장음표시 사용
201쪽
Gabrielis Falopii Mutinensis O
suirimum unius horaecu dimidia r nec unquam excedere debitis istud spatium. & in hoc etiam habenda est ratio metallipotentioris,vel debilioris in aqua existentis. similiter habenada est ratio catulitatis aquae: subiecti robusti,vel debilis,& si-U. a nillicidio milium . Hora autem opportuna est summo mane per hora oppρΠ abortu solis,& vesperi per duaShoras ante occasum. Nume-
μη rus vero dierum in stillicidio aquae calidistinis est duodecim,
O qu uuit , vel quindecim ad summum et nec plurιbus duabus vicibus in ., d. die est utendum stillicidio. in mediocribus autem aquis ascedinius usq; ad vigintiquatuor, vel ad triginta dies.& in debilioribus adhuc aquis us': ad triginta quinq; , uel ad quadra Uimu rati. - ginta aliquando. Dieta conuenit talis , qualis in balneo di. amri - - ximus. Symplomata consueuere instillicidio eadem accidere,quae in balneo: quorum omnium habuistis iam numeru.& medendi modum. Sed unum peculiare solet instillicidio curarebus. contingere: & est rheuma, idest catarrhus, seu distillatio,quet quandoq; descendit per nares, quandoq; per palatum; & ali quando labitur ad thoracem: aliquando ad uentriculum e &cum ad thoracem descendit,excitat interdum magnam tunτμs sim, interdum paruam . Si igitur videritis, quod magna fiat tussis; omittatur stillicidium: si vero mediocris;utatur semesin die tantum, & breuiori etiam temporis spatio, & aqua sit minus calida,detineatri; aeger cotinue saccarum candi in ore: brid& cum it dormitum assumat saccarum rosaccum. Post stilli-πς' - cidium autem gestet caput tectum quadraginta saltem dies. quo tempore nunquam abluat sibi caput, caueatq; a sole, a pluuia, a vento,ab actu uenereor & seruet ea omnia, quae dixi mus esse seruanda post aquarum thermalium potum, & balneum . Descendamus modo ad quartum usum aquarum medicatarum,qui erat pro lamentis.
bus: ac de Uu earundem aquarum in parandis eduliis, atque in diluendo uino. . . p. XIIII.
QVartus modus,quo diximus aqua ς thermales nobis iis
seruire,erat per fomcntum, quando ipsis madcfacimus spogias,uci panos, ta lauemus corpus:qui usus solet esse
202쪽
de therm. aquis,ati metallis, 6s
sequentissimus apud medicos Ueronenses in aquis illis Cal
derranis. in alijs autem locis, & balneis non viget huiusmodi usus:& videtur esse potiuS corollarium quoddam ad alios utedi modos: cum sit particularis quidam modus. possemus t aamen & nos hoc modo thermalibus aquis uti. Quintus modus utendi aquis medicatis est partialis, & parum ad propositum, & solum apud quosdam est in usu. modus autem est, quod coquunt carnes in aquis medicatis, quibus cu & alia etiam cibaria parant. sed non placet: quia parua admodum aquae facultas remanet in cibariis, ita ut vix pos sit alterare corpus. in hyprope tamen talis utendi modus cor frueret, si videlicet aqua esset falsa: tamen non est necessarius modus: quia domi possimus,ut libet, aquam salsam facere,& incoquere carnes , altaq; cibaria,absque quo egeamus aqua thermali falsa. ait Sextus modus erat'per lymphatione uini exhibendi aegrorqui etiam non est opportunus,nec quo ad uinum, nec quo ad
aquam : quia alterum ex altero corrumpitur. Praeterea no placet, quoniam si aqua,qua utimur in diluendo uino esset salsa, de retineretur diu in uentriculo commixta cibo; excitaret magnam sitim . Si uero esset frigida; impediret distributionem alimentit unde obstructiones nascerentur,& ex obstru et ionibus mille postmodum incommoda. Venio iam ad septi
- ST V FARVM,3 F OVEARVM E VSVS quot uplex sit: quidq; ante usum ipsarum, quid inter L li utendum , O quid post usum, sit olla - i
SEptimus usus erat stula. habemus enim in balneis locaq-dam uaporibus calidis plena: quae loca duum sunt gener u. alia magna, ut duo, tria,& quinque corpora possint in se recipere: & ista a recentioribus vocantur Rusae. alia sunt parua, in quae unum, uel duo tantum crura possitiat inseri i& ista loca appellantur cauernae,& foueae a recentioribus . Laconicorum autem, seu stula ruin usus est frequens. Primo ad euacuandum totum corpus per sudorem,qui magnus in ipsis prouocatur. Secundus usii. est ad calefaciendum, et siccandum
203쪽
d . Gabrielis Falopii Mutinensis I,
per eandem euacuationem. Tertius est ad emolliendas indurataS partes. ParteS aur,quae iuvamentu recipiunt a stu fis, est. primo cutis tota, & OmneS articuli,parteSq; extremae. conse- rupi etiam in is citra dico affectu,in podagrico , & in omnibus atlactibus articulorum. Similiter ad fugandam scabie ex toto corpore. Stusae cum sint relariae uaporibus elatis ab aquis medicatis,& medicamentum sint magnum; diligenter circa v sum ipsarum sunt ea omnia obseruanda, quae circa balneum, insulionemve diximus: ut habitus totius corporIS, laxuS, ae-Fugino. tra, tempus, quod debet este serenum;&similia. i Purgatio
ante ulum stuu requiritur magna: quia humores in stutis maxime eliqua ntur, di magis, quam ex usu stillici dij: & ideo maM J- Cr t η ior etiam purgatio debet praecedere,quam in stillicidio. Mo- pM mena Πμ tenipus utendi Rufis est, ut summo mane oriente solesurgat aeger,& necessario excernat alui seces: deinde ingrediatur liuiam toto corpore, excepto capite , si uidelicet opus sit stilia pro toto corpore: sicut esset, si quis laboraret hyprope leucophlegmatia, doloribus articulorum,& similibus astecti bus. Sudorem copiosum emanantem non curet, nec studeat ipsum sistere.Cum egressus fuerit e stula; ingrediatur lectum, inibiq; maneat per horam: deinde prandeat. Sed si pars tantum esset affecta: inserat illam solam in soli eam: & pars superior,quae non inseritur in foveam, tegatur optime. cum inibi pars astecta manserit, quantum opus est;extrahatur,sicceturq;,& inungatur aliquo oleo, quod eiusdem sit facultatis cum uapore illius foueae:& interim dum aeger habet parte, uerbigratia, crus, insertam in foveam, moueat ipsam continue. poterit autem eam aliquantulum, dum est in fovea, mouere: quia rigor chordaru cedit dum pars tota a vapore incalescir. viatur stu fis, & foveis matutina,& vespertina horat uel mane stusa,vesperi autem luto, aut balneo: aut e diuerso, mane bal neo, vesperi autem luto,uel stula: nam potest ad libitum permutare. Stuta debet semper esse calida,nunc vero magis, nuc minus, ratione habita tempestatis anni,habitus corporis, artatis, morbi, & aliorum, quae supra enarrauimus in capite de potu ac de bal o. Vtatur stu fis uel foveis bis in die, uel permutet,ut dixi: nu quam autem utatur plus duabus uicibus in die. Numerus vero dieru est quindecim, aut uiginti ad summum. Victus ratio conuenit talis, qualis in balneo diximus.
204쪽
na sit plenior prandio.Symplomata eadem, quae in balneo
solent accidere, & aliqua etiam illorum sunt, quae in usu so ue uel stulat non accidunt. Post usum fouear, & stusarum, fugiat venerem, pluviam, & cstera, quae superius diximus, dum de dicta balnei,&potus aquarum ageremus: tueatur partem aflectam a sole,& a uento. Sequitur modo ultimus vlus: quo explicato, incipiemus loqui de balneis particularibus. dic.
LVTVS THERMALIS QV OT, ET QUOS , . usus nobis praestem et quid ante ipsius usum, inter uten. . dum, cypost ustum set obseruandum.
'Ltimus usus erat lutus: qui non solu est in usu apud nos,
sed fuit etiam apud antiquos Plinio teste. Luti autem facultas est,ut emolliat partes induratas: cuius luti ra- B.dneum, Loeione Balneum Diui Bartholomei in hoc agro est celebratum in toto sere orbe. Similiter & Balneum de Aquis. Alter usus luti est ad resolutionem, &discussionem eoru quae iam emollita lunt, atque eliquata .mTertius est siccatio,& roboratio neruosarum partium. Quartus est roboratio, & calefactio partium refrigeratarum. Partes, quae a luto accipiunt iuu mentum post uni esse omnes: tamen communis, & praecipuus luti usus'est circa partes neruosas,& articulos: nam his dumtaxat partibus solemus ut plurimum lutum applicare: quandoque etiam capiti, & thoraci . Materia luti cuiusq; est, uel Lμ argillosa,vel coenosa,ita quod quilibet lutus est, uel argilla, uel fimus, uel secositas, ac sporcities quaedam, ut ita dicam. An - 'tequam quis utatur luto; obseruandus cst locus aptus, lutus conueniens, aegritudo,ctas, tempestas anni, facienda purga- filo,&caetera, qui toties iam diximus esse obseruanda. Modus autem,quo coeno, luto,e utimur, est duplex.Vnus quidem 'V. est quod applicamus lutum parti assectar, & eam soli exponi- ptimi motu.mus: prius tamen quam applicemus lutum,emollimus ipsum aqua eiusdem balnei,ex quo tutus extrahitur. Primo itaque accipimus lutum, mandam usq; aegro, ut submergat partem affectam in aqua balnei, inibiq; eam detineat, donec calefiat: deinde ea extrahat, lutoq; obliniat, tegatq;, & postea soli exponat et exponat inquam solam illa partem soli: reliquae uero. I a corporis
205쪽
Gabrielis Falopii Mutinensis dii
corporis partes omnes,&corpus ipse in totu, sint sub umbraralioqui maxime inflammaretur corpus, accendereturq; febris pars autem luto tecta teneatur sub sole, donec lutus fue rit exiccatus, ita ut per se concidat: & cum siccatus ita fuerit ; auferatur abluaturq; pars illa aqua illius balnei calida, & aterum luto obliniatur, tegatur, & exponatur soli,& reliqua agantur, quae prima uice sunt acta. sic etiam tertia uice est fa' ciendum, ita ut bis, vel ter, tam mane,quam uesperi, pars affecta tegatur luto, di lutus siccetur ad solam, mox remoueaturr& peracta illinitione luti cuiusq; ultimae uicis tam scilicet uespertinae, quam matutinae, inungatur pars oleo aliquo eiusde
facultatis, cuius est & lutus ille. Et in hoc loco notate errore eorum, qui de balneis scripsere, dum dicunt, quod etiam a prandio pars est luto oblinienda: quod nullo in Od Oelt facie-dum,nisi peracta prima concoctione . Omnis aute dutus de- bet esse calidus c calidus dico. caliditate acquisita in proprio' Assio modus. balneo: aliter uel parum uel nihil prodesset. Alter modus,
quo luto utimur; est. mandamus, ut aeger habeat alveolum,
quod sub ij ciatur assecis parti, & madefaciat optime partemastectam aqua illa balnei,mox ponat lutum supra partem, sed primo paucam qualitatem,ut pars assuescat caliditati alli: de' cinde magis, ac magis augenda est luti quantitas supra partu
affectam,donec factus fuerit, magnus luti cumulus e quem lutum seruet supra partem donec refrigeretur,& tunc abijciatur ille,&nouus superaddatur.&sic ter, uel quater faciat ae--Y ger,& ultima uice abluat partem aqua ij lae mox siccet, inungatq; oleo aliquo , S pannis obuoluat, exerceatq; ipsam podis ea, si potest: N hoc faciat bis in die, mane,& uesperi. Lutus
debet esse calidus, sed nunc na agis, nunc minus, pro rationem Orbi, temporis anni,aetatis, habitus, & reliquorum supradictorum. Numerus dierum, quibus consuetum est uti luto, est Nin ra Q. , quatuordecim, uel quindecim dierum.Spatium autem tem J-ρ- poris pro singula vice, scilicet tam uespertina, quam matuti na, est unius horae cuin dimidia,vel duarum ad suminum horarum: quas duas horas qui excedunt, solet incidere in febres acutas. Sed habeatis ad memoria regulam Antylli supra traditam, qua uonsolam in potu, in balneo, in stu sis, in foveis, Scluto uti debetis, sed etiam in omnibus alijs modis, quibus v-timur medicatis aquis, si qui sunt alij. regula autem est, quod et primis
206쪽
de therm. aquis,atq; metallis Tract. 67
primis diebus incipiendum est a minori spatio, & sensim est
augendum,quousque deuenerimus ad medios dies, a quibus postea est retrocedendum,ta sensim diminuendum spatium, donec reuersi fuerimus ad primum spatium ruisi prima die aeger utatur luto hora Integra, ultima etiam die una hora viatur. Symplomata eadem solent accidere, quae in balneo :& sinit --.curatio etiam est eadem . Post usum luti caueat saltem per obf ru dapsquadraginta dies ab eisdem, quae dicta sunt supra cap.de bal - .neo, & de potu aquarum. Inungat partem oleo aliquo,eamq:
continuo exerceat, moderate tamen. Et haec circa uniuersalem de thermalibus aquis sermonem habui uobis dicenda. Ia uno usu perest , ut ad explicationem particularium balneorum deinscendamus,& primo illorum,quae in agro hoc Patauino habetur : N inter ista de Aponitano prius, post modum ti de reliquis pertractabo. DE BAL EO AP O T A et O.
MEdia in ualle, quae quinto lapide ab urbe hac distat,
est locus quidam Ardinii graece dictus, ubi collis quida lapidosus est,& quasi crudo pumice constans: in Q perficie enim pumicosus totus est, & foraminibus undiq; refertus, per quae solamina scatet aqua tanquam per fistulas feruentissima, Sper saxa fluens, seq: in lacunam colligenS bal . . .. neum constituit, Aponitanum nominatum: cuius aquae por tio a lacuna illa exiens fluit per canales ligneos, & rotas in Q - landinas voluit. ex altCr o latere emittit riuulos, qui deuenientes ad particulares quasdam domos solia plurima constituit. ex altera etiam parte defluens aqua illa seruentistima, efficit stillicidia,quaedam altiora quaedam minus altar nec non segrotorum balneum appellatum. Vallis autem ea ex uno latere septenti ionem verius cingitur montibus: ex altero uero , quo urbem hanc respicit, planitie magna circundatur. Fuit A ---α autem locus ille a re νον graece dictus, celebris admodum apud PMπι- antiquo S, ita ut putarent quoddam diuinum inibi insidere, &sortes accipi, atque responsa, ut videre est apud Suetonium α. . in uita Tiberia: nam dicit Tiberium Roma Aponum lienisse, ivt oraculum Ccryonis, quod inibi putabatur tunc temporis exoli Leur tal I 3 esse, clim,
207쪽
esse, co niteret: N accepto respon is, uti pro i iceret talos au -- reos in sontem illum , proiecit statim, qui cadentes ad landiti ostenderunt maiorem numerum talorum, quam proiecit suissent.quod optime fuit consultationis indicium,ait diuetonius: refertq; aureos illos usq; ad sua tempora in sonte illo aquae feruentistinas apparuiste: nunc autem nihil apparet, forte quia a furibus fuere extracti. Constat itaque Aponensem illum locu fuisse celebratum apud veteres, tum propter oraculum Ceryonis, tum etiam, quia sortes aqua illa redderet. Accedit his,
quod antiqui illius loci incolae habebant illum fontem pro arbitro suarum litium: nam si forte pecus aliquod fuisset usurpatum ab aliquo prster rationem,& ius; adducebant illud ad fontem,& madefaciebant aqua illa r & si uidistent, quod depilata, excoriataq; fuisse t ouis, iudicabant ipsam non esse illius, a quo occupabatur, sed alterius: contra autem, si nihil fuisset pas sa. Praeterea non deerant rustici quidam, qui ex eo colle praedicerent res inagn i momenti. nam legitur apud Lucanum In 7. Pharsal. quendam praenuntiasse futurum bellu inter C larem,& Pompeium . quod his versibs declarat. Euganeo σι uera des memorantibus) augur Colle sitaras, Aponus terris ubi fumifer exit,
tq; Antenorei di pergitur unda Tmaru, Venit summa dies, geritur res maxima, dixit, let C Impia concurrunt Pompei, o Calaris arma. lRursus fuit celebris fons ille, eo quod in aqua illa seruem tissima vivant planis, quod a Plinio habetur pro miraculo, ut prope habendum est: et nunc etiam aluntur ipsa platae, ut ego vidi: nam extraxi aliquando plantas ex illis rivulis viretes, ac pingues cum floribus,& seminibus,ex quo colligere possumus aquam illam facere non ad corruptionem, sed ad nutri/tionem plantarum , atq; ad sanitatem humani corporis. Q getia fons,& locus Aponit anus fuerit celebris apud antiquos apparet ex Claud iano,qui elegantissime descripsit collem, &sontem illum sic dicens.
Alio colle minor, parvis erectior aruis Conspicuo clivus molliter orbe tumet. Ardentis facundus aqua quacunq; cauernas Perforat, ostensus truditur igne latex.
Spirat putre solum, conclusaq; subter, obelo
208쪽
de therm. aquis, atq; metallis, Tract. 63
e t Tamicae rimosas perforat unda vias . . la Caeterum maiorem auctoritatem adluxit balneo isti Theodoricus Rex Ostrogothorum, ut videre est apud Cassiodotii in epistola ipsius Regis, quam scripsit Aloysio Architecto, ut
susciperet quandam pecuniam, & curaret restaura da ea, quae deuastata essent apud balneum Aponitanum; in qua etiam ae- α pistola Rex ille exponit etymon vocis istius αποπι, aitq; eo Ρ-η A, Domine balneum illudfuille vocatum, quod dolores, & ata rctus corporis mitiget. Celebre quoque fuit balneu nutatione
urbis huius, & sui agri, quoniam maxima,ut ait Strabo in Qui relu ito Geographicon, fuit urbis huius celebritas, & amplitudo, ta-O ita ut in ipsa conscribi possent centum, & uiginti millia mili- ἐρ- tum: & subiungit in hac urbe extitisse quingenta capita ex ordine equestri. quod certe mirum est: nam paulo plures Equites erant in Urbe Roma. Talis quoq; fuit Vrbs naec, ut ex se potuerit gignere Urbem alteram, quae in toto sere Orbe principatum nune obtinet. Cum itaq; Aponitana balnea fuerint apud antiquos celebrata, sintq; adhuc no parum; aequum mihi visum est priori loco de ipsis verba facerer praecipue cu nucsint celebratissima propter hunc florent issimum Gymnasiu. Plures itaq; de Aponitanis balneis meminere, sed omnes imitati sunt tres priores illos auctores, qui de ipsis scripsere. fuerunt autem Bartholomeus Montagnana, Savona rota, & Ioannes de Dondis, qui fere omnes Patauini fuere: & ideo omnes alijsunt ipsos insecuti, tamq illos:qui poterant optime cognouisse balnea ista. Vnde accidit, ut cum tres illi viri errarint in
multis rebus; caeteri etiam omnes in errorem inciderint.Tria igitur circa hoc balneum erunt inquirenda. Primo male ria illius, scilicet quodnam contineat metallum . Secundo,
quodnam metallum, si plura habeat obtineat principatum,ac dominium. Tertio, quae sit balnei facultas. & quibus morbis resistat. Quo ad primum Montagnana dicit, quod in balneo Aponitano continetur maxima quantitas sulphuris,pauca vero calcis : ita quod secundum ipsum Aponensis aquaerita praedominio sulphurea, & tota ipsius facultas ex sulphure dependebit. Sed Satronarola insurgit contra ipsum,& validis rationibus ostendit balneum Aponitanum non esse a prae- dominio sulphureum.quas rationes licet ego probem, tamen
ne longior sim, vosq; fastidiam; eas omitta, & eo quidem li-2. I 4 bentius,
209쪽
ra Gabrielis Falopii Mistinens ς b
bent ius,quia uos ipsi poteritis illas uidere,& legere,cum Savonarolae Tractatum de balneis habeatis impressum.Sationa rota autem postquam confutauit opinionem Montagnanae, de non sine me hercle ratione, quoniain Montagnana in hoc, quod dicit de hoc balneo, uidetur mihi, quod fuerit somnolentus, ne is dicam stultus: ponit suam thiateriam dicens. Quibus relinquari tur salsa, & nitrosis,ut sapor eius inanifesta εοῦ aluminosa ma gis, ut in rivuliS compreheditur: cinerea, ex adustione & a sulis phure, ut caeterae, non absoluta. Ex quibus uerbis colligo sente, . tiam huius uiri fuisse, quod in balneo Aponeri si esset sal, & nitrum. Secundo alumen, & ipsum praedominari. Tertio calcQuarto aliquid sulphuris. quod sal in sit; probat: quoniam percipitur gustu. quod alumen; dicit patere ex materia, quae colligitur in canalibus illis ta ligneis, quam lapideis, in quidus reperitur concretus quidam tofus, et quidem copiosius, quem Savonarola putat elle alumen. quod iniit, &calx; probat ex adustione, quae est in profundo balnei: nam loca illa, pquae aqua transit,aduruntnr. quod ultimo adiit & aliquid suishuris; probat: quoniam inquit omnes thermas habere aliquid sulphuris, quia incalescunt a sulphure, per quod transeunt. unde uixta Savonarolae sententiam ex quadruplici materia constituitur aqua Aponitana, sed alumen obtinet prae dominium. secundum locum tenet sal. tertium calx . & ultimum sulphur. Ioannes autem de Dondis loquens de iis , quae admixta sunt huic aqus Aponitanae, nititur probare,quod nihil sulphuris in ea aqua contineatur. Se primo supponit nullas aquas incalescere ratione sulphuris. fuit enim ipse in ea opinione, ut crediderit aquas thermales incalescere a calore caelesti excitante igne in locis subterraneis, &ob id destruit rationem Savonarolae,qui dicebat omnes aquas calefieri a sulphure. Secundo dicit Ioannes.Si aquae illae Aponenses haberent aliquid sulphuris,icia sulphur sit oleagineumi, & pingue, sulphuris semper aliquid supernataret aquae,& pars etiam lupernatans exureretur. Tertio probat:quia excosectione sa-
.lis ex illis aquis apparet sulphuris nihil inesse, nec vestigium quidem ullum. Quarto ad odorem, & saporem illum sulphuris, qui percipitur ad balneum Aponitanum , & in aqua ipsa , dum gustatur. Dicit odorem,& saporem illum, non
210쪽
de therm. aquis, atq; metallis Tract. 69
ex quibus aqua contrahit & odorem, &isaporem illum.
nam cum aquae calefiant sub tellure ab igne concluso, generantur multae fuligines: quae sunt in causa, ut Aponensis aqua redoleat , sapiarque sulphur . Tandem conclu.dens Dondus ipse,ponit,&explicat suam opinionem dicens, in Aponitano balneo esse sal, & gypsum: nam materiam illam tofaceam, quam Satronarola putabat esse alumen, ipse vult et se
gypsum: N illud salsum, quod concrescit, dicit esse sal: dicit tamen,quod maior quantitas salis,quam gypsi inest. unde apparet Ioannem distentare a Montagnana, & a Savona rota, cum
velit in Aponitano praedominari sal : de motus est hac ratione. quia eius pater fuit uir ingeniosus,& optimus philosophus, ita ut inter caetera excogitarat rationem conficiendi salis ex aqua illa Aponensi, & talem excogitauit, ut potuet it taxam salis copiam facere, ut fuerit satis pro tota sua familia,S potuerit etiam dono amicis dare. sal autem, quod coficiebat ex ea aqua,erat magis sapidum. & acrius, quam sal mari num,uel fostile quodlibet. Modus autem seu ratio,qua ipsum Modus confoeconficiebat, est. In lacuna ampla aquae Aponitanae locabat uasa ex silice excavata ad profunditate quatuor digitor u , quae. rvasa', prsterquam quod erant excavata ad eam, qua dixi altitudinem, erant etiam quadrata. uasa igitur haec collocabat in lacuna, ita ut aqua non posset in ipsa ingredi, sed superstarent aquae, quantum est spatium duorum digitorum. postea habebat plures ollas testaceas, quas explebat aqua illa: mox eas collocabat in quadratis illis vasis, imbique relinquebat. quo fiebat, ut aqua in ollis contenta agitaretur a calore, & ebulliret, & sensim,ac sensim evaporaret: & tandiu permittC-bat philosophus ille, ut bulliret, quandiu appareret splendor quidam in aqua, & tunc effundebat aquam illam ollarum in excavata illa suas lapidea, in quibus concrescebat sal candidissimum: in summa scilicet vasorum illorum superficiei: in ima autem materia gypsea ab ipso vocata. Hic fuit modus , quo vir ille conficiebat tale ex quo filius ipsius Ioannes iudicauit in Aponitano balneo contineri duntaxat sal, &gypsum: . t
quod autem materia illa subsidens in quadratis , lapideisque ualis, esset gypsum; probat Ioannes. quia, inquit, est materia alba, & astringens, quale gypsum est. & quia longe maior copia salis, quam illius materiae albae astringentis extrahebatur.