장음표시 사용
2쪽
Niniui , credo, vestrum jam est , qui ea
tempestate, o Iocorum distantia , qua Divimus , ct post illas humanarum rerum vici studines , quarum vos testes fuistis, mea haec vobis e longinquis adeo regionibus dirigenda , vestrique gratia in lucem publicam emittenda esse sperare . At laborem hunc meum, aer ipsi scitis, dum inter vos in
Lusitania, communi olim nobis patria, viv rem , ut vobis unice inferiirem , mente concepi , perficere sum aggressus , ad umbilicum perduxi, vobisque tandem non ambiguis verbis annuntiavi. adhuc rn me primus ille meus erga vos amor, nihilque de prsino illo affectu , ct vestrum omnium existimatio. ne rems hactenus . Ne igitur , quaeso , mire mini , si meae ego in vos benevolentri morem gerens, ut interpositam utcumque sidem liberarem, compositam inter vos Philosophiam ,
mobis dedicem , ct e remotis adeo locis r mittam . Gratam eam vobis olim futuram , du-ιitare mihi per vestram erga me benevoIeη-tiam non licebat . . id modo in tanta rerum mutatione credere oporteat, eventus docebit .
Duo saltem vobis, quae indubia sunt, suadere poterunt, quod Pbilosophico hoc ego Vere non leviter vos demereri , cdi sperare possem,e si fas es dicere, deberem ; r'. quod licet
datus mihi a natura genius, potioraque mea ,
ct magis assidua studia in aliis scientiis, ct
artibus impenderentur , ut vos ipsi , qui me con imbrici nostis i non ignoratis, ut instructioni tamen vestrae in scientiis naturalibus inservirem, non exiguam 1 ludiorum meorum partem hisce facultatibus confecrarem : Σφ. quod nullis ego laboribus , aut curis parcerem , ut Opus non inutile vobis offerrem , π magnumi tum, quem in vobis agnoscebam , erga sesen Ilam naturalem , ς nuperam philosopbiam' 3 amoα
3쪽
omore1n ulterius promoverem : quod si baec ου sima non Em assecutus, id totum imbecillιtati, ο tenuitati meae referendum existimate . Diuturna ego experientia , oe multarum gentium commercio edoctus compertum illud
habeo, quod incredibile videri posset, in tanta librorum Philosophicorum varietate , σmultitudine , quibus hac aetate fruimur, nomparum adhuc desudare , o laborare hujus facultatis professores , oe studiosos irrones , ut primi Phil6ophiam ordinare , o tradere , secundi vero eam intelligere , o ediscere , praescripto addiscendae philosophiae tempore possint. Id etiam aprime scio , ob maximam scilicet argumen si dissicultatem , oe extensionem , plurimisque aliis de causis, quas annis procedentibus propria observatione cognos e- sis, fieri vix posse, ut adolescentes in pbit
sophia satis instructi evadant , si Philo opbi-
cum stadium absolverunt, quin aliud menti ,
o memoriae mandaverint, praeter ea, quin a
magistro dictata acceperunt . Qualescumque samen sint hujusce rei causae, ne satis commune hoc malum vos etiam tangat , eum
mihi in dedicato hoc vobis opere scribent scopum , O finem proposui , ut quidquid in Philosophia , ct interes , ct Recentiores Philosophi obsertatione, o scitu dignum excogitarunt, aut repererunt; θ quidquid etiam mihi de hisce rebus sedulo cogitan si in mentem venit non improbabile, ad captum ve-srum accommodarem , a vobis ita di ponerem, ut pro ratione studiorum vestrorum ea Omnia tribus annis , quos Philosophiae ediscendi ut plurimum imprinsitis, commode com prehendere valeatis . Habete igitur oe operis 1 o trus ideam disributionem, quae mihi quidem
aptiorὶ, vobis vero accommodatior esse videtur . Opus integrum novem parυis volumini
bus comprebendo , CP distribuo ; ex quibus priora Ialtem duo in primo , tres alii in secundo, caeteri, qui jupersunt, in tertio anno Pos tenere , a vobisque comprehendi co/u'
4쪽
vii mode possunt , ct debent ; a vobis , --
quam , seu ab iis inter vos , qui ρο -- genio pollent , ct aulas frequentant, scientiarum potius amore ducti , quam ut otiose, jucunde , inutiliter, ct periculose tempus terant, ct postea inter cives suos falso nomine Philosophi, Philosophiae doctores salutentur. Habetis in primo hoc voltimine Elementa 'o b- 'Geometriae , b Historiae Philosophicoc Syn O E l .m enipsim : baec duo simul conjunxi , eo quod Hist. Phi- utrumque sit introductio quaedam , am pro- losoph. logomenon ad Pbilosophiam necessarium , θ
ciens ; ut ex adjunctis suis in locis praefationibus , ct ex totius osteris decursu edoceri poteritis . Haec autem duo , veI Logicae in altero volumine contentae praemit- si , vel simul. cum illa intra primum annum a vobis addisci possunt, ct debent.
Alterum Volumen a vobis etiam in priori Volumen anno devorandum, universam continet Logicam ,
ianiveriale scilices illud omnium Icientiarum iii ''
organum, quae humanum intellectum per Om Clita ea .
ni a semper dirigis , ct manu cis, una cum
arte Criticae , quae regulas etiam nobis fra-dis , quibus in scientiis, ct artibus universis , in omnibusque aliis , quae in humano
Commercio, ct totius vitae decursu occurrere possunt , verum a falso , certa ab incertis dignoscere . oe prudenter nos gerere valea mus . Pbilosophiam hanc Rationalem ita eo ponere , o tradere studui , us ex una parte inutiles omnes subtilitates , quae in Logicam irrepserant , eamque horridam effecerant , penitus resecarem ; ex alia vero plu rimas regulas in arte Critica Iuperaddidi , quibus humana ratio recte , prudenter , c humane gubernetur. Plurima igitur de humana facultate cognoscendi , de ideis , earum natura , principio , origine , gradibus, veritate , certitudine , evidentia ; de ver bis , de humanis cognitionibus , propositio
5쪽
tiplici ordine , probabilitate , obscaritate . de recto sensuum usu . de errore , seu fal tate , demonstratione , Criterio veritatis , scientiarum ideis , ct divisione . de fide , ejusque regulis . ais practicis Criticae legibus expono;
π ubi locus , π argumentum postulat, necessariis annotationibus, aut exemplis illustro. volumen Droni Philosopho in Geometricis jam, Lo-Ph, si a gistra , . Historia Philosophica instructo 1
Generali quentia tria , alterius anni argumentum . univς s.' propono . In primo Pbysici volumine , possi)0 - generalem praefationem toti Pbysticae praemi=Iam , primam Pbvsicae generalis partem plurimis lectionibus d9ributam habetis : π primo quidem de Philo,opbii , oe P sicae imprimis notione , objecto , methodo , o regulis philo ophandi , de corporum notione, crexistentia agitur ; tum corporis naturam , prima eorum elementa , principia, ct compositionem perscrutando per anaissim rationalem aliquibus lectionibus investigamus . Hi qmdem jejuna admodum videri vobis poterunt , quia scilicet de iis agimus , quae soli Deo cunita sunt; in iis tamen injucundum non erit , ,remibus periodis omnium philosophorum , hoc est . Diritus humani deliria , opiniones, aut Sustemata legere , Crpbaenomenis aliquot Dari m notatis noβram etiam mentem exponere , υ reconditum ,
aridumque a umentum ornare . Deinceps
mero in pruribus lectionibus spatium , tempus , corporum attributa, magnitudinem , dimisibilitatem , inertiam , generales naturae leges , naturam , ex caussas motuum, varias eorum species , directum , reflexum , refra elum , vires , elasticitatem , mollitiem ,
frictionem id genus alia vobis exhibeo ;Omnia autem haec interpositis passtm , er expolitis pbaenomenis, plurimisque aliis ad hisον iam naturairm Doctantibus , oe amina, σcaptur vestro accommodata reddere conamur.
6쪽
omnibus occurrentia expon ἰ celeberrimam de M Centro. virium viυarum dissertarionem , vires centra- l .ric mira, gravitatis theoriam , ct uberrimos Ufe- , bytica ictus , corporum ascendentium , descendentium, aut projectorum theoriam, phaenomena , legerintra atmosphaeram nostram, aut spatium vacuum , generale Mechanicae principium. m ehinas simpliciores inde deductas , aequilibrium, sustentationem , ct lapsum solidorum corporum ,π phaenomena ex tot fontibus derivata late e mno . Tandemque H drostaticam P sicam , boe es, furiarum notionem , naturam , pressionem , resi' flentiam , gravitates speciscas , aequilibria soliadorum intra fluida , immersiones , motum , is flentationem . 9 pbaenomena his argumentis a se finia , quae humanum intellectum alliciunt. tumen quintum, P sicae tertium, A ro-V0rm Π .nomiam P secam , hoc es , totum bo, u=river' est. ἡ 'sum , mirabile Dei omnipotentis opus , O ite,
sphaeram Mundi , . quidquid Phν sicum de
astris , ae Coelesibus rebus observamus , oe agno-1cimus , vobis exponet. Porro mirabile hoc spectaculum , ct liber mortalium oculis semper aperrus, ct pbaenomena illa , qui bac ρσὲ te exponimus , ita ad sui contemplationem, . cognitionem rapiunt mentem , ut esse homines litteris deditos , qui haec studia a se ignorari patian 'tur, satis mirari non pssim . Pbysicam parti larem , hoc est, peculiares mundi partes , cor pora , er corporum Phaenomena aggressurus, ru tegrum corporum Systema , oe descriptionem prae-mIrtere debebam . Hujusce partis ideam non melius , quam adjuncta illic praefatione, ct ar- Iumenti lectione comparare vobis poteritis.
corporum explicatione ad nostrum globum phia&G. scendo , oe Geographiam , atque Hydrogra graphiapbiam P0sicam vobis in sexto Volumine le- Phrsica .
7쪽
' sendas propono. Si eorum nominum significationem , ct ideam tenetis , opus non erit , ut hujusce argumenti amplitudinem , a minitatem , cu curiositatem vobis commendem . Id unum dicere fatis erit, una vos hac in parte lecturos expositam marium massitatem , profunditatem , motus , fluxum , Ο refluxum , salsedinem , lacuum , , fontium originem , υ peculiaria phaenomena , veram mago Itudinem Terrae ,
hunc globum matbematice, O pbsee consideratum , hoc est, longitudinem , O latitudi-nsm geographicas in climata, zonas , ct caetera omnla Geographiae phaenomena , fructuram irrrae , montium cI conchilium in mediter raneis existentium originem , metallorum naturam , ct flmilia plurima , quae magnam partem historiae naturalis componunt.=.Volumen Duo alia insignia globi terrestris corpora , Pyrote Elementa vulgo nuncupata , Ignis scilicet , ς 'M., Ο fer septimae partis objectum esciunt . '' ' Quae sit ignis Elementaris , quae imρuri na se . . tura , qualiter producatur , εν appareat , nutriatur , suffocetur , qua ratione di fundatur , o sit per Omnem fere globum dispersus ,
maria Quis ρbaenomena, effectus, vires , frigoris naturam , atque Criterrum , seu thermo copia : plurimas aeris Elementaris proprι etates , multiplicia phaenomena , illius ad humanam visam necessatem, macbinas ab aeris gravitate , ct elaterio pendentes, aerem prout at mo pbiram nostram componit ac proinde omnia illa phaenomena , mirabilia , curiosa , amaena , quae diu, noctuque in aere observamus, hac in parte destrebendetis . s. volum ., Ultima P sicae pars octavo Volumine compre- Physica Vi hs a quidquid ad vegetantia , s sensitiva perti-
ventium. net, notionem scilicet viventium , naturam , origincm , propagationem , folia , fructus . Decies aliquas , oe anal sim plantarum expendet: dt sputationes deinde illas famosas de brutorum
animabus , ortu , origiue ; humani corporis anatomen , sanguinis circulationem , respirationem ,
functiones sensuum , oe binc isticam P sicam ,
8쪽
κl n qua tot mirabilia pb enomena exponuntur , P0 cam Lucis , Colorum , ct innumera alia ad bas disputationes, corpusque, o humanam animam 1pectantia continet , quorum ignora tio ratiocinantem hominem penitus dedecet. Ultimum tandem Volumen Pneumaticam , Volumen Oseu partem Philosophiae de spiritibus dispu- Methaphvtantem , alio nomIne , Metaph sicam Rea. : ς', lem , eZ Idealem nuncupatam continet rneaque de Deo , illiusque notione, exissentia , losoplii aer attributis agitur , quantum P bilo ophiae Morali, limites patiuntur ; tum vera de Amma hu- Elementa mana , ejus commercio cum Corpore , l
bertate ; de infinito , plisbili , necessario , contingenti , impossbili , oe de aliis similiabus. Coronidis tandem loco brevissima Philosopbiae moralis Elementa opus ιotum concludent . En integrum , absolutumque Philosophiae cursum opus scilicet, in quo ad exitum perducendo , si verum etiobis fatear , Adolescentes opsimi, ita saepe animum despondi . ut quot fuerant a me conscripta non semel igni mandare decreverim. Nam mathematicas quam mis ego disciplinas , bifloriam naturalem , σPhiloisphiam non parum semper amarem , G pro tenuriate mea colerem, ex aliaque parte a libris fere numquam, nisi invitus recedam; ea tamen est rerum di cultas , immensaque fere argumenti extensio , ea rerum erudi ιIo, tantae , tales disciplinae in eo requirun-3ur , qui Philosophiam hodie scribere velit . ut animum quemcumque, audaciam , seribendi pruritum hebetare , o frangere podsint. Eos igitur philosophos, aut sciolos squi plurimi sunt satis mirari non poteritis , qui
cum fere omnia modo indicata, oe tot praeterea mathematicos tractatus , philosopbiae prα quisitos , aut eam componentes , tot θι storrae naturalis monumenta , ct innumera Philosophorum tum Veterum , tum Recensio- ηm hsemata ignorenι , nihilominus tamen 'ulto negotio scientiam naturalem a se con
9쪽
scribendam fore , audacis ignorantiae teno iaetriviis dictitant . Hi sunt Heroes illi Domini
Cervantes, qui licet ne chartam quidem geograpbicam viderint umquam, mentali tamenidearum confictu intra postmeridianam ho ram mille gigantes , O praelia , totumque Romanum , aut Turcicum imperium debe iant . Sed quid ego ad insectandum hujusmodi philosopbos abripi mentes msras diutius Imam, cum ad rem potius nostram illas ultimo convertere necesse sis Data hactenus pbilosopbiae distributio , ct i brorum diviso studendi metbodum solummodo spectant; in opere enim ipso ordinando rationalem philosophiam duplici volumine comprehensam a reliquis omnibus separaυi, ut duo veluti corpora e 'ci videantur. Habetis is tur , studiosi adolescentes, confu- .sam quamdam, o superficialem dicati vobis
operis ideam , ac tabulam: in tanta rerum marietate neque nihil noυum , neque scita jam communia vulgari semper methodo tractata invenietis. Quam ego metbodum eI gerim , quave ratione omnIa ordinarim , σexemplis , phaenomenis , annotationibus ornare sim conatus, in Generalis P sicae , ac Logicae pr.efatione vobis expono . Alia erant, quae vobis in Lusitania paraυeram ; quoniam tammen illa, in ea quam scitis , rerum Caror pbe servari, o mecum arduci non potuere , a me vobis etiam oferri amplius non pose sunt . Si me tandem praesenti hoc munere vos demerere , π pristinam vestrum erga me benevolentiam consermare eυeniat ; illud solummodo , quo uno gratia mibi rependi, σhab ri cupio , a vobis expecto , ο exigo, ut . me superis impense commendetis , crT omnIahaec in vestrum , εν commune vestrae Patriae beneflcium convertere , e in Deum tandem referre studeatis . Valete.
Dabam Ferrariae Februarii mensis
10쪽
SI quis adhuc esset in nostra hac aetate , dc in
tanta scientiarum lupo philosophus, qui etiamnum Philosophiam sese asi equi posse , insalutata Geometria , existimaret; is equidem inter Lappones , aut Siberios natus, vel in obscurissimo orbis angulo educatus mihi esse videretur . Ea enim jam elapsa sunt ferrea tacula, & miserabilis ignorantiae tempora, quibus adolescentes ad Philosophiam addiscendam admissi philosophicum stadium ab luebant, quin tamen Geometriam vel a limine salutassent, aut Euclidis nomen aliquando audi vissent. Dandum id eit eorum temporum ignorantiae , & corrupto philosophorum Arabum palato, qui subtilitatibus tantummodo addicti , praetermisso naturae studio phi osophiam in philosoph ia desiderabant: nec aliud a Scholis reportabant praeter entia rationis , dc chimaeras, otiosas mentis deliria , quibus sane addiscendis , dc comparandis nulla opus est Geometria 4 Hac tamen , qua vivimus, aetate alia plane est rerum facies, aliamque philosophiam colimus: Physicam scilicet adspectabilis hujusce mundi fabricam , naturam . Phaeno mena, Ac mille Id genus alia , quae ut a Deo sino pondere, & mensura non sunt constituta , ita dc ab humano intellectu Geometria penitus destituto intelligi omnino non possunt. Clariora haec sunt , quam ut in iis suadendis immorari operae pretium existimem. Nullus enim iam est, qui mirabilem hiijusco mundi fabricam, magnitudinem, figuram , Sphaera inmundanam, multiplices ipsiusmet sphaerae, dc astrorum revolutiones, invariatas motuum leges, mechanicam, innumerarum fere caussarum dispositionem, dc agen-