장음표시 사용
1쪽
TINO, DEDICAVIT GENEROSISSIMOvIRO D. s A C O B O D E L V X E MB o v R G COMITI LANNEO, ET DOM SA
2쪽
gnitione coniunctaria habent doctam & exquisitam orationem, hi sob libri ouos IV LIV SS CALIGER scripui, di quos nunc exhibemus . nominibus istis commendabiles esse debent. Nam si 'tersutuma rerum excellentium quas habent, dignitatem,elucescit peculiaris qui dam dicendi nitor, ut vix statueris quid magis sit admi it ne dignum
an res de argu mentum , an eiusdem praeclara & concinna tractatio. Ac quemadmodum ridicula est, & nimium, in Philosepho praesertim, pu denda ea curiositas quae in verbis affectatis, undique eonquirendis reconstruendis versatur: i in anis,inquam, illa Aoyomosta vel potius A ges ,re in qua sibi placent qui relicia rerum cognitione , toti verbis adhaerescunt ita certe importuna oc impudens eorum hominum morositas, qui quasiae scamodi esset bene sentire & bene loqui, consectatitur hori dum & spunosum loquendi genus: &superbe reiiciunt siquid commodius &feta licteus ab aliis fuerit dictum. sed sane illorum vesaniam iam pridem,Dei beneficio, nostrum hoc seculum agnoscit: se doctorum hominum labo 're& industria effectum est , ut non amplius de vera Philosophandi ra tione sit dubitandum. Verum nec huius loci nec nostri est instituti,in hoc sermone immorari hoc tantum volo,Leetor, in his libris quos modo edimus, illius quam dixi rei & verborum illustrissimum ex emplum apparere. Qiuod diuo, de uniuerso opere puto statuendum, ut doctorum quidem iudicio, & THEOPHRASTVS librorum i storum author,& SCALIGER interpres his dotibus ornati merito censeantur. Cuius rei non obscura est aut difficilis probatio. Misenim ne it THEOPHRASTUM&in sentiendo, & in loquendo no
mini suo hespondere ' In rerum quidem & naturae cogn(tione quascunque tandem partes respicias,omnino mirabilis est, uti librorum numerus qui a Laertio commemorantur, & illa maximsi scripta quae in haec usque nostra secula peruenerunt, satis superque indicant. Atqui si in omnibus
3쪽
CRISPINI EPISTOLA, scriptis admirandus est, omnino in his libris qui sunt de PLANTA RVM CAVSIS, ieipsum prorsus videtur superasse. Amplissimuri
enim est argumentum de Plantis, & iucunda Vtilisque earundem cogni tio, & hac de re alias quidem egit,sed certe non peraeque ut in his libit, Nam eo A. quiuis perspiciet, dummodo sit sensu praeditus:videbit quili bet esse plantas,admirabitur illarum pulchritudine, varietatem, fiuctum
cogno et nomina ised tenere illarum C, nempe principia & vera, causas, tantum praestat leui illi&externae per sensus cognitioni, 'uan tum mens &intellectus,eaque doctriina quae certis constat principiis, an recellit vagam & ineertam alicuius rei opinionem. Hic vero T H E O
PHRASTUS agit de causis plantarum, & iis quidem quantum pos ssunt esse, sempiternis & ἀμ - ι-e,illisque stabilitis deducit varia prim
cipum causarum effecta: explicat mirabiles Narinae ortus, incrementa, exitus, &quicquid denique varium in Plantis architetata est Natut quae altius & prolixius repetere omnitio esset ampo. . op. De Theo
phrasti vero stilo illiusque decoro & decenti ornatu, nihil est aliud pro
ferendum quam ex optimi iudicis sententia. quem enim Aristoteles ex Tyriamo Sio pilas oraugustissimo nomine, propter summam & sngula. rem dicendi facultatem,nuncupauit, quis non eloquentissimum existumaueriti Caeterum,quod maxime erat optandum, eloquentissimo viro,
doctissimus obtigit Interpres, SCALIGER ille nimirum Latine & proprie explicans quae Theophrastus Graeciae quondam tradiderat. noe quidem permulti conati sunt perficere, inter quos THEODORVS GAZA vir eruditissimus,&suae, id est Graecae Linguae petitissinius:
cuius sane laudandus est conatus, sed tamen haetenus ut agnoscamus il tum siue Graeci aut Latini sermonis non ita distincta cognitione, siue rei(quod verisimilius est ignoratione, infinitis propemodum in locis adebfuisse hallucinatum,ut Iulio Scaligero aeviosi & emendatore opus habu rit. Accedit interpretationis exquisita proprietas , concisi stili & cons positionis breuitate condita, cui nihil possis detrahere. Memineris ergo hic te gere non vulgare aliquem Interpretem, de Lexicis sapientem, aealiena scrupulose insectantem: sed S C A LIG E R V M, id est, priscum
illum & germanum sermonem, quem Varro cum Scaligero aut scaliger cum Vatrone locutus est.De nobis vero nihil est necesse ut pluribus agamus: hoc tamen vere possumus testari, nos in hoc opere emittendo,
quantum potuimus maximam habuisse huius argumenti, quod per se difficillimum est, rationem:vt praeclari isti ac minime vulgares commetarii ab omnibus emendate & plane legi possentdam vero hoc certe quibdem fatebor in hunc usque diem, mihi in aliis nimirum studiis semper propemodum venato, non licuisse, quantam optarem, in literis Philosoplucis operam adhibere: & libentius Iurisprudentiae nostrae operam daret
4쪽
AD LECto Ritare: sed quandoquidem Philosophiae cum aliarum literarum studii; reata conuenit:speroram adiuuante,aliquid item adiumenti ex hoc nostro
labore Philosophiae imposterum allatum iri: sicut & hi libri & alii iam nunc a nobis editi in aliquot ARISTOTELIS libros Coni
mentarii testantur. Interim, Lector, accipies hoc nostra Q i
dei is de pignus, 1 R C ONSTANTINO viro doctissimo prosectum:&Theophrasti cum scaligero
modo coniunctissim amicitia & societate frue- .ris. Vale,&nostris stu diis faue.
5쪽
IVLII CAESARI SA CALIGERI COMMENTA
rarii in libros De causis plantarum
RES esse particularis Philosephiae tradend rationdixi uvis in Commetariis, qvi nuper editi sunt IN Iest facie quibus aflectibus. Operosior alterat generationes: hoc est , quo quicque hi odo, aquando, quatenus fiat. Dissicillima nobilissi
inium tertia, conquirit causas substantiarum: um Latanis nomina, p ibrem, remium. Aliae paratur ad usum ediliciorum: gna, trabes,valuae. Memadmodum ad instrumenta caeduntur nonnullae, t ad capulos, manubria, ridicas. Sunt etia, quae propter carbones, aut cibs aliis anteferuntur. A forma vis ea manat, qua generantur vel totae, veles, vel tatus ipsi, quos s Ru C et v s appellamus: unde propter hominu vi , vel conseruetur sanitas, ut a cibis: vel reparetur, quod fit per medicame .laec fuit ratio prioris tractationis. In hisce vero qtiatiqua est & idem subie o,& eadem ratio:tamen rationis huius, modus alius est. In illis enim silui: erat, ac, quemadmodum dicebamus,in nuda planaq; narratione aestitii In his autem tum exactus in se, tum sese promouens ad causarum dis quices. Quarum duae sunt, ut Aristoteles vocare solet, ham hiam, M A T E R I A ret,ac s ORM A.Tertia set et, qui dicitur finis. A terra nanque habet Ro-
amenta solum. Hoc est plnaec ratio totius Contemplationis, quam Methodum appellant. Huius autem rationis modus omnibus artis constat partibus. Interdum enim (suo quicque loco declaratum est utitur comuni ac probabili ratiocinandi modo.Nonnun- suam etiam demonstratione,vel ex propositis,quam vocat olim,vel ex prim
6쪽
et si, ipsis, quae iam cognita sunt in libris uniuersalibus. Est etianii e ii addiceit authoritates, tum ex popularibus agricolarum opinionibus, tum ex sententiis eortam, qui hac in materia quid senserint, prodiderunt. Qujn re exemplo tum,& inductionum persuasionibus ambit fide legentium: veluti cum Ammidali castigat luxuriam, aut corrigit amaritudinem allius rationem transfert ad pthcepta vinearum: huius institutum conmunicat cum Maloru punicotu acuditate: adductus scilicet naturq comunis proportione,qua analogia dicimus.laetio modus est.O R D o vero hic.Cum ad usum hominis artes omnes eopatum okbo: fini: quam ob causam Socrates apud Xenophonte mathematicatu excursiam meitcunscribit ciuilibus utilitatibus: videtur haec philosophiae pars ad agricuItu iam principia statuere. Idcirco efficiente causam non attigit: propterea quod ea tota est in semine: cuius partem principalem, te forma est,autore facit g netationis Philosophus, in libris de Generatione animalium ,& in septimo Diauine philosophiae. In ea comuni disceptatione, si quid hie ea de re dubitati po test, nobis est acquiescendum. Dirigimus enim hac pleraq; omnia ad Philos
phi cognitionem:sed ita,ut haud contenenda pars ad Vsum agroru commed tur. Huius operae partes cum sint tres, in arvo,in arboru generibus,in pratoido
hoc postremo nihil separatim: propterea quod¶bilis esset ei' cultura de ad consitiones referri posset:de aliis duobus ita dicere instituit Theophrastini
ut quasi ad summa capita duo redegerit omnem contemplationem. Hisigitur partibus eruit praeceptiones ex naturae sinu. Ita explicat in arboribus fructus, quorum partim i , ,partim diximus axes Apua. Aruu habet frugum gen dira, quaeia distinximus in Historiis,per frumetacea, legumina,& tertiam eoru classem, quae referuntur ad Milii naturam, quibus etiam Sesamu atq; alia eiusmodi aratributa sunt. Nec ab iis absunt multum oleracea. eo nanq; solo distat, quod frugum semina modo:olerum etiam folia ipsa,& caules sunt vescedo. Arbores avitem partiebamur in vineas, oliveta,& ficeta seorsum . deinde in viridaria Haec ob mites arbores. Propter feras vero, in sylvam fructiferam, re cedua.Talis est summa totius instituti nostri. Quonia vero his omnibus naturae quaeda comu nes sunt: atque inter eas una potissimum, quie est generari, ut sint nunc geunerare, ut esse porro queat:de hoc primum, deque eius generibus, siue modis,
atque affectibus dicendum fuit. In secundo aute libro de sylvestribus: Haec de
arboribus: a quibus incipere oportuit tanquam a notioribus,tum ob magnitudine, tum ob diuturnitatem. Et vetustior esse videtur apud mortalisi animos arborum quam frugum cognitio . quod re diuinus Poeta, atq; ante hunc Varro, ac eo prioresThucydides,&Aristot.testatum reliquere.Itaq; posteaqua in teratio libro induxerit artis principia ad arbores coledas: in quarto explicabit ar tionu rationes. His ita constitutis, in quinto expedit multaru causas specletu:
quibus quaeque affectibus praeditae sint. Ac deinde alios, qui praeter comunes, aut iuprias formas naturales eueniantiquos morbos appellamus. Postremo his absolutis, aggreditur eruere causas earu qualitatum, quae maxim8 videtur in signes in plantis: odores dico,& saporeS. Haec sunt, quae de toto hoc opere,proposito,fine, docedi ratione,partibus,ordine dicenda mihi visa sunt. Ex quibus satis,pponi videtur nobis, quid sequi liceat,quid min' approbare. Ac mihi quide videntur illi prisci sapientes artiu, atq; scientiaru vel inuetores vel cultores
minus exacte quaeda tradere coacti.Sic enim coparatum est in natura omnium principioru,ut quonia semina cohibeat in se omnia futuri molis,c5fusa multa contineat. Quaobrem ut quicque venerat in mente, saepe importuna inuasi ne aliarii commentationu sedes occupauit. Quo factu est, ut non pauca videamus coaceruata, alia repetita, plurima inculcata, nec pauciora praepostera. Id quod cum in aliis obseruauimus autorib', quos honoris causa non nomino: tu
hi inlibris etiam licet animaduertere.Principio no recte videtur a mitibus a
7쪽
ore loco positas ah hoc tiro, quam Vam generatione, T quotidie videt in i uae invi*rsnobis occupare arud ipsa Fellammis artihus Sascuit ' Quis enimn5 videra ulos,& QNymo , c anemonas,oc lumas naturae cosilio dc os repetei positae operae,& augere taxuram Procrea,quae suis i nebimus locis sm i icolandit;multa repeti xi quaedata perplexe, xq; misere tractat,ut explicatio l5ge maiore pariat dubitatione,qua ipsa qu stro. Illud no potest ferri: cupi de morbis ent,quam de affectib' naturallibus. Na si morbus est constitutionis . praugtiorquaci neget, pri agnoscedas ips S qualitates,qua earu vitiationes mo hoc apyd medicu imprimis conderatur: In qualibet qgritudine, o quisque habituptius fuerit naturali.Hqc enim est primaria indicatio. At iste ultimolo.co docuit,quib'pricipiis sapores in platis odoresq; costarent: quoru cohuptim ne in ipsa substantia deprauata ia legebamus an praecedeti lisro. Sic igitur&contio diu & prudelius staxuisset. Plantaru causa atq; principius emini v quoddaestista Hus manifestu,aalii occultu. sunt enim certis locis pricipia caelestiaqu*dam, quibus clementoru mistiones animatur in platas:quales eq sunt,quq spo- te dicuntur prouenire. Aliae generantur ex plantarum partibus sejeptorqgiis hiis: t quae pullulat ab radice. Aliae ex platae parte separata: ut ex talea,paxillor Nonulit ex platae foetu,quod seme appellatur.Eius modi duo, aut enim idεgdineratur sp ecie,ut e glade robur aut iuportione,ut e brassicae semine rapsi. Simblis taleatu rationi est insitio. Quippe huic surculo matrix arbor est: sicut terra taleae, Avulsiones aute nihil mutat,aut addui naturq,praeter locu. Radix enimia aeduxit:vnde re viviradices appellamus:ars Vero tra fert. Horu igitur mod, sum maioria atq, potior pars cussit inseris plantis: ab his primu exordiri par est SecuWdo loco trafferenda opera in causas cicuxu plantaru. Et quia sunt arbor natum praestantiores,ab arboribus prius incipiendu. Hic vero explicaret in f,ris oti ὰλ ,--,scilicet quq sine aliarum opera cosistere nequeut: simul qu cnisi in alias proueniunt,ut viscu. Atque huic naturae adiungeret arte insitio 3
Tettio loco diceret de Virgultis, siue frWticibus, re quae ipse vocat, coronari Ac deinde de oleraceis. Earto de frugibus sunt enim oleribus ec posterior .
Tum sequeretur affectus naturales: scilicet odor, & sapore atque etia coloriqs tamen omissit ipse. At non praeteriit autor eoru libroru,qui Arist.attribuuntusi Et sane quaerendu fuerat, quare viriditas pene omnibus comunis. Cui de fici trucos veterascetes.Quaobre ligna viridia nulla: lutea nonulla: rubra aliqu*: Quae cavi a buxu nouella facit dilutiore viriditate, vetula fusciore:conrra in liis frondps per initia saturo virore:decliui aetate fui pallidiores .Qui fiat mi au tuno vitibus, rubis,malisis Orbis videamus folia viriditate cu rubore comutar pSunt respeciebus quibusda colores peculiares:vt bistortae: subtus enim folioruauperfim qaesia est. Cyelamino rubra. Atriplex tribus coloribus totide spe c= distinguit,sicut re beta, viridi,pallido, sanguineo.Sunt&alia generis eius des in floribus, in radicibus,in fructibus: quae omnia nobis fuerant hic excussa, a uiuam quicque causam, redusienda. Ac posthaec morborum, seu vitiorum con sideratisini postremus fuerat relictus locus.