorum denique expeditione ostendere, valeret, qui, ipsum jus illud, in certam disciplinae formulam adornatum, ad quod comparatio instituenda est, nondum plene satis que, per singulas sui partes, cognovit, ac sibi familiare penitus propriumque reddidit E nam ad hoc sane instrututum, aliqualis extantiorum capitum, qualia forte infrequentiori fori usu quotidie usurpantur, notitia, nihil quicquam proderit, utut alias, in caetera civilis vitae consuetudine, de interdum apud hos quoque, qui tuen. dis causis operam solent collocare, insignem speciem habeat, qua interioris universaliorisque doctrinae defe- ctum abscondere possint, vel abunde adscitis pragmaticorum carminibus utcunque supplere. Concatenata est nostrae hujus scientiae natura ac constitutio, quam vel unius membri luxatio, debilem non modo, sed adoptati operis inmuirationem, impeditam penitus ac inutilem, reddit.
15쪽
Caetenim, quaenam specialius, ct quam operosa, perque omne sapientiae genus diffisa, ista sint media dc praesidia, seu domestica, seu extrinsecus accersita, per quae in perfectiorem illam juris artem feliciter progrediamur, post tot gravissimorum JCtorum passim prinmulgata indicia, dc consilia maxime salutaria, ut ego aiuncedisseram, superfluum, ae ab illustris huius Consessus, expectatione alienum puto fuerit: nisi quod ad usum nostrae analogiae, tum cordatioris philologiae si dium; tum disciplina ista, qua recte faciendae interpretationis regulae continentur, singulari quadam esticacia, & praecipuo sui elogio, mereantur nominari. Cum enim voces ac loquendi consuetudines, in legibus tales Depe reperiantur, quae aliquando clarae quidem dc usitatae fuerant, postmodum vero temporis lapsu oblite- rentur,ec paulatim a praesenti loquentiumus i ita remo- veantur, ut deinceps non multum ab aenigmate videam tur discrepare, obscuritas nascitur, qualis, progressu an. litorum, varias insuper Eruditorum lectiones, etiam in exterioribus scripturae figuris, solet generare :& tamen, ubi prolata per analogiam ratiocinatione,ex istis,olim, tanquam in futurae regulae vim, definitis, recens ev nientium casuum dijudicatio lascipi, eorundem deci- sio, juri conformis, adornari debet, omnino necesi . . rium est, accuratam prius notitiam illorum sibi conciliasse, quam de aliis, certa proportione istis accomm
dandis, velimus esse solliciti. Isthaec vero difficultas, utut praecipue in RomanoJure, cujus usus fere com- i munis, & disciplina singulis propemodum gentibus propria, est, deprehendatur, ex LegibusTII.Tabularum, i omnium insecutarum vero font* ac principio, coorta,
16쪽
de qua, pluribus jam abhinc seculis, a sexto caecilio, qui in iure illo, atque legibus Populi R omani noscendis, in re retandisque, scientia, usu, autoritateque illustri pollebat, praeclare legimus fuisse admonitum, ne ob cur tales rarum, culpae scribentium; sed partim institia non assequentium, potissimum vero temperam vetustati astig
nemus, dum linga at in verba atque m res veteres obliterae erit, qui verba moribusiae sententia legum comprehe Ui.,Nihilominus tamen hodienum in aliorum quoque populorum, & Germanorum praesertim, Constitutionibus, latino aeque ac vernaculo sermone compositis, quae, laudanda nonnullorum sollicitudine, ex antiquitatenobis conservatae sunt, licebit idem obser- Hre ; quarum utique obscuritas fere omnis adscribi debet vocabulis priscis, S per annorum diuturnitatem cognitioni nostrae subtractis. Eas, qua ratione quotidianis usibus, cum successu feliciori, possumus destina.re, nisi removeamur impedimenta, quae verbis ipsis, e rumque sensui, extrinsecus obstant 3 adversus quae, non aliunde fortius, quam ex solida, vel aeque discreti nis & industriae laude commendata, eruditione critica, remedium expectari potest. Neque deest hominum doctissimorum copia, qui, vel insistendo hanc viam, alii s exemplum: vel decurrendo, idoneum praesidium relinquere cupiebant; quorum compendium exhibere
voluisse, debent existimari, qui, Romanis quidem institutis illustrandis, AElyciaci,JCti Veteris, imitation 'de Verborum, qua ad D pertinent In catione, commentati sunt: aullatiorum populorum legibus declarandis,
17쪽
Quo intensior vero est, quae huc affertur, opera, eo facilius redditur, quicquid ad bene iundandam artem istam, jus dccasus abstrusiores interpretandi, omnino pertinet, & necessarium est. Quanta hic regnent archna atque mi steria, variaque in venta alia, vix apertius, quam in ipsiis antiquiorum JCtorum exemplis, potest cognosci , qui toga negotiisque versati, saepius in repraesenti artificii hus us specimina, non sine posteritatis admiratione, praestiterunt. Titus Ari Saloius I. nus, Herennim Modestinuet, illustria in Iure nostronomia na, nunquam fere sui temporis Autoribus memorantur, ut non, ob hoc etiam studium, singulari ornentur elogio. Ex his, quae ab Istis passim sunt tradita, post r .stauratas literas, recentioresJCti, non solum, praeclara suis laboribus subsidia aliquando conciliarunt , sed generaliori tandem instituto, certas eruerunt adornarun que regulas, quarum contextus nobilissimam illam Interpretationis disciplinam extruit, quae analogiae npst exercendae, tam egregie inservit, si debito modo usur
Nam in eo sane ultimum denique robur consistit, ut praesentibus fundamentis, adminiculisque caeteris omnibus, recta atque subtilisi e riviai facultas, &solidum, diiudicandisque rebus aptum iciunt accedat, a quo,Justinianus Imperator, iterum Julianum, ac Paepinianum non tantum laudavit Ipse, sed horummoque exemplum, &Professoribus, & Iudicibus suis proposuit commendavitque. Atque heic pleno velut alveo decurrit, flumen is qd, quo in verum analogiae usum deve, himur, quando subjudus ut sic loquar, practici, auso -
ritate ac directione, in singulis legum partibus, certus
18쪽
verborum sensus ; vera ConsZitutioriis sententia; principia & rationes suris interiores; factae legis occasio &impellens caulas exacti omnium adhaerentium qualitatum indoles; circumstantiarum conditio & habitus; intentio denique ac scopus legislatoris, inquiritur cognosciturque, ut exinde casibus similibus similem desinitionem imponere, facta disparia diversa aestimatione censere, ubique vero, quod justum rectumque est, sectari, hocque ipsum, Analogia Pras studio, obtinere ac ostendere possimus. Sed existimaverint forte aliqui, ex Vestro praecipue numero, qui condiscendaeJurisprudentiae adhuc curam habetis, prolixiarem justo, & dispiciliorem insuper, essemiam hanc, quam, ut a quovis facile iniri queat, aut etiam meta illius attingis fortassis etiam, non tam n cessariam; cum non defuerint, qui omne illud, quod nos in uris analogia quaerimus, praesidium, aliis, longe
minori opera comparandis, institutis, tribuere non sint verecundati, ubi, vel annotationibus communium regularum, in quas tandem suridica conclusio omnis resolvitur, grandia extent opera, unde decisionum funda .. menta depromere queamus: vel etiam, post tantum responsorum, Consiliorum, sententiarum numerum, in publicum sam promulgatum, parum supersit, aut con- tingere possit, cui non existis, accommodanda intem minas, ut vocant, terminantibis concepta decisio reperi
tur ; quare, si quis tali consignatione Indicem aliquem, aut memorialem libetam, velit instruere, exinde, quoties opus fuerit,in necessarios usus posse depromi ,quicquid ab humanae memoriae ope expectari nequit. C a . sem
19쪽
Sentietis procul dubio, Auditores,aliquid eos dicere, qui hoc causentur, rem omnem nequaquam expedire, Quemadmodum enim is hoc cursus spatio consistere, facile patimur, quos lacultatum marum rationes totum emetiri iter non permittunt; ita hi,quibus ad perfecti nis complementum pertingere,' volupe est, altioribus
utique gradibus incedere debebunt. Labores istos, quales in subsidium Iurisprudentiae nonnullorum industria produxit, non improbo; sed, quam non sussiciant, d siniendis, ut iactatur, singulis, qui evenire possunts lentque, casibus, haud difficulter iis apparebit , qui Bertachini alicuius Refertorio, aut Tuschi Conclusianum,
aut Thesauro Barbos, potissimum adhaerere consueve runt. Non dicam de nimia plerarumque ejusmodi regularum incolis antia, quibus tot, hine ampliatichnum,inde restrictionum additionibus, vis regulae omnis fere adimitur, aut hoc saltim esticitur, ut, quid eo nomine censeri proprie debeat, utplurimum valde sit obsci rum. Iam vero, indisciplina, tanta negotiorum circumstantiatumque varietate latissime diffusa, pleraque non posse uni versalibus praeceptis conti neri, quis ignorat 3 neque tamen hoc ab eo, qui legis ferendae habet: potestatem, exigendum est, ut singularia quaeque facta, speciali itidem definitione persequatur: praeterquati, enim , quod humani ingenii prudentiaeque vires lon-
pissime excedit, ut qui unquaim, in hac rerum mutabilitate, accidere possunt, casus, illi in futurum quoque perspiciantur, suamque lege aliqua constit; tam accu piant aestimationem: Sane, vel id Consilii importunitatem satis manifestaret,iquod, etiamsi concederetur, cui tamen omnes sciunt quam multum rerum veritas repugnet,
20쪽
repragnet, post tot seculorum experientiam, nihil su-- Perece posse, quo vel Constitutionibus Imperantium, velJodicum decretis, vel responsi UCtorum, specialiter . certum jas statutum non sit; nemo tamen, tam durus tamque iniquus suae ipsius facultatis aestimator fuerit, . . Vt, qui omnino prodiere casus , eos IudicesJCtosque mem otia sua, fel pone, vel deber complecti, vane opb netur: aut quomodo, summa etiani observationis se. dulitate duratulis chartis, ut singula inferantur, aliquis nunc praeititerit, ex quo ceu timoribus constat, quam non pauca, ex ingenti copia, vel propter temporis vel statem, vel incuri hominum, perierint; vel etiam plu- . ima liter s tuitio sui mandata non sint, sive, quod su- statina videretur, etiam diligentibus, omnes rerum circumstantias singillatim percolere, sive, quod qui,
rundam gentium moribus conveniret, memoriae poetius hominum, quam scripturae, res suas concredere.
Proponamus nobis Arad alicujus, specioso titulo ali- quoties literato orbi oblatas, rerum at omni antiquitate judicatarum, pandectas, facileputo sagacioribus constabit, nil nisi specimen, doctissimum Virum voluisse ex- liabere, quo aliorum industriam ad paria studia provocaret, quibus copiosiore legum omnis aevi, popul ruinq; nationum,indice adornato, subsidium parer rur, unde, quae incidunt facta, cum autoritate quadam ct Majestate praecipua, possent explicari. Atque hoc quidem, siquisetactum dedissici, ut, quid unoquoque, de casta, ullo tempore, vel legibus constitutum, vel prudentum desinitum responsis, vel judicum sententiis pronunciatum decisiumque sit, illud, accommodato ad promtum memorite usum ordine, dispositum edere-C a tur,