장음표시 사용
41쪽
que incoeptum quidem optime, Sed incoeptum tamen Carolo Τertio perficiendum reliquit. IS autem, ut erat Summo officio praeditus, & noverat, ri non tam filium educare, quam instituere Regni SucceSSorem, plane non potuit, quin omnem curam adhiberet, omnemque Operam, quae rein no etiam ab Rege, nedum filio a patre debebatur. Cerneres Regem Potentissimum etiam inter gravissima reipublicae negotia hoc unum sic tractare, tanquam Si Solum CSSet, aut Solum interes-Set reipublicae: neque contentum, ad id muneris praeStantioreS, qUOS potuit, Seu magiStrOS, Seu paedagogos adScivisse; ut ipse etiam adscisceret Sese omnium praeStantiSSimum, puerulum Saepe areeSSere, rogare, inStr Uere, aC monendo, hortando, praecipiendo, Cum ad honeSta quaeViS excitare, tum ad ea prae Sertim accendere, quae
Principem optimum, & Sui simillimum efficerent. Sic nimirum coepit jam tum & vivendi, & regnandi magistrum agere: iisque filium virtutibus instruere, quibus instructus ipse tantum potuit ad gloriam Hispaniarum, ut Si alia deficerent, hoc tantam Satis esset, ad similem gloriam in filii
Sed non hic res stetit. Neque enim is fuit Carolus Tertius, qui praeceptis contentus, non
42쪽
his exempli stimulos adjiceret. Quin potius tot tantaque omnibus imitanda reliquit, Ut totUS, quotus fuit, ejus Principatus, tota ipsius vita nihil fuisse aliud videatur, nisi pulchra & admiratulis
quaedam continuatio Seriesque illuStrium exen,plorum. Quod Si natura ipsa ita comparatum eSt, ut nihil nos tam moveat, quam Parentum eXem-Pla, unde fit, quod eorum ad consuetudinem &mores plerumque deducamur: tam multa, tam
praeclara, ut tali filio a tali patre data sunt, iquis dubitet, quin ad illum hujus imbuendum moribus
potentissima omnium atque efficacissima esse debuerint 8 Nisi forte qui suis, qui alienis, qui omnibus sive domi moderationem & justitiam, sive
in armis fortitudinem, Sive utrobique prudentiam, magnanimitatem, munificentiam, atque Omnium maxime pietatem suam & religionem tot
egregie factis probaverat; uni probare filio, & filio omnium observantiSSimo non potuit. Τalem namque fuisse CAROLUM QUARTUM, notiUS eSt, quam ut mea, aut cujusquam indigeat probatione. hQuotus enim quisque eSt, qui neSciat, qua pietate semper & ubique patrem dignatu S ac proSequutus e Styόquo cultu δ ὲqua venerationeἶ iquo amore ἶ Ιn quibus nemo eSt, qui Carolo aut Philippos anteponat, aut Constanti-
43쪽
nos, aut AlexioS, aut vero Ludovicos Pios, vel si alii unquam in hoc genere VirtutiS eXcelluerunt. Nam iquid ego de obedientia dicam ἶ qua nihil esupervagatius, nihil quod magis in ore omnium& laudibus versetur. Fuit enim illi, Si qua alia, imSignis isthaec atque praecipua laus. Et si sola fuis-Set, nunquam non optimum, nunquam non patri simillimum filium effecisset. i ut namque poterat, ut a gravitate paterna ille degeneraret, qui pa- rentis ab nutu imperioque pendere, hoc vero divitias, hoc haereditatem maximam duxitἶ iAn alio imperia illius omnia Spectabant, quam ad in γ' mandum instituendumque Principem, qui Se Sudique veStigia nec minore cum laude sequeretur gi i Aut remissiora illa existimantur, quam ut POSVl Sent, quo Spectabant, eo, vel si sola eSSent, O l servata conducere ἶ QuaSi vero qui duos orbes tanta cum gloria reXerat, unum illum aut ne i clisset, aut neglexisset juvenem regere, peneSi quem & publica vota, & communia facta jami tum esse non ignorabat.
Sed si tantum in re sola obedientia potuit, plus certe, ac multo plus, quam Obedientia, potens esse debuit studium, quo nihil sibi antiquius, imitandi, atque in omnibus aemulandi Parentem l dilectissimum. Fuerit sanε ille, si quis alius, egrin
44쪽
gia indole, tantaque ingenii ad virtutem docti,tate, quanta poteSt esse vel maXima. Non est i men facile judicare, naturaene, an Studio potius debeatur illa morum similitudo, quam in utroque omnes admiramur. Haec enim illa est, ad quam unam Singulari quadam ac praecipua laude jam indδ ab ineunte aetate omneS CogitationeS SUaS, atque omnia Studia contulit. iAt quanta, quamque felici aemulationet Tanta nimirum, quanta non Cyrum Publius Scipio, non Alexandrum Julius Caesar, non Caesarem ipsum Princeps ille Turcarum Solimus imitari unquam Studuerunt.1Quid igiturἶ iquid, inquam, mirum, si brevi potuit ad illum accedere, atque moribus ita exprimere, ut penh cum ipso certare videreturἶ Illud fuisset portento Simile, Si degenerem Se eXhibuiS- set inter tot, ac tanta auxilia & incitamenta virtutis: ut si fingere ipSe vellet, neque plura reminiSei, neque majora posSet ConSequi, quam vel paterna, vel propria sibi Solicitudo comparaverat. Itaque nihil videris etiam in vicis & plateis tam crebris usurpari sermonibus, & amplam ac jucundam laudibus materiem USque Suppeditare, quam utriuSque comparationem: quasi populi atque vulgi etiam judicio eisdem, quibus ille virtutibus, & iste quidem excelsissimε floreat. Quod
45쪽
ad me attinet, cum illas contemplor, atque animo perpendo, tam in utroque similes, tamque Pares invenio, ut plane nesciam, uter sitἶ Paterni, an Filius majory Neque vero mortuus ille mi, hi videtur, nisi ut vivere denuo inciperet in filio, qui verissimam & persectissimam sui reserret imaginem. iEt possim, quin augurem y ἐPoSsim,
quin credam, debere quemquam augurare, non
alium Filii ab illo Patris futurum' Principatum ἶQuamquam re vera nunc, quando jam oculi loquuntur, non id tam augurare, quam experti affirmare, & attestari possumuS. Annus enim est, & eo ampliuS, eum CAROLUM QUARTUM Videmus jam Hispaniis imperantem. Ac sui Principatus initia, sin minuS quanta quanta illa Sunt, at novimus certe quantum Satis est, & plus satis,
ut in re possimus judicare. iQuid autem y iAn non
abunde ostendit, quam in omnibus Caroli Tertii vestigia cupide persequatur ἶ. Nam sive illum domi spectas, latque ad domesticos mores .& quotidianae vitae consuetudinem exigis: inon pietate in Deum, non charitate in Subditos, non in omnes humanitate, comitate, liberalitaxeooptimum e primere parentepa continuoi pronuntiabis ἶ Ut
nihil de moderatione dicam; in. qua, ni filior, illum superavit, ubi ad solium evectus, & famu-2
46쪽
litium minuit, & equorum multitudinem, nume-rtimque curruum, atque alia, quae Majestatis cubtum & magnificentiam spectare fortasSe Credebantur. Sive in fastigio publicorum operum C muni saluti & felicitati allaborantem eontemplare: iquid unquam sibi tam religio fuit, quam non Sarta tectaque eonServare, quaecumque Pater constituisset y iCui labori hactenus pepercit, quominus illa omnia aut confirmaret, aut perficeret 'Non Μercaturam, non Agriculturam, non Mil tiam, non arteS aut Seientias praetermissit, quin regia munificentia tuendas, atque protegendaSSU Sceperit. Vel servorum miseranda conditio jam
liberior, jam felicior hoc fuit, quod diu esse non potuit ab cura illius & solicitudine immunis. Tametsi iquid est, aut vero fuit immune ab solicitudine illius, qui dies & noctes nihil agere videtur, nihil curare, nisi ut subjecti sibi populi, subdit
que Omnes salvi ac liberi sintἶ Quibus tamen Cum vincat omnes, nihil optatius sibi contingeret, quam si ab omnibus vinceretur. Hinc aptiores, hinc laboriosiores administros deligere: hinc omnium advigilare ministeriis: hinc cum augere minnia, tum contrahere justitia, tum assiduum perpetuumque laborem non solum Commendare, Verum etiam publicis ac firmis sanctionibus uiuo
47쪽
re. Quae omnia nisi talia sunt, ut cuique possent Patris Patriae nomen afferre, nescio profecto, quaenam illa esse possunt, quibus hoc nomen P omereatur. Atque haec cum ita Sint, plane non video, qui possit aliquis non Statim agnOScere, quam magnis pa8Sibu S CAROLUS QUARTUS aequa-rit jam Carolum Tertium. Sed si vera ista Sunt, jam alterum Sponte Sequitur, quod eSSe nobiS pariter augurandum a principio dicebam: fore aliquando, cum hic illum longe lateque Superabit. Nam Si naturale est, iis
praesertim qui a magnis incipiunt, ad majora semper aspirare, ubi jam illum nulla in re non aequavit, iquid ei reStat omnino, nisi ut vincat etiam atque exsuperet' iEt qui potest non vincere ἶ iqui tandem non illum superare, cujus Prin- Cipatus ultima, ea sibi prima fuisse, jam indE ab ipso in principatum ingresSu demonstravitἶ Incipiens enim ibi, ubi tandem alter desivit, quot f
Cerit progreSSUS, quantuloScumque fecerit, totidem se ipse, totidem illum Subinde ocellat, no. CeSSe eSt. Et quemadmodum aedificium, quod in
CXeel So montis cacumine ConStruitur, vel Si len-iiSSinne procedat, non poteSt, quin Sen Sim pala γtimque Supra cacumen ipSUm aSSurgat, atquetiuS; protendatur: sic nimirum licet a primo in