De Romani aeris salubritate commentarius. Auctore Marsilio Cagnato medico

1쪽

Impris tuis videbitur Reuerendissimo Mag. S. P. ' P. Episcopus TauePen Vicesierens Ego Iulius Caesar GaIla in Sacra Theologia. Iic intus demandato admodum Reuerendissimi D. Patris Mariss ri Sacri Palatii legi Commentarium de salubritate aeris Romani . D. Marsili C agnati Veronensis quod. eruditum satis atque varia & utili lectione resertum comperi nec ullo errore circa fidem aut ulla oreris suspitione notandum censui, quare &

Imprimatur Fr. Angelus e. F. P. Magissi

2쪽

C ARD. AMPLISSIMO,

CLEMENTIS VIII

E s meas a te, pro tua singulari ha manitate, Princeps optime, plurimiseri, nec semel,nec obscure signisc sti.Litterarum studium iam inde a teneris adamasti, & diligenter coluisti. Doctos viros dilexisti, & ex ijs selscios qui apud te viverentiamplissimis muneribus inuit sti. Ac tandem nihil a te praetermissium est, quo intelligi

possit,optimarum artium culturam tibi esse,Principum more praestantium, mitum in modum commendatam. His ergo de caussis consilium c opinor P meum nemo damnaueritiqui commentationem hanc qualemcumo in tuo nomine apparere, decreuerim. Sed accedit,

3쪽

amplissima tua auctoritas, qua prorsus indiget argumentum & nouum,& ut aliqui sortasse dicent

quamobrem debet robusto pedamento muniri, ut consistat, ac ne onere praesertim nouitatis, & praeiudicatae opinionis opprimatur. Non utar autem pluribus, ut tutelam hanc tuae summae humanitati commendem , ne videar parum mihi constare, ea prae sens ignorare, quae de tuis praestantissimis virtutibus a remotioribus quoque gentibus praedicantur. Vale.

4쪽

DE ROMANI AERIS

SALUBRITATE

Auctore

MARSILIO CA GNATO MEDICO.U OD aqua piscibus, Mera reliquumtuentibus, tinn i s hominibus aeres ivtq- quo t aqua puriores, e lucidiores , n pisces nascuntur in eis Dauiores ,-salubriores, ita quὸ est aer puriorisenuiorque,eo magis t alifae visentibus sic ipsis bominibus salutaris est: quapropter

nemini mirum iideri debet, meseres naturalium studi fas arcanorum, necessarium maxime Musum horum an - maduertenteis elementorum ; in ideo deceptos ι existimasi

se bos, animam nihil esse, nisi aquam , t Hipponem , ὰ-los nis aerem ,πt Diogenem: cuius opinionem fere hemtus Ennius Vsum aerem vocavit animam, ut M. Varro rectatus est, eum libro priore de re rustica, inquit: Eius principia sunt eadem me agrorum colendorusilentia sermo erat9qua mundi esse Emuussiribit,aq ,terra rima,o Subsed ipse Varro aerem vocavit animam lib. 1.de lingua Latina,cum dixit, hiemem ab Hatu dictum,quodium,a- ma, Τμώ

5쪽

6 m quae flatur, omnium parret. Immo Lactantius bb. de opificio Dei. p. . ex Varrone dixit, Animam esse aerem conceptum ore,deferuefactu in pulmone, tepefactum in com

de,disssem in corpus quae falsasunt omnia, t idem ait Lactantius Sanὸ qui agru empturus est,qui aedes, qui vi bem est aedi scaturus,de Aerissalubritate in primissilicitus est. Idem Varro, utilissimus, inquit is ager, qui uelubriores, quam absequod ibistuctus certus. Contra,quod inpestilenti calamitas squamuis in feraci agro colonum ad stuctus

peruenire non patitur: etenim, Ῥbi ratio cum Orco habetur,. ibi non modo fructus es incertus , sed etiam talentium ita. Omitto, quod ante hunc M. Cato de re eadem seria erat, edi' repetit Columelia, in caeteri rerum rusticarum auctores. Vitruvius mero tam in priuatis aedificiis, quam in publica moenium col catione, regionis salubritatem iamum, o maxime Architecto commendat. Nec aliter semsit Strabo, cum lib. a. negauit,probe domum, aut Nuem

fundaturum, qui ignorauerit Caeli regiones, figuraου, magnitudines , eatires, o frigora, in huiusmodi. Hidemo miramur, Hippocratem medicinae sudiosos in primis admonvisse , ut in curanda hominum salute regionis habeant rationeme hocsane uno verbo in aphorimis commemdatum, explicauit latius in secundo lib. de diaeta, latissim ἰverὸ in eo, qui inscriptus est, de aere, aquis o , locis . ita tamen, α, medentibus reliqueris squi praecipuus max mep νtilis laqor est obseruandum, cuiusmodi ea sit regio cuiusemodi is aer fit, in quo medicinam facturus versatur. Propterea cum mescio quo arcam Dei O. M. consilio) Ue

6쪽

ronens sumu relictu, iam antus plureu triginta med einam Romae faciam ,suscepta quoque, Summorum Pst,tia eum beneficio,prouincia medica acultatem publice inter . pretandi, in id etiam,quantum potui, AEligentissime ine ἰμι, πt Romam aeria naturam, in Nires agnosceremsquid . in eo viiij, vel bonitatis inesset, quibus euitares morbis obnoxios redderet, vel quibus curaMis aegritudinibus auxiliaretur ι Si quidem mulgatum est evitis ulcera fellenter , erurum vero Efficulter sanaris uno merbo salubris sit, anis lubris appellandus.De qua re noui, scriptum finde

aliquidariris doctis quibusta ed res indieabit ipsa,meam

solis nonsuperuacaneam,νem nec.ariam operam fuisse , qui in animum induxerim,ea litterarum commendare mo numentis,qua ego interim i e ammaduerti. amuis, id ea sicriberem, non tam propriosum adductus consilio, quam quorundam hortatione amicorum, quibus eum aliquando

but enim viri profecto do tissimi P de re eadem , contra illam , quae iusta babetur, a Romani aeris salubritate, opinionem, disputaui. Sequar autem vulgatum disserem

rium morem. atque exponam primo, qua de Calo mansiactantur musto. deinde aperiam, quid mihi tum ratiania bss, tum experimentis, auctorum tectimoniIs persu sum sit, pouremo contrariarum momenta rationum ex

minabo. Hae igitur musto feruntur ea suu . Idque inprimis, quodpassim plena ore medici resonant, colum Romanum destiliationibus obnoxium esse Galeno a. RVe, qui

Me lib. a. e. s. de temperam.c ' lib. s. methodi.c. o. ἀθρο

υ seri ι ι licet aliqui diligentiores in s. motbadi fro

7쪽

qM loeus, ligant modus ignificatura se hoe non

cit , quin ea f-rit Galeri de hoc loco opinio, cum in a. de temperam. tam diluori hoc a mauerit, ut nultas sis relictus dubitationi locus. Sed, qui attente Galem ora itionem in s. methodi examinauerit , intelliget, consent ineum esse magis Oilegatur, loco, quam, modo: nam cumidixerit, fieri pulmonis nonnullas assectiones I me maximme scilicet non contentus, dixisse, ' mae, adiecit, maxia me fuit reddenda eius sententiae ratio'sicut igitur in χ. lib. de temperam. ita in hoc quoque loco,dixit,esse humidi irem loci naturam, cumque sit hermo in eo loco Galeno pecubaris de ossum thoracis putredine, quam facit pus, quod in thorace suppuratorum continetur, fuisset alienum dic re , putredinem eiusmodi modo rheumatico fieri, siue mored illationis , Ad sit propinquae partis contagio , quo omnino a destillatione diuersum ess i facit autem aeris humor

nimius circumstans, ut facile contages illa communicetur, quoniam ossa humore nimio putredini obnoxia maxιme redduntur . Nec erit alienum loci eius fidelem interpretati nem asserre, cum Linacri interpretatio minus exprimere

Galeni sententiam ideatur, qui non priuatim de Roma loquebatur, mi ex Linacri mersione accipitur , sed νniuer- se , in promiscue, in inquit. Etenim nouimus dispositiones huiusemodi in thorace non raro consisteres Romae maxime,qui locus est destillationibus obnoxiuss quamobrem nec ejuerit os laborantis excindere. baec Galenus,atque visit promptumstudiosis cum Graecis Latina conferre, non pigebit 1'Iam Galeni Graecam orationem traincribere σι ι - -

8쪽

ο υν. Est igitur c t redeam unde huc diuerti Roma locus destitationibus obnoaius, Ni ex Galeno tactatur ,pr ptereaquod aer est humidior iusso, o praeterea erassus,o caliginoseu en c ut quidem asserunt 2 item ealidus, quippe australis , inaequalisique, em idcirco insalubru, morbiadus, atque pestilens, namque bumoru nimij cum calore soboles pestilentia est: quapropter mirum non sit, in urbe crebrrime, et Imbreuis annorum interualta me in ei rim urbu annalibus legitur poliuntiamgrassatam esse rnam singuῶ fere decesni 'morbus hic urbem inuadere solitus est ; hoc enim proositum est de anno νrbis condita ccxc

xxiix. c omittimus reliquos quoniam hi Horiam non textamus, hos mero ta-quam exemplum ad rem illustrandam fatis est attulisse. t appareat ntra annos ducentos nempe a rexe. adccccxci pestilentiam ricies, er bis urbem afflixisse, argumentum satis Usicax ad docendum caeli mani insalubritatem. quam etiam indicant diuersa mor horum genera , quae Nidentur adeo in urbe frequentia, i eonsentaneum sit existimare, ab buius aeris vitio produci si quidem Hipp. communes populareu huiusmodi mombos , atque penem ab aere inquinamentu pleno proscisci,

professus en, ut docuis lib. de fato. 9 scilicet ad ea, quae decantata sunt ex calis Aurebano,quaprius ab Asclepi

9쪽

incubos, de quibus Silimachus , o semitertianas, de qui ibus Galenus Com.2. inprinum epidem. mib. de morborusemporib. c. δ. ad haec , inquam, podagra frequentissimo

es, coxendix', in omne artuum doloris ovus: frequens item ect calculus itum renum, tum vesicae, item saviii,

nis sputum, tabes qui duo assectus sepe sola μω,- .

rationesublatisunt et furor.Alexau er Setroni- autem, medicus Romae celeberrimi nominis , lib. 4. de tacta mman. tria morborum geugra , tamquom 'emacia νotauit,in mulsis exposuit, api nium iacenim apte moris evocabulum , oxpletionem , la Duor is uecelerem

Firium defectionem , qlios assectus prcsepseresias aere proficisci crasso, deose , tepiri,frequenti flatu, o heu

menti, plenioreque rictu, quo qui Roma .imo i, necessario et tuntur, ob iis debilem alimentor- , cum alio qui bης copia eruditatem, in languorem , qui modo διῖus es, producat. limentorum autem imbeciditatem doce boc primum , quod aegri coguntur νberius bic, quam multis aliis locis nutriri, quodque Hispani , copiose 'Esma ciabo ,proptem imbecillitatem , adsueti, πbi in Hispania diere, adducti conmtudine,parem idie ciborum c iam insumentes; qui longη magis, quam nosirates nutriunt,cum eos severare nonpossint, ingraues cito morbos incidunt pleriq; moriuntur. quod eo maxime intePigitvrsic euenire, quoniampaucu post anuis eadem a Summus Fontificibui

10쪽

1I profitentur, quoniam eum sit aer humidus, mel ea hic nascantur, evel aliunde huc importentur, ipsa quoque bum sunt, macerantur , mollia , fluidaq; esciuntur. certe proditum HI ab Hippocr. lib. a. de Heta ; alimeota locis

riguis nata leuius aleare. Sed in cultorum corporibus idem accidere, videtur necessarium. Romanum vero humidum,

crassum, densimp aerem esse, facile quissi sibi persuase

rit , qui stum urbis reficiat: in observet, eam eiuris cilibus ita circundatam Vaticano, Ianisulo, Pineso, CV tolino, ut in quadam meluti conuari Aeata sit,sta b theatris eciem vesuti exhibeate quamobrempar est,hum rem multum, Napores, inquam, crasses, densosqs multos in hac planitie concludi. Nee proptereasalubrior eR momtium habitatio, cum vinitores,'sacrarum aedium, qua

in montibus sunt multae, ministri, O , qui iugis habitaat,

caeteri crebro , grauiter aegrotare consueuerint, quapro pter nunc etiam grauis aer Ῥidetur, in quacuns et ibis

parte verseris. Accedit agri Vaticani, ob insalubritatem infamis, habitatio frequens, indique, ob aedes Pontia

scias , ad eum locum concursus, quia noxium omnino mi-deri debet. Eri praeterea obseruata magna huius aeris ν rietas , est' inconctantia, in erebra in contraria mutatio, quam facile ferre natura hominis nescit, Galeno octore ιιι .art.meaee. δσ.o' Ηιν. bb. acutor. secundo: Idemque lib. de aere, aq.-loci visus est ilias regiones damnare,in quibus tempora magnopere, ac creberrimὸ mutantur. Sed

Tiberis quoque insalubritatem huius aeris indicat , ut in parte emit, nam saltem eam, quam aduit partem Vapo B a ribus