Arnoldi Ferroni Burdigalensis, ... De rebus gestis Gallorum libri 9. Ad historiam Pauli Aemilij additi. Perducta historia usque ad tempora Henrici 2. Francorum regis

561쪽

FRANCIs CVs I. UA L E. REX s tamen siunt multi reipublicae non inutiles. cum uias omnes quaerendae pecuniae aulici quaererent, factum est ut Rotho magi, Burdigalae,Tholofae,m pasiim in alijssenatibus noua Decuria patrum constitueretur, instar eorum

quae Lutetiae lιbellis praeesse dicuntur. at exhausto populo Burdigalae,emptores desiderati: quo factum uti eo loco

minus resfuccederet. σ plane nouarum illi rerum authores prosus restixissent eodem pacto nemo concumrisset ad nouis eorum designationes. Cum haec essent ita

eo tempore congluta, Caesar interea in Germania ad cο

uentus peragedos spinum profectus: ubi primum actum est uariis simulationibus di 'nucta oratione, de confirmadu his dogmatibus quae in cotrouersiam iampridem uertebantur. Deinde coepit auxilium in R egem Gallorum a Germanis petere. Quanquam carebat non minus uobis ipsis, quam mihi,quam toti Germaniae praesidiu peto, ad- verpus eum Regem, cui iampridem in mentem uenisset ideo regnum nobilisiimum sibi datum, ut eius potetia omnia repagula iuris.pacis, amicitiae, a finitatis perfngeret: ut uicinorum regum,principum ociorum, populorum prouincias uam praedam putaret. Vastatas iam siuas prouincius Germaniae proximus, qui uperesse nisi ut in Germaniam contendat In causasua periculum quod in omnes uertiturpropulsandum Ac ne uererentur delendi illius periculum esse,in tot laqueos iam irretitum Regem se tenere, quorum ex nudo unquam si expediret, nisi δε- leta Gallia aut ita attrita, deinceps uti libentisiime Germanora iugum ferre disceret. Germani proceressiuadere Caesari Primum ipsisiuas controuersias componerent: δε- inae si minus res succederet,arm is ipsi decerneret: ne mi siceretur Germani tanta controuersiae. Quod olim facti

tarant,

562쪽

FRANCIS CVS I. VALE. REX 17 77 tarunt, Regum stipendia sequerentur, idq; exfide. habere se quosdam aditus amicitiae ad Regem, quos cur molaret causum nullum siubesse. Nam π illum ita iampridem sibi recepisse, daturumse operam uti persuasionis hae controuersiae,cou lo patrum concilio,iudicarentur. Et aiunt, ni-

Γιl eo coetu Caesarem aequi relaturum fuisse, nisi literas o

stendisset a Rege ad se olim scriptas, quibus si ipsi inter se

conuenisset, eum admonebat, arma Germanorum neu

rereturi. ea se auxilia equitum ei ad Germanos debellandos misurum ut illi noua dogmata abiicere cogerentur. His literis permotos Germanos multi putarunt, ultro in Regem Caesarι in annum sequentem auxilia quΞta uellet decreuisse. Etsane Rex eum procellam quo pa Aio a se auerteret deliberabat. Itaque ad Caesaris conatus elide-dos miserat inum Ioanne Bellulum Cardinalem, Franeificum Olivarium praesidem Lutetiae, qui posteasium mus iuristraefectus designatus est, hcanu Malitu dioecetem Rothometensem ummo ingenio homines. Et coetu eo exclusi siunt, admoniti per literas, sibi redeuntes mox Uuleret ita quo uperfuit, literis publice scriptis Regem purgauere,in Caesarem belli occasionem uertentes. Narrabo hoc loco quae paulo antea eadem Deme inciderunt. Erat locus satis munitus cui Marrano nomen: unde facilis in Graeciam traie lus. ex eo cum Galli in Graeciam aut ad Sobmanum proficiscentes saepe intercepti essent, Rex eum locum occuparat. Maranum vero receptum ea a Gallis hoc pacto circa annum M. D. XLII. B ertradus Sacchias Udιnus familiaris ita erat ei qui Ferdina di Romanorum Regis nomine praeerat Marano loco muni- tifimo, nihil ut esset eorum familiaritate colunctius. is ex ea familiaritate istius mores existimis, occasionem qlia Arnol. Ferroni Lib. VIII.

563쪽

FRANC ISCUS I. VALE. REX IIreba qua in deditionem Regis reda cto M anuino , gratia ab eo iniret. Confert ea de reta legato Gallico apud Venetos,quem fulse tum Mon lucum uolunt. listimulat hominem ad patrandum facinus. praemia quae a R ege maneant, ostendit.accersirit Bertrandus in partem copiliorum

Turchetum Bersanύ. sciebat is opus esse Marano frumeto. Confingit Bertransissese onerarias duas naues frumeto onu fas eo uelle inferre, hortatur praefectus id faciat. parantur naves onustae 'mento in lyeciem, latitanti bis interea armatis. iam progres enunt aliquantulum,dsi quodam poenitere carpit conatus audacisii mi, nisi hi fuissent confirmati,c accesipram saIoane Guercio Istro.

Iam adpunt naues proximae . nunciat Bertrandus adesse frumentum. Dum intromittendo eo porta aperitur,prosiliat armati,Galliaes nomine acclamato, multis caelis,multis capti praefectos abducto, loco potiuntur. Sed qui eo

potiti erant, ob paucitatem hominum quotidianis excubiis obeundis attenuabatur. simul uicini Berarandipe diam insimulabant. Quin γ' Turchetus con*irationis particeps,cum Demetrio Graeco Baptissa salo Montano consilium ineunt de opprimendo Bertrando. Nico Iuus Torreus 'stra conatus est Gallis locum eripere.NaSin eo opem ferente π legato regio, uani eius here conatus. Interea dil e Marano egreditur Bertranduae, portu illa occlusa est a Turcheto eo nomine,quasi cum Caesarianis noua iniret consilia. feruntsiclopis eum impetitum

uitasse periculum fuga. Is Venetias ad regios profestus,

humanisiime exceptis est. Cum Torreus instaret Gallicis qui Marano praeerant, legatus regim egit cum Scipione Conssuntio, uti indusirii homines mitterentur expensis

regiis ad Maranum. Delecti sunt Silue Fer Ronigus σ

564쪽

FRANCIs CVs I. VALE. REX s7 27sPamphilus Curinultas. sed iactati maris tempestile cilessent,noua eis ineunda fuere consilia.Tandem indu*ria

legati Torrei conatus uani fuere,introductis militibus et

commeatu. Hilarius Sineus Valdeus excitis nomine

Gallico undique auxili s , uicina aliquot loca diripuere. Anteus dumstrenue quidem diligeter,sed animosiusquam cautius ex insid*s prosilies caede edidit Gallicoricsclopo ictus occubuit. Interea Venetorum aliquot mo- parones,quorum praefecti erant Bernardus Sagredusius, Philippus Bragadinus, m Thomas venierus, er Iulius Noten echius, CP comeatu . propugnaculis ut instrueretur Maranum effecere eoque Regis nomine Ra modus profectus est,m ad componendas discordias inter Bertrandum Turchetum. Accersitus est Turchetus a Regio legato,eiusq; hortatu alteri alter cociliatus est tam etsi uterque iustitaret haud immemorem ρ. amico conciliato haudquaquam per omnia fidendum. Rex possea

Maranum Petro Stroyio donauit. is id uendidit Venetis, Rege non ignorante, triginta millia nummi aureorum, qui ducatis nomine uulgo notiores Aunt: quinque millia pro machinis a Venetis traditu prodidere. Rex Ferdinandus in Caesaris gratiam aut ι am utilitate, terra maris eum locum oppugnare coepit. Mon lucus qui apud Venetos Regis nomine legatus erat,a venetis id impetrauit,ut eorum nauibuS,nauis, commeatu Absidium obsi is mitteret naues duae commeatu onustae in eum locum introductae . propugnaculum quodsibi hosses circa uicinam insulam constituerant. direptumsoluta obsidio. Caesariani media hyeme duce Gulielmo Fustebergo Are-Ionum Montem Ioannis diripuere. Luxembargu ita obsedere,ut periculum essetineui aut commeatus inopta Arnol. Ferroni Lib. IX.

565쪽

pRANCISCVs I. VALE. REX πGalli facerent deditionem. Longa uallius urbi praeerat. 9consanguinitate iunctus erat Pontieuriae. itaque celeriter contra iis copiis quibus praefuere Ioines Melphitanus princeps et Claudius Dampetrus eo concursum est. Co meatus affatim in urbem introductus. Fustembergus cusuorum copiis cedere coactus, pauci moratorum cum iam Fu fembergus in tutiora locase recepisset, necati. Natus circa haec tempora filius Henrico Delphino, cum Catha rina Medices eius uxor multo ante tempore nullas tib ros cupienti marito procre pet huic patres lustrici adsinti Rex ipse, Carolus Aureliorum Dux Cr Margareta regii liberi. Parte alia cu Daualis instructo exercitu nullis imbribus deterritus,media hyeme Su am abaci; loca occuparet, instaret iam Thurino, Rex etiam collens copiis quibus Franciscum Borbonium Anguia num praefecit, eo misit, qui Sabaudianos mox σ Caesarianos extortis his oppidulis quae receperant, adsua reuocauit. Etsane tem porum iniuria minus utriss licuit totis copiis pugnare. munitae utrinq; arces. Ac nihil quidem deliberatius fuit Caesari ineute vere,quam regnum Gallicum modis omnibus subuertere. Id quo maturius perficere Vultio ingetes e Germanis σ Italis adiunxit copias, uti primo quos die Thurino σ subaudia Gallos pelleret. in Lugdune-fem etiam praefecturam invasurus,si resfelicitersiucced ret. Ipse Caesar parte alia instructismo exercitu Cassia inuaderet: parte alia Henricus Britanniae Rex posi expugnata alia oppida sese Caesari coniungeret ambo coniuncti Lutetiam expilarent,regnums Gallicum partiretur. Tantis Caesaris conatibus quo obuiam iretur, constituerat Rex triplici instructo exercitu utrisique occurrere.

Nec tame id aulicis moderatoribus placuit,uel quod mi-

566쪽

κus in Fructa uiderent omnia ad tantas alendas copias:

uel quod satius ese putarunt, urbibus oppidi s munitis tantas hostium di h ahi copias. Cit tamen instaret Daua lus,circa Thurinum Borbonio Anguia non tim in butas copiis ei fuit occurrendum. Cr si altero eos iusto exercitu occursum itidem fuisset Anglis,minus forte eo peruenisset besti alea quo peruenit. sed cu illis numerosae essent copiae, reliquum fuit in urbium oppidorumque munitione Jem reponere. Illae quoque ingentes m in Tructiomae copiae, quae circa Iasionum ut Caesari occurreretur paratae , tardius omnino contra aesunt. In labatium sacer ille dies Pasicham, cum Anguianus Carignanti oppidum a Caesarianis munitum oppugnaret. At cum illi circa Carmagnoiam diuersaretur, certiorfactus est adesse Caesarianos cum Daualo. Erant in Caesaris exercitu ad decem odio peditum millia:ex his nouem millia Gemmanorum quos Caesar recentes Daudio miserat duo mirulia ueteranorum Histanorum septem Italorum milliarmisse duceti equites leuis armaturae. Atavianus fuas quoque mouere coepit copias, ut Caesarianis pugnandi potestatem facereserunt in eius exercitu quindecim peditum millia: equitum sed te i imorum CZ ueteranorum duo millia reliqua pars exercitus circa uicinas urbes di λέ-ta fuerat. I tali Gr H eluetii proceres pugnandum non esse putabant: Gallici contra. hiqmouebantur m rerum omnium inopia: oratione Regis,qui iussinuisi redιret in Galliam, futurum uti omnes pro hombus haberet. Deliberatum est an eo die feret hosti pugnandi copia. A δε-

nun in consilio Boutieris S,Teus, Paulus Ternuus, Dosunus , Mouein, Langelus , Satalus , Drosius , Biragus , Esca i , Dampetrus, Iam mus San Ioiulianus .statutum est Arnol. Ferroni Lib. I X.

567쪽

eo die bducendos tantum equites, uti experiretur ecquid animi hostes ad praelium asserrent Eduem equites Caesarianos offenderunt circa locum cur Saresostra nomen est. Iam instabunt praecursores reti qui ita utrinque congredi coeperunt, ut poeniteret Anguia num quod non omne robur exercitus eduxisset:sed hostes conssit uti locis in imis minus commode uidebat quales essent Gallicae copiae. ita eo die post uaria equitum certamina incrusta reditu e LIn siequentem diem parata omnia utrinque toti casiris, uelut ad certum certume. Primo diluculo instrusia acies Callica. Prima acies commissa Boutierio cum equitibus, Thermo cum ducetis equitibus leuis armaturae, Mauro Monaldo cu ducentis aliis equitibus, Ioanni Tvo attributi pedites Gallici. Ipse Angulanis mediae aciei prae-enu comitatus Galloto Ienotaco,quem Dacierium uocabant, Cruspolo inpuno Motreu isto equitibus ducentis lenis armaturae, Helvetiis ad quatuor hominum millia, una cum machinus te bellicis eximiae magnitudinis. Extrema acies commissa Claudio Dampetro re Carolo Drotio,adiunctis etiam Italis π Grueriens v. bibunt De- derati Gallo non longe a Geneuatibus cm Helvetiis,quos alii Venutris er Rhetis adpributi distantes nec hostes detrectauere certa me, maiore ordine progressi. Certare carpere utrinque equites uariis excursionibus, aequo certamine. sed dum emissae a Gallis machinae terrerent hones, iubet Dauulus Germanicas copio ex quibus robur exercitus constabat,in gallos progredi. illi H enue m data curantessummo impetu in Gallos in uel tisiunt,caesis equiser machinarum ductoribus .puluerem quos machinarium incendere. Itali Gruerien . ubi machinas uident

direptas fuga sibi consulere coa Ihsunt: ut iά de toto praelis exitu

568쪽

intuiti, primae aciei robur cum robore mediae aciei misce-tes, magno impetu in Germanos feruntur. Constabat Germanorum primae copiae ex hastatis:Gallicae etiam ex su- statis,iuncilissiclopeia's hi in Germanos proruentes tres eorum gradus prorupere oe' disii pauere. ita equites Gaulici a latere progre' magnam eorum stragem edidere semul Helvetii eo robore inuem sunt,perturbatus instit re, utpost unam aut alteram horam omnes dissiparentur. Anguianus incautius in hostes Hresus cedere coactusefL na ctus autem equites Caesarianos fuga sibi consulentes , m uicinum nemuF occupare parantes, celeriter in perturbatos inuectus, magna ex parte eos concidit.

Sunt qui putent Thermum, cum sie medium inter Hilanos cr I talos qui Caesarianis militabat, opposuisset, Italosique eo pacto pugna cohibuisset, multu momenti ad uictoriam attulisse. Hilanos a prima acie in extrema trasei se,cumst exi*marent Gallis occursuros. Anguidni crBoutierk eraliorum prudentia ita eis occasum,ut parata omnia inuenirent. Et sane coni peditum Gallicorum, qui maxime ele Aquitanis con fabat, uirtutem eo die magnopere cognita. Ex Gallicis equitibus multos caesis equis strenue peditum munere functos, inter quos numerantur

Boniuetii tres Iratres. horum maiorem natu θecimen for titudinis eximiae reliquosq; praebuisse costat. Sed G Ita Ios cr reliquos qui iam fugam captarat redintegrata pugna ad pugnam rediisse. Daua tufixo equitatu in loco palusiri, emissa machina una atque altera, inde eductum mox cum buorum uiribus in fuga apertum effusum. caesa hostium septem millia: capta duo millia. Desiderati quos Arnol. Fereoni Lib. IX. Nn

569쪽

FRANCISCUS I. VALE. REYmulti ex gallicis equitibus in his Molla Mo ealdus ex A

meniacorum nobilitate, Pasimus Desecratius, Chemantius Do nus: Gahotus Dacieram acriter uulneratus est. nacu

in peditatum ho*u satis leuiter armatus proruisset, qua parte leuiter armatus enut,circa axistes er poplites, hastis impetitus corruit, Erpost aliquot dies desideratus est. Adrianus quoque Lu inacus,quem Mottedantium uocabunt, intersaucios pro mortuo relictus pol Eea conualuit, sed ita ut resideresemper uis uulnerum. plusquam o tangeti equites Gallici desiderati: in quibus multι ex praetoria cohorte Angulani. v assius er Caesar Neapolitanis altius in montes uicinos fugientes non sequentibus Gautissuorum parte amissu cr a uicinis intercepta, Asta peris uenere. Thermus dum effusius quam decet vassium se

quitur ipse captus est. Anguianus ad Carignanum progressus opere munitissimum, totum locum exercita circu- uenit: cr quando parta uictoria interceperat ingentes commeatuae, quos Dauatus in eum inferre uoleba dat operam ne parte ulla commeatus inferatur. Praeerat Cari gnano PirruS Columna, quorum maiores Caesaris ditioni plurimum addiderant. is etsi consumpto omni commeatu,

tres tamen menses ea usus est abstinentia,ad extremu permultos dies ea Uin patientia infame talenunda, ut Anguianus multis diebus cp' laboribus consumptis anxius dubitarit omitteret ne oppugnatione,quando 'stra hactenus est et an expectaret donec hostes copulsis me deditionem facerent.per multos dies sume tolerata, cum etiam sta sinu locus morituris qui asseruarent, in Gallorum esset ueturus potestatem, deditiosa Ela si his legibus, uti abiret Pirrus Columna cum fuis: sed complicatis nexillus,

570쪽

RRANCISCvs I. VALE. REX I78 necti an a palparentur donec ipsi Padu pertransiissent:

nec ullas ex toto eo numero ante quinque messes in RSEarma ferret. addunt alii quaedam alia adiecta . ita Cara-gnanum in Gastorum uenitpotestatem: quem locum Da ualus uelutpropugnaculum munitisiimu Ibium in Callos maximis impensis munierat. Interea stroyius π Petilianus er Palavicinus, qui e Mirandula contra Alus turmas aliquot ad Anguianum ducebant, intercepti, a Vastio disiipati siunt. 4ed misiis ab Angulano mox rei militaris peritis hominibus,benigne curati Cr recreati in castra peruenitit. Addut alii cu Daualo congreses,cum modo uictorem se putarent Daualo intercepto, modo equitum paucitate uictos Daualu ipsium ad Mediolanensem principatum medum reuocatum. Quo factum est ut Anguianus Mosse urensis principatus oppida aliquot a ce que oppugnaret, reciperet. π nisi ueteranis ad Regem misiis ad Iasionum castita cogocantem impeditus fuisse tentaturus esset Mediolanum . Sedebat Anguianus castras locarat non longe a Carignano, eo loco quem incolae Porinum uocant. ubi tumultus ortus inter Helvetios cr Italos,quae fuit causa ut Italos una cu imo ad alia loca tutanda Anguianus remitteret: secum robore

exercitus ad Quiesium peruenit ubi obuiis re prodeu-tibus hostibus leuiter certatum, donec hi in urbe punt re uocati,ab oppidanis interea in Gallos multae emissae ma- machinae. unde Galli in uicinum fanam sierecipiunt. id ut expugnarent hostes urbe egresii sunt, Gallis iam dilapsis. Teus tamen cum Gallicis copiis expugnauit Sandanium, aegre idferente vastio. At Caesar colles hueplusiquam octoginta hominum millibus, partem copiarum misit ad Lu- Arnol. pereoni Lib. IX. Nn q