De rebus Agrigentinorum [microform] : erster Theil

11쪽

ita nostria temporibus tota urbs hoc tumulo .ntinetur. Huc quo tempore quibusve auctoribus incola transmigraverint, quamquam scriptum non necepimuS, conjicere tamen licet factum esse tum, quum diruta urbs instaurata est a Romanis. 546 R. u. Atquo hodiorna quidom urbs quatuor milliaria Italica distana a mari ), cum Ioco editissimo sita sit, at purissimo agro fruitur, et domibus aliis nuper alias exatmetis, porogeo advenienti magnificum praebet adspectum. At ea res intranti prorsus alia videtur. Conspiciuntur enim sordidae domus, viae limosae utque angustas, homines deniquo e torum Agrigentinorum

Cincta erat vetus Agrigentinorum uri a duobus fluviis, Acragant et Hypsa' , quorum Polyb tradidit Acragant australe atus νοτιον πλευραν praete

fluere, alteram Rrtem, quae occidentem solem spectaret την ἐπὶ τα δυ- σεις και τον λίβα τετραμριένην ulluere Hypsan. Qua verba non possum non iudieare eorrupta NequB PII ni νοτιω πλευρα Ect opponi potest ri προς δυσεις τετραμμένη, neque contrarii inter se νιτος et λιμν, quoniam utraque vox univentum significat, quem Latini Asricum sive Austriuii dixere. Ita cum appareat, obscuris PoIybi verbis hanc rem non illustrari, videndui est, quid iudicaverintreeontiore o. qui in Sicilia itinera fecerunt. Ac consentiunt fere omne occidentalem urbis partem allui a fluvio, qui nunc ab accolis vocetur Hutne Drago alvo Humo de Gorgenti, ab orientes autem parto ad III sermo minia passuum ess ulterum, quem nominent hodie Fium di aro ' . Iam in medio inter utrumque conspicitur rivulus, qui maro inter es urbein cuni flumino Drago coniunctus officit, ut vetus urbs tanquam in peninsula sita sit. Quem Stolberg.

quidei p. 468 Rucollum appellat, Ioriquo tamen Fium di a Biagio nominari perhibent. Horum igitur fluminum quisnam fuerit Acragas, disceptatur. Iuver. quidem Polybium secutus dicit eum, qui nunc vocetur aro, Mannertua Geogr.

Creta II. p. 374 et 38 I, qui anno MCCC a Chr. iactam esse docet. Exstant sub terra adhuc ingentes cellae arcuatae. x Brydone. . . . . Seume. l. I. P. 26 I. y marteIg. III. p. 34o. 366, 378 Kephalides Reile buroratas. u. Suil. I. p. m. Paulo aliter Goelhe. . XXVIII. p. 161. ed Stultg. et Tub. 1828. PoIyb. IX. 7. Wosset ad Diod. XIII. T. V. p. 12.' Iuver. p. o. Stolberg. III. p. 467 Barteis. III. P. O3. Mept Mid. I. P. 29I sq.

12쪽

Graec et Boin IX. II. p. 354 rivum istum eum Drago conivnetiim. Contra qui itinera narraverunt alii, Siculique sero omnea FGoll. Amico Panermi ipsum Dragum Aeraganta fuisse eontendundi Atque hi, a quid video, reete. Mamnorti enim Cluveriquo sententiae hoe reselliantur, quod duo fluvii, quos Acragantae IIypaamque fuisse dicunt, coniuncti in mars effunduntur. Iuvor adeo Ptole vinctum eastigat, quod Hypsam suo oro in mare exire dixeriti Sed si rea esse , ut illi volunt, non possem non mirari, id nequo a Polybio, neque ab alio quoquam eorum, qui Agrigentinorum fluviorum mentionem faciunt, esse eommemoratum. quorum silentio, praesertim cum Ptol. diaertia verbis contrariun eeat, iure colligitur, non uno ostio effundi. Ita si apparet, flumen Sancti, Iaaii non esse Acraganta, no illud quidem star opinor , quod Iuver Dragum Hypsam Acraganta Narum fuisso dicit. Namquo non video, qui factum sit, ut conditores urbis Eterent nomen a flumine remotiore potius, quam ab eo, qui ipsius urbis moenia lambit. Quae eum ita sint, spreta Polybi auctoritate, ut euius verba cormpta videantur, quidem non dubito, quin Acragas fuerit is, qui ab occidentali parto urbi moenia praeterfluit, quique nunc vocatur Drngo is

autem Hypsas, qui ab orientali later III millia passuum remotus odio aro appellatur. Rivulus autem medius inter utramquo, qui a Cluvero pro Hypsa habitus Esso videtur, quoniam tenuem Hypsam dieit, at tum di aro alvo di

San Biagio perinde appellari, num antiqui temporibus non exstiterit, an mentione dignus non vinus ait scriptoribus, dubium est Bartela III. p. 403 natum osse credit E fossa, quam eastris circumdederint Romani Agrigentum oppugnantes, quaque hibernis mensibus aqua defluxerit. Quam sententiam non improbat ephalid. p. 293.

Inter hae igitur flumina sita erat vetus Agrigentinorum urbs ita, ut maior quidem pars atquct potior esset inter Acragant et nuvium Sancti Iasii, pertinerent tamen muri usque ad Hypsam. Atquo ea magnifica sui reliquit documenta in longum etiam tempus duratura. Quamquam enim aliquotie diruta Est, ne templis quidem saevi hostes, praesertim Carthaginienses, Pepercerunt,

templi tamen saxo Exstractis non tam hostium flamma nocuit, quam saeculorum series ipsiusque terrae motus. Namque eum mons, in quo urbs ita est, constet o concharam marinarum arena conglutinutaram colluvione, factum est

id, quod Goethius observavit l, ut templa inde exstruet milla vi hostis, ipsa

13쪽

tempestatis iniuria collaberenturi odio oro linas spgetes vinetaque obduxe mn laetissima. Unum modo teniplum integram servatum est, quod Coneordiae fuisse dieitur ratione nulla idonea ). Quod uni in Divi Gregorii, piso Piolim Agrigentini, aedem eonversum sit, nulla prolapsa eoIumna integrun , A repto tamen tecto, ad nostra usque tempora xstat. Ex inscriptione ibi re perta ' Ollegerant, eas sumtibus il basianoruni exstruetum, bello videlieet superistomm. At inscriptionem Romanam nihi probaro de templo, quod conditum sit temporibus, quibus parvas Roma nonio Agrigenti vix notum fuerit, recte observavit tolbe g. III p. 60. Hostat otiani sepulerana, quod dieunt The ronis, tyranni Agrigentini, E coelo iactum, cum urbs oppugnabatur a Briba giniensibus ), Hoc num sit verum Theronis sepuleram, neene, dubitntur u re centioribus scriptoribus, et quia nuIIum suIminis vestigium relictum, et quod Ionicis columnis ornatum ait ' . a ipsa re resolli iur id quoque, quod nonnulli

Voluerunt, ess nionunientum in honorent Phalarido euiusdam equi exstmelum,

erant quidem Agrigenti plures quorum tumuli sed obstat vo id, quod Agrigentinis deiecta Phalaridis tyrannide monunientum perosissimi γranni mento

riam revocans servasso parum verisimilo os

Inter ingentes autem voteris urbis minas primum respicimus Olympii Jovis templum, maximum illud omnium Siciliensiunt, et nunquam licet perlaetum, Vel sic admiration dignissimum ). Longitudino CCCXL pedum oriectunt erret,

ad x vel CLX secundum alios latitudinem patebat, ad XX Ilitudinem,sundamento tamen excepto, elatum. In orientali porticuum parte Gigantom chia erat, caelatura et et gantia Oxcellens, in occidentali Troiae expugnatio tanta arte esticia, ut heroum unusquisque ad habitus sui larn am esset IaborR-tus. Quamquam igitur hoc templum erat ingentis neque magnitudinis, neque altitudinis, cum a plerisque nostris aedibus sacris superetur, erat tamen, quod

14쪽

veteruin scriptorum, qui de eo arraverunt, unaniam adnitrationem moveret, quodquo etiam nunc demonstret, nimio illos non fuisse Columna enii pariE-tibus insertae, qua parte exstabant, XX pedes habebant, canaliculi sive ulcia tantis undecim vel duodecim incisis, ni In singulos corpus humanum inserer se posset Intrinsectis XII pedes continobant. Integra aede eum stetisset A- quo ad annum MC P. Chr. n. anno MCCCC in extremas ruinas abiit Nunc insanarum molium eumulus, scis et amygdalia intersitia, ervat etiam antiquae magnitudinis meritoriam nomine palatii vivo templi Gigantum, fortasse quod Gigantum nummis olim coIumnis impositorum reliquiae circumiacent. Reliqua fere templa secundum australam urbis murii sita erant, videli tquo sortius cives pugnarent, pro Eorurn immortalium nria decertantea. Eadem do causa videri possent muris saxoquρ iis subiecto inserta esse sepulcra columbarium iustar, ut tibi fortiter pugnantes cecidissent, ibi ondit manerent, nisi iis, quae Barteis. III. p. 422 protulit, a Carthaginiensibus aliquamdiu urbe potitis, repetendam ess eorum originem demonstraretur. Intor haec igitur te npla, qua quominus Ionginquo conspicerentur, ipse murus prohibuit, Iovis aedem ad occidenter maxirno sitam, excepit fanum Herculis, in rupe non longe a foro situm, sanctum atque religiosum nunc vero penitus disiectum b. Praeter

hoc nihil traditum est de foro Agrigenti, id quod mirum videri potost nisi quod

saxa nonnulla quadrata indicare putantur illum locum, qui exiguus non potest non fuisse, quoniam Ianus ampus maior nusquam reperitur ' . In erculis templo et pulcherrimur simulacrum de ex oro orat, a Carthaginiensibus ablaturi post expugnatam rhem, restitutum a Scipione, quod quoininus Verres nocturno impetu tolleret, concursu universae civitatis prohibitus est, et clarissimum

Zeuxidis opus, quod Agrigentinis donasso dicitur,mercules insana dracones atrangulans, Alcmena matre coram pavent et Amphitryone V . Iam aequitur templum quod dicitur Concordiae, de quo antea monuimus, postque hoc aedes

15쪽

Iunonis Lucinae, citius pulcherrima adhue exstant itina ' , at intelleri Areli. p. 57 hoc quoquΘ nnio temere inditum ess contondit. Ea quoque insignis erat tabula Zeuxidis, quam uti sucturus osset, inspexisso dicitur virgines Agrigentinorum, ut quod in quaque laudatissimum esset, pictura redderet . Quae res ut per se est parum similis veri, siquidem cadit in artia rudem atque tir nem potius, quin in eum, qui ex perfecta quadant speei unimo coneepta simu lacrinis fingit, ita nullam fidem habet, quod adem narrantur es Crotoniatis').R stant praeterea ruina sanoritin Veneris, Vulcani, Proserpinao, Castoris tMBPollucis, Aesculapii denique, partim intra partim extra muros Agrigentinos iis.

Atquis in Aesculapii quidem tomplo, citius rudera admodum dubia inter epuDem pro moenibus ' monstrantur, signum Erat ApoIIinia pulcherrimum, cuius in

semine nomen Myronis erat inscriptiim, et ipsum Carthagine Agrigentinia

Scipione restitutum , ublatum ae Uer E. Sed supersunt alia etiam antiquorum Agrigentinorum opulentiae monumenia Carthaginiensibus a Gelone atque Thomn victis, unm captivom m gnus numem evenisset victoribus, praesertim Agrigentinia, utpota in quorum finibus plerique eorum , qui nodem migerant, essent intercepti Agrigentini eoruin ervitis usi sunt ad coinmunienda eloacas subterraneas, quibus quRBox urbo deducerentur, magnitudine insignes. Plerique nini anales, mpe X- eisi, tam Iei erant, ut vir permearo posset. Cui operi quum praefuisset Phaeaxquidarii magnainquo a se gratiani apud eius iniisset, laetum Est, ut in eius honorem canale subterranei nominarentur Phaeaces Quorum vestigia animadvertere ibi visi sunt a Stolberg. Et Bartala. ΙΙl. p. 4I2. Deinde aptivi isti ad fodiandum aeum extra urbem coacti sunt, ambitu Sept m attalomm, profunditate cubitorum XX. In quem eum et fluvios et sonte perduxissent, piscinam essecerunt et utilissimam et iucundissimam adspectu, cum Etiam Fgnorum aliarumque avium ingens multitudo aedem in ea quaererent Sed i phalid. p. 76 Stolberg. III p. 459 sqq.

16쪽

sterior tempora neglecta cuIn Diodori iam aetate limo expleta esset, hodie, ubi

Indo ab australi urbi muro usque ad mar porrigitur planitia. in qua ea. sira ei Carthaginiensium et Bomanorum 4 moenia oppugnantium posita erant,

quas rideo adhuc iampi momani servat nomen ' Ad Aeragantis fluvii ostium ἐμποριον Agrigentinorum orat ), quod Strabonis tempore incolia sesequens, nunc quoquo navibus mercatoriis statio est, etsi non admodum tuta. Circa litus ut

antiquarum porticuum sariorumque quRdratorum estigia Elicia tostatur FagoIlus I. I. L ita hodie quoque multae concamerationes subterraneae ex tructae sunt ad asservandum frumentura , cuius magna copia indo exportatur Tuto autem portu eum arerent Agrigentini, quoniam neque Aeragas neque Hypsas adeonstituenduin portum idonei erant, lasaibu IMInquam Tala enunt Porro in Agrigentinorum agro res nonnullas meInorabile inique mira suisse accepimusa antiquis scriptoribus Inter quas primum faciles Iocum obtinet bituminis quoddam genus, quod Siculum oleum per errorem nominaverunt, sontibus duo-hus in dextra Acragantia ripa innatans Brundinumque comis adhaeresesens. Quo et ad lucernarum lumina utebantur, Et ad curandos varios hominum pecorumquEmorbos Dein do lacus erant circa Agrigentum, marinae quae gustum quidem habentes, nee vero naturam num qui nat- nesciunt, non mergi dicuntur,as lignorum nata supernatara Ae memorari eos etiam ab Ariatotolo, sed

ubi sint, nescire a latetur GeII. I. VI. I. Etiam a Agrigentinus diversama reliquo sese naturam habet. Ignium enim patiens exallit in aqua; atque ea res etiam nunc dura Cetera salinarum metalla in vicinia Agrigenti eantium vico funguntur, quippe e quibus excidantur deoram hominumque simulacra. Ibi et

, Strabo I. p. 72. A. s. CluVer P. M. an StoIberg. III. 435. De his cellis penariis, quae Carricatori nominantur, earumque institutione dixit Barteis. II. P. 6 sqq. Dioscor. I. Ioo Plin. H. N. XXXV. e. 5I. Solin. e. II. Athen. II. P. 2. E. Aristot. Μet. II. 3. Iuver. p. 360. Hodie quoque morbis mederi existimatur teste Brydon. II. Ep. XIX. P. 18 Kephal. I. P. 284.

y Strabo. VI. P. 275. A. Plin. N. XXXI. I. Solin. Polyh. Ir Brydon. l. l. P. O. Augustin. de civ. dei XI. 5 et .

17쪽

ager est lingulta sere lustria limosas scaturigines praemisso fragore maximo evomena et fons, cuiua aqua marmoria instar lapideseit ' . Ager Agrigentinua quam late patuerit, incertuli est, quoniam et quae deo ro aeriptore tradidere, men unt, e fine non iidem emper ruanserant. Pertinuerunt ad Eum altem aliquamdiu duo astelIa ad Himeram flumen sita, Eenomna et Mialarium, ommunita a Phalarido tyranno, in quorum prior taurii late Phiaaridens positus nominiaque ausa fuisse dicitur. Utrumque ab Agathoelo, Syracusarurn Franno, ceupatui est' . In gro Agrige lino ita erat orro Heraclea, quae voeabatur Minoa, ad ostium Halyei, qua dieitur ut condita ago ab ipso inos τε Cretibua ultionem propter tua eaedem repetentibus, ut occuluita alieni nomen aceepisse, eum priua Maeam nuneuparetur ' . Vmum tamen docere videtur Herodot. V. 43 et si narrana Minoam Selinuntiomun Moniam suillae, occupatam vero a Spartanis, qui Dorieo due patria egressi erant ire Ol. 68. Attamen ne te quidem diu libertatem ervavit, ae iam ante GHonem, Syraeusarum i rannum, expugnatua Carthaginiensibua in eorum ditione remansit - . Agrigentinorum denique e stolium erat Motyum D, quamquam ubi situm fuerit, non Iiquere eontendit CI ver. p. 373. Operae tamen pretium videtur monere, non eonfundendum esse tyum, Agrigentinorum e tellum, eummotye, Dequentisaima Phoenicum civ

lato ad Pachynum promontorium ' , quia nominia linilitudine in erroram indu- ei a passu Eatmitsord .mist. r. II. p. 277. d. itastaedi. Sequitur, ut disputem nonnulla de moribus institutisque Agrigentinorum. Fuisse oram eivitatem et divitissimam Et monumentis publicis ornatissimam, una eat atque consentiena vetenim aeriplom sententia' Quaenquam enim ea,

18쪽

quae Diod de privaturitan domorum amplitudiris narravit, o studio patriam inis 'Iain elebrandi nata minis publicae tamen magnifieantiae alia muti doemnentastini servata. Templora in e multi udino ut splendore Agrigenim tinin Graee rum ivitatum Basisse, pparet ex iis, quae antea disputata sunt. Augebaturaniplitudo urbis etiam sepulcroriam magnificentia, quae non hominibus avium exstruebantur, ae etiam aquis, qui in certaminibu vieto reportament, et a Multa a nori puellisve in cavea nutritia, quae ad suam uaque ne u Em a divata eas Timaaua dieit IneredibiIem inguiomith ivium opulentiam fuisse, sunt una alandant. Antisthenes, cui Rhodo eognomen erat, filia nuptiaaadomana omnibus requenti ima tune rubia tribus lautum eonvivium inguliae in vicia apparavit Pompa vero nuptialia, quam sena etingenti eum omne quo et patriae urbis e vicinorem oppidorum equites omitabantur, nimi innumeri facibus praelatis dedueeretur, tota urba undiquo ignibus eluxit, lignoram struthua per omnes coa eodem ubique momento noeenala'. Idem, non alienum videtur Oeere, qua humanitate et aequitate fuerit erga ei a Nam cum agrum eonterminum, quem parare gestiebat mina, vendere nollet dominus, dixit eurandum esse, ut homo illo ditior fieret, tum maioria agri vpidum ultro venditumIn esse suum. Unus tamen omnium maxime divitiis floruit Gellias ' , qui eum Carthaginiense urbem expugnarent, Excedam ex urbe cum civibu nolona in templo Minerva in arce, quo eonfiageret, ineana sano ad eum omni,

bus donia divitiisquo ombussit Ia igitur pro insigni, quis erat, hospitalitat ad portas urbia aenos constituit, qui quoscunque hospite vidissent, ad hospis

19쪽

sum dimium aliam devoearenti Cutius exemplum eum alii Eliam eive sequerentur, laetum est, ut Agrigentino benignae hospitalitatis aude orento Empedocles philoso a appellaret anetos hospitum portu Praeterea de GaIlis aio aeriptum Meepimus, eum aliquando quingenti Getensium equite hiberentempestate Agrigentum divertissent ho omne hospitio liberali eum Excepisse aingulimus chlamydas tunicasque ax Meia depronita donavias In cessa eius vinaria erant moenia doli ex ipso saxo exeian, quorum unumquodque 2 tena amphoras cepi Idem, etsi humili exilique apacio fuisse traditur, ingenio, tamen Merrim Mat. Namque cuni legatu mitteretur a civibus ad Centuripi- nos ibique ad popuIlim prodissi, imporalia, ut risu oboriua Est, quoniam homi- .nem exspectatione invito in rictram eoas xorant. At illa vultu nihil mutato. non Imrum, inquit popidaribus enim a axem esse, ut ud illuatres eiu in pr- tantiasimo viso mitterent, ad humiis liti eiIIa uis aut nimilea. tiam ivibus auia munifieus pauperibu in anno in caritata subsidia praebebat, virginibus paupertate prefata dote erogi t edabat deniqua gratiarinia populi oculis apeetacula. Porro Exaenvium Agriganta-m, qui Olympiae vicerat I. I, rodeuntem in putriam maoquebantur uua is enta eandidis quia omnea

In univorihi in gloria s Indiscla mereaminibus reportandae atuduerunt quam maximo, ut Pindam Mida Agrigentino vietoriam Pythieam Pyth. 24 vel 25 tibia agam' teportatam gratulana iam ante Theronis styranni tenipora urbem dieat φιλαγλMν, καMἰ α ιυστῶν Muων δ Perimes ud hoe studiunt etiam id,

Diod. d. l. Muam audem servaveriant hodierni Agrigentini, cf. BIIdon. T. H. EP.

20쪽

quod Agligentini equorunt alendorunt inantissilii fueruiit. Omnino Sicilia intosoli natura rei equestri ritu to magis favebat, quam patria Graecia, ideoque militia equestris antiquitus erat honoratissima. Siculo autem inter equos principatui tributum esse AgrigEntinis propter pulchritudinem a pernicitatem, inte, ligitur ex eo, quod cum in Cappadocia grege equorum periissent, 'evonso

Delphio Apollinis equis admissariis Agrigento adduetis reparati unt Sed

fortasse stiam magis praestantiam eorum imagino in caelatim operibu probant,

Quae cum ita int, non miram ea luxuriam atqua mollitiem apud Agrigentinos fuisse maximam Et a rigea Dorieorum morum everitate prorsus eos de gener Ao. Puerorum anim diseiptiua erat delicatissima vestitumque moliasimum nurumque gestar et ex auro argentoquo trigile Ioeythoaque habero consueverunt, obumei Ihctia utentea in conviviis ). Quid quod tanto luxu Agrigentini intuebant, ut, uni urba a Carthaginiensibus obsideretur, publieo decreto sciscerent, ne quis omim, qui excubias gerent, tua quam ulcitram, tragulam, gausapa Ianeuin et duo cervicalia haberet ). Dissolutam porm luxuriam Drium ipso nomine domus quaedam notabat. Appellabatur enim triremis hae de causa ). Iuvenes in hac omissante eo proeesserant ebrietatis, ut navi vehi procollaque iactari veheInentissima rati, vaga omnia Et tragula in publicum quasi in mare elicerent navigium exoneraturi Poatridis etiam aucta ebrietato eum disciplina publicae rapiacti accederent, exeuaaverunt illi, quod ingruente tempestate coacti supervacua inera de navi dataeissent. Magistratum autem