Werböczius illustratus sive Decretum tripartitum juris consuetudinarii inclyti regni Hungariae

351쪽

PAR Tis II. TITu Lus. 27. 3 7 verum etiam Vidi, plerosque dono , & favore corruptos, Vix sedecim,aut Viginti ad maximum annoS agere, & de rebus circiter vigesimum quintum prius annum patratis , dc gestis, scitu, Fassionem, & attestationem, Constanter, tan

quam illis interfuissent, secisse. Et quia consipe ctui Judicunt Ordinariorum Regni, testes ipsarum inquisitionum personaliter adduci , dc prae sentari non solent; sed per Regios duntaxat, vel Palatinales , lac Capitulorum, & Conventuum homines, ad id tranSmittendOS, CXaminationes hujusmodi testium fieri consueverunt; ideo ipsi diligenter, & itati testium, & tempori gestarum rerum superintendere , Veramqu

super ea re relationem facere tenentur.

f. S. TERTIO , necessaria est Modalitas: Ut testis de modo patratae rei, super qua incerrogabitur, aper/e, manifesteque fateatur, utrum scitu, Vel auditu, rem ipsiam, aC causae merita noviet Aut forsitan ab ore illius, qui iacinus

de quo agitur ) perpetravit, ejusdem seriem accepit t Simplici enim auditui locus duri non solet, neque debet. Sed, proh dolor : plurimi hoc tempore , dum abundat iam iniquitas , is

nou refrixit modo, verum etiam extincta ta multorum Maritus 9 non eo, prout ipsis constat, ordine, vel modo, sed juxta nucum, Voluntatemque Actoris, aut in causiam attracti, per quem Pilicet vocati fuerint, maculata, coinqui. nataque conficientia, testimonia proierunt. Idque ita fieri, ego ipsis conspe i.

352쪽

3 8 PAR ris II. TITu Lus 27. g. 6. QuARTO, advertenda est testium Conditio : Utrum videlicet Nobilis, vel russicus testimonium veritati perhibeat ξ Nam rusticona attestatio demptis Officialibus Dominorum Praelatorum. & Baronum, ac aliorum Regni Nobilium , in persionis eorum, officia in Vicinit te tenentibus: Qui juxta antiquorum consiue ludinem , in hac parte pro personis Nobilibus reputantur) coutra persuam Nobilitarem nihil valet. Ab Nisi forsitan meritis causis ita exigentibus : per Judicem, ut Nobiles, & ignobiles

pariter examinenturi claro sermone fuerit descriptum , atque Commissum. Hoc tamen ra

ro , & non nisi partibus sic volentibus, ac con sentientibus , fieri, & admitti consuevit. g. 7. Rustici enim, & plebeae conditionis homineS tum doniS, tum terroribus longe iacilius , citiusque; quam Nobiles, a tramite Veri- tatis abstrahi possunt. - f. 8. Et alias inconVeniens, incongruum que Videtur, Nobi Iem , tanquam superiorem , vestimonio inserioris, scilicet rustici, siententia capitali plectendum judicari, vel aliter condemnari debere: Ρrout vetusta, & approbata Regni huju , super ea re, consuetudo, apud omnes fere judices, & Advocatos noea, ma nifestaque habetur. 9. Qui NTO, & ultimo, in celebrationa Communis Inquisitionis requiritur Paramenti

Depositioi IO.

Hodie tamen admittitur. Sed qualiter ; Vid. arti

353쪽

1o. Quae licet prima fronte a testibus exigenda sit, primumque locum etiam inter conditiones praedeclaratas sortiri debeat; quia tamen haec condicio Vulgata nimis, & manifesta

est, ac in literis quoque ad judicatoriis judicum , super ipsa Communi inquilitione conficiendis , expresie semper describitur; & alias qua ibee Communis Inquititio, Juramenti Depositiono terminatur prout clare inserius declarabitur bideo ultimo blam posui. ualiter sint examiuandi testes in Communi inquistione Z Et de saeua .eorum, qui Uo cati ad testis causim, Peuire recusiui.

NEcessarium itaque est, quemlibet testium ,

antequam fateatur, super eo Juramentum A) deponere: Quod ipse omni timore , odist , t favore, amore , typrininio litigantium remoto , ac postposito , veritatem non celabit, falsitatrata

nou justis obit, justitiam non false cubit: Sed

prout res illa , de qua examinabitur , sibi nota est, vel coustat juste declarabit. B f. I. Et ne quispiam ejuscemodi attesta. tione, dicendaque veritate, favore forsitan partis alteriuS allectuS, vel munere corruptuS, siVς

meis M Olim non prius ad testificandunt admittebantur, qu/m peccata ilia Sacramentali Absolutione eXpia verint. Colom. lib. I. cap. 29

354쪽

metu perculsus, aut odio interno tactus , se abi trahere , & occultare possit; tum Vigore Generalis Decreti nostri, tum vero Consuetu'dine antiqua, & longo tempore observari so lita dictante; Comes, aut Vice-Uomes Parochialis illius Coi tatus, ubi Communis ipsis inquisitio celebratur, S peragitur, per literas Judicis ordinarii ad judicatorias; vel etiam alias super ea re duntaxat praeceptorie emauuunas y requisitus, quoslibet Nobiles ejus lcm Cc mitatus, sub onere sedecim Marcarum gravis ponderis, quamlibet Marcam per quatuor μο-

reuos, vel quadringentos Denarios computan

do ; per eundem Comitem, vel Vice.Comitem super eos, qui admoniti, ac requisiti attesta-xioni hujusmodi interesse, inibique testimonium Veritati perhibere recusaverint, immeiate re irremissibiliter Ab exigendarum, ad ipsam ean dem attestationem , S Communem Inquisitio- lnem peragendam , convocandi, aggregandiquς lplenariam habee potestatis facultatem.

M Ae reseissis eunctis Iuridieis Remediis. Vid. a. 69.

Ι63 Niti. c. T. q. IT. & seq. Et haec, inpicta in rata medietate cedat Exponenti: in altera vem Ju' dici, ast cujus mandatum fateri quis noluit. eit. a. 49

363 . In Foro autem Eccletiastico , Testis fateri xζcusans , compellitur per Censuras Ecclesiasticas Ica Solar Compussoriar.

355쪽

PAR Tis II. TITu Lus 29. 3s 1 Quod duplici ratione solent Nomina Testium in Literis Relatoriis conscribi. TITULUS 29. ΝOmina autem, di cognomina Testium; de

quis eorum Viciuus , ac quis Commetamus, aut Comprouincialis fuerit; A in literis Capitularibus , Vel ConVentualibus , B) super celebratione ipsius Communis Inquisitionis RGIatoriis , semper sunt perscribenda. Et hoc,

duplici ex ratione. I. PRIMO, quoniam attestationes duorum, Vel trium Vicinorum, aC Commetandorum,

plusquam Viginti Nobilium comprovincialium

in Judicio valent, & ponderant: Qui longe

Verius, meliusque, quam NobileS comprovinciales , super meritis causis , ac gestae rei serie , propter propinquitatem possunt esse certiores. s. a. SECuΝDO, ut Testium nominibus, simul & attestationibus declaratis, litigantium quilibet, exceptiones pro sis necessariaS, aut de-perjurio, vel malu Testificatione, aut tu mi a , Vel aetate, contra eos, quoS Voluerit, & digno poterit, C iacere, S Opponere queat.

Q Nomen , Si Cognomen Testium in quavis Inquisi

tione; quis autem vicinus, CoinmetaneuS; aut C in provincialis iuerit; solum in Communi Inquisitio

ne necessario auri Otatur.

Ab Aut ubicunque emanandis, seu conficiendis: Alia8 Relatoriar non subsistent. Prax.l cὶ Etiam post Authenticationum , & reportatam quo que Communem Inquisitionem, si Prius non pserituat. Com. 1 l. bις,

356쪽

PARris ii. Tir ut ii, g. Ne praesertim perjurium, si quod Aet

ati satione A per quempiam prout jam crebro fieri solet commissum fuerit , impunituni praeter eat: Nam & juxta Sapientem ; Testis tuiquus mu erit impunitus , qui & contra DEu Μ graViter peccat , ejus Justitiam denegando , & proximum suum damnificat, iniquo Te stimonio ipsum decipiendo.

De lina Perjurorum , Aucarisorum, Ludas

oppellatorum.

T TNon justo DEI, & humano Judicio, quilibet

fidei agus, & perjufus quem noS COmmuni vocabulo Aucarium, b) hoc est, Ludas appellamus)aeriter est puniendus. s. 1. Amittit enim ubi de periurio fuerit convictus)universa, dc qua libetJura sua posses

sonaria , atque cuncta bona mobilia, ubilibet ni jacentia, & quocunque nomine nuncupata' ls. a. Imo proprietate bonorum suorurn privabitur, sic perpetuo carebis. g. 3. Et non solum his exhaereditabitur 3 sed etiam in persiona sua amita humanitatis honore tanta ignominia assicietur ; ut inter alios l

muni Inquisitione facta. Com. Sy . bic. B EX voce Hungariua Ohe, sive Eohe , qualitet An seres , in quibusdam Regni Partihus ad pabulum v6 cantur 7 Inde vulgariter Ludaues id est: Anserini dicti, ob garrulitatem, di lubricam fidein

357쪽

Christicolas, tanquam ab humanitate relegatus, atque segregatus, disparibus Vestibus indutus, zona canabea succinctas , disicalceatis pedibus,&nudato capite , semper incedere coga cur. . In judicio vero ipse contra neminem; adversuS autem eum quilibet agendi habebit auctoritatEm,

s. s. Et hoc intellige , resipectu Jurisdictio

nis Lacrae Coronae Regni, A) 6c contra Principem nostrum fieri. Nam adversiis Actorem , solummodo in Homagio , oc emenda capitis, sui, ducentos 'reu's iacie nee, pedurus, &fidefragus solet condemnari. 6. UBI siciendum, quod perjurium duobus modis committi intestigitur. PRIMo mo

do dicitur : Transgressi o liciti Puramenti ,

quando videlicet quispiam promittit aliquid al- teri fide mediante , se daturum, Vel hoc, & id facturum, B & deinde proritissionem hujusmodi

tran greditur. Et hoc casu, praemissa infamia ,& bonorum amissio, non siem per sequitur Nam per validam aegritudinem, ac viarum discrinitiis,& temporum disturbia, C) promittens ipse ste; penumero su per his excusatur : Nihilominus

358쪽

sue 4 PARTIS II. TITULus 3I. tamen promissum adimplere, & observare compellitur. A f. 7. SECUΝDO modo, periurium dicitur: Mendacium Puramento matum, tu fraudem, re periclitationem Purium cujuspium, malitiose commissum. Ez hoc modo, poena Aucuriorum praedeclarata, semper decernitur, atque

pronunciatur.

uod celebratio communis Inquisitionis binario numero B) fleri uou admittatur.

TITULUS 3I. ADvertendum est autem, quod, ubi semel

CommuniS Inquisitio per utramque partem celetbrata fuerit, turbatione notoria non intem Veniente i tunc secundario causa ipsa ad requisi-lltionem alicujuS Ρartis, ad eandem Communem Inquisitionem submitti non debet: Prout nonnulli, exquisitis diVersiis objectionibus, & coloribus fieri, & submitti debere saepe moliuntur. 1. De reliquis autem clausulis celebrationis , atque etiam turbationis, Conanunis ipsius Inquisiitionis; in Decretis Generalibus c manifestam, claramque habemuS desicriptionem.

cap. s. lib. a. S. Steph. Reg.

cessu. Quare penes novum, alia vice admitti pote' rit. Com. Sust.

359쪽

PAR Tis II. Ti Tutus 32. 8ss valiter post Communem Dquisitionem , dc etiam stri us, litigauribus Puramenta de

SCiendum ulterius , quod omnis communis Inquisitio, juramentali depositione termi

1. Si enim Actor intentum suum, atquGactionein, & acquiistionem suam, sussicienti testimonio, hoc e lis sex viciHorum, S totidem

eoin metu ortam , atque duodecim Nobilium comprovincialium atteitatione comprobaverit aut si tot praecisse Vicinos, S commetaneos habere non poturie, nihilominu S tamen, testimo nio comprovincialium hujusmodi desectum he- ne stupplebit , & si in causam attractus, in Com probctione siua defecerit, vel etiam modicum quid probaverit; tunc Actor, ad caput in cau

sam attracti, quinquagessimos Nobilibus , juxta scilicet Homagium suum, jurabit,

M Praesentena Titulum, de se stat confusium, accurate declarat Nitt. e. 6. q. Ι2.ae. l . & seqq. Hodie t naen, dispositio huj is legis itiagnam partem iiiiiii tata est, per ait. 20. 2'. & o. Am i 7st . 1itio jam a. 23. 16I3. modus deponendorum Juranientorum, hic praeseriptus limitatus est iis verbis: cauis tussit Iudex iu imp tione 'uromenti pro varietate Casuum a ut ira decernae ueram eurum ἰ ne aliquμPσrtium, majori Iuramenro, quom meritum eo Meerigiε, oueretur.

360쪽

; PAR Tis II. TITu Lus 32. g. 2. Si vero utraque Partium , actionem, ac responsionem suam, sussicienter Verrificaverit; tunc reo, Vel in Causiam attracto , juxta vigores literarum inquisitionalium , per Actorem tempore adjudicationis quo ad Communem hujusmodi Inquisitionem causa submissa fuerat ) productarum , S exbibitarum; Juramentum praulandum adjudicatur: Ita, quod si irini liter in inqui toriae luerunt productae , tune reus, quiusli regesimo : Si Vero bini, via gesimo quinto: si autem uuic in duntaxat uodecimo sie Nobilibus jurabit, & se ab actione ,

acquisitioneque ActoriS expurgabit. f. 3. UBI Vero attestatio , pro parte in causiam attracti, meliori modo, quam Actoris

facta, celebrataque fuerit; tamen etiam Actor aliquid probaVerit; tunc reuS secundum trium literarum Inquisitoriarum Vires, vigesima quinta; duarum Vero duodecima; uuicurum autem sexta Nobilium adhibita manu , sacramentum

praestabit.& sie ab impetitioneActoris eliberabit. . Si autem Actor in Attestatione sua per omnia defecerit, vel forsitan Communem ipsiam Inquisitionem neque celebra erit; tunc reus ille simpliciter ab impetitione Actoris ab

solvi debet.

f. s. Et e comersio, si in Causam attractus, Communem hujusmodi Inquisitionem celebrari lomiferit; aut forte celebrationem ejuS peregerit, sed pro sua parte nullum testimonium reportare poegrie; tunc sententia mox diffinitiva,