De authoritate sacrae scripturae ac ea introductorum. Libri 3 editi a Roderico Dosma Delgado Pacensi ..

31쪽

Verum recognitio illa. exactae memorit nil aliud est, quam perceptio memorativae facultatis,qua secundum eam animal se similiter, atquc prius specie quavis assici persentit. Hinc fit ut quid quid pia nobis in notitiam venit,cuius delii ex prelle lata meminerimus, hoc est obliti

simus, habere tamen ruisus cognitionem exactam cupiamus:alijs oblatis no acquies amus, quoad simili manota recurrat, qua itidem atque prius nos affici percipia mus; cuius parilis congruentie desectu . diuersa omnia

uti disparia refutari merebantur. At vero quatuor inte Oeta/-riorum sensuit organa varie a multisa ignantur intra capita persectorii in animalius quibus instrumentis Mnimalcula imperfecta quidpiam proportione respondens sortiantur Alij ordine succedere per cerebri lub stantiam imaginantur:quibus obitat, quod cerebrum, ipsum in sauciis minime sentior comperitur. Alij cellulas quasdam,quasi ventriculos conserunt; quibu*adver satur , quod ventriculi lix avibus animali omni facultat preditis vel omnino vel propemodum defore inveniu-tur, de in citcris inventi nil aliud esse apparent, quam conceptacula superfluorum cerebri humorum,quasi q: cola, quibus esicati ad inferiora expurgandi descendiit 'Non de sunt qui talibus, atque alijs permoti vim senti-enai menyngibus ascribant, quae duplici tunica cere

brum iudeque ortos nervos convestiunt' in siviciati; vel sectae vel attrectate sensu eximio cu dolori, cruciatus raedit comprobantur:quae forte sententia, nisiquid a-iud repugnet in nis adeo abstrusis naturet secretis, consen tanea magis .accipienda que videtur. Sed ce ipsa cerebri cum menyngibus consormatio interiorum sensue ploratis fun tionibus apprime congruitia Nam

32쪽

C Ap. r. LIB.I. DE AVT. s. SCRIPT riprqter discrimen partium dextrarum a sinistris, quq

in hoc pr*lertim a natura tributae sunt, cum ut an nimales actiones non hinc inde differentes , sed pariles licet, forent tamen ita praestantiores, tum ut si quo casu altero membro velut oculo relinquerentur orbati altero pari ad animalis conservationem sustinerentur: di Dcretio anteriorum a posterioribus tu capite praesertim

ubi cerebrum a cerebello postico disecrnatur duplici me iunge superne sese insinuante lata que conduplicatione cingente; expositis omnibus abunde sufficit. Cerebrum quippe cerebello tenerius cum ipso substantia nervis ortis suggerens, spiritus quoque tenti ficos quaquaversum usque ad membranas diffundens, quibus sentiendi vis perliciatur; duplicem menyngem apte instar tympani tendit, facile, celerrime que sensiles impressiones usque ad extremum ab extremo excepturam. Deinde me nynx inferior cerebro, ac cerebello propriori, mi ditate sub eunte uda magis evadit,quam superior; utraq: vero qua cerebellum durius aridius queambit sicciorel , quam qua cerebrum tenerius, hinnidius que coplectitur quam quam partes posteriorem &anteriorem intersetcontinuas distinctionet tantum intercedente habent; dc utrobique inferior ac superior in or bc contiguet vel etiam filis Linc inde metantibus continente uni Secundum huc menyngis inserioris anticus globus sensu

VII exteriorum orget na in confinio excipiens sensui comuni e endo accommodatus est,posticus i irraginati ve facultati continendae:supcrioris vero membranq po sic rior ambitus nae morativri colligendae,anterior matrici iuxta tameta que super uis explicata manem, in omnem partem exerccndg protinus,ut S ex imagina-

33쪽

tiva contigua imagines eruat, & continu et memoratiri suarun,exillimationum vestigia tradat,ac restituta inde resumat, circa quae denuo negotians operetur, resensui communi absque alio medio continenter attigua. ex ipso praesentium obiectorum e vestigio in se traducta subtiliter expendat veluti qui principatum inter

has ce potentias avispicitur.Expetimenta porro eorum

quibus interna organa cum suis facultatib vel ictu, vel morbo laesa sunt,uel prava constitutione non servate rectam idpluribus observatam naturae dispositionem', ab his non diserepant,& si ea iuxta Hippocratem in praeci Pri pili posita non raro sallacia sunt.Oportet si quidem rectam exactam que naturae dispositionem adesse , ut functiones integre gerantur. Facultatum non plenum usu habent insantes pullique,ae nimium senes, quod illi nodum persectam naturae conititutionem nacti sint, hi i aperiectione declinatem.Insani qualcs etiam suomodo non nullas belluas experimur,a commutat plurium sanorum psensione aberrant,vel ob structuram depravatam elob hudiorem vitiosum dominantem, ob quem& ebrij quandiu ebrietas durat, inter insanos celentur,

dormientes vero vapore conveniente ad naturae fatigatae reparationem in superiora evecto somni tempore ab obiectorum presentium cognitione feriati sunt,de quorum propria ratione suo loco disteretur. Vlterius adulti sani vigilantes quo exactiorcm naturae dispositionem fortiuntur, eo potentiarum, ceu sensuum functionem absolutiorem adepti monstrantur. Inde ob aestimativae

variam temperiem quidam amplius ingenios .alij magis iudicio priditi habentur, quasi in illis nimia mobi- Detem. litas naturae organicae ingenita re quavit proposita plu,

34쪽

CAP. x. LIB. I. DE A . S. SCRIPTra elicere, invenire que prompta sit; in his stabilitas sedatior apta magis sit ad iudicandu m, nempe recte determinandum quid ex invcntis potius sit,quod nimia celeritas in re nulla expendeda, morari patiatnr. Atque huiusmodi affectuum in bruta quoque suo modo velligia cadunt,quin philomelas,simiasque in geniosas elephates iudicio magis vigere in speciem deprchedamus. Sed

revera consummata teperatura Utrumque munus praem

stantius implet. mature quod satis sit . eruens . nec ad alia vix sumpto cuiusq; initio migrans, ac demum inter bene percepta iudicium eminentiae serens, quae sane vel pricipua est intentionum vocatarum, quaS clicere concessum aestimatrici est. Utitur aute organis sensilii in homine rationabilis facultas, 'quato absolutioru ministerio nititur,tato psectius suas actioes obit:sed & vicissim ipsa aestimatrici, ac memorativae praestat, ut excelletiore gradu quis in brutis attingat. Luce quipperationis assulgente illustrata isti matrix no solii instinctu naturali ut in citeris animatibus, sed & per quanda contractiorem collationem subtilitates altiores ex oblatis speciebus eli 'ciens colligens que deprehendit,unde peculariter cogitativa nucupatur. Sim ili radio evectamemorativa secultas no tantu subita pr*teritoru recognitionem sortitur, sed de belluis non congruente inquisitione collativa cu Remisciuscuque, quod cu alio colligationem habin s cu eo pariter prccognitum fuerat,sed illo in memoriam veni niente, non pariter ad venit, imo in oblivione tunc mansit quod cum demum in memoris actum redit, eius non modo uti prius cogniti, verum & inquisiti recognitionem promit, id esse recognoscens, quod an, tea quaesit unx uti praecognitum non occurrat.

Atque

35쪽

LIB. I. DE AVT. S. SCRIPT. CAP.1 Atque hoc qu sitoriae collationis, & recognitionis altiorigadu memoria reminiscentiae , recordationis venomen assumit,velut a reductione memoriq refugientis. Dicitur autem reminiscentiatum facultas ipsa, tum actus consummatus,cuius ratio Ut plene constet exemplo res manifestior crit. Vidi Romet ante quadrienniucursorem quendam notum, cuius nunc memini, sed quantum temporis exactum sit, ex quo eum conspexi, non memini, sicuti temporis acti memoriana, non loci expresse, non etiam peculiariI nominis occurrentem habere potuissem. Dein memorativam facultatem lacc sens inquiro quod velut oblitum non succurerrat retractans, & alia atque alia versans ac memoratrice vi expe- deris, numquid eorum quae conferens ad generales manetes que prqnotiones examino,coparatione quadrare. nec ne deprehcndatur. Denique ubi quaesitum in memoriam reducitur ita ulmemoratrice potentia i ecognitio exeratur, qua id non modo antea cognitum suisie,

sed insuperesse quod prius qu*situm velut antea notu,

memori non succurrerat, recognoscatui :tuc reminiscentiae actus consummatus absolvitur. At ea recognitio

memoratricis secultatis perceptio est, qua homo iuxta eam persentit se paliter ex integro affici reducta in actu specie,atq; antea quin primum rei sens q notitiam perceperat; imperfectioris respectu, quam ubi postmodum rei meminit,prqcepit anteriore notitia dimnutio rena quatenus proinde ipsam instaurari quisivit. Ad eam autem inataurationem est opus,ut non pi orsus deleta species sit quamvis obsolcia non se facile offerat .veh:t in iis, quibus etiam habitus inemorit dcsuetudine, aliove impcdimento aut exolescit prope modum, aut

36쪽

retardatur: imo speciei vestigium in potentia memoriae maneat quo rursus in actum redite queat ad res aurationem peragendam. Alioqui si penitus specics emigrasset unde,quaque nota intermiste cognitionis repa- rati recognitio coitare valeret , Non est vero necestarium ad reminiscentit rationem . ut quod qu*rimus, per inquisitionem in memoriam relii tuatur; sed ut non perpetuo a memoria exulans,quod non raro cotingit . aliquando vel nobis ia non inqui entibus ita in metrioriam redeat, ut recognoscatur id esse pietnotum quod quasi oblitu memoriae non succurres requis tum fuerat se l. re ita omnino nos reminisci dicimur. vero li--- e cet non actu iugiter memoriae obversentur,quin volumus tamen mox in memoriam revocamus veluti firmit*r,tanquam per vigetem habitum infixa . nacinorarisolum modo, non reminisci dicimur: ut & quae non obvia quidem, verum nec oblita ex ordinis successu, sicuticu qum mandata memoriae recitamus, sese offerunt Praedictis omnibus con*deratis sunt qui censeant virtutem reminis. endi non este ipsam memoriam etiam nobil olem in homine,quam caeteris animantibus, sed vel nulnus esse commune memoratricis facultatis subser vientis,& cogitativae discurrentis ex uno in aliud ad investiagatione qusitie memoriae non occurrentis, ut in eam actu recurratavelcogitatricis potius esse, cuius potissima viseriam ad memoriam extendatur. At procul dubio latis ex expositis liquet leminiscendi ossicium propriumella in hominibus memoratricis potestatis no quidem pro at nobis, beluis que communem rationcm habet, sed prout in rationis consortibus sublimiorem pri creagr dum inde nacta est Nam illa in inquisitionc diuer-i

37쪽

sorum collatio, & speciali, uti loci, nominis, temporis sub generaliori notione comparatio ad rationis non nullam participatione attinet, nec non & in venta in celisiorem actum cosummante recognitione pr(notiquq sitique velut cffugientis, in notitiam restituti quae plane recognitio ut comunior propria memoratricis facultatis est,ita sublimior, sub tili orque huius altioris, que sane reminiscentia vocatur Verum ille di lcursus, qui sit-pe ad investigandum qui situ adhibetur, sine quo tamealiquando reminiscentia constat, ad cogitativam potius minit rantern pertinet; quae huiusmodi ordinata particularium collectione operam egregiam navans plerumque ad pervc: tigandi inquauitum recordatrici potentit ita excitatq adminiculo et ' Ex memorit quippe

receptaculo cogitatrix, velut ex cogitatoria repositorio varia erues circa qtig operetur, ordine teporis,actoru, re

ru que serie digerit, simul exilietia, postea, di antea, fert, similia, dii simu hacriiuncta,cotraria,vicina, distat tias habitud ine ve a i ta col l igata recogi tat:q ta q remi nil cet

tiat sive recordatrix memoria e vestigio excipiens ex recognitionis, tanquam hinctionis propriae mensura eonsert, quq dum non adsit,cuncta uti diictepantiarehciat, quin primum vero ad lit . in exacta congruitate recognita quiescat. Non semper autem ita recordati ix cietura svenantium qu rsiti ex prelsionena imo eo modo in avia interdum ab ducitur, nec raro quisitum iraevorabile sibi experitur; nonnunquam dum non quaeris , alio: fortuito commota retegit M ira hqc , nisi ea non tam coi po rates facultates, quam per i plas motas rationabilis antia

ina praestaret Hec etiam in insanis. infantibus que miriitae suam e icti rare it, ut excogitatatorum ab incor

ta para

38쪽

paratione rudia sint,quq vel praestantissim ae beluae comminiscutur. Haec, intellectiva potetia vim corporalium omnium sensuum complectens de ex cuperans, quae ipsorum subseruiente prius minisherio apud se intclligit,

actu transeunte conservat notis in eadem facultate repositis,ad memorandum rursus aut recordandum; nec distinctis ad id potentijs eget ut structura organis corporcis constans. Intelligentiam proprius comitatur appetitus intellectualis, qui voluntas appellatur. His perlustratis,quae brevioribus pro tractationis necessitate stringere nequivimus,in potentiarum interiorum notitia conisi tingere deceptionem posse plerique consentiunt, sensus Iari l. 3. vero cxteros propriorum sensibilium, uti visum illu- --cd, strati coloris, perpeti inesse veros, aut rato admodum

falsitatem suscipere. Non enim falsus est, inquiunt sen- sus, ceu visus,si purpureum obhci renunciarit,sed si hoc, aut illud purpureum esse;veluti cum lid lucis re exione in palumborum collis purpureum colorem percipit,norameri collum ipsum purpureum est quasi persevcrante colore;quin potius is color tanquam in iride coniectu quo piam lucis, ac visus resultat. Attamen id prorsus non satisfacit Similiter quippe dicere queas cuicunque cognoscitivi potentiae id quod percipiat apparere , velut etiam visui renaum in aqua fractum , neque in hoc errorem accidere, sed si tale quidpiam esse nuntiaverit, uti remum confractum esse. Qua propter de exploranda deceptione altius aliquid repetendum est.

s. C. Certa notitia 'filis alisit,tum

etiam intellestus.

Da Sanc

39쪽

Ane Platonis celebrata multis circumfer-

tur opinio, velut a Pythagore metempsy: sichos derivata. qua existimavit rationabilinieti fuiste in sua origine inditas rerum omnium intelligibilium species, aquarum usu crassitudini humani corporis immersa pnepediretur: quin tamen aliqua exparte se cxpediens quidpiam intellectu pertiperet eam potius reminisci. quam de novo addiscere. Sed praeter alia luis relicta locis naec positio communi omnium experientia: Uequaquam conssentanea comprobatur. Qui enim fieri posset, ut mentem nostra tanta eorum quq naturaliter nouillet,oblivio caperet,ut

nullius prorsus aperte reminisceremur quin no modo eorum qui dudum sed etiam quae infantes vix a brutis discret inovimus,expresse postl6giis imum tempus memores simu 'Absonum igitur eli censere aliam naturaliter menti esse intra humanum corpus notitiam,atqUe illam qui sensibus minutiantibus ab exteris usque sumpto exordio, uti cognitionis ianuis per simulacra illac traducta intellectus vi elicitur. Confirmat hocnon leviter indicitiabexteris sensibus suptu. Cui ita l. deest ab ortus ensi quispia exterior , nulla proprijsenubilis explicata notitia inducerem mete valet,veluti soni surdus,coloru cqcus. Vniversa itaq; notitia in intellectu 1 rib sini uipliciscitur P medios interiores, sicut &in hos sua notitia, velut & in brutis quoque advenit, quartamen mentis expertia esse operationes ab intelligenti e fastigio imum deiecti satis ostendunt. Iam praesentium notitia 'extrarijs sciasibus cum communi oDicetoi una, nam c*teri sensus ac vires cognoscitiuq absentia quoque perci, h. cpiunt fieri nequit, quin vera sit, prout praesentia ratiosup.c.i.

40쪽

C Ap 3. LIB. I. DE AvT. S. SCRIPT. re

superius exposita exigit. Alfieri potest . ut praesentia esse appareant, quae praetentis; non sunt sicuthydrophobis

canes:& quantuuis feri non pcssit, ut viribus cognosciti vii utens, non se uti eis percipiat, s tamen scuti ducere valet quibus tamen haud utatur; velut auribus ad excipienduin sonum apparentem qui ut interdum evenit, nullus est,& in ionis visu & alijssensibus qui tunc prorsus quiescunt. Unde igitur certae notitiae cardo sumendus est Age, siplacet, negotium a notitiae primordijs incipiamus, ut late lustrata via id quod quaerimus, aptius per vestigemus. Infantes qum primum videre astantia occipitin ut omittamus alimeti primo appetiti ad sumptum siccum reparandum, veluti conuenientis delectabilem preceptionem haud multo absimilem ei, quae sine seni uelantis in est; &invisu sensuum raterorum irae stantii,imo rem melius scrutemur, non statim ocuis oblata certa esse deprehendunt. Verum ubi ea, velutima tresti cunas, tectum, & caetera deinceps eodem se habere modo apparere iterum, atque iterum perspexerui, memorijs preteritaru perceptionum cum prisenti prorsum congruentibus , ex repetitae cognitionis. conitantia eadem firmiter este certa certi vi retimatrice convenientiam attendente agnoscunt. id quod suo quoque modo in bruta competit, quod semel monuisse satissiAffert itaque in huiusmodi agnitione memoria eximium adminiculum.egregium praescns aspectus notitia, consummationem stimativa facultas. Ac iure ccrtitudinem a deceptione liberam ita esse accipiendam ratio in iudicijs etiam plurium testificantium aric static ne valens ostendit. Nam ut eodem se perpetim gerentia modo, stimili cognitione percipiuntur,nisi quod impcdi