장음표시 사용
211쪽
6uium,prompta scilicet eorum inclinatio,& amor in principem, quid pulchrius enim est, quam viuere optantibus cunctis λ quis huic struere audeat aliquod perieulum, sub quo iustitia, pax, securitas, dignitas floret sub quo opulentia ciuitatis, copia bonorum O-rrinium abundat.& lib. I. de clem. c. Principum crudelitas bellum est , clementia in quamcunq; domum peruenerit, eam scelicem, & tranquillam parabit, sed in rege quo rarior, eo mirabilior, magni enim animi proprium est, placidum esse, atq; tranquillum, ac in iurias latas. & serendas superando despicere.& cap.7. quod si Dii placabiles,&aequi delicta potentium noustatim fulminibus prosequun rur, quanto aequius est hominem hominibus praepositum miti animo exercere imperium & ibidem, non alia facies est quieti, moderatique Imperii, quam sereni coeli, & nitentis an ibi dicit & i. de Ira. humili loco positis exerere
manum, litigare, in rixam percurrere . ac morem irae suae gerere, liberius est; leues inter paria ictus sunt, regi vociferatio quoq; , verborum intemperantia non exl maiestate est.& lib. r. cap. s.optime Deos Principibus constituam, ut se tales ciuibus praebeant, quales sibi, Deos esse volunt.& ubi impie subditi tractantur, auda; ces si ut ad insurgendum in Principem, & iugum illud ab humeris suis excutiendum : ut inquit D. Tho. loco cit.sic tamen venia est adhibenda,ut non ad impunitatem iniquitatum, sed ad spem correctionis, inseruia nec debita careat disciplina. quam pro necessitate re eendae , & tuendae Reipublicae, non pro saturandis Odijs exerceant , & quod aspere quandoque coguntur deeernere, misericordiae lenitate, & Beneficiorum laris gitate compensent, ut inquit Aug lib. s. de civit. Dei. cad. 24. lenitate id ed utendo , & si e vivendo cum ei-uibus, ut pater cum liliis, ut dicit Plin. Paneg. cum re remissius imperanti melius pareatur, ut idem inquit lib. I. de clem. R etiam fidelius, ut inquit Liu. lib. sti.
212쪽
N sic quaesita conseruantur , ut ait Caesar apud Dio. lib. 43. nam licet maiestas Dei extra appareat in Principibus in utilitatem subditorum, intus tamen rem1-net quod humanum est, regnum enim prat grandibus colossis videtur simile, ut dicit Lueianus lib. de Regno.qui extra videntur Iuppiter, Neptunus,decori auro, sed si intus spectetur, cernentur vectes, paxilli, &elaui,sic Principes homines sunt, licet Principes,unde meminerint se homines magis esse, quam Principes: ut dicit Philo. lib. de iurisiu .relig &hominu misereantur,ut dicebat Pericles, memento quod homines sunt quos regis. & habetur Deut. II. S Eccl. Io.&4O.r7 . Princeps praeterea omnibus virtutibus, de quibus Frinteps supra est diimim,instructus, eas e penu in subditorum Mnore om utilitatem pro loco, Sc tempore promat; qui ει mediunas ascere se exhibeat coram subditis inter seuerum,& nimis fa- debet, ct miliarem, inter laetum,& tristem, quod fiet si pro loco, madius V de tempore affabilis erit,& mitis, & pro tempore gras inter mi uis,& reuerendus, quia astabilitas amorem populorutem, isses conciliat, grauitas tollit contemptum, qualis Salomon Marum U- erat. 3 .Reg I O. cum eontra Absalom se pro tempore
larim, is populis affabilem praeberet, sed possea Regi insidias
maestu, is tetenderet. 1. Reg Is.& I6. Idem etia non debet sub- quomodo . ditos contemnere, nec eis iniuriam inferre iniuste,sed
ubi facti qualitas id exigit, iussit te tramite seruato, ira dimissa, id agere debet, aliter subditi facile in Regem
consurgunt. F. Polit. Qui etiam nobiles,& probos viros amicitia , S familiaritate sibi iungere debet, eos honoribus. R beneficiis sibi deuinciens, S mandans uxori, ut idem erga nobiles, & probas mulieres agat, quae sic viros in deuotione erga Principem detinent, contra vero si vident se contemni a Principis uxore, in Regem concitant viros, exemplo Acab,& Iezabel. 3. Reg C 2I. nec solum Princeps proprios subditos honore assicere debet, sed etiam extraneos, εἰ ad se accedentes, cum sic magnanimitas,affabilitas liberalitas,
213쪽
st pietas eius patefiat, cum eontra tirannus nobiles,&sapientes proprios, vel externos odio prosequatur. s. politie. ut nec curare debet detractiones populi in se prolatas, sed iis erudiri, ut caueat contra eum prolata, ii vera sum, sin minus, id non curan S. Quae ut facilius praestet,& recte administret, aciem . mentis extendere debet, se a Deo Principatum ade- , p ptum esse, ut multitudinis, non proprium bonum pro a V st curans, a Deo laborum suorum in coelis amplissimu qt protri praemium expectet, & ideo omni Gonatu ad multitu. ηπηλ m dinis pacem tum internam, tum externam, & bonum procurandum, contendat, pro loco, & tempore, ac ne si περ cessitate, prout ipsius bonum exposcet: Qui & curare Gr cert sdebet, ut proprium habeat numisma inuentum ad eo. Imutationes facilius facienda . I. Polit. cum id si Aetia principis ornamentum , eum in illo Principis imago inscribatur, ex quo perpetuatur eius memoria ob aia fiduum illius usum, & apud populos acquirit beneuo 'lentiam; praeterea cum sit mensura rerum venalium inducit in mcntem , Principem, cuius imago ibi scribitur, regulam esse subditorum in eorum negotiis agendis,& id etiam inseruit Principi, quod per numicma mensurentur tributa,& exactiones in populo,& si proprium lit numisma, euitantur content IOnesi quod non tanti valeat, ut aliqui sorte allerent, curans ut in eius impressione, vel usu nulla falsitas adhibeatur, ut inquit D. Tho. lib. 2. cap. I. .cit . qui & curare debet, vς certa pondera,& mensimae ibi habeantur, quibus sub diti communiter utantur, cum per illa omnia reducantur ad aequalitatem, ut ibi dicit loco cit. cap. Is . Qui iam unitiones sortissimas habere debet,& curare, ut viae sint tutae a latronibus,& sicariis, ac liberar, ob quod faciendum iuste pedagia videntur imponi, quae ctia in foro conscientiar, si lcgitime imponiatur a subditis sunt persoluenda; & id expedit etiam Principi, ut tuto imiuiliares suos, Sanilites per prouincias emittere possis
214쪽
era datiat ad proeura dum eommunitatis bonum, & mereatores illue faeilὸ eo fluant, ex quo regnum diuitiis augetur,& etiam cultus ὀiumus, quod inde homines promptiones reddantur ad visendos locos saeros, qui sunt in regno; & Princeps id agens magnam sibi apud populos beneuolentiam conciliat; milites iccirco emi tens,qui eas a latronibus,& malis hominibus purgatas seruent, ut dicit D. Tho.d.lib. 2.cap. D. & de regimine Principum. 'Curare debet praeterea Princeps, ut intelligat qua in eius domi mo,& apud alios Principes agutur, quod eorum notitia plurima ei afferat comoda,& a magnis tueatur malis, quod etsi Principi difficile sit scitu, cum pauci reperiantur, qui veritate ei aperire velint,& omnia adulationibus sint reserta,ut dicit Isocr.orat. de regni admin. id tamen omni cura scire inuigilare debet,& praesertim quid de eo,vel ipsius cosanguineis populus sermocinetur, quid nam agat eius familia, ut se gerant magistratus,& alij ministri in eorum muneribus,cuius naturae sint eius subditi, & maxime potentiores,quidve alij Principes tractent; qui ut ea norit qad se,vel consanguineos spectat, saepe ab amicis id in- quirat, vi nec ab re erit si habitu incognito indutus, nundinas,&fora adeat,ac tabernas, S de ea re sermonem moueat,& ubi maiorem partem in unam sententiam eonvenire viderit, id verum esse existimabit, Serrata corriget; qui ut intelligat quid nam eius lamiliares, & ministri, maxime quibus fauet, agant, saepὸ in publicum prodibit, & audiet benigne quoscunque
ad se accedentes, admittens etiam accusationes cotra eosdem conscriptas, dumodo manu certi hominis sint subscriptae, vel de iis coram se loquentes, mox curans ut veritatem dictorum inueniat, ex tempore tales in is terrogans su ner oppositis,quo'; reos inueniet, corriges,vel ab officiis seiunges, ut & eos grauiter purites, qui iniuste aliquem accusarint, alij ramen indagati
215쪽
aem huius veritatis nequaquam eommittens, nee facile referentibus credens , nisi re comperta; qui & ut norit ut magistratus se habeant, quandoque inopin is adibit tribunalia,& audiet litigantes usq; ad finem cauis, & videbit, ut se iudices gerat, ut mox timentes ex tempore opprimi, ab iniustitiis,&negligentiis cm.ueant. Qui, ut intelligat quid in alioru Prineipsi aulis agatur,id medio Oratorum prudentum, & sagacium intelligere poterit, qui si hostes sint, eosdem illuc eos mittens sub praetextu pacem,vel foedus tractadi, quos
sibi curet beneuolentia conciliare, eos, cum per eius dominium transeunt,honorifice excipiendo, Κ bene
ficiis illos sibi deuinciendo, & matrimoniis, Sc. & venorit qualiter se habeat subditi inter se, & erga illum, sepe in publicum prodibit,audiens quoscunq; , & accusationes admittens,modo,ut supra,& curans, ut omnes eius subditos norit,& potentiores praesertim .ut dicit Iiscr. in Euagmu. 6. ut dissensionibus, &coniurationibus,quae euenire possent, prospicere valeat. Is etiam non euret dilatare Imperium, sed bene id regere,&conseruare,cum si amplum sit dissicile sit illud regere, si angustum periculo resertum velle id dilatare, ne simul omnia amittat,& ne subditi ab eo pri' delaiscant, qua m bellum adoriatur,ut dicit Isocr.orat. de pace.nu. 2. si tamen Principatus mediocris sit, illuditatare, si iuste, Rabsque alleuius iniuria id fieri po test pediens magis erit, sic enita ossicia multis eo mmittuntur, quibus beneuolentia eorum acquiritur, &delinquentes expelli valebst i magis tamen curet illuconseruare, v noua acquirere, cum acquisitio quan doque uno ictu fiat, conseruatio vero fiat medio virtutum,& assiduo egeat studio, &custodia: ut dicit Xenoph.tib. . Rediae Ciri.n.16. & Demost .Phil. I.n .s 3.
maxime ubi subditi bello, &nouitatibus dediti sint, vel libertati as ueti; minusque debet vi,vebiniustitia iura alterius usurpare, eum id sit violatum,&nullum
216쪽
violentum durabile sit,ut dieit scriptura Isa. 3 3. Veh, qui praedaris, nonne & ipse praedaberis & in perpetua inde existit perturbatione, S saepe iusto Dei iudicio confunditur,ut Holofernes. Iudith cap. I 3.& Antiochus. 2. Machab.e.1 s . licet licitum sit iniusta lublatum repetere. 3. Reg. cap. .
ar Is demum med ijs uti debet, quibus sibi comparet Princeps existimatione,& populorum beneuoletiam, quae sunt medijs uti annonae abundantia, pax, & iustitia, de quibus supra siebet, qui- est dictum; dum enim ciues necessarijs abundant, &bui populo pace fruuntur,literis, & virtutibus operam facile da- arat , re possunt, quae iccirco curarunt Manlius, Gracchubet qua sint & Qesar, de quo legitur, quod militem donis, populuilia . annona, cunctos dulcedine otii pellexit, & Aurelianus, ac Seuerus Imperatores.
Populus quoque,honestis exercitiis,& oblectamentis,ut qui nouitatuin, est auidus,ut supra, in officio est detinendus; quod Graeci obseruarunt,dum ludos O-- lympicos, Nemaeos, Pithios, Isthmios instituere; c uibus spectaculis etiam Caesar Augustus aderat,vi ostenderet quanta ei cura esset, ut populus oblecta inentis potiretur,ob quod & theatra sunt instituta; sic tamen, vi haec spectacula grauia snt,& honesta, non vero tur. Pia,vel immania,ut sunt comoediae,choreaeve, in quihus multa peccata committuntur,nisi purgatae sint, &iusta eausa substea agendi. Non minus etiam populum oblectare solent aedificia magnifica,aquaeductus,viae amplae,templa, hospitalia, dummodo ob ea agenda populi sumptibus grauibus non vexentur. 'Vtile est etiam ad populum in ossicio continendit, si militaria spectacula agantur, & factiosi,vel ciuilibus
discordiis impliciti in bellum aduersus comunes hostes mittantur, si eorum delictum id poscat, vel communis necessitas, ut iram cotra domesticos concepta, aduersus hostes erumpant,sic enim Romani, cu plebs
217쪽
commouebatur,exercitus aduersus hostes mittebant, quo facto animos plebis erga nobiles praue affectos, quietos reddebant, & Cimon Atheniensis videns iuuentutem nolle quiescere, classe consecta in bellu eos duxit, ut eorum virtutem erga Persas experirentur,& Isteriderent, praecipuos eorum honoribus bellicis,mo
do iis fidi possit, honestando. Qui & aliqua vitia dissimulare potest, si iis vetitis
maiora certo fini patrada. c. Nerviii 3.dis . qua ratione, licet meretrices i, contedere non possit, cum sornicatio iure diuino vetetur. Exoxo. nec sit consentiendum peccato, potest tamen in eluitatibus, ad stupra i& sci das libidines vitandas, dissimulando, eas tolerare, sc tamen ,ut in loco ciuitatis remoto degant, ut impudemes ad eas accedentes ου ignoscantur , & eorum
a Prisreps qualiter eum diuitibus, maxtae Prine i- , bus I erj, Θ eo anguineis si habere dcbeat. a Princor quomodo erga inopes se habere debeat. 3 Princepι quomoda cinis se ditis aequistis se habree
Princeps quomodo eum subditis haretitio, ct infido libur se habere debeat.
a Seditiones, at euersones Imperiorum unde oriantur. Θ ut eis εbulandum, tum eorum remedijs.c Selium erasis ex quibus causis excitemr ,'eius re-
218쪽
De ratione adhibenda ad seditiones imia pediendas, vel compescendas.
Cap. . . . II. N T E R peipuas scilicitudines In eonis
seruatione dominii adhibendas,summopere debet prudens Princeps eur1 adhibere ne populi excitent seditio nes, & publieam proinde pacem perturbent, quod euenire potest, vel ex eausis intrinsecis, ut est Prineipis inea pacitas ob infantiam, vel viduitatem, si mulier sit, timorem poenae ob delicta patrata, contemptum religionis, desideri u
libertatis, errores magistratuum, nimiam clementit,
vel negligentiam, inertiam, vel existimationis iacturam, eius libidinem, nimiam sieuitiam, quibus obuia iri debet virtutibuo,& viis,de quibus supra est actum. Id ipsum euenire potest ob inuidias,disi ensiones, ambitionesve potentum, vel ob instabilitatem, ac furorε multitudinis, & ad alienum dominium propensione, vel ob ipsorum Principum ambitionem, qui vires dispergunt, dum plures prouincias suscipiunt,quam e xum vires statiantur, vel noua Imperia adipisci tentat. Vel extrinsece ob fraudes potentiam vehostium, in ter quae intimae causae, &domesticae maius periculum a gerunt,quibus prudes administrator obviare debet. - Cum vero quodlibet dominium ex tribus homi-ν num generibus constet, diuitibus, inopibus, & inter P Us hos ut erant & apud Romanos, Senatores, P s t ter quites,& Alebei, ut dicit Livius lib. i. Plinius lib. 33. - i m e. i. di x. Dion. Halic.lib. 1. Varro. lib. . ideo pruden iis Principis est omnibus satisfacere, & operari, ut di- P in uites plebe non abutantur,& plebs rebus diuitum i ορθμσ insidietur, omnes ut expedit, honoribus augendos& n' nex censu tantum, sed ex virtut ut dicit Ouid.
219쪽
quae ut aptius fiant,erit operepretium horum quoqua se ber naturam agnoscere, qui enim medio loco sunt consti- aebon tuti facilius reguntur, & aptiores ad obed sendum extant,& secundum virtutem magis se habere solent, diuites enim ob commoda quae diuitiae afferunt,a malo vix abstinet, inopis ob necessitatem, praeterea diuites nobilitate cognationibus clientulisque praestant, unde alienum imperium ob eorum educationis mollitiem facile no patiuntur, εἴ ob animi elationem serre id nolunt, inopes econueris non minus in turpibus, quam
honestis rebus apti sunt obedire, & ut diuites palam proximum laedunt, se hi palam, & isaudibus adhibi-
tis. medium vero locum tenentes, ea habent quae satis
sunt ad eos honeste alendos, nec illis subeth potentia qua alij x nocere valeant, ex quo fit ut in ossicio se in
Inter diuites vero,& potentes,tres hominu conditiones valde praestant, nati scilicet ex Principis domo, qui ob id ad Principatum aspirare valent, qui magna obtinent seu da, quique ob res bello,domive praeelar Egestas magnam apud gentes existimationem conceperunt qui Omnes Principi iuspitionem afferre pollunt,& ideo prudenter cum illis agendum est. Quo enim ad propinquos Principi,licet Turcigeneteos interimar, dc Reges Chinae, &Etiopiae eos in quibusdam locis amenis in eludant, tamen potior est via, R magis pia, ut lib. r.est dictum,si humanitus cum ijs agatur. vetelisistiani Principes facere solent. pruden- .
ter circumspectis eoru naturis,& inclinationibus, eos
honoribus, εἰ opibus, quibus honorifice se habeant augendo , ut supra est dictum, quod & eum seu datariis potentibus agendsi est,qui surit Principis velut nerui,&offa, ut qui multitudini ob eorum potentiam animum augeant, & Principatum ob id inuictu reddant, si cum Principe e ueniant, ut & illi maxima damna - N E afferre
220쪽
afferre possunt s ab eo dissentiant, quibus priuilegia
concessa seruanda sunt, & gradus honorifici deseredi. Quo vero ad praestantes virtute, tametsi Ostracismo Athenienses eos auferrent, &Aristoteles sentiae, ut Principatus seruetur, id agendum effe,ut nemo alios authoritate,vel diuitin commensurabiliter,& immodice excedat, cum pauci sint, quisn scelici statu pasiconibus propriis moderari norint, nihilominus mitius agendo hule incommodo obuiam iri poterit, si
Princeps potentium opera quive animo excedunt alios, ut qui noua facile tentent, no utatur in rebns magni ponderis,uel qui naturae calidae,& sagaces sint, leuis, instabilisve, qui potentium, & calidorum Iudus
sunt, & eos quocunque volunt, vergunt, vel potentes detinendo in aliqua nobili legatione, spectaculorumve muneri, aut annonae eos deputando, dummodo eorum ad id liber accedat consensus, cum alias licite
id fieri non possit, si emittantur etiam legationis specie, ut etiam Ar illoteles censuit, nisi delictum eorum id poscat, vel virtus eminens id requirat, qua bono puhlico eonsulere possint,vt nee licebit subtrahere bona subditis potentibus,ut minores fiant, nisi crimen eoru graue id poscat,eum id sit iniustum, licet possit Princeps tali maiora bona non dare,cum ad id non tenea- tur; si tamen ii seducant populia, vel concitent factiones in ciuitate, sentirem ob bonum publicum emitti nosse e ciuitate ad tempus, alias non ob solas diuitias, sed Princeps ossiciis,&honoribus eos sibi. deuinciat. Secundo loco,Op portunum erit peragere,ut magist ratus cum potentia sumemae proxima, non constituan-
eur, & si iam sint constituti, eis illam auferre placide debet,& quiete, quod si fieri tuto non l icet , eam salteillis minuere, saltem regendi tempus illis minuendo. cum potentia alias cum diuturnitate coluncta in cauia sit,ut homines eorum conditionis Obliviscantur, reaex subiectit ad dum inium aspirςnis qua tamen in rπ