Enarrationes vetustissimorum theologorum, in Acta quidem Apostolorum & in omnes D. Pauli ac catholicas epistolas ab Oecumenio in Apocalypsim uerò, ab Aretha ... magna cura collectae. Iohanne Hentenio interprete

3쪽

ITVsTISSIMORUM THE Iogorum, in Acta quidem Apostolorum

er in omnes D. Pauli ac Catholicas via solas ab Oecumenis:in Apocul sim noro,ab Areina Caesareae Cappadociaeviscopo magna cura collectae.

Iohanne Hentenio interprete.

Ex oscina Caeresiae Guillard sub Soli

reo,uia ad diuum Iacobia

M. D. XLV.

Bibliotheeae Dolus M PauperumpMatris Dei scholarum Piarum.

4쪽

NOMINA GRAEc ORVM A VΥΟΔ rum ex quib' decerpti, uel per quos codecti sunt hi commentar : in Acta quidem

Apostolorum , CT in omnes s. Paulinas er catholicas epistolas.

Oecumentu . . . . Gregorius Nyssienus. Chrysostomus, Seuerianus, Photius, . ' Eusebius, '

Cyrillus, . Isidorus, i I 2 Cregorius Nazianzenus, Methodius Athanasius, T heodoretus, Gemiadius, Dionysius, Acatius, PapiaS. 'nt o

Gregorius Theologus, Cyrillus.

Irenaeus,

Papias, Hippolitus, philo.

5쪽

AVD iniuria Plato libro de Repub.i sacrosinctae philosoaphiae limine abIegat ceu prora phanos quosdam,atque ad eam capessandam minime idoneos Priceps illustrissime, qui ctigusto fiunt animo acsordido, rem ruris humilium cupiditatibus mancipato. Haud enim quaquam fieri posse arbitratui est,ut quem animum sordida illa cura rerum humilium

occuparit,eo ipso diuinarum humanarumque rerumfici entia comprehenderetur. Nec id immerito. Quonam enim modo animus humanis, imo cr brutalibus afeα

ctionibus deditus,poterit repente bine avulsius, subito ad ea quae plus quam φιὰ πασῶν dissita sunt, totum se transferres apropter recte quoque ait idein P done,par omnino esse, ut qui ad sapientiae studiu se conferunt,prius quidem emorianti a triumque ipsium ab

6쪽

sapienEpisTO LAOmni corporis sensiu cogitationes auertant, er quasi . in suum ius suam, libertatem uendicet. Alioqui enim, quemadmodum habet LUas PIthagoricus in epistola ad Hipparchum,is qui corruptis obscoenisque moribus speculationes ac diuinos sermones immihel, non secus

agit quam si coenoso puteo liquidissimam infundat aα

quam,quae Cr canum conturbet, er Auam ipsim coni minet puritatem. Quod β tantam munditiem ab eo exigebant qui ad humanum duntaxat ac naturalem acceridit Philosophiam,quanta obseecro retuiretur ab eo qui supramundana ac diuina scrutari des derat s Siquidem mundana quaerentes toti bis inuoluimur, nec in maIea volam anima ingreditur unqua sapientia, nec habitat in corpore subdito peccatis. Spiritus enim sanctus dia

sciplinae effugit fictum, cr aufert sti cogitationibus quae sunt sine inteilectu, er isuperueniente iniquitate corripitur: quod expresse satis intelligendum dedit

christus Iudaeis,quum ait: Quomodo uos potesis creadere, qui gloriam i uobis mutuo accipitus Porro tanato maior in nobis doctrina humana requiritur, quanto

longius ab hac munditie separamur, sanctique lilius stiritus auxilio destituimur,qui sacris olim Apitolis ac prophetis tanquam electis sivis organis indiuulfe siema

per aderat, eorumque linguam ac culamum ad omniar xέ dirigebat, iuxta istud chriisti promitsum: Spiritus ueritatis ducet uos in omnem ueritatem. Haec iccirco dixerim, quod ante aliquot annos uidens communicatos

esse nobis i Graecis sacros hos ac utilismos commcnotarios, plurimum demirabar neminem inter tot viroαrum doctissimorum apinina hanc sibi prouinciam usici pere,ut uel cornu.ur. Oti stam utilitatis intuitu, uet

7쪽

NUNCUPATORI A lmercedis i domio expectadaegratia,aut si nε ob aliud,

certe uel sui nominis apud mortales celebritate, quaerirens,quae in hoc uidebatur esse maxima, Latinos nobis

ipsos redderet. V eru lade ad me redies, rei dificultuatem in caussa esse cognovi,quae Ingulos i laudatissimo opere retraberet:cui aut se pares esse desideret:aut labores plus quim Herculeos fugitantes uos Mupponeure humeros recusarent: placida quietem ac otium neri gotio ultrosuscepto praeponetes. Ego vero quanquε me bis longe inferiore esse perspicere,ingenios ac eα radiisse parum admodu posse praestare cinderem: dolens tamen maximo hoe fructu tot annis Latinos imis merito fraudari:multora quos pulsatus precibus,quio bus obsistere impudentis potiusfuisset quimuere παdi,immensossane in hocsubj Iabores: quo uel erudiatiorum animos prouocarem ac tritarem, ut uel sic extimulati,omni procul otio mecto, aut etia priuato nea

gotio quo sua quisis quaerit, ea tutum quaerant quae sunt Iesu christi. Et piis coeptis satis fauit altissimus: ut, si

non omnibui in locis omnia animis, imo nec meo ubi

de satisfecerim: rarius tame procul a scopo me balluc natum crediderim: atque da da est uenias quid in hora uersione me fugerit,ut fugisse multa non dubito,quum uariis undique costrictus fuerim angustiis. Vix em credi queat quantsi laboris uel id mihi addiderit, ut caeterira omitta ,s Photiim,uirsane Crsensiui ἱ indagatorsa. gacissimus, flosculora rhetorices obseruator diligeatissimus, plurimis in locis singula Paulι uerba Graeca

eoruq contextura ueluti trutina poderaret, Pu tame

Paula Latine reddetes, bui modi uerborsi ordine fiaimis Graeca phrasim immutare coactusfuissem , ς ut i iij ium

8쪽

EPIsTOLA iam phoiij scholia locu non haberet:proinde cmbigere frequeter,num praestaret eum comentariorum partem in totu relinquere, qui in Latinis scabrocte nullos fruine tu tradereint quiaboli seruiret Graecis,nempe de anmxia Graecaru uocum cotextura ac gniscato.Tandem Dine omnia fideliter reddere decreui: quanqua me noparum quos remoraretur unici Graeci ex laris non rarae mendae ue librarius hic in culpa fuerit, siue tγα pographus:quae me pleruns diuinare cogerent: Desiis citerne ansecus,id,queadmodum er caetera omnia, leaectoris iudicio relinquo. Et quanqua ob haec me non I teat phrasim aliqua to esse in nonullis duriorem: malui

tumesidi interpretis quam elegatis paraphrastae fungi olficio,etio hoc cosequi potuissem: quit uidea n5-

nullos,si nimis politi in uertedo uideri volunt,ab auistorum etia animi coceptu nonunqua excidisse. Ego ueriia intra ipsa interpretis septa me satis inclusit: quod ut facerem, etiam ingenij tenuitas me coegit. Neque eo nim adeo excelleti praeditus sium ingenio,ut, uelut Phidias statuis no solum aptam murorum tribuebat barrimoniani,sed etia dignitatem er amplitudinem, ita erego uersioni stlendorem adiungere posim lumens οατatiois. Ego itas meo me pede metior: nec unqua aliavd ago,quam,es no uerborum mensiura annumeremtiat s ite Graecaru sententiari; pondus Latinis rependa. adcos bis qui tutum Latini Aunt cos uiui, ut ne uerbum quide Graecu, quoad feri licuit, relinquere: quod ubi seruari nequiuit,addidi cotinuo quid illii atine restoodeat. Quanqua tume id satis scio, nihil adeo fore ex otparte beatum, ut mereatur omnium plausu excipi:idsa eo no peto,ut etia magis hoc iste tum haberem, si

9쪽

NUNCUPATORIA ineus labor uniuersis probaretur: quum sitam inter t1 iraria hominum ingenia, se non pauca,quibus mea noprobari malim quam probari. Siquidem non immerito Phocion,que D Hibeneouaru orationubecurim esse dicebat, qui er tanta animi constantiam semper refeατebat,ut nulli unquam usus sit nec ridere nec flere,qundie quada dicens, uideret pariter ab Oibus approbari sermone,conuer us ad amicos, Quid inquit, num mali quippia dixi imprudens Quodsi etia aliquid protuleαrim laude dignu,id tamen mihi no adscribedum est, sed domino, i quos omnis donatio bona, omnes donum urestis:

perfectu. Quod no christiani tantu nouerunt, uerumae,

etia Ethnici, qui iiescio quibus fictis i se diis referebat acceptu,quicquid i se perageretur boni. Et hinc est spraeclarus ille dux Pγtbo, Atheniensibus ob res Desio citer gestus ipsum admirantibus, ac praedicantibus scoon rege interemisset,diis inquit habeda est gratia, quibus autoribus hoc facinus gestu est.na ipse nil aliud

quam manum Cr opera mea comodaui. Quanta alitem i

st bora comentariorum utilitas, ne dica necesilas,facile quiuis per picere poterit,qui uel hoc unu consedearauerit,s in hos diuini instrumenti libros,nihil hacteis

nus prodiit,quod satis animo facere posset. Siqaide in Actasolum babemus chosostomum,si tamen is chrγα sostomus est, qui etiam ubique id potius agere solet,ut

homines i uitiis reuocaret ad uirtutes, quam ut aut οκτis mentem aperiret.Porro in eas, quae catholicae diαcutur, epistolas, aut in Apocalapsim nullos omnino habemus comentarios lectu dignos, nisi quod ex bis qμα nunc in lucem damus,nuper decerptum Wc confarcis tu est. Pauli uero epistolas es plures interpretari coin

10쪽

nati sint,adeo tamen illarum lectio salebrosa est de plena anfractιbus, lectore sepius suis logi fimis periodisae Dperbatis si pensium retinens, sieseis inaccessam crimia sensivum profunditate reddes,ut nisi quis eu, quo ille scripsit,sipiritum ducem habeat, nunqua ae satis ὀquoquam enarrentur.Porro Paulinu cuiuis adessest ritum no facile credidero, maxime quum istos miserriri me ae turpifime uidea in bis ballucinari, qui sese unos Pauli mente tenere impudenter asserunt, nullos alios praetersuum ipsoru animum cossulare uolentes comeatarios,imo calumniantes potius illos ac subsannantes. Itas praeter hunc Auum erroris sipiritum nullam aliorurecipiunt enarrationesed omnia siuo explicat arbitro tu, aut deprauant potius:quos suis Petrus depinxit coloribus,dum Paulinus epistolas,non certe ut isti, claα

riximus dicit ac facillimas, nullas opus habere enarra ratione, sied nonulla continere intellectu difficilia,quae indocti,inquit,parumssimi detorquent,sicut er caeteras scripturas ad Aua ipsorum perniciem. Siquide diis vinas omnes scripturas deus arcano Auo coctilo noluit quequaque peruias esse hominibus': ne facile colemis

nerent, quod facile adepti essent: sed ut multo Iabore subacta hominum ingenia, primμms ipsius implorato

auxilio, tandem acceptum thesaurum tanto haberentcbariore, tantos sieruarent cautius, quanto maioristudio de diligentia accepissent. Ecaeterum quis horumst autbor comentariorum,manifestu est non eunde esse primarisi omnium autore:quu in Actis Apostolicis βαmul er i Paulinis epistolis plurima hic in copendiu redacta sint,quaesuctus tractauerat chosiostomus. Rura sums plurimora alioru sententia reserantur,nuc quia