Ecphrasis circa verum argenti viui temperamentum : doctissimo et nobilissimo viro Gasparo Vallejo Alderete ...

2쪽

Is PALI HODIE, VIR

clarissime, vivo,&audeo dicere, vivo tametsi a te, a tua beneVO- lentia , 3 humanitate longo intervallo , disiunctus ) Medicae facultati meam, quantulam cunq; Operam, serio impedo; hic vires omnes, arto'; libro, nec curo quid Cotta aliquis, aut Carus moliantur in aula. Studia semper mihi in corde, in visceribus, in animo , sunt: libri, dum v=cat, In manibus, in sinu ; mortalium generis salus, & como dum me movet, incitat. impellit. Quid ni an cum ignavo fucorum pecore, a sedularum apum alvearibus iners & inutilis excludi patiar ' patiar in illo ru albo reponi, qui vere cum Lyrico clamanti Nos numerus sumus & fruges sumere nari' non patiar cedepol n5 fera. saluti ergo hominum , quantum potUero, prospiciam. Tanto operi, dum vita, diligenter incumbam & perpetem usq; ad extremum diem laborem impertiar. Sed hoc parum est , nisi in mortem quaeramus antidotum , & post eamdem, etiam Persephone renitente, superstites vivamus, ut posteri per nos vivant. Ista mente aliouid scriptis mandare, & sedulam stud ijs Operam na vare posteris decerno. En decretum, vir cla-σissime, en lalborum primitias, en primum illorum foe- tum , en libellum non sine vigilus & elucubrationibus

confectum , ad te defero, & ambabus quod Graecia junt manibus tibi offero. Splendor, sapientia, Virtusq;

tu a me impulerunt,& presertim comitas. benignitas, & humanitas, quas is pe expertus, saepe miratus sum, sae- Pe miror idcirco monumentum hoc in omnium oculis constitias quod tametsi ternum ex se non erit, tamen jam, praesentio tua protectione futurum. Vale.

3쪽

DI E B V S anteachis nobilissime vir) dubita

bamus, quod nobis incidit in quaestione n), An scilicet, argentum vivum calidum, aut frigidum esset. Et si unctio ex eo conssans capiti esset admovenda pro ine Gallica, seu Venere a proniganda. Ieduo nutu Dei, ac Dei parς Virginis Mariae , tum ratio innibus, tum autorum testimoniis & argumentis elucidabo. Ad rem igitur deveniendo, Argentum vivum diis ctum est, quasi continuo moveatur,& vivum veluti vi

deatur. Aristorei s Argentum liquidum, fluidum, & fusum vocat. Diostorides, & Graecorum plerique, hy

drargyron hoc est, Argentum aquosum vocat, quibus tamen duobus vocabulis Plinius abusus est in eorum explicatione. Argentum itaq; vivum metallum est liquidum, & aquq modo fluidum, mobile, colore argenteo, sed livescente parum . Qui de eo scripserunt, duo ejus genera constituerunt; nativum unum, & purum, quod in venis fodinarum argenti invenitur; factitium alteru, quod ex nimio excoquitur, quod solum a Galeno fuit cognitum. Dioscorides utriusq; meminit lib. I, cap 88 .

At controversia haec facile potest tolli modo intelligamus Plinium illud, quod nativum, sive fossile esse dixi

mus, argentum vivum ; quod vero ex nimio excoquiis

tur, hydrargyrum appellare ; utraq; species pesstile te inexhalat odorem , auramu; plane exitialem . Galenus,

qui tantum factitium cognovit, ut supra diximus, per haec verba se explicat; Hydrargyrus non est ex sponte nascentibus medicamentis, sed ex i)s, quς praeparantur vel ipsi mythium, aerugo, psoricum, lithargyros, nullum autem ejus feci periculum , neq; quod interimat, si devoretur, neq; ubi foris admota sit. Non est mirum, si hydrargyrum appellet Galenus, quemadmodum Plinius

4쪽

nliis j quem sectatu gest, qui solosa itio id nomen tri

buendum Voluit. Vitruvius quoq; Dioscoride, & Pli' nio antiquior, libr. r. argenti vivi mentionem faciens nec hydrargyrtim nominat) solius nativi meminit.

Augusti etiam aetate argetum vivum, natiuum tantum

modo dicebatur, in qua re Falopium virum doctissimum ,& alios hallucinatos esse . cuicumq; Vitruvium non oscitanter legenti, perspectum esse potest. QEo modo autem versa Theophrasti sex quibus multa accepit Plinius, & ex quibus fictiliu etia, argyron chytos ve, argyrochyto, unica voce ab ipso vocatu videtur)sint in te pretanda, manifestum jam. Et, ne Graeci gando multum temporis spatium consumamus, videndus est super hoc Hieronymus Mercurialis vatiarum lectionu, lib. 2. cap. r . ipse autem huius rei verus est interpres,

s. id est, & postea M. fit vero, quod infra subsidet Cinnabaris, quod autem supra natat, lotura est. Olerius quoq; quinque bydrargvri species enumerat, lib. de institutione Chirurgite, fol. I 13. Sed eligendum suadet purum, splendidum , albicans, bene depuratum plumbo. Sic etiam suadet Ioannes Duboys gravissimus pharmaco 'poti Parisiensis, sectione a. capit. Io. ad finem dicens; Accipe alutam fortem, & satis amplam, pro quantitatoe argenti vivi, & in ea argentum vivum include , & alutam optime ligatam manu stringe, & comprime in aliquo vase, statim videbis argentum vivum ab altata exire; & plumbum, si adsit, remanere in aluta. Et suspicor

ne caustici naturam referat, ut Olerius dixit. At vero

in praesenti non agimus de argento vivo factitio, sed defossili naturali, simplici in sua minera existeti, quod est in sua altitudine frigidum, & humidum, ut ait Aristoteles de perfecto magisterio, apud theatrum chemicum,

5쪽

& ut constat ex Ausonio poeta his carminibus:

Toxica Zeloopo dedit uxor Maecha marito, Nec satis ad mortem credidit esse datum, Mi cuit argenti lethalia pondera iocCogeret ut celerem iisgeminata necem.

D nidat haec sit quis,Jaciunt discreta enenum. ntidotumfumet, quisociata bibet. Ergo inter se se dum noxia pocula certant, cessit lethalis nox alutiferae. Protinus o acuos ani petiere recessus Iubrica duectis qua Pia nota cibis. Quampia cura Deumi proilest crudelior uxor, Et cumfata olunt, bina ,enena j ant. Ex quibus manifeste constar, argentum vivum ex natura sua frigi in m esse, & humidum; nam toxico, quod summe est calidum, repugnare visum es f. Toxicum enim Latine , Grςce autem toxicon. Venenum , quo sagittat ringuuntur, quod ab arbore Taxo , duxisse nomen videtur, Gr ce, taxos cce smilaX, arbor, tota facultaris vi, Venenosa, ab ejus etiam nomine toxicon re

fert appellationem , qui de ea arbore gustaverunt, celerrime nocte corripiuntur, quando S umbra lethalis, in Pyreneis Galliae montibus frequens, locorumq; incolis Ipheam & Iph. Dioscorides lib. . cap. 68. lib. 6.

cap. I 2. Unde toxicum venenum est praesentaneu, quod sine dilatione operatur. Et facerer adultera mulier, Ut suus maritus cito periret, nisi miscuisset venenum frigidum se iam si quantitate operetur) calido toxico. Liber tande evasit. quia contraria contrarijs curantur. Vi de Calenum s. simplicium, cap. I9. At sunt, quae tota esse nis

6쪽

e Tentia nobis contraria sunt, & tertio simpliciturn, cap. λ'. f. qu cta nquq autem frigiditate occidunt, ea exigua

quantitate sumta mortem non asserent; Vide etiam Iacobum Greuinum, lib. 2. cap. 7. de toxico, a solio I 83. ad folium i8 . f. toxicum, ubi ait, esse de natura eorum,

quς tota sua substantia, humanae vitig insidiantur, preterquam quod occultam quandam, & maleficam vim ha bet caliditatis, & siccitatis extremae particeps est. Quod autem argentum vivum sit frigidum,& humi Aduin, sic probo; Materia metallorum est argentum Vilium , quod se habet tanquam mater, sulphur Vero tantum in δuctivum formae , ut profitentnr Paracelsitae ex ID. aco Holando, qui omnia coficit ex tribus in creatione, ad lut salem, licet ipse Paracelsus interdum ex aqua constituat, est tamen aliquid discriminis, nam Mercurius juxta eorum opinionem , ita materia esst, ut magis patiatur, sulphur ut magis agat,&ad desietcorpus, quod solidum praeseat,& formalem videatur conferre ratione, & proprietates, praeterea Coarcetanus solum Merta

curium posuit materia, sulphur addi docuit, quod vim habet introducendi formam . Metallum quodcumquaest frigidum, & siccum , sed argentum vivum est frigidum,& humidum: ergo metallum habet frigidum amateria, quae est argentum , siccitatem autem a sulphure, quod potens fuit consumere humiditatem argenti vivi, Ut possit introducere forma metalli, quod est frigidum& siccum: ergo bene sequitur, exemto sulphure, remanere frigidum, & humidum tanquam materia nuda metallorum. Videndus est Petrus Bercorius Pictaviesis, tomo. q. moralium, lib. II. cap. 29. dicens; Argentum Vivum, calidum,&humidum esse, habens enim sul

phur: ego autem de simplici intelligo de quo non in-

7쪽

tellexit iste autor tanqtiam metallorum materia nuda. non de coposito , I si permixtum plumbo sulphur depurari licet, ut advertit Ioannes de Vboys, citato cap. lathiolus superdio scoridem, libr. s. cap. TO. s. res est fine admodum disposita ad metallorum omnium generationem; qi iam Ob rem ipsorum tum origo, tum semen argentum vivum appellatum est. Qvinetia non addensari putant, quod ei non in si caliditas,& siccitas tanta, quanta ad id muneris obeundum sufficiar. Secundo probatur; Argentum vivum vim Narcoticam habet, cum quoscunque tumores leniat, & mitiis ger; &, ob hanc etiam rationem , ulceribus malignis Opitulatur bilisq; ardorem retundit, cum vehemeter humidum sit, ut tenet Fernelius, libr. a. de abditis rerum causis, cap. y4. sol. 2II. & de lue Venerea, cap. 7. post medium, solio εo. J. dolore ς quoscumque, tum calidos.

tum frigidos vi narcotica sistit. Tertio probatur; Argentum vivum aliud est vulgare, aliud philosophorum ; vulgare sic potest cognosci. quia non detinetur in igne nis conjunctum fuerit alio

argento vivo corporeo, seu factitio, quod est calidum,'& siccum) ob nimiam sui frigiditatem,& hurni ditatem, ita ut indigeat conjunctione argenti vivi facti iij, ut clarius manifestat annulias argento vivo plenus, quem si ad ignem applicemus, illico ut calefieri incipit, no potest supra mensiim retineri, cujus causa est manifesta cotrarietas, & repugnantia, quae est inter frigidum,&humidum, & calidum, & siccum. Quarto probatur; Nam argetum vivum habet se passue, sicut femella, ut tenet Raimundus Lut ius,in clavicula, cap. I. ad finem.

Qinnio probaturi libet res gravis frigida est magis

8쪽

gis,& ponderosa, argentum vivum est grave,&ponderosum : ergo ecto frigidum. Ratio tenet verum, facta comparatione humorum calidorum, & frigidorum, frigidi graves sunt, secus vero calidi; frigidi, ut pituita, &melancholia, calidi vero ut sanguis, I bilis. Sexto probatur; Ouslibet res alba insipida,es diaphana,&frigida, tale est argentum vivum. Haec ratio est vera , quoniam inter olera & fructus, qui sunt insipidi,

Bigidi sunt; semperviva, portulaca, lactuca,& aliς multae, quς sunt frigidae,& aquosiae, sunt insipidae. Septimo probatur; Hydrargyron , quod Graeci vocant, dicitur a quodam Graeco nomine, hydoor, quod est aqua: ergo sit vera est Aristotelis maxima; orta atteia

stari tuis principiis, sicut aqua frigida, de humida est, sie

argentum Vi Vum.

Octavo probatur ab esse ξhu; Fossores, qui argentum vivum Uriplex, & vulgare ex fodinis eximunt, frigidi tale maxima, & humiditate affecti sunt, ratione cujus paralysi corripiuntur; paralysis provenit a causa frigida de homi da, & hac ratione nervi corripiuntur tremore: id probatur ab Hippocrate s. aphorismo i 8. Frigida inimica ossibus, nervis, dentibus, & spinali medullae, calida vero grata, ea de causa facit conVulsionem, rig rem, Jcialia inllia d mna,lut multoties contingit in un-stis cinctione argeto vivo permixta, pr cipue si facultas animalis ex sua natura languida est, ac imbecillis. N. Nono probatur; Qui aquid repercutit humores ab exterioribus ad interiora, frigidum es , ut probat Galenus, s. siimplicium, cap. I7. loquens de repercussi vis; argentum vivum ess hujusimodi, ergo est frigidum, ut De quenter videmus in iis, qui cΣpuunt ob hydra gyricam

B si quis

9쪽

Si quis objiciat sui Constantinus facit) non esse necessariunt , illa, quae sunt ponderosa , frigida esse , calx enim marchasita , sal, alumen , argentum vivum sublimatum,hq omnia gravia sunt, & non sunt frigida: ergo aliqua eorum sunt caustica, nec bene sequitur, levia

est scalida; campliora enim levis est, & non est calida, sed frigida loquor de campliora antiquorum, non det illa sophistica, quς passim reperitur in pharmacopolio.

Ad secundam rationem dicunt, non esse Opus, omnibus rebus habentibus colorem album inesse frigiditatem, quia argetum vivum sublimatum, calx, alumen ustum,& alia multa alba sunt calida, no tamen frigida. inas dconsiderans, Averro es dixit,' colorem album xeperiri posse in rebus frigidis sicut in nive, grandine, glacie, &gelu ; & in calidis ut in argento vivo sublimato , calce, alumine. I, doctores quanquam primae rationi optime

respondent, non tamen secundae. Nos non dicimus, argentum vivum esse frigidum, quia album, nec illa, quae sunt alba, aquosa, insipida, necessario debere esse frigida, ut dixit Galenus, lib. rvde alimetorum facultatibus; illa dicuntur insipida, quae gustum non alterant calorh, frigiditate, humiditate , aut siccitate: & cum argentum vivum insipidum sit, I natura aqueum, ea ratio convincit doctores de necessitate esse frigidum; sed tamen humiditas argenti vivi est crassa bene permixta siccitate,& ea de causa fluidum non est: sicut aqu a, imb servat terminum. Hoc ipsum bene notavit Iacobus Cataneus, in suo tractatu de morbo Gallico. Concludamus igitur, quod argentum vivum, seu Mercurius est: albus, frigidus; dc ponderosus. Sed antequam ulterius progrediamur , responsum contrariae sententiae opinionibus praeiabere debemus. Sicq; uno verbo omnibus respodemus; . ut rer

10쪽

ut refert theatrii Chemichii in Argyropoeis , & Clarvsopoei ς, fol. ra.) est: duplex. alteru proprium, ac Verum seu minerale, hoc est frigidum, &humidum, ac te mull smum. Ex hoc apparer, quod corio involutum,& ex pressum , Vehementer transmear corio illaeso , quod o leum quan vis tenuissimum in essentia, transmeare non posset. Argentum vivum eamdem fere gravitate cum auro habet, sexta enim tantum parte, auro minus grave esse, etiam experientia constat, quanVis Geber praecla rus alchim istarum philosophus, ac Arabs, qui nostraesententiae suffragatur, lib. I. desiimma praefationis magis ferii, cap. 3. δicens; argetum vivum frigidum,&humidum esse, tamen ipsum profitetur auro esse gravius, sed forsitan de argenro vivo purgato, & paulum ab humiditate nimia arte vindicato, intellexit. Aduertendum tame est, quod sicut metallorum materia est argentum vivum, ut diximus, eo de modo proxima materiam esse auro,& argento: sed uno verbo di- Camus Argentum,&aurum crudum esse . no solum est illud vulgare , quod fossile dicitur, argentum Uiuum,

quod eae Adinis Hispaniqnostr ut Almaden) fossores

excipiunt, verum etia illud, quod ex corporibus imperfecte mixtis plumbo,stanno, aere, ferro, subtili arte elicitur, inter quae omnia vulgari huic nostro nulla, nisi in solis accidentibus quibusdam disserentia inest. Fluida enim fere sunt, & ejusdem proportionis, ac grauitatis.

Verum argentum vivum corporeum magis est coctum vulgari, cum etia in ter se aliud alio magis ac minus digesium est, omnia tamen vi ignis in vaporem feruntur sursum, alia celerius, quia minus cocta, alia tardius. maxima vi ignis, quia magis decocta sunt; proinde vulgare argentum vivum indefinita habet humiditatem om B a nium