Pro studiorum renovatione oratio Pauli Manfredi habita in sacello Sapientiae Romanae die S. Lucae

2쪽

PRINCEPS.

CARDINI , Scientianum tutela..

Et iure litenarum laus IVDICI itur erudito. En omia S

pientiae illusinam proposui in quod Tui Nomen gestit in homte, gliscit illustre. Dodisinarum est decus, ni subesse Pareoc,

nis, ta hac spodiosa sui laude,

3쪽

mnus suscipit in rem ntum. Viue diu felix Princeps Em, nentissime Lucinae, Palladis,

ta Dignitatis ornamento E γtentissimae ni subditus cliente

Addictissimus,& obsequentissimus ramulus

4쪽

I mihi, licet impare stylo,in hoc amplissimo loco in laudem literarum

straturo, dissertam Ciceronis secum diam, vel aureas Demosthenisca. tenas, Optata concederet fortunar Nec satis auditorum meorum mentes vincirent catenae , nec aequΘ, vel mirabilis , eloquentia propositum impleret argumentum. Si etenim excedit humanae mentis captum , quod vobis hodio praeconietare proposui : Id sortasse muneris imple-hunt , etsi ornate percurrant, linguae imbeccillis o fieta λ Asiaticae facundiae Potestates huc itaque Vos appello. Aurea Gretcorum dicendi flumina, huc Vos inuito. Fundite Vos encomta literarum, &studia laudandi prouinciam, quam humeri nostri non subiastinent, subite Vos . Sed incassum a barbaris armis iamdudum deuastata Greciae lycea inuoco, & inaeμmes voces nostras inteli go pro tanti operis comple, mento. Eia tamen, nec tepescat animus, nec frigeant praecordia, nec terreat rei magnitudo. Satis dema

datum impleuisse munus, laudasse Doctrinas, ad illas torpentes iuuenum arti mos excitasse, mihi persuaserim: si studia, & literas, honorem , Utilitatem , oblectamentum sibi gignere ostendero: Quod vobis, ut argumentum orationis nostrae, breuibus exponer iam aggredior .

5쪽

Eo tendit oratio, ut iuuenum mentes, validis imbutae argumentis , auido literarum rapiantur ardore , quas perterritas, te refractarias impingit laboris horror . Musarum contubernium arduum pra Iupto iugo,renuunt conscendere. Herculis Musagetae templi Musarum praesidis clavam, quae sudoribus adipiscendae virtutis est symbolum, tractare abhorrent. Iam scio. Iam in t elligo. Sed desides animos, lepido satis,ac ingenioso i commate Socratis , laevigare nolia

dubito. Cupienti cuidam ire ad Olym picos ludos, sed itineris labore deterrito: Cum domi dixit Socrates pEnumero totam penu diem, vel deliciar, veIsani talis ergo, & ante prandium, & ante coenania

deambulando impendas, si domesticas ambulationes proferas ad quinque, sexve dies, facile nulloque inflsolito labore peruenies Olympiam. Heu, non modo facilis descensus Averni , verum facilior ascensus Olympi. Erubescerem, credite, si in vos, Auditores, dirigere perstringerer declamationem huius Socratici consilij commentatricem. Si quid c iuste conqueritur Licosthenes si quid honestie rei gratia periculi, dispendij, aut laboris suscipiendum est, excusamus,

detrectamus, horremus : Cum frequenter, ultro in

rebus nihili ne dicam turpibus plus impendimus 3 Ita quidem c egregie ad rem nostram inuitati ad st

dialiterarum, excusant valetudinem, insemnium si inpendia librorum, cum interim totam noctem ludant alea, potatione coninabant febrim , podagram ,

bydropem, lippitudinem 3 scortatione paralysim, aut

6쪽

scabiem nouam. Sed rediens orandi, undὸ discessit

occasio , minimus studiorum labor, iuuenes Ornatis. simi, non febrim, non lippitudinem, non scabiem . novam, sed honorem , voluptates, Utilitatem, promittit, concedit, profundit. At quia veritates non tantam prolatas, sed probatas elata cupiunt ingenia vestra. Quem latet famabo

summis honoribus viros eruditos, seu Veterum meis morias, aut recentiorum annalia si percurrimus , extitisse insignitos ' Funditus euertit, diruitque Thebas Alexandri victoris bellicus impetus, sed unicam Pindari domum seruat illaesam. Consulares fasces , o quanto fastu, a Senatoribus Urbis semel ambitos,

sola contemplatione virtutis, a Domitiano, ter Silius Italicus obtinuit. Et Gallus Cornelius Romani Populi Praefecturam. Possidonium, aegrotantem in tuguriolo Athenis Magnus Pompeius salutaturus, obliatus asiaticae gloriae, quam victus illi Mithridates reliquerat, dimisso imperiali paludamento ,& lictolibus extra sistentibus, humili veneratione, penὸ dixerim,adorauit. Num, sic salutauit Demiurgos Con. uocatus Io. Campegius ad publicam Cathedram Patauinam, quod Antenoris. lycaeo iam est propinquus fama virtutis infimat aures ciuium, en illico accurrente Scholarium coetu, I.ectorum Collegio , S: Populi acclamatione,quas triumphali pompa recipitur. Numquid sic excipiuntur stud ij moderatores Transituro Florentia Hermolao Barbaro, licet articulari dolore torqueretur acriter, omnium primus, magno vi-

7쪽

ro, Magnus Dux Laurentius Mediceus occurrit; numquid alteri Principi sic occurrisset Supremo Florentinae Reipublicae Magistratui vir optimus est adscribendus; conscriptis Patribus, despectis Principibus,

poeta celebris Dantes Aligherius arridet . Numquid deerant inter nobiliores innumerii Eli' talia sunt a literis parti honoris inconcussa testimonia. Sed deficeret me dies, & dicentem potius, & vox i& vires, quam dicendorum copia, si nobiles mei

. morphoses mens ellet adducere quibus literarum

potestis in splendidissimas dignitates tenuioris fortunae viros traduxit. Inter Praesules, Byzantii, Cyrum Panopolitam literis ornatissimum, a Theodosio, Ma Pio Secundo Romae Ioannem Campanum sussiciat numerasse pro mille, quos proponere non suppetia otium. Inter Ecclesiae Cardines Bessarion in Oriente. Thomas Volcherus in Anglia, Melchior Κlessetius in Germania , Arnaldus Ossat in Gallia , Franci scus Toletus in Hispania, Stephanus Bonuccius, &Caesar Baronius in Italia, mentiri vetant. Ad Supremum Ecclesiae thronum vehemente assiatu virtutis elatorum longa remotiores aeui cohorte, plura, dein

signia historiae suggerunt huiusce veritatis exempla- . Prostituat ignominii , despiciendis natalibus, inuida fortuna clarissima ingenia, prostituat: Nam virtusi antagonista, fortuna inuita, clarioribns utique sple n-doribus illustrabit: Sic etenim Cicero natus humilister Arpini literarum lumine Romae Consul illuxit.

sic Sadragesillus, ex Pedagogo Dagoberti, fulsit inda

8쪽

9. Dux Aquitaniae. Si e Ismael sophus ex agreste tugurio , quasi noua Academia suae doctrinae fama splendescens , primo uniuersae gentis obsequium , inde Persarum sibi adscivit Imperium .

Ueritates sunt iliae,quas vobis, Auditore enumero, quae labilis, fugacisque vocis , non merentur insertu nium subire, sed iuuenum perpetuo cordibus inha rere. Quis itaque mihi tribuat, ut scritantur sermones mei Quis mihi det, ut exharentur in libro stylo ferreo, & plumbi lamina, vel celte sculpantur in silice Det virtus, dent studia , det sapientia ; nam dare sunt potis. Quod dent literae, ut meae voces sculpantur in silice , dubium vetat Scipio Africanus, qui virtutis aestimatione, posuit Ennij Statuam proprium supra sepulchrum 4 Vetat Marcus Antonius, qui Frontonis phylosophi sculptam Imaginem erexit in Romano

sero: Uetant tercentum marmorea simulacra Demetri,, quae illis erecta fuerunt Athenis. Testantur itaque hanc veritatem, & ipsa marmora et Uerum, cum segnius irritent animum demissa per aures, Quam qui sunt oculis subiecta fidelibus; Vos, & nostrae mem riae , N ipsis nostris oculis subiecta , loquimini huius Archilycaei saxa, Romanae Sapientiae marmora glori sis vestrorum literatorum trophaeis insignita ; Et ecce iam. iam loquuntur. Intueor in hisce saxis insculptam Pomponii Laeti memoriam, exprimentem Venerationem , qua Pontificis aulici tantum Virum prosequebantur, ut in eius funere, M parentalibus o ms adstiterint purpurea, veste .. Illuc inspicio pon

9쪽

Ihun, qua suecorum Regina,Lectores Romanos audi. . tura, sapientiae lycaeum, & eius literatos honestauit . Altero in marmore Alexandrum Septimum Summum Pontificem eontemplor, qui cum toto Card nalium Collegio, Lectores, di scientias in hae Universitate, sublimi consessu decorauit. Et in postremo Japide Fasti Romani studi j leguntur , in quibus ex hac uniuersitate Lectores quinquaginta, & amplius ad sacras Tyaras electi, sexdecim ad Cardinatatum promoti , de unus ad Pontificatum elatus, arte mirabili sunt expressi. Et ambigetis adhuc a litetis honores

emergere ἶ

. Verum non vltro cogar Iaboris impendere, proba turus , quod literarum studia delectent. Amaenissima vireta seipata floribus, ει virentibus arbusculis ordinata. Elegans Pinnacothaeca famosis pustorum tabulis , & Phidiae simulacris , gemmatisque Orna mentis Mistructa a stupidum obieciamentum offerunt intuentibus ; sed si caecus illuc ingreditur, nihil delectat. Lyrae, Citharae, Cynibali, & Tubae musicus

concentus harmonicum melos auribus influit, fasci nat auditum : Sed si surdus exponitur, non mouet animum. Caecus, quem dico, Surdus, quem nun

cupo , is homo idiota, inliteratus, ignarus , qui alios careos ducens, trahit in Queam , & est tanquam asinus ad lyram. Videre , audire intelligere, sapientis est: Itaque delectari, literati est munus: Et

munus equidem non vulgare: non etenim in rerum

externo margine sistitur 3 at intimae contemplans ,

10쪽

rerumque naturam, & essentiam expendens , eo prae stantiorem voluptatem haurit, quo sublimiores corporeis , interni sunt sensus. Oh , si sapientia quam

bene ad rem exclamabat Cicero Oh si sapientia ocu- s . de iis videri posset, omnes in sui amorem compelleret . Ne doleas tamen, quaeso, nὸ doleas amplius Arpinas

Orator; sapientia etenim ipsis hic oculis videri potest. Contemplare , si placet. eruditos Romani Lycaei Prosessores , qui vel ipsa facie, vel singulis actibus

literas spirant, sapientiam delineatam componunt λne doleas amplius. In hoc augusto literarum coninuentu delectabile simulacrum virtutis designo. Istud&diu, noctuque contemplemini, rogo, Iuvenes Ornatissimi, de quae sint deliciae virtutis, intelligetis. Et ob qualis voluptas rependitur ex stud ijs, ex literis lQuid P Auditores dicite, quid delectabile magis imperio' Adeout Caesaris opinione tyrannica, si violare licet ius unquam , regnandi gratia permittitur. Tantae delectationis extat imperandi libido. Et tanta delectatio , literarum, & sapientiae comparata voluptati , vilescit. Interrogatus olim Robertus Sicilii Rex, si vel Regnum, vel literas, quaS ad miraculum callebat, cogeretur dimittere, quid ex alterutro despiceret, Sapientiae dulcedine pellectus, absolute respondit, potius Regnum , quam literas. Oh maximae Sapientium deliciae, quas non unico tantum Re- 'gno, sed Orbis imperio praeserebat Cato ; dum intecardua Romani Senatus negosia, non Vastitatem dominij contemplari, non populorum tributa, no