Opera;

11쪽

Prooemium. Homines Virtute gloriam quaerere decet.

I. mnes h0mines, qui sese student praeStare ceteris animalibus, summa petiti decet vitam silenti ne transeant, veluti pecora quae natura prona atque ventri obedientia finxit Sed nostra omnis vis in animo et 0rpore sila est animi imperio, corp0ris servitio magis utimur alterum nobis cum dis, alterum cum belluis c0mmune est. Quo mihi rectius esse videtur ingenii quam virium pibus gloriam quaerere, et, qu0niam visa ipsa qua fruimur brevis est, memoriam nostri quam maxume longam esse0rst. Nam divisiarum et ornas gloria fluxa atque ragilis est, virtus clara aeternaque habetur. Sed diu magnum inter m0rtales certamen fuit, in corporis an virtute animi res militaris magis procederet: nam et priuSquam incipias, c0n Sull0, et Ubi consulueris, mature facio opus est ita utrumque per Se indigens, alterum alterius auxili Veget.

In bello ct in ceteris artibus pinrimum Valet Virtus animi.

II. Igitur initio reges nam in terris nomen im

perii id primum suit diversi, pars ingenium, alii

12쪽

10 SALLUSTIIc0rpus exercebant Eliam tum vita h0minum sino cupiditate agitabatur sua cuique Salis placebant. Postea vero quam in Asia Cyrus, in Graecia Lacedaemonii et Athenienses, coepere urbes atque nationeS subigere, lubidinem d0minandi causam belli habere, maxumam gloriam in maxumo imperi putare, tum demum periculo atque negotiis compertum est in bello plurimum ingenium p0sse. 110d Si regum at que imperatorum animi virtus in pace ita uti in bello Valeret, aequabilius atque constantiu SeSe res humanae haberent, neque aliud alio serri, neque mutaria miSceri omnia cerneres: nam imperium adit iis artibus retinetur, quibus initio partum St. Verum ubi pro labore desidia, pr continentia et aequitate lubido atque superbia invasere, Drtuna simul cum m0ribus immutatur. Ita imperium semper ad optumum quemque a minus b0no tranSsertur quae h0mine arant, navigant, aedificant, virtuti omnia

parent. Sed multi mortales, dediti veniri atque

80mno, ind0cti incultique, vitam Sicuti peregrinan tes transiere quibus profecto contra naturam, c0r- pu voluptati, anima oneri suit. 0rum ego vitam m0rtemque juxta aestum0, qu0niam de utraque Siletur. Verum enimvero is demum mihi vivere atque

seu anima videtur, qui aliquo neg0ti intentus, praeclari acin0ris aut artis b0nae famam quaerit: sed in magna c0pia rerum aliud alii natura iteristendit.

Minus arduum Videtur bene facere quam bene dicere Auctor populi Romani res memorabiles scribere aggreditur.

III. Pulchrum est bene sacere reipublicae etiam bene dicere haud absurdum est vel pace vel bello

13쪽

CONIURATIO CkTILINAE liciarum fieri licet et qui sedere, et qui lacla aliorum Scripsere, multi laudantur. Ac mihi quidem, tametsi

haudquaquam par gloria Sequatur Scriptorem et auct0rem rerum, tamen in primis arduum videtur res

gesta Scribere primum, quod facta dictis sunt eis quanda dehinc, quia plerique, quae delicta reprehenderis, maliv0lentia et invidia dicta putant ubi de magna virtute et gl0ria bonorum memores, quae ibi quisque facilia actu putat, aequo animo accipit Supra ea Velut icta, pro salsis ducit. Sed ego ad0lescentulus, initio, sicut plerique, studio ad rempublicam latus sum, ibique mihi adversa multa suere nam

pro pud0re, pr abStinentia, pro Virtute, audacia, largitio, avaritia vigebant. Quae tametsi animus as pernabatur, in Solens malarum artium, tamen inter tanta vitia imbecilla aetas, ambitione corrupta tenebatur ac me, quum ab reliqu0rum malis moribus dissentirem, nihilominus honoris cupido eadem qua ceteros fama atque invidia vexabat .

IV. Igitur ubi animus ex multis miseriis atque periculis requievit, et mihi reliquam aetatem a republica pr0cul habendam decrevi, non sui c0nsilium

sudordia atque desidia bonum otium conterere, neque Vero grum colendo aut venando, servilibus ossiciis intentum, aetatem agere Sed a quo incepto studio me ambitio mala deliriuerat, eodem regreSSUS, Statui res gestas p0puli Romani carptim, Ut quaeque me-m0ria digna videbantur, perScribere e magis quod mihi a spe, metu, partibus reipublicae, animus liber erat. Igitur de Catilinae coniuratione, quam veri S

i antistius, o senatu electus, honestum IguOmlnis causam Praetendere cuPlι.

14쪽

12 SALLUSTII Sume potero, pauci abs0lvam nam id facinus in primis ego memorabile existumo, Sceleri atque peri culi n0vitate. De cujus homini moribus pauca priuSexplananda sunt, quam initium narrandi faciam.

Catilinae ardens et pravum ingenium incitant corrupti civitatis

mores.

V. Lucius Catilina, n0bili genere natus , suit magna vi et animi et corporis, sed ingenio malo pravoque Huic ab ad 0lescentia bella intestina, caedes, rapinae, disc0rdia civilis, grata suere; ibique juventutem Suam exercuit Corpus patiens inediae, vigiliae, alg0riS. Supra quam cuiquam credibile est animus audax, Subd0lus, varius, cujuslibet rei Simulat0r ac dissimulator, alieni appetens, ut prosia SUS, I denSin cupiditatibus satis loquentiae, Sapientiae parum. Vastus animus immoderata, incredibilia, nimis alta Semper cupiebat. Hunc post d0minali0nqui Ludii Sulla lubido maxuma invaserat reipublicae capiundae neque id quibus modis assequeretur, dum sibi regnum pararet, quidquam pensi habebat Agilabatur magi magi Sque in dies animus serox in0pia reis amiliaris et conscientia Scelerum quae utraque his

artibus auxerat qua supra mem0ravi. Incitabant praeterea corrupti civitati moreS, qu0 peSSuma ac diversa inter se mala, luxuria atque a Varitia, VeXR-

Nobilitenere αtus, Scilicet patrici Sergiorum gente, de cujus antiquitate meminit Virgilius, D. V, 121:

SergeStusque, domus tenet a quo Sergin nomen.

Iin circiter . U. C. 46. Syllae faritor contra Marium, et Ostea praetor Africae creatus ann 686, inde, propter Xaetiones, Seu catillationes, cognomen retulit. De Jus indole f. io in Cat. . Natus est Lucius Sergius atl- passim, et pro Ccello c. V et VI.

15쪽

CONIURATIO CATILINAE 13bant. Res ipsa hortari videli ir, quoniam de mori biis civitatis tempus admonuit, Supra repetere, ac pauciSinstitula majorum d0mi militiaeque, qu0modo rem publicam habuerint, quantamque reliquerint, utque, paulatim immutata, ex pulcherruma peSSUma ac flagiti0sissuma acta sit, diSSerere.

Digressio de inlitis urbis Romae. Diuturnum virtutis et gloriae

certamen inter cives.

VΙ Γ rbem Romam, sicuti ego aecepi, c0ndidere atque habuere initi Tr ani qui, Enea duce pro sugi, Sedibus incertis vagabantur; cumque his Aborigines, genu h0minum agreste, Sine legibus, Sine imperio, liberum atque s0lutum. Hi postquam in

Una moenia c0nvenere, dispari genere, dissimili lingua, altu alio more viventes, incredibile memoratu est quam acile coaluerint. Sed postquam re e0rum civibus, moribus, agris aucta, Sati prOSpera aliS-que pollens videbatur, Sicuti pleraque m0rialium habentur, invidia ex opulentia orta est. Igitur reges

p0pulique finituta bello tentare pauci ex amicis

auxilio Sse nam ceteri metu percussi a periculis

uberant. At Romani, d0mi militiaeque intenti, estinare, parare, altu alium hortari, hostibus obviam ire, libertatem, patriam parenteSque armi tegere post, ubi pericula viri ut propulerant, S0cii atque omicis auxilia portabant, magisque dandi quam accipiundis beneficiis amicitias parabant. mperium legitimum, nomen imperii regium habebant delecti, quibus corpus annis infirmum, ingenium sapientia validum erat, reipublieae consultabant hi vel aetate, vel curae similitudine, Patres appellabantur. PoSt,

16쪽

14 1LLUSTII ubi regium imperium, qu0d initio conservandae libertatis atque augendae reipublicae uerat, in superbiam

dominationemque convertit, immutat m0re, annUa

imperia binosque imperatores' sibi secer eo modominum posse putabant per licentiam insolescere

animum humanum.

VIL Sed ea tempestate coepere se quisque Xtollere, magisque ingenium in promptu habere. Nam regibus boni quam mali suspectiores Sunt, Semperque his aliena virtus sormidolosa est Sed civitas, incredibile mem0ratu est, adepta libertate, quantum brevi creverit tanta cupido gl0ris incesserat tuam primum juventus simul laboris ac belli patiens erat, in ca stris usu militiam discebat, magisque in decoris a mi et militaribus equis, quam in ludi atque conviviis, lubidinem habebant. Igitur talibus viris non

labos insolitus, n0n locus ullus Sper aut ardUUS erat, non armatus hostis sormidolosus virtusimnia d0muerat. Sed gloriae maxumum certamen inter ipS0Serat : Sic quisque hostem ferire, murum RScendere,c0nspici dum tale facinus saceres, properabat eas divitias, eam bonam samam magnamque nobilitatem putabant laudis avidi, pecuniae liberales erant gl0rium ingentem, divitias honestas volebant. Memorare p0ssem quibus in locis maxumas hostium copia populia romanus parva manu suderit quas urbes natura munita pugnando ceperit m ea res longius nos ab incepto traheret.

Binos imperatores , consules.

17쪽

CONIURATIO CkTILINAE 45

Atheniensium famae profuit scriptores eximio habere. PriSeorum R0manorum mores optimi.

VIII. Sed pr0secto ortuna in omni re d0minatur

ea re cunctas, ex lubidine magi quam e Vero, Celebrat obscuratque Atheniensium re geSlae, Sicuti ego deSlum0, Sati amplae magni si eaeque suere, e rum aliquanto minores tamen quam fama eruntur. Sed quia provenere cibi scriptorum magna ingenia, per terrarum orbem Atheniensium facta pro maxumis celebrantur ita eorum qui ea egere virtus tanta habetur, quantum verbis ea potuere ext0llere praeclara ingenia At populo romano nunquam ea c0pia fuit, qui prudentissumus quisque negoti0SUS maxume erat ingenium nemo in corpore exercebat optumus quiSque sacere quam dicere, sua ab aliis benefacta laudari quam ipse aliorum narrare malobat.

IX. Igitur domi militiaeque boni 0res coleban

tur. Conc0rdia maxuma, minuma avaritia erat jusb0numque apud eos non legibus magis quam natura valebat. Jurgia, discordias, Simul lates cum hostibus exercebant cives cum civibus de virtute certabant. In suppliciis deorum magnifici, domi parci, in amicis fideles erant. Duabus his artibus, audacia in bello, ubi pax evenerat, equitate, Sequerem JUe publicam curabant. Quarum rerum ego maxuma O-cumenta haec habeo mu0 in bello saepius vindicatum est in eos qui contra imperium in hostem pugnaverant, quique tardius, revocati, praeli eXceSSe-

Sio Ilulus, ep. Ι,13, et Magnum proventum Oetarum annus hic attulit.

18쪽

46 SALLUSTIIrant, quam qui Signa relinquere aut pulsi loco cedere ausi erant in pace vero, quod beneficiis magis quam metu imperium agitabant, et accepta injuria, ign08cere quam persequi malebant.

Otium et divitiae postea materies omnium malorum.

X. Sed ubi lab0re atque justitia respublica crevit, reges magni bello d0miti, nati0nes serae et p0puli ingentes vi subacti, Carthago, aemula imperii Romani, ab stirpe interiit, cuncta maria terraeque patebant, Saevire ortuna ac miscere omnia coepit. Qui labores, pericula dubia atque asperas res acile t0leraverant, iis otium, divitiae, pland se aliis oneri miseriaeque suere. Igitur prim pecuniae, deinde imperii cupido crevit ea quasi materies omnium In l0rum suere. Namque avaritia iidem, pr0bitatem, ceteraSque artes b0nas subvertit pro his superbiam, crudelitatem, deos neglegere, omnia venalia habere

ed0quit Ambitio multos mortales sulsos fieri subegit aliud clausum in pectore, aliud in lingua promptum habere amicitius inimicitiasque n0n ex re sed

genium bonum habere. Haec primo paulatim crescere, interdum vindicari p08t, ubi contagio quasi pestilentia invasit, civitas immutata, imperium ex justissumo atque plum crudele int0lerandumque

factum.

Anto Syllam plurimum ambitionis post eum malo divitiarum cupiditas et rapinae.

XI. Sed primo magis ambitio quam avaritia ani-m0 h0minum exercebat quod lumen vitium pro

19쪽

CONIURATIO CATILINAE Tpius virtutem erat. Nam gl0riam, honorem, imperium, omis et ignavus aeque sibi exoptant sod illo vera via nititur huic quia bonae artes desunt, d0lis atque allaciis contendit Avaritia pecuniae studium habet, quam nem Sapien e0ncupivit. Ea, quasi venenis malis imbula, c0rpus animumque virilem osseminat semper infinita, in Satiabilis, neque c0pia, neque in0pia minuitur. Sed postquam L. Sulla, armis recepta republica, ex boni initiis malos eventus habuit' rapere omneS, trahere domum alius, alius agi 08 cupere neque m0dum neque m0destiam vi l0res habere foeda crudeliaque in civibus facinora sudere. Huc accedebat qu0d L. Sulla exercitum quem in Asia ducim erat, quo ibi dum saceret, contram0rem majorum luxuriose nimisque liberaliter ha- buerat Loca amaena, voluptaria, acile in otio sero es militum animos molliverant ibi primum insue vi exercitus p0puli Romani ludere, 0tare Signa, tabulas pietas, vasa caelata mirari ea privatim ac publice rupere delubra p0liare, Sacra profanaque

0mnia p0 liuere. Igitur hi milites, p08tquam viet riam adepti sunt, nihil reliqui victis secer quippe Secun de re Sapientium anim0 satigant; ne illi,c0rruptis m0ribuS, victoriae temperarent.

Ex divitiis nata si in omnia vitia et Ioeda corruptio.

XII. P0stquam divi lip h0n0ri esse coepere, et eas gl0ria, tua perium 40tentia Sequebatur, hebescere: Bona Syllo initia fuerant, i bonis, A. U. 672, civitatem cru- quia pro 'enatu et republic t ell8Simis proscriptionibus vexa- pugnare Videbatur mali exitus, vlt. quia Victor Marii, Cinnae, Cur l

20쪽

18 SALLUSTII virtus, paupertas probro haberi, innocentia pro malivolentia duci coepit. Igitur ex divitiis juventutem

luxuria atque avaritia cum Superbia invasere rapere, OnSumere Sua parvi pendere, aliena cupere

pud0rem pudicitiam, divina atque humana promiscua, nihil pensi atque moderati habere. perae pre lium est, quum domos atque illa c0gnoveris in urbium modum exaedificatas, visere templa deorum quae n0stri majores, religi08iSSumi mortales, secere. Verum illi delubra deorum pietate, 0m0 Sila gl0ria decorabant, neque victis quidquam praeter injuriae licentiam eripiebant; at hi 0ntra, ignatissumi

h0mines, per Summum Scelus omnia ea 80ciis adimere, quae sortissumi viri victores h0stibus relique rant pr0inde quasi injuriam sacere, id demum esset imperio uti. XIII. Nam quid ea mem0rem quae, nisi ii qui videre, nemini credibilia Sunt a privatis c0mpluri

bus mihi videntur ludibri fuisse divitiae quippe,

quas h0neste habere licebat, abuti per turpitudinem properabant. Sed lubido n0n min0 inceSSerat vescendi causa, terra marique omnia exquirere; dor mire priusquam S0mni cupido esset n0n amem aut Sili , neque rigus, neque la8Situdinem pperiri, sed ea omni Lixu antecapere. Haec juventutem, ubi familiares opes defecerant, ad facin0ra incendebant: animus imbutus malis artibus haud tacite Libidini bus carebat e profusius omnibus m0di quaeStui atque sumptui deditus erat.