Singulari bonarum artium, ac litterarum amatori, per illustri ... D. D. Josepho Moñino Comiti de Floridablanca

11쪽

LXXXV. LXXXVI.

scientiam nos habere latebimur: de reliquis ab axiomatibus non dependent: bus necessario, tam tummodo opinionem.

DE METHODO STUDENDI, ET DISPUTANDI MULTA SI

velis in palestra. LXXXIV. Ad YLiquae extant veritates solo rationis lumine Certis- Simae, atque evidentissimae adeoque a Philosophia exterminandus est rigorosus scepticismus.

DE METAPHISICA. Etaphisica sapientia, vel sciens a est, quae de elate ge

neratim, et substantiis spiritualibus lumine naturali notis pertractat ex priore capite Ontologia dicitur, ex altero Pneu malologia: haec posterior pars, Cum de Deo agit Theologia naturalis, cum autem de anima Psicologia nuncupatur.

NS vox simplex est, ac primigenia, quae per aliaS voces vix diffiniri potest, idem valet ac quod est. LXXXVII. Entis proprietatum, essentiae item, existentiae, SubSisten tiae, causarumque notiones libenter dabimus. LXXXVIII. Generalia quaedam cognitionis principia suppeditaton tologia. Primum, in quod caetera quaecumque resolvuntur est prin cipium dictum contradictionis: nempe imposibile est idem simul esse, et

non esse.

LXXXIX. Huic, cum Leybnitio adjungimus, aliud pro rerum Confin gentium existentiam comprobandam: nempe nihil est sine ratione suificienti cur potius sit quam non sit. XC. Adest nobis veritatis criterium, nota scilicet seu Caracter, cu jus ope vera a falsis, certa a dubiis internoscimus. XCI. Criterium veritatis in evidentia situm est. Evidentia autem pro diversa Cognoscendae veritatis ratione triplex est. Metaphysica, Vb εica, et Moralis tam physicae, quam morali evidentiae praestat eVidentia metaphysica qua aliae duae fulciuntur.

DE PSYCHOLOGIA. Nima est id quod in unoquoque nostrum cogitat, Sui,

suarumque Cogitationum Conscium est. XCIII. Multum a veritate abhorret Leybnitii, et V olphii opinio, qui demonstrare tentarunt omnes animas rationales initio temporis a Deo fuisse conditas, et organicis corpusculis inclusas, quae simul Cum corpo

tum machinulis in uteros matrum transeant. - - . . .

XCIV. Adversus veteres recentesque impios, homines perditissimos esto inconcussum dogma: Mens humana spiritualis est, a materia pen ius distincta atque diversa. XCII.

12쪽

XCV. Immortalis quoque Mens est, ut nec perire viribus naturae possit, nec Deus volit cana in nihilum redigere. XCVI. Ilentis humanae essentia Metaphysica in sensu sui ipsius Collocanda videtur. XCVII. Mens quandiu vivit, quamvis sit saepe sine perceptione, iudicio, et ratiocinatione, nunquam tamen est sine sensu quopiam sui ipsius; ac proinde sine cogitatione, etiam in arctissimo homno. XCVIII. Essentia physica mentis in proprietatum suarum collecti

ne statuenda est.

XCIX. Praecipuae hypotheses ad e plicandum Corporis, et animae comercium excogitatae sunt Peripatetica, Malebranchiana, Leybnitiana. I. De influxu physico Videtur incerta, et mentis naturae repugnans. C. u. Quae est causῖarum occaSionalium intimo cujusque sensui repugnat, et absurda inducere VidQtur' .... - CI. s. Quae harmonia praestabiuta dicitur gravioribus laborat incommodis.

CII. Itaque probabilius nobis Videtur Vinculum, quo Mens cum Corpore consociatur, tum potissimum bensum esse, tum etiam appetitum, quo illa ad corpus tendit.

DE SENSATIONIBUS.CIII. C

ENSUS, quae potissima est mentis proprietas, duas veluti

partes separabimus: prout duos quos respicit terminos dis linguimus: intimum quo Se ip5am sua que interiores actiones, et passiones sentit: extimum Vero, quo et Corpus, cui copulatur, et rerum externarum ad sensuum organa appulsus Persentiscit, earumque cognitione

assequitur. .

CIV. Sensus exterioris quilibet actus, Sive sensatio quaelibet extima duo complectitur, et mentis attentionem, et motum in corpore exitum. CV. Sensationum extimarum inStrumenta sunt nervi. Num tonsiC- ne sua sensationi excitandae inserviant: an vero liquidum aliquod per eosdem fluens sit caussa sensus λ non liquet. Posteriori sententiae adhaeret dum esse plura momenta Suad lat. CVI. Ut mens res cxternas sentiat haec duo simul ex parte corporis concurrant necessum est, tum ut fluidum nervet ob rerum externarum appulsum motum concipiat: tum vero ut hujusmodi motus ad Orehrum usque deferatur. CVII. Licet humana mens cum tofo corpore societatem habeas, ita quidem ut toti corpori Conj tincta eSin Vere dicatur- aliqua tamen cae-teharurn dignissima pars corporis est, quam propriam veluti sedem in'

colit.

CVIII. Huiusmodi sedem in cerebri regione versari iam fere omnium

Sententia est. Verum quaenam potissimum cerebri pars vocari deveat animae sedes, disputant adhuc Phisiologi. Corpus callosum, seu medri liam cerebri esse unicam animae sedem cum communi sententia de fendimus.

13쪽

DE ANIMAE FACULTATIBUS. Eris non videt in Deo ideas, quae creatas res in illo

repres en tant: ut docuit Malebranchius. CX. Neque eas habet innatas, vel sibi impraessas a primo Creationis instanti: ut Cartesio placuit. CXI. Epicureorum opinio statuens ideas a corporibus avolare, est prorsus rejicienda. CXII. Mens insita vi rerum ideas procudit. CXIII. Universas ideas e sensu tum intimo, tum extimo reflexionis opera mens Cudit. CXIV. Voluntas innato pondere fertur in bonum. CXV. Voluntas summum bonum clare cognitum nequit non amare. CXVI. Voluntas ex natura sua malum aversatur. CXVII. Voluntas nihil appetit nisi quatenus bonum ipsi apparet, nilque aversatur, nisi quatenus malum ipsi videtur. CXVIII. . . Voluntas, sine motivis non flectitur ad aliquid volendum vel nolendum. CLIX. Voluntas humana libertate gaudet, tum ab interna, tum ab externa necessitate. CXX. Inest menti facultas denuo cogitandi jam alias cogitatas, cum animadvertentia Veseris Cogitationis quae memoria dicitur. XXI. Physicam memoriae caussam ex fibrillatum cerebri flexibilitate reppetunt omnes fertine Philosophi.

J XXII. Nobis probabilius videtur mentem propria vi non e corporis

societate suarum cogitationum memoriam habere.

DE THEOLOGIA NATURALI. CXXIII. INFENsISSIMI Di Vinitatis hostes, qui Gigantum mora

bellum Deo inferre ausi sunt, diversas iniere vias. Qui supremum auctorem naturae non agnoscit, Atheus dicitur: qui Deum existere quidem concedit, sed ejus providentiam denegat nullamque R ligionem nisi naturalem profitetur Deista, sive Theista, vel etiam M'ὶ ralisca appellatur; qui plures Deos collit Politheus nuncupatur: qui Deum ab universo minime distinguunt, Pantheystae vocitantur: qui inquavis religione homines salvari posse propugnant, Indi serentiStae diCui 'tur: a quibus denique non multum discrepat Politi binius, qui et Ma-cb abzilismus audit, in quo Religionem nulla alia de caussa tenendam esse decernitur, nisi quod reipublicae utilitatem adierat, adeoque ipsa prout publica res exegerit utendum esse. Quaecumque de Deo impii isti h mines fabricati sunt systemata unica thesi confutemuS.

CONCLUSIO PRINCEPS.CXXIV. ATHEISMUS, Polytheismus, Pantheismus, DeiSmiis,

Indisterentismus, et Politichismus, cum recta ratio

nant

14쪽

DF. PHYSICA GENERALI.

CXXV. PIIYSICA ea est Philosophiae pars, quae rerum cor

porumque Omnium in hoc universo existentium naturam, ac proprietates expendit. CXXVI. Hoc physicae munus a quatuor legibus potissimum dependet: tres primas assignabimus ex Newtono, quartam ex Leybnitio. CXXVIL 1. Caussae rerum naturalium non plures admitti debent, quam quae et verae sint, et phaenomenis explicandis sufficiant. a. Effectuum naturalium c u Sdem generis eaedem sunt caussae. modo latio nulla in contrarium sit quae plures diversas causSas exposcat. 3. Qualitates corporum, quae sine incremento, Vel decrem to Observantur in omnibus corporibus, in quibus experimenta instituere licet, pro universalibus admitti debent. q. Quidquid existit cognoscit rationem sufficientem suae existentiae: et cur ita potius, quam alitei existat.

DE CORPORE GENERATIM SUMPTO. cxxviii. CORPORA existere non tantum divina revelatione

constat ut Idealistae contendunt; sed etiam evidentia sensuum est manifestum. CXXIX. Corporis physici essentia Constituenda non est Cum Cartesio in activali extensione, sive trina dimensione. CXXX. Neque cum GasSendo, et Athomistarum schola in solidita te, sive impenetrabilitate adtuali.

CXXXI. Neque etiam in partium pluralitate, sive divisibilitate ut quamplurimis scolasticis placuit. Erit ergo collocanda in exigentia impenetrabilitatis cum aliis scholasticis λ Minime gentium. Nam vera physici corporis essentia est Omnino ignota.

DE CORPORIS NATURALIS PRINCIPIIS.CXXXII. UODLIBET Corpus duobus componi debet princi-

piis, materia scilicet, et forma. In hoc mira est physicorum ConsenSio. CXXXIII. Tria annorum millia sunt, cum de materiae, et formae matura investiganda anxie laborant physici, et adhuc sub judice lis est. Rationi tamen et experientiae nobis videtur consentanea cortina Sententia, qui naturalium compositorum materiam in particulis extensis, Solidis, exilissimis, et naturaliter insecabilibus collocant: formam vero in Va- Ita tam tum modo particularum combinatione, et textura reponunt. CXXX i V. Formae substantiales peripateticori ira sunt Cmnino a rerum natura proscribendae. CXXXV. Pari modo sunt rejiciendae qualitates absolutae scolasticorum, sive absoluta accidentia e substantiis scparabilia. CXXXVI. Sententia negans accidentia entitativa in sensu Peripateti-O EO,

15쪽

co, optime congruit cum eis, quae in sacris conciliis sunt stabilita circa venerabile Eucharistiae Sacramentum, et cum decreto concilii Constan tiensis, in quo damnatura. V iclephi propositio.

DE CORPORUM POROSITATE, ET DE QUANTITATE

materiae.

CXXXVII

Mne corpus sensibile ingenti pororum numero interrumpitur. CXXXI III. Hinc ratio patet, cur corpora quaedam invicem commixta minus OCCupent spatium, quam antea separatim. CXXXIX. Quantitatem materiae in uno corpore existentis nullia Spotest adeoque pondus corporum absolutum prorsus ignoratur. . L. Ex diversa pororum quantitate pendent corporum densitas. ac

. CXLL De extensione penetrabili, spatio, loco, et vacuo. Admitti in mundo debet penetrabilis extensio, in qua corpora recipiantur. CXLII. Extensio, in qua corpora recipiuntur, id est spatium, est intes minatum, impartibile, immobile, aeternum, et impmdudium.

est Spatii pars, quae a corporibus Occupatur. XL. 1 V. falluntur Scholastici, et Cartesiani, cum pro loco assianant superliciem CorporiS Continentis.

MAL I. Spatium omnino vacuum non est impossibile, immo admitti debet vacuum disseminatum. CXLVII. Ι11idendi sunt Scholastici, qui naturam vacuum abhor rere propugnarunt. . . Quae metu VaCui accidere dicuntur phaenomena gravitatis aeris estedius sunt. G

DE MATERIAE DIVISSIBILITATE, INERTIA, ET

Attraditione. CXLIX. IIJam vis materia possit natura, vel arte dividi in partes . mirae subtilitatis, non est tamen in infinitas partes divissibili S.CL. Corpora omnia insitam habent inertiae vim qua suum min endi, Vel quiescendi statum Conservare nituntur, atque rcsistunt viribuS, quae illius statum mutare pertentant. IsthaeC vis est corporum massis directe proportionalis. CLII. Newtoniana attractio statui nequit veluti universalissima naturae lex, Sive communis materiae proprietas.

CLIII. DE MOTU. II Ohu; egi transitus de loco in locum, sive continua IO-

ci mutatio. CLIV. Motum in natura existere nisi demens scepticus, aut cavillator sophista netuo negaverit. M

16쪽

' CLV. Motum peragi secundum quasdam leges a Supremo Opifice stabilitas, res Certa Videtur . r . vGLVI Hujusmodi leges tres assignamus ex Newton . I. Omne Corpus PQ Severat ita suo stata quiescendi, Vzl imovendi uniformiter directum, nisi a caussa externa statum suum mutare C atur. a. Mia ratio motus est Vis a qua pendet proportionalis: btq e Secundum rect m Ioram Qua vis illa imprimitur. I. Actioni aequalis eSt et contraria 1eactio.' CLVII Cau a continuitatis motus in Corporibus piole US, quam Scholastici dixerunt esse aercna, a tergo mobilis se dilatantem, IPSumque antrorsum propellentem, est ipSorum corporum IneItia.

relicta deorsum tendunt. CI IX Eius caussa a vortice Cartesiano reppeti nequit, neque ab ullo impellente iluido, quod easdem Proprietates habeat: multoque mi nus a commentitiis Gassendistarum hamis corpora abripientibus . CLX. Peripatetici ajentes corpora gra Vitare, quia nabent Internam pravitandi vim, explicant idem pei idem . . CLXI. Newtoniana attractio nequaquam ais gnari poteit Veluti gia

vitatis . . a

CLX u. Vera stravitatis caussa ignota adhuc est, ni i dicere velimu

cum aliquibus Philosophis eam esse ab immediata operatione Dei.

DE CORPORUM FIRMITATE, DURITIE, MOLLITIE.

clasticitate et fluiditate.

CLXIII.

borporum fimitas alus nominibus cohaerentia . . consistentia, ea est vis, qua resistunt Coi Pora eorum partes qualibet vi divellantur. CLXIV. Corpus dicitur perfecte durum, quod qVOVVmque pereti sum ictu figuram non mutat: dicitur autem imperfecte durum, quo Iicet aliquibus ictibus resistat, fortioribus tamen cedit. CLXV. Corpus molle illud est, quod percussum mutat figula quin defringatur, eamque ampliuS recupereret. CLXVI. Ex variis firmitatis gradibus oriuntur Corporum mollities, et elasticitaS. . CLXVII. De caussa cohaerentiae corporum, infer Philosopho, LQDVenit: Epicurei ex figura elementorum, quae sint hamata, unata, dentata, atque invicem implexa corporum firmitatζm derivaturi

hanc sententiam amplectimur.

CLXVIII. Fluidi natura in exiguarum particularum laeVitate, imo contactu, vel actuali dissociatione eSt reponenda. CLXIX. Particulae fluida constituentes seorsim inspe iῖς .unt duli CLXX. Ubi partes firmorum corporum arte, vel natus/ usquo ilit)tem attenuentur, simulque laevigentur, firmum in Πxudum

vertetur.