Elementa philosophiæ in adolescentium usum ex probatis auctoribus adornata a F. Laurentio Altieri ... Tomus primus quartus Tomo secundus. In quo traduntur philosophiæ prolegomena, elementa logica, & elementa metaphysicæ

4쪽

PHILOSOPHIAE

In Adolescentium usum

Publico Professore.

ΤΟ Μ US SECUNDUS

IN Quo TRADUNTUR

Philosophim Prolegomena , Elementa Logica , D Elementa Metaphysiccae. Editio undecima Veneta ab Auctore recognita . novisque additionibus illustrata.

TYPIs ANTONII ZATTA.

Syperiorum Permissu.

5쪽

est S. S

6쪽

T. Mnitiones . Ea Philophias pars , quae rerum

corporumque omnium in hoc universo existentium naturam , ac proprietates expetidit, ea sιca appellatur a graeca voce nysin, quae naturam 'significat . Est itaquς Physicae munus re rum omnium, quae mundi sensibilem constituunt compagem, principia, cauSsas, Vires, actioneε , esse inis , adfectionesque inquirere , atque contemplari: hine tam ampla Philosophia

ParS natura scientia dici ConsueVit , Sumpto n- turm vocabulo pro univer So i PSumque componentibus corporibus .a: Physica, quae Universum , sive corpora generatim considerat, Physica Generalis audite specialis autem Vel particularis, quae universi Paristes. ac peculiares corporum species rimatur. Martieularis Physica pro Objectorum varietate diversa Tortitur nomina: V. g. dicitur Ast rono mia, quae cassum, Aeromoeria, quae aerem, Auz tomia , quae humanum corΡuS eaea minat.

3. Physica , vel puro ratiocinio absolvitur ut Physie a Scholasticorum , & speculativa v citatur ; vel in rationis subsidium advocat ex-Fer1mema, ac observationes, & experimentatis appellatui . Tandem , cum notas corporum Vires ad humanos usus, vitaeque emolumentum .appi Ieat , practica audit , 4. Phadnomenon dicitur omne id , quod sensibus objicituri, nempe Sunt Phaenomena actio nes omnes, mel passiones, quas in corporibus ope Sensuum detegimus. S. Expe rimenta vocamus' essectus a corporibus productos , cum eos tentandi caussa unum CD

pns ex industria alte hi applicamns, veluti si magnet I ferrum opposuero , ni Panetis attractio nem ab experimento deducatur Aa 6. O

7쪽

4 , Elementa 6. Observationes dicuntur qui cu ique naturales effectus , qui nostris oculis sponte exhibentur, absque eo quod ad eorum productionem quidquam Operemur, ut cum Planetarum eclipses, ad hihitis etiam, si libuerit, instrumentis , e

7. Natura leges Sunt quaedam r*gulae a Supremo opifice stabilitae, juxta quas, datis certis conditionibus, debent determinata phaenomena

accidere. . I

s. I. Ex nihiIo nihil situ nempe nihil potest ullius rei esse caussa ; hinc nullum agenS creatum potest ex nihilo aliquid elicere . II. In nihilum nihiι reverti potest: nullum scit, cet agens creatum quit rem ad nihilum deducere . Utrumque axioma complexus fuit Persius s versiculo 84. : de nihilo nihil , in nihilum niι

posse re erit. a.

III. Quilibet effectus pendet ab aliqua caussa. IV. Quilibet effectus antequam existat, continetur in sua caussa, Vol mquali, vel eminentiori modo. V. Quilibet effectus est aemper sua caussa adinquam te ProportionaIis VI. Uniuersi Conditor omnium rerum corporearum eons tum determinatis legibus moderatur

BEGULAE PHILOSOPHANDI.

ς. Universa philosophandi ratio a quatuor legibus potissimum dependet : tre S primas assignabimus ex Neo tono, quartam ex Leibnitio.

Io. Reg. I. Caussin rcrum naturalium non plures aἀmitti debent , quam qua C . Meroe linἔ, O Phoenomenis explieandis sussciant: nempe, ut ait Calan

Ei velimus cum evidentια , sic . certitudine Phιlosophari, omnes hypotheses negIigendoe uobis synt: hypothcais enim , si luitima est, cousSin quidem possibilita. rem, minιme υσro existontiam adsιruit, cum effectus idem

8쪽

mnieth GenetaIis . Fidem pluribus modis produci possit. Hoc autem non ita accipias, ut omnes prorsus hypotheses sine a Philosophia eliminandae: nam, ut idem ait

CI' Auctor: ' mi eertitudinis obtinendi ab experimentis , O indae mathematica via Procedeuda spe non effulget, hypothesibus particularibus uti licet ad veritatem novis experimoniis indagandam, quemadmodum Astronomi varios adhibuerunt hypotheses, ut phoens metia coelestia prodidicere O accuratius observ re, at que ita υeras eorum caussas conjeetando investigarepouent .

II. Reg. II. Vectuum naturalium eiusdem generis eoedem sunt eausss. Haec Regula non est universaliter' era : nam , ut observat ortandus in adnotationibus in phystea mus schembroctii ) , eumdem

emetam ex pluribus caussis oriri posse indubia res est eidem ex. gr. indicis horarii motus tu horologio auto. maνo vel ab appenso povssere , Veι ab intus concluso elatere, vel abzimpetu dirauentis aqua , vel ab aliis

etiam caussis feri potest. Hinc , ad assignatae nev tonianae regulae indubiam veritatem hoc appo suit additamentum Cl. P. Boscovich : mode r

tio nulls in contrarium sit, quin plures diversas caus

Ia Reg. III. Qualitates eorporum, quoe intendi,

O remitti nequeunt, quodque eorporibus omnibus co petunt , in quibus experimenta instituere licet, pro quaIitatibus eorPorum universorum sunt habendm. Ut

hujus regulae sensus rite intelligatur , sedi 'tingui debent corporum qualitates sive proprietates, nem Pe universales , & peeuιiares a primae sunt, quae omnibus omnino corporibus competunt. Veluti extensio , Igura , divisibilitas , mobilitas Oc. Secundae sunt, quae nonnullis tantummodoc in Poribus conveniunt , veluti pelluriditas , opaei imeator , frigus 3s e. Rursus universales adfectione qcorporum aliae sunt essentiales, idest a corporct inseparabiles, ut Igura extensio, diυisibilitas Oe. . aliae accidentales : sine quibus esse potest cor PuS οῦ ut Porositas, gravitas Oe. Itaque, cum omnia nobis nota corpora certas qualitates habere pecexperimenta novimus : in super hae detectae qua-

9쪽

ε Mementa .

tes incrementi, ac decrementi, Sive intensionis , ac remissionis sint incapaces, ubi eadem perstet materia , habendae erunt Pro essentialibus , ac propterea pro universalibus cor- Porum proprietatibus. Si tamen qualitates omni us quidem nobis notis corporibus conveniant, intendi tamen , ac remitti possint in eadem materia pro digersis circumStantiis , Veluti gravitas, elasticitas, Porosita S &c , erunt quidem habendae pro universalibuβ, non tamen Pro essentialibus , sed pro accidentalibus - . Hoc sensu explicata nevvtoriana lex & Pbysicarima Simo usui esse poterit, & facili negotio ex metur a scrupulis, quos in ejus Veritatem mo-ν et Celestinus Cominales sim r. parte Antinoo ,

tionem susscientem si x existentim , c. cur ita Potius .

Gam cliter existas . Hac utemur regula ad eas effectuum caussas stabiliendas, in quibus pr- Portio, d c vi tus ad tales effectus appareat ia

, PHYSICAE GENERALIS

Dc corPorc generasnni sumpto, eiusq- Principiis ac, AdIeclion bisS . 34 C- primum videndum unicuique esse an sit, deolredo vors quid sit, optime doceat D. Auguβt Inus , necesse foret in ipso Physicae vestibulo cor PO-rum existentiam adversus Idealistas Sta ilire, antequam ad. eorum naturaim, PrincipIae, adfectiones evolvendas accedamus Verum qu a corporum existentia fuit a nobis alibi vind1CAt A Legie. n. 193): idcirco ea Suppos Ita ad corporum examen transeuntes , Generalem Pnysicam in duas partes tribuimus, in. quδrum Prima de sorporum essentia, Principiis, ac universalibus adfectionibus, in altera: vero de gravium tum fluidorum , tum solidorum motu disputabimus. ' cA

10쪽

Physica Ceneralis. 7

CAPUT I.

De Essentia physici Corporis generatim tu tίII. Iri uitiones. corpuis hysιcum est sos antia na- O tura sua imp*netrabilis, extensa intonia

gum , latum , & Protandum , figurata, divisibilis , iners, ac mobilis.

I6. Scholion . Latum discrim a stetiueadum est inter corpus physicum , ac .mathgmaticum e nam iac seoun dum dicit puram vacuam dι mensionem in longum , Iasum , profundum Geom. u. IZ ἰ Primω vero imporistat dimensionem impenetrabilem, sive resistentem . ac in partes a tu divisibilem quibus offectionibus caret

corpus mathematicum.

17. Essentia ost id, Per quod res est id , quod est Ontoι. n. 26 sive illud primitivum attri

butum , quod in ente concipitur tamquam fons, ex quo Caetera, quae ipsi, conveniunt, diffluere intelliguntur . . 18 Animadυersio. Inter Physicos quaestio vertit , in quonam attributo physici corporis es sentia sit statuenda : sive quodnam sit illud attributum, quod primum accipimus in corpo re tamquam radicem, ex qua di manant caeterώ omnes corporis essentiales adsectiones n. 17 .

. ' Opiniones Philosophorum . I9. Eenaιus cartesius de eorporum essentia hie hahet s Part. 2. Princ. n. 4 et naturam materiae, sive corporis in universum Spectati non consistere in eo, quod sit res dura, vel ponde rosa, vel colorata, Vel alio aliquo modo sensus assiciens ;. sed tantum in eo, quod sit res extensa in longum , latum , & Profundum.

Gassendus eum Ithomistarum schola corporis naturamen soliditate, si υο impenetrabilitate statuendam esse eontendit, quam opiniouem O Scholastici plures amplexi sunt. Alii in partium plurκIitate ,.. sive ἀiυisibilitate eam collocarunt . Alii tanἐem in aliis atιri-