장음표시 사용
161쪽
Dianae aedem, V rusticas tabellas Numini suspendebant testimonio Ovidii lib. 3. Fastor. Licia dependent longas te tantiaspes, Et posita est meritae multa tabella De e.
Saepe potens υti frontem redimita coronis Foemina lucentes portat ab Urbe faces. hujus etiam moris meminit Propertius lib. 2. Eleg. 34. Cum iri accensis detotam currere taedis In nemus, , Trioiae lumina ferre Deae . Statius lib. 3. Silvarum
iamque dies aderat, profugis cum Regibus altum Fumat Aricinum Tritiae nemus, o face multa conscius Hippoly ti splendet lacus . . . . quod ipsum probat de Calendarium antiquum, Alexander Geniat.
Quare palam fit, non ab Urbe Roma, ut putat Alexander, sed ab Aricia hanc pompam incaepisse. Ovidius enim versibus adducitis qui plures fefellerunt, urbis nomen tribuit Ariciae, uti Romae, in gratiam Regnantis Augusti, cujus mater Aricina fuerat. Porro verisimile non e st, Romanas Dominas, quae ad Arti misium facibus accensis eo die incedebant, ita Roma , Ariciam usque, ad laudatur nemus discurrisse, ut Argolus apud Tomasinum cap. a. animadvertit: qui subdit luxuriante Romano populo, eam sacram pompam profanatam , quod per licentiam caeterae etiam mulieres nuptae, viduae quin de meretrices inter virgines incederent, currerent. Ex Gratio vetustissimo Poeta constat, faculas, quas currentes gestabant, medias inter spicatos fasciculos praeluxisse in verba Gratii:
Dicat que faces fa crum ad Memorale Dianiae
quod factum esse dicitur, ut imitarentur Orestem, quem ferebant simulacrum Dianae fasce lignorum involutum in id nemus invexisse si Hygino Fabul.cap. 27 i. de Servio ad lib. a. JEneidos fides praestanda est inde Fascetis ea ea dicta est a fasce lignorum, cum qua pingebatur , ut ait Servius Fascelitis etiam Diana Nemorensis
162쪽
vocatur a Lucilio in fragmentis librio Satyrarum collectis Tranacisco Dousa pag. 29. editionis secundae
Itaque muliere praegnantes, S parturientes se Dianae devove.. bant quod crederent eam esse Lunam, quae plurimum foetui egerendo prodest, aut nocet, Cicerone de Natura Deor. lib. a. teste, quod de canit Catullus carm. S.
Tu Lucina dolentibus luno dicta puerperis, Tu potens Trivia in notbo es Dicta lumine Luna. oc confirmat tabula effossa apud Templum Diam Nemorensis exhibens obstetricem, quae dextra mulierem sustinet fere nudam habitu dimisso apud Tomasinum de Donax cap. q. quae satis sit attigisse , quum suo loco multa de hac aede Nemorensi Dianae dicturus si1m . . Fuit, mater Matuta in Latio parturientium praeses ex Rossino lib. 2. cap. 19. Hoc vetustissimum Latinarum mulierum Numen fuitie narrat Ovidius lib. 6 Fastor hoc modo Ite bonoe matres frum Matrana festum Flataque Thebanae reddite libale e Pontibus, in magno uncta est celeberrima Circo Area quae posito deis de nomen habet: Hac ibi luce ferunt Matutaefacra parenti
Sceptriferas Serti Templa dedis manus. Ium Dea sit quare famulas a limine Tempsi
xplicat inde Poeta eam Deamri non fuisse Cadmi ex Hermione filiam, Athamantis uxorem Iacchi nutricem , quae cum filio Melicerta ex scopulo in mari se praecipitem egit quod Athamas furiis agitatus alterum filium Learchum interfecisset refert dein eam a Diis maris servatam,delatamque ad Ostia Tiberina, ad Lucum Semele aut Stimete dictum in Latio pervenisse, cita pergit:
Lucus erat dubium Semele, Stimelene to etAr:
Maenad 1s Ausonias incolui se ferunt.
163쪽
uaerit abiis unam quaegens fret Arcades esse Audit, in Evandrum sceptra tenere loci. Dissimulata Deam Latias Saturnia Tacchas
Instimulatsedis insidiosa sonis
Deinde tradit Iunonis insidiis Bacchi Sacerdotes, quae eo in Luco Deo sacra faciebant in furorem versas,in Melicertam, Inon ejus matrem irruine, k contendisse puerum eripere Herculem vero advenisse, seMaenadas, idest Bacchi Sacerdotes fugasse, ac Carmenta matri Evandri Inon commendasse;Carmentaeque vaticinio eam factam a Latinis maris Deam, matrem Matutam dictam , quam rem ito prosequitur,
Hospita Carmentae sidos intrasse penates Uiceris, , longam deposuisse famem
Libasu properata manu Tegea Sacerdos
Traditur, in subito cocta dedisse foco Nunc quoque liba idant sessis Matralibus illam
ε paulo post sic Carmentam vaticinantem inducit: Laeta canam gaude defuncta laboribus Ino, Dixit, re huic 'opulo dextera semper ades. Numen eris pelagi natum quoque pontui habebit: In nostris aliudsumite nomen aquis. Leucothoe Graiis, Matuta iocabere nostris:
In portus natu us erit omne tuo.
Mem nos Portumnum , tua lingua Palamona dicet: Et quan vis haec fabulosa sint palam enim id est, quianti omnis eorum Latii, o Romae cultus fabulis foedatus esset fabulis tamen aliquid veritatis inerat, quum enim Evander id Numen ad Latina littora invexillet, Iatini prisci eam Deam mutato nomine matrem Matutam appellassent, hinc Ovidius Inon cum Melicerta filio in Latium Arcadum aetate venisse iungit, eamque Carmentae vaticinio Deam maris faciam ut commentatores Ovidii loco quo supra testantur prodit Dionysim lib. 1 ubi scribit Arcades, qui Latium incoluerunt Nymphis prata, de loca virentia 4 marinis Numinibus littora, insulas dedicasse. Porro Romani, latini palar jactabant matrem Matutam Inon esse, , sal emonem filium, eundem V α ac
164쪽
ac Melicertam , tortumnum testimonio Servii ad lib. s. Eneidos
Et pater ipse manu magna Portumnus eundem
Cicero Tusculan. i. Luid Ino Cadmi filia, nonne Leucothoe nominata a Graecis, Matuta babetur a nostris Idem habet lib. . de Natura Deorum, Lactantius de Falsa Religione lib. I. cap. I. , aliique, praecaeteris Plutarchus Problem cap. s. 2uid est quod ancillis aedem Matutae ingredi fas non est, unam ero tantum mulieres introducunt, quam alaphis caedunt An quia banc unam tota,
pulsari Anum est, feretas aditu prohiberi Reliquas autem propter fabulas repellunt Ino enim virum rem cum serva habere suspicata silium deperiisse dicitur, feretam ter Graeci ex Et otia oriundam fuisse dicunt nomine Antipheram, ex quo apud nos in Chaeronea pro
aede Matutae aedilutis lorum tenens prontinciat: non servam ingredi, nonsertum , non Atolum, nonatolam
Huic Arcades Templum Satrici non longe ab Antio dicarunt cujus meminit Livius decad. i. lib. 6. Iri rabies Latinorum quia nec Romanos bella Ddere nec Volscos in armis retinerepoterant eo eripuit, ut Satricum Urbem, quae receptaculum primum eis ad- et ery p n e fuerat igni concremarent, nec aliud te tum utis seuperfuit obis, quum faces pariter hacris profanisque injicerenti tr quam matris Matutae Templum inde eos neci a religio, nec verecMndi ,1 eum arcuisse dicitur, sed tox horrenda edita Templo cum tristibus minis, ni nefandos ignes procul delabris amovissent, ex quibus Livii verbis apparet, id Templum Matutae Numen vetusti si innum Latinis fuisse, ut interpretes ejusdem exponunt. Sed cur ea parturientium mulierum Matuta in Lati dicta sit, non liquet, nisi dicas id factum, quod Ino filium Melicertam plus equo adamasset,i sororis filio mammam praebui Inet, quod conjicitur e Plutarcho Problem. cap. 16. aliis T. Festo lib. I. ubi scribit priscos matrem Matutam dixisse ob bonitatem , quod bona mater fuisset te infelix , idcirco
putasse eam mulierum parturientium commiserescere Bonam Dearn Rosinus lib. a. cap. 19. Numinibus parturientium praesidibus accenseti ejus tamen rei causam non explicat, propte
165쪽
rea nostrum erit id indagare . Hanc eandem, Faunam, seu Fatuam sororem, seu filiam , uxorem Fauni Regis Latinorum fuisse dixi naus Cap.q. eam Latini Majam etiam vocabant, tarturientium Numen aftirmabant, quod Junonis potentiam habere dicerent, ut memoriae prodit Macrobius Saturnal lib. I. cap. 12. Auctor, is inquit, est Cornelius Labeo huic Majae aedem Kalendis Maii dedicatam
jub nomine Ronae Deae, in eandem esse Bonam Deam , er terrantiae ipso ritu occultior acrorum doceri posse confirmat hanc eandem Bonam Deam , Faunamque, opem, es Fatuam Pontificum li-b is indigitari Sonam quod omnium nobis ad vi Ium bonorum ,
causa sci Faunam quod omni usui animantium faetet opem quod sius auxilio ita constet Fatuam a Fando, quod ut supra diximus, infantes partu editi non prius vocem edunt, quam attigerint ierpam. Sunt qui dicant banc eam potentiam babere unonis, ideoque sceptrum Regale inmisera manu ei additum. Teotbi Semelem credunt, necnon eandem Fauni filiam dicunt: paulo post Varro Faunifluam esse tradit Hinc patet Latinas Deminas huic Dete sacra secisse, ut infantibus, qui nascerenturiandi facultatem daret, M parturientibus, sicuti uno, opem ferret. Id ipsum probat Plutarchus in Caesare, ubi scribit Latinos,i Romanos Bonam eam Nympham Dryadem Fauni uxorem Fatuam Faunam eandem assii masse, de Varro de Lingua Latina lib. 6. quae Macrobii sententia Virgilio lib. 8. Eneidos non adversaturi; nam etsi Maro Ma)am Atlantis filiam,m Mercurii matrem faciat his carminibus:
Vobis Mercurius pater est, quem candida Asa Cyllenes gelido conceptum vertice fudit, At Majam auditiis quicquam credimus' Atlas Idem Atlas generat, beli qui Sidera fulcit. Attamen haec alia Maja ab hac Latin'rum De ditarinis dicitur ut
notat Tiraqucll. ad Alexandrum Geniat.lib. s.cap. 26. ad finem Latini quippe , sicuti Faunum Regem Latii, Pana mutato nomine, ita Faunam ejus uxorem Majam appellarunt, s. igitur mortuis consecratis nomina commutarunt, ne quis putaret eos homines fuisse, ut diximus cap. q. Q. adolescentes ei Deae quam Majam Fatuam appellabant ac Statano, tabulin quem plures Faunum , seu Fatuum ,
166쪽
fuisse commemorant, more patrio immolasse testatur ident Varro lib. 1. de Puer educan. apud Nonium Marcellum de Doctor. Indagin. ad finem δε Alexandrum Geniat. lib. 2. cap. 23. Faunum itidem mulieres invocasse testis est Varro apud Divum Augustinum de Civit. Dei lib. s. cap. s. qui licet prodat Silvanum id Numen dictum. sacra ei facta a mulieribus, quod crederent eum pueros vexare , ut dictum est supra DCap. II. attamen Faunum, Regem Latinorum Silvanum nuncupatum fuisse satis probatum est Cap. q. prodit Varro lib. 6 . de Lingua Latina, quo loci Fauni inquit, Dei Latinorum, ita ut Faunus Faunasnt in tersibus quos vocant Satur mos In fribus locis traditum est solito Fari, a quo Fando Faunos dictos rex quo patet Silvanum Faunum dictum, quod in silvestribus locis oracula ederet. Sie Iuno vetustillima Latinorum Dea, Regina Dearum dicta ex is quae prodit Rosinus Antiquit. lib. 2. cap. s. Sc suo loco referam , parturientium limen , dicitur cilludit ad hoc Propertius lib. q. Eleg. r. Idem ero cum Cinare traberet Lucina dolores
sit facerent titeri pundera lenta moram
Iunonis votum facite, impetrabile dixi Illa parit, libris es data palma meis. ubi interpretes id ipsum affirmanti Cicero de Natura Deorum lib. 2.rtit apud Graecos, inquit, Dianam , eamque Luciferam sic apud nos
lunonem Lucinam in pariendo invocant. An vero ea fuerit Diania Lochia, ut putat Claudius Acantherus apud Tomasinum cap. q. an Proserpina teste Varrone lib. q. de Lingua Latina, an Luna , cui mulieres potissimum supercilia sua attribuebant ut Varro loco quo supra ait an uno, quam antiqui Lunae titulo venerabantur, ut prodit Joannes et lenus de Diis Syris Syntagm. a. cap. 2. mihi non constat, quamvis ostius de Idololatr. lib. a. cap. 2 scribat in Latio iri ulieres laborantes , non tam Dianam, quam Junonem invocasse cScriptum etiam reperio, foeminas, quae sanguinis fluxu in conceptu laborabant, Iunoni Fluonia sacra fecisse , quod eam sanguinisi uorem in conceptu retinere putarent. Hanc etiam referebant praesidere fluoribus menstrualibus , cesseJovis illam , ac privignam Iunonis Lucinae, testimonio Festi lib. 1., de quo fusius agunt Arnobius lib. . Divus
167쪽
Divus Augustinus de Civitate Dei lib. 7. cap. a. d. ., Vossius de Idololatr. cap. 26. , ex quibus conjicitur priscis Latinis Iunonem ac Dianam inter se distincta Numina fuisse
Hactenus de praegnantium, de parturientium mulierum Latinarum consuetudine, nunc dicendum restat de cura parentum filios edu- eandi. Ferunt parente filios ad concordiam, Gaborem, ad virtutem , religionem quasi ad certum instruxisse patrimonium Casella de Antiq. Ita l. Colon pag. 8 testes id ipsum probant exempla , nam statim natis liberis, in laetitiae signum, toti solutionem , postes ornabant floribus , lares domesticos coronabant, isque ficrificabant, easque corona suspendebant, Vetus namque Scholiastes Juvenalis id scribit ad ea carmina Satyr. 9. Tollis enim, in libris actorum spargere gaudes Argumenta viri foribus suspende coronas. 5 Casella ubi supra confirmat. Dein fata prospera pueris nuper editis cum voto concepta , tabulisque Obsignata capitibus libjiciebant,
quae execratione parentum Vocant Seneca epist so Ausonius, Tertullianus de anima . Ad evertendam autem aciem malignam , dic
fascinum, me quid eis obesset, sive boni ominis causa , is turpiculam rem collo suspendebant ex Varrone lib. s. de Lingua Latina . Hanc rem HadrianuS Turnebus in Varronem pag. Ii 8. ait cranturria asinae, satyricum lignum, seu Veretum, d lib.9. adversar cap. 29. Satyrion fuisse , Mercurialis autem de Morb. pueror. lib. I. cap. I. infantium collo ad invidiam depellendam Satyrii speciem, quae vulgo
Orchis emina dicitur, appensam opinatur. At omasimus de Donar cap. IO. eam rem Dissi scribit sormam quandam genitaliunia virilium : quod verum probat mos adhuc constans Latinarunae, mulierum , quae similem Ormam collis puerorum, nescio quo animo appendunt. Priapus aeneus unciculo in ejusmodi usum paratus quem in Musidis se vidisse testatur idem Toma sinus 5 ego similem effossum Norbae conspexi veteres enim Fascino vires quasdam inesse credebant, ideo apud Valerium Maximum lib. q. cap. q. it. . legitur, Fascinum Deum inter sacra Romana Vestales coluisse , tu curribus Imperatorum triumphantium pendere consuevisse, qui Triumphantes tueretur, seinvidiae aliorum medicus es et Sic puellis, ne fasci.
168쪽
fascinarentur, aliquo dicto seu facto occurrebant ut notat caliger ad Festum verb. Prospera, ubi referens carmina Titinii in Setina se
Paula mea amabo, ollulam laudem addito Praefiscini. aut Prae cini indicare aliquod fieri, aut dici, ut puellarum fascino
occurreretur Iunoni deinde sobolem commendabant, quam rer testantur vetera monumenta apud Tomafinum cap. I O.
Pueros statim editos mero abluebant,quod vino admoto resolvi aegritudines putarent, si rides danda est Plutarcho in vita Lycurgi ubi notare videtur veteres Spartanos, quos Cap. i. dixi priscos Latii accolas fuisse, hunc morem in Latium invexisse, quod clarius assirmat Alexander Geniat. lib. 2. cap. 2 . , mos vetustus, quem nunectiam Latini servant, comprobat Mater lacte suo potius quam apud coemptas nutrices filium alebat ex Alexandro cap. 3. maribus nono die post quam in lucem editi fuissent, feminis vero octavo, nomina imponebant, nonunquam septimo, isque dies lustricus dicebatur. Hac de re apud eos undina Dea a nona die nascentium nuncupata est qua die certis praemillis caeremoniis infantes lustrare solitum sui ex Macrobio Saturnal. lib. I. cap. 16. Festo verb. Nundinari eoque tempore, qUO pueros lustrabant, is nomina imponebant saepe tria masculis, duo vero Geminis p nomen scilicet, nomen, cognomen quippe Romanos ab Albanis, Latinis, Sabinis multiplicandorum nominum consuetudinem traxisse palar est, ut Auctor est Valerius Maximus lib. o. it de praenomine denotant ira quellus ad Alexandrum Ceniat. lib. . cap.q. Beroaldus ad Suctonium in Tiberio quamvis Varro apud eundem Beroaldum arbitretur Latinis priscis simplicia nomina fuiste, exemplo Romuli, Remi, Fausti quod tamen haud verum est, quum constet Albanis Regibus plura fuisse nomina ex is, quae diximus Caput G. Proditum tamen memoria est, Antoninum Philosophum, natos liberos apud Praefectos aerarii profiteri, c tertio die a partu nomina ferre edixisse ex Iulio Capitolino in ejus vitaci quo ista b illo tempore in posterum tertio die Romae, in Latio nonnina liberis natis
169쪽
subdit caliger ad Festum verbo Lusirici dies lib. p. eo die Δ, quem nominalem vocabant, infantem expiari, purit kari consuevisse cita autem nomen imponebant, eligentes scilicet aliquem , qui praeestet huic nominis impositioni ejusque quasi magister foret omina etiam captabant, nam accensis multis luminibus, unicuique nomen assignabant, atque ejus demum, qui, caeteris extinctis supervixerat, nomen arripiebant, ac puer imponebant, idque sua aetate , adhuc observatum fuisse quaeritur Divus Chrysostomus in . cap. ad Corinthios. Si puer mancus, aut deformiS nasceretur,in locis vastis,
praeruptis eum exponebant, quod Spartanos, qui ad Latina littora appulerunt docuisse refert Elianus Var. Histor lib. q. cap. 7. Hinc Romulus Latinorum moribus eruditus, constituisse dicitur, ut si man- cum quid editum , aut monstrificum fuisset, statim a partu in flumen
aut in mare projiceretur ex Alexandro Geniat. lib. 2. cap. 2 3. Verun tamen ex Dionysio lib. 2. constat id Romulum edixisse, quod Latini foetum mutilum, aut monstruosum facile exponerent, idcirco ad refraenandam parentum licentiam, S uiuit tales pueros antequam exponerentur ostendi quinque Viri e vicinia proximis, ut ii judicarent, an exponendi essent. Inde prima adolescentia juvenes boniSexemplis, artibusque honestissimis educabant, plerumque apud patruos, ne nimia parentum indulgentia lascivirent, quod ex Nomo Marcello de Doctor indagin hausit Alexander lib. 2. cap. 3. Fjus rei causa ferunt parentes coram infante nil insolens, aut perniciosum, aut quicquam, quod minus esset decorum fecisse, aut dixisse teste Plutarcho de liber educan. , ubi desillud citat Phoc ylidis Dum tener es natus merinos instrue mores. propterea priusquam Roma condita esset produnt Latinis publica tasti iste Gymnasia, ubi juvenes bonis artibus instruerentur, loca etiam tibi ii leges ediscerent quippe Cicero lib. i. de Legib. testatur more Latino, sa pientes, e senes in solio consulentibus respondisse dc legum instituta dictasse . Dionysius etiam lib. a. memoriae prodit Romulum, de Remum Gabios deportatos, ut Graecis ibi disciplinis, literis , musica, tractandisque more G co armis imbuerentur, donec pubertatis annos attigistent. Magistri autem , qui docebant pueros, erant amici,
170쪽
& propinqui, fine mercede, honoris, amorisque tantum gratia eos instruebant, quod, fecisse Romanos longo aevo constat , donec Sp. Carbilius ludum Romae aperuit, ubi mercede discipulos docuit testimonio Plutarchi Problem cap. 3 0., Pauli Mars ad lib. 6 Fastor.
Gabiis itaque Latini pueri, Spartanorum, Arcadum, Graecorum more instruebantur, ut ait Dionysius lib. 2. , idcirco Etruscas, dein Graecas literas quas Evander in Latium invexerat ibi discebant: musica quoque artes,4 vocum concentus, Mad tibiam canendi ad annum usque trigesimum pingendi etiam, quinimmo exercebantur palaestra, in discorum actu, cursibus, & quotidie in saltatione, tanquam ad bella utili, ut gressu composito incederent, it concinna fieret motio in congrediendis hostibus , haec enim omnia Latinos pueros fecisse constat ex eodem Dionysio loco quo supra. Porro saltatio nis disciplinam in Latium Lacedaemonios invexisse palim est ex Athenaeo lib. I q. cap. 3. Quintiliano lib. I. cap. I9. Spartano auter palaestrae studium ex Plutarcho in vita Lycurgi, Propertio lib. 3.cleg. . Graecos pingendi artem ex Plinio lib., . cap. IO. Arcades, Lacedaemonios musicam ex Polybio lib. q. Plutarcho in vita Lycurgi, Athenaeo ubi supra . Sic itaque instruebantur adolescentes dura , horridaque disciplina, sobrioque convictu ad laborem, tonas artes, ut severissimis moribus assuefierent, neque vitia mentem adhuc rudem inficerent,neve moribus incompositi evaderent, unde Cicero in Bruto memoriae prodit Latium semper oratoria arte forti ille in apud Latinos priscos, oratores illustres fuisse, qui causas oratoria agerent.
Comperimus etiam Albae,qui puero Trojae ludos docerent suis .s, id enim ludicrum ab Ascanio Eneae filio primum omnium in Latium venisse prodit Virgilius lib. . Aheidos, ubi ita canit:
Hunc morem cursus, atque haec certaminaprimus
Ascanius longam tiris cum cingeret Albam Rettulit, priscos docuit celebrare Latinos:
diuo pater ipse modo secum, quo Troja pubes
Albani docuere suos, hinc maxima p0rro
Accepit Roma , es atrium fertavit honorem Trojaque nunc pueri Trojanum dicitur agmen.