장음표시 사용
1쪽
zottissimi, Celeberrimoque Viro, D CHRISTIANO CONSTANTINO ROMPFIO,
Med. Oct solertissimo Celsissimi Principis Auriaci archiatro dignissimo, Philosopho eximio, literarum praestantissimarum , ac historiarum cultori summo, amico suo perpetim colendo:
oraratissimo, Eruditissimoque Viro-IuvenιD NICOLAO ab HONSC P I. U. Studioso
praestantissimo , in humaniori literatura, antiquitate&histolus, ut in Philosbphia puriori versatissimo, φιλάλοι maximo, amico suo summopere amando: Hoc Exercitium Philosephicum offert&inscribit Jo H. Lur ovICus B ACHERus, Respond.
2쪽
hensione perceptum est , aliquid affirmamus vel negamus, proxime cohaeret alia voluntatis actio, qua quid prosequimur aut fugimus. Et ut a consideratione veri aut falsi assirmatio negatio, sic a consideratione boni aut mali, prosequutio fuga pendent. Quanquam haec consideratio ubique aeque expressavi distincta non sit. II. Prosequi iugere idem hic sunt quod Vestin nolle, prout stricte sumimus actiones illas. Qira in significatione duplex potissimum occurrit voluntatis actio una quae in solo astectu consistit, altera cum effectu. Quo fundamento niti censenda est communis illa, actionum humanarum, quae voluntariae sunt, distributio in Elicitas& Imperatas. Voluntas cum et fectu, vulgo actio imperata, est essicax jussio qua mens, vel in se ipsa, vel in corpore, cui unita est, facit quod vult. At circa ea, quae, vel facta jam sunt, vel facere non
possumus aut nolumus, vel tantum ut Iutura possibilia conlideis ramus, solo voluntatis atrictu versamur vulgo actionem elicitam Vocant. III.
Voluntas cum effectu quasi in indivisibili consistit&uno se habet modo tantum Omnis autem, quae in ea apparet, variatio in effectu est Primo voluntas vim suam exerit in se piam : quatenus ibi Droxima est&ante omnia determinat actus proprios. Itaque dici- Cis mus
3쪽
principi in se desinens. Dicimus etiam rectes, volo intelligere. Multa posteaquam intellectio quippiam intellexit, volunta, ubere potest, iterum ut
recolat intellectionem. Sic imperat etiam memoria, et tam phantam, si in ea notionum thesaur reponuntur Schal. Exerc. o T. scis. Et haec voluntatis potestas in caeteros mentis actus, quos ab ipsa volitione distinguimus, secunda dici potest squae ob intimam horum actuum, in indivisa mentis substantia, connexionem, parum a prima distati IV. Sed nulli bi adeo conspicuus est voluntatis effectus, quam in motu quem imperat membris ac toti corpori. Quae tertia Multi ma ac suprema voluntatis potestas est, qua divinae potentiae, per quam ea quae non sunt jubentur esse,umbram quandam habemus.
Eo prorsus modo quo libertas Mindisterentia illa, quam voluntas intus apud se experitur in actibus immanentibus ac elicitis, etiam divinae libertatis umbra imago quaedam est.
Notandum solummodo,quod divina voluntas absoluta sit Madomnia indifferens quatenus Deus propter independentiam suam causa prima ac summus Dominus est , qui a nulla re extra se posita, vel in agendo pendet, vel legem accipit. Nostra autem voluntas sic indifferens non est, ubi exercet libertatem suam modo optimo.
Quia determinatam invenit naturam rerum et nec in aliud, quam quod vere bonum xjuxta naturae leges, quas mutare non potest,
taciendum sit, ferri se debere sentit. Ac proinde eo libentius ae liberius facit, quod faciendum est , quo intellectus id videt clarius: ne unquam est indifferens , nisi quando quid conducat, vel factu optimum sit, ignorat, vel saltem tam perspicue non intelligit, quinde eo possit dubitare. VI. Quapropter mirandum non est. quod potestas movendi quatenus ad voluntatem refertur, etiam absoluta Lindifferens non sit ad motus quo stibet. Quia movendum corpus est , ut decetri decorum est quo dignum animo instrumentum evadat. Quod qui bene novit, quantum in se est, facit modo optimo sita ut aliter moveri nolit Sed praecipua ratio, ob quam motus absolute Tecundum omnem indifferentiam pendere non possit a voluntatis nostri albitrio, quia haec est non ita immediate motum corporii peramus,ut ea quae mens se sola intus apud se facit. Nam ad mo-
4쪽
ven ὀum opus est nervis, musculis membris bene dispositis, ac ante omnia animali spiritu , qui ex se ipso satis potens sit Mad nutum voluntatis mobilis. Eadem porro ratione voluntas immediate non imperat phantasiae, memoriae, sed per eosdem spiritus: quatenus eorum interventu impressa cerebro vestigia detegi. Quod ut fiat, cerebrum secundum substantiam, poros caseitates ante omnia recte dispositum esse debet. Et nihil horum a nostra
His tribus operandi modis sic determinata videtur humanae v Aluntatis pote itas, ut ad plura se extendere nullo modo possit. Quod imprimis evidens est de ea potestate, quam in nos ipsos habemus: quo spectat motus membrorum ac totius corporis. Nam desiciente spiritu, aut nervis, musculi sis membris ipsis non bene dispositis, ne minimam quidem corporis particulam possumus movere. Uti etiam nulla in nobis potestas est sola voluntate deturbandi calculum ex renibus, vel malum sanguinem ex venis expellendi quia motus voluntarii instrumenta eo non pertingunt. Eadem de causa nemo dare sibi potest sanitatem, robur, pulchritudinem, memoriam, ingenium 4 alia. Quia nihil horum, vel a solo nutu voluntatis, vel a libera spirituum agitatione pendet. Ut hinc petenda ratio sit, cur propter talia neque laudem & prcemia.
neque vituperium i Cenas mereamura ut propterea, quae vel animo , vel corpore facimus voluntarie. Etiam aequum non est,
ii x vel gloriari&se extollere , vel contristari ac se demittere infra alios. Sed ut ad se non pertinentia ac οἰδάφου ea spectare potest
animus noster, si suum tantum censere velit, quod in potestate habet, ubi vult,& caetera contemnere: juxta Stoicorum illud, Quae supra nos, nihil ad nos. VIII. Deinde experimur, quod in corpora caetera Malios homines adhue minorem potestatem habeamus, quam in nos ipsos, corpus nostrum. Quod eadem de causa contingere putandum est. qua etiam multa in corpore nostro sunt, in qua nulla nobis est potestas: ea omnia nempe, ad quae non pertingunt nervi musculi nostri, per quos influere debet animalis spiritus, qui proximum
motus voluntarii instrumentum est. At vero mens nostra extra
proprium corpus non invenit nervos, musculos & spiritus, quibus uti possit. Quia haec tantum in humano corpore inveniuntur,is
propria unicujusque hominis sunt, ut usui esse non possint alteri.
5쪽
Atque ita ex eo quod voluntas mea per haec motus instrumenta potestatem habeat in suum corpus , nullo modo equitur, quod similiter in potestate habeat corpora alia malios homines, vel animi, vel corporis respectu.
Quod attinet igitur potestatem illam, quam unus homo habere videtur in homines alios, talia corpora, ea adhuc minus absoluta est Niluribus conditionibus limitata, quas praest.ire nostrum non est. Nimirum res mere corporeas ure naturae possidet ac in potestate habet, quisquis eas occupare ac sibi servare potest quod virtute ac robore corporis sit. Quatenus nempe nostra putamus, tam quae corpore quam quae animo possidemus quia corpus non minus nostrum est, quam animus. Quanquam posscssio quae corpore acquiritur, etiam referenda ad animum sit quatenus non sine imperio voluntatis exequimur motus illos , quibus in potestatem redigimus corpora alia. Et hinc ure naturae omnia sunt occupantis ac primo possidentis rem aliquam. Nec caderet hoc jus in homines & vera rerum corporalium non daretur possessio,
si in homine non esset libera voluntas, qua primum seri hinc alia, sibi subjicere posset. Nam res corporales se ipsas nobis non subjiciunt, nec proprie dictam servitutem S obsequium praestant domines sed usum vel tructum tantum, qui jure naturae inseparabit sa proprietate est. Talisque proprietas cum usu hinc recte dicitur Plena potestas. X. Ubi vero hominem unum referimus ad alium & quid voluntate sua potestatis in illum habeat, consideramus imprimis occurrit corpus , quo quis adinstar corporis alterius in aliena potestate esse potest, quatenus viribus inferior est ut seri potest per a tatem, sexum, morbos aut aliter. Quae subjectio proinde mere corporea ac violenta est nihil servitii ac veri oble qui praebet domino. At si praeter corpus animum consideres, ceu potiorem nostri partem, potestas hominis in hominem Mortaline subjectio
longe alia est. Quia homines animi respeetu natura pares sunt inter se ac tantundem juris potestatis habent quatenus quisque propriam voluntatem habet, qua tam imperare potest , quam parere. Ut ergo unus prae alio imperet 'uae a pluribus simul possideri nequeunt, possideat, aliud quid intervenire oportet, quo rerum diviso sat ac humanae potestatis , quae ex se indefinita est, determinatio quaedam. XI.Hoc
6쪽
XI. Hoc autem tribus potiissimum modis fit inter homines. Primo per generationem, qua partus sequitur ventrem ut fructus, quem mater primo in potestate habet. A matre autem ad alios transire potest hoc dominium diversis modis: ut si foetum exponat, si bello capta, vel aliter alieno dominio subjecta it. Sed nulla tam naturalis hujus dominii transsatio est , quam quae ex societate conjugali sequitur, ubi ex eo quod suprema potestas penes virum lit. filius in potestatem patris transit. Secundo per servitutem, qua quis vel in carceratus servire cogitur, ne vapulet, vel captus aut libidissidens, vitae tuendae gratia, alteri in servitutem se tradit, atque adeo ex pacto omne obsequium praestare tenetur domines quod non nisi voluntarie praestat, quia servire in eo qui voluntatem habet, non minus voluntarium est, quam imperare. Tertio ex mero pacto Mobligatione prorsus libera quatenus nempe plures homi ncs, quibus a natura tantundem juris ac potestatis concessum est, pacis ac mutuae defensionis causa in societatem coeunt. Quod facere non possunt, nisi vel in unum, vel in plures, vel in omnes, quorum quisque pars sit, transseratur imperium.
Sie in omni servituteis subjectione cum vita servatur libertas aliqua, nec unquam cogitur voluntas. Quod imprimis evidens est delibertate cogitandi. Nam servus non minus libere cogitat quod vult, quam Dominus. Nec quisquam alteri tenetur rationem reddere cogitationum suarum, sed Deo, sibi Tuae tantum conscientiae. Quae certe satis magna libertas est quae per servitutem, qua corpus assigitur, multum quidem impediri, tu ibari potest in opere suo , sed nunquam prorsus tolli. Et hae singula adhue magis aperta sunt in ea subjectione, quae proprie sic dicta servitus non est uti certe non est, obsequium illud, quod liberi parentibus4 subditi debent imperantibus. XIII.
Deinde quanquam plura motus voluntarii, quam cogitationum impedimenta esse possint, quanquam homo unus ab altero in multis possit cogi, quoad motus corporeos, eatenus leges accipere, quibus subiectus non est animus neque haec impedimenta tot ac tanta esse possunt, neque coactio tam violenta, vel leges adeo severae inter homines sunt, ut hinc nulla supersit libertas in iis qui serviunt
7쪽
serviunt& obediunt corpore. Primo quia tum demum optime quis servit& obsequium praestat, ubi id facit voluntarie. Deinde
quia servitus vel obedientia, quae corpore praestatur, ad omnem corporis motum extendi non potest, puta ad motum quemlibet pedis, manus, linguae, aut totius corporis, sed tantum admotus aliquos. Quod certe libertatem non tollit, sed restringit tantum. Quia nullus homo est , qui non in aliquibus, vel lege, vel a natura determinatam in se inveniat potestatem movendi: et ii illa potestis minor in carcere, major in propria domo, Madhuc major in civitate, regno vel toto mundo sit. Namis domus civitas 4egnum Sc totus mundus alicui pro carcere esse possunt, quatenus animo humano nulla in hoc mundo habitatio satis ampla est. Idem puta de motu membrorum in uno loco in quo nulla libertas tanta in hoc mundo est, quin desiderari possit major. Et qui siein aliquibus exercet libertatem suam, etsi id facere non possit in omnibus, idcirco non desinit esse liber. XIV.
Ex histe haud dissiculter porro deduci potest, quid sentiendum
sit de tertio humanae libertatis ac potestatis exercitio, quo circa alios homines Malia corpora versamur. Quia in totum a mota membrorum, vel totius corporis pendet: iis qui parent satis esse debet, quod ad ea saltem libere se convertere possint, quae ad vitam tuendam necessaria sunt. Atque ita ex eo, quod homo homini subjectus esse possitvi ab eo legem accipere, quoad motum sui corporis des extra se possitas, non magis rebus aliis utendi quam suum corpus movendi libertas tota tollitur , sed jus&licentia ad pauciora restringitur tantum. Et omnis illa subjectio 3ereltrictio non tam necessaria ac naturalis est, ut in rebus corporalibus, sed libera ac moralis tantum. Ac proinde tribus tantum modis potestatem suam exerit voluntas nostra, primo in se ipsam, deinde in cogitationes reliquas, denique in motum corporis, qui hinc voluntarius dicitur Cariera vel non proxime, vel ex arbitrio alterius tantum, hoc est moraliter, in nostra potestate sunt. Atque ita se habet voluntas cum et sectu, prout essea jusso est.
I. Servitia tans naturatu. 4. Sumrnum hominu bonum consistit in Irmoni proposito recte utendi ratione 2 libero arbitrio. a. Omnis autem error orιtur ex irato usu liberi arbitrii.