Dissertatio inauguralis chymico-medica de lichene cinereo terrestri, quam consensu gratiosae facultatis medicae praeside Johanne Friderico Cartheuser,...defendet Godofredus Ludovicus Sixius,...

2쪽

DISSERTATIO INAUGURALIS CHYMICO MEDICA

LICHENE CINEREO TERRESTRI.

PROOEMIUM.

Sinhulare delirium seriosum, febris acuta, pavor

s liquidorum, iisdemque connexa pathemata reliqua, quae morsu na canis aliorumque animalium rabidorum ordinario sequuntur, tam horrenda, tam gravia, tam refractaria existunt, ut plerorumque medicaminum actionem penitus eludant, miserisque demorsis neCem intra breve utplurimum tempus certissime inserant. Initio quidem viruS, Corpori per vulnus cum saliva infusum, nonnunquam valde torpidum videtur, ac diu interdum, per plures nempe hebdomades ac menses, absque conspicuo detrimento in demorsa parte delitescit; at postmodum, A a ex

3쪽

ex suis nempe latibulis excusium, hanc nocendi moram perniciosissima operatione abunde compensat totumque corpus motu veloci pervadit, et febrem peracutam, pessimis symptomatibus stipatam,tandem que rabiem immedicabilem et hydrophobiam exitialem provocat. Ingens igitur huius mali atrocitas et eventus maxime si rabies scilicet et hydrophobia du dum exortae fuerint) celerrime funestus omni aevo medicorum curam et inquirendi industriam excitavit, eos denaque eo potissimum impulit, ut de inveniendis certioribus pro phylacticis, h. e. , remediis, post morsum praeservandae magis, quam curandae rabiei idoneis, solliciti essent. Innotuerunt quoque multa, quibus haec virtus tribuitur, et seliciter omnino utilissima haec scrutatio peracta foret, si este fius eorum perfecte elogiis,

quibus ab inventoribus aliisque ornantur, responderet. Nolo singula, quae passim in veterum et recentiorum medicorum scrmiis recensentur ac depraedicantur, hoc

loco allegare, sed paucis solummodo indicabo, tria

nostris temporibus, Turpethum a) nempe minerais, a gallidem fore phoeniceo b) et Lichenem cinereum terresrem,

valde

Q De specifico hoe eontra hydrophobiam remedio, quod RossRost AMets. Medicinae Doctor et Prae licus Londinensis anno ira 3. Societati Regiae Anglicanae communicavit, non tantum laudatae Societatis Transactiones Ν i. p a G. fessu. . sed uberior quoque ipsius

inventoris Relatio. seorsim typis impressa, posteaque a Duo D DE- Rico Lssitio LiNDEN ex Anglica lingua in vernaculam nostram translata, et I746. una cum aliis quibusdam opusculis edita, legi possunt.b Du D. cARoto Lvoovicus Eavcri in Ddsertatione sua inaugurali, a uiro i7sδ. Argentorati habita, plantam hanc quoad formam eXter

nam et principia a itiva solide descripsit, et singularem inprimis

virtutem eius contra rabiem caninam exemplis confirmavit. ΡΟ-

4쪽

valde inprimis celebria existere. Duo priora absque ulteriori contemplatione hac vice praetermitto, de lichene autem, licet in ossicinas nostras pharmacevticas nondum receptus sit, paullo uberius in sequentibus agere, et chemica inprimis examina, cum eo suscepta, communicare mecum constitui, ut quilibet postmodum eo melius iudicare possit, an specificae vires alexi- pharmacre, huic simplici adscriptae, in separatis principiis lateant, an potius in tota eius mixtione naturali quaerendae sint.

Scriptores rei herbariae principes, si nonnihil in hac pam

te errantem ΜORIso NivΜ exceperis, circa locum Licheni nostro inter plantas reliquas assignandum perfecte quidem conveniunt, circa appellationem vero iisdem varietatem placuisse, deprehendimus. RAius enim illum Hyt. Ii 7. Lichenis cinerei terrestris nomine donavit: LiNNAEo in Flora Lapp. tr. Lichen foliis planis sub rotundis, lobatis obtusis, calyce plano lacinia ad nato, et in Flora Soetica 96 I. Lichen folia ceus repens Iobatus obtusus planus, subtus Venosus villosus, pelta marginali adscendente, audit. τοUR NE FORTius eum Ins. rei herb. 549. Lichenem pulmonarium saxatilem digitatum maiorem cinereum, et D ILLE Nivs denique in Hisoria muscorumetoo. Lichenoides digitatum cinereum, lactucae foliis sinuosis, alibi autem, nimirum in Catalogosorum circa GD-fam nascentium zo8. Lichenoides peltatum terrestre cinereum maius, soliis divisis, vocat.

tiora huius Dissertationis momenta etiam in seripto illo perio' dico, quod Adgemetues Magazin der Natur, Ut und Wissensoba fieti dieitur. P. X. p. aII. relatis suerunt.

5쪽

Quanquam ex allegatis, praesertim celeberrimi Lis. NAEi, nominibus character Lichenis nostri distinctus atque specificus satis dudum patescere videatur, clarioris nihilominus notitiae causa, sequentem eius descriptionem uberiorem, quam RICHARD vs ME AD communicavit ari subiungam: Folia, dum tener est lichen, parva sunt, sedis excrescunt ad longitudinem binorum ternorumve digio torum, cum latitudine unius, divisa in segmenta. In- ,, terdum sola, interdum sibi incumbentia inveniuntur. Ino extremitatibus emittunt parva, dura, oblonga, corpuscu- , , scula, Bolanicis Pellae dicta, quae sine dubio sunt semina. riles capsulae. Siccato solio cinereus color est, nigrior in superficie superiore, dilutior in inferiore. Obsedi vantur passim frequentes venae, a quibus albae parvaeis fibrillae in terram mittuntur, plantae radices &c. Quamdiu hic lichen, quod necessario addendum censeo, recens est, situm valde redolet, et hunc quoque odorem post perfectam exsiccationem nunquam penitus amittit. Sapor cum odore multa habet communia, et aeque propemodum, ac in vulgari fungo esculento, Morchnia dicto, debilis putridulo- mucidus et lenissime in recessu acriusculus reperitur.

g. III

In omnibus Europae regionibus haec planta nascitur, nec dubium quoque est, quin in multis pariter Asiae, et Americae tractibus temperatioribus atque sylvestribus

Proveniat. Amat loca umbrosa ac nemorosa humidiuscula, ibidemque, terrae proxima, circa radices atque truncos arborum, et passim quoque in ericetis crescit. Toto quidem anno quaerentibus obvia est, tempore tamen plu-

vioso

G In Oper. med. T. II. Tentam. a. Ias.

6쪽

vioso autumnali, magis dudum ad hyemem vergente, potissimum, uti vix allegatus RICHARDvS ΜEAD testatur a , viget, adeoque tunc etiam praecipue colligenda, ac leniter statim, prius tamen ab adhaerentibus mixtisque corporibus peregrinis debite repurgata, exsiccanda est. s. IV. De principiis huius lichenis activis totaque mixtione eius naturali nihil huc usque in aliorum scriptis invenire potui, unde suspicari licet, neminem hactenus decenti illum atque completo examini chemico subiecisse. Laudatus quidem Dominus MAAD destillatione sicca na-ttaram eiu S quodammodo exploravit, et ex unciis qua tuos agum acidet unci in unam, quinque drachmas, scrupuluin ianum, duo grana, olei, aqua gravioris, drachmas cluas, scrupulum unum, grana sedecim, et carbonis, sal s-xum continentis, unciam unam, duas drachmas, scrupulum unum, grana undecim obtinuit: Attamen, analysin hanc nondum sussicere, nec adeo multum quoque lucis, quum violenta fuerit, circa mixtionis naturalis cognitionem foenerari, facile intelligitur. Quare, ut desectum hunc supplerem, blandas quoque extractiones eius cum aqua sim plici, spiritu ardente, ac vino suscepi. Nonnulli mnasiis humidam pariter destillatronem ex cucurbita desiderabunt: Verum enim vero dissileri nequeo, memet illam hac vice minime necessariam iudicasse, quoniam ex superstite debili huius plantae odore putridulo- mucido plerosque protinus cognituros credo, inde, praeter memoratum halitum mucidum, nec oleum essentiale, nec aliud notatu dignum atque activum principium volatile sub

destillatione humida proditurum esse. A violentiori enim destillatione sicca nulla ad blandam humidam concluso

7쪽

elusio valet, quum experientia satis dudum comprobatumst, pleraque vegetabilia, manifesto etiam odore ac sapore acido destituta, sub priori quidem aquam acidam aut acidulam, minime autem sub posteriori reddere; quemad.

modum numerosa huius commatis eXempla in FRAN-cisci GE OFFROY Materia medica videri poterunt.

Sed, relictis hisce, ad enarranda instituta mea examina progrediar: Primo nimirum huius lichenis, debite prius exsiccati, repurgati ac grossius cule contriti, unciam dimidiam recepi, eamque, superfusa sussicienti quantitate aquae sinplicis, blandae digestioni in arena calida tamdiu commis, donec omnis substantia, in aqueo menstruo citra ebullitionem solubilis, extracta fuerit. Impetravi igitur infusum aurantii coloris, quod valde nauseolam odorem

putridulo - mucidum dumolat, fuimsicht9 spirabat, et

gustus quoque organo similem saporem imprimebat, cui debilis tamen acriusculus, non initio quidem, sed post moram aliquam perceptibilis, admixtus erat. Odor in .gratus sub blanda evaporatione adhuc multo sortior evadebat, et inde igitur clarius innotescere arbitror, sub destillatione humida, nullam, uti antea pridem dixi, aquam aliam, nisi vappidam plane, inertem, et insuavi tantum odore putridulo - mucido imbutam, in receptaculum transscendere posse. Peracta evaporatione et infuso ad iustam extracti consistentiam redacto, massa fusca seu brun-neo- nigricans superstes erat, quae drachmas duas pendebat, et odore nonnihil quidem balsamico, asst valde simul ingrato et a triplicis foetidae aut vetustioris halecismephitim aliquantulum aemulante, donata reperiebatur. Sapor eius, qui praecipuam hoc loco considerationem meretur, degustationis initio dulcis, deinde autem amaricans atque subtiliter acris existebat, ac fauces inprimis satis, diu

8쪽

diu subtili altiusque penetrante, et magis per aliquot sere minuta increscente, morsicatione sua atque ardore, piperis propemodum instar, adficiebat.

Absoluta extractione aquosa, operam meam protinus ad parandum infusum et extractum spirituosum transtuli, et in hunc finem dimidiam quoque plantae siccatae et contritae unciam cum spiritu vini reditsicatissimo in arena calida per aliquot dies no tesque digestioni subieci. Tinctura, quam obtinui, colore pallide aureo praedita erat, ac solum vini spiritum redolebat. Sapor quoque eius initio nec ingratus nec mucidus, sed subtilis ac mediocriter acris suit, eidemque debilior mucidus sese demum post moram aliquam a clavit. Tinctura, blanda evaporatione inspissata, valde exiguam extracti quantitatem, vix unum scilicet scrupulum, reliquit. Extractum hoc colore gaudebat flavo - subfusco, et remissiorem in naribus odorem acriusculo- balsamicum et quasi melleum, in lingua autem saporem modice acrem ac leniter amaricantem excitabat. Acredo memorata, quod adhuc notari meretur, non tam fortis erat, quam in extracto aquoso, nec

tam diu etiam post degustationem faucibus inhaerebat. l. VII.

Extractioni aquosae ac spirituosae tandem vinosam quoque, licet ista detegendae naturali plantarum mixtioni non tam bene, quam Priores, inserviat, addere placuit. Adhibui ad eam vulgare vinum Gallicum, et post sussicientem digestionem infusum accepi, coloris flavescentis, a Vini superfusi colore plane non distincti, saporis mucidismulque a menstruo vinosi et specifici putridulo- mucidi, aeque ac ipsa planta, debilioris tamen minusque in-B grati,

9쪽

grati, quam in Insum aquoso, odoris. Extractum, 'poste vaporationem inde relictum, et aurantio colore tinctum,

odorem fere nullum et solum quoque saporem acidum, eumque satis sortem, possidebat.

Potiora momenta, quae ex descripto examine mani, sesta fieri arbitror, ad sequentia maxime redeunt: I. Praeter copiosas partes terreas inertes, lichen noster principia fixa resinosa ac gum mea et ingratum quoque elementum vaporosum putridulo- mucidum in naturali mixtione sua continet. II. Substantia gummea resinosam non copia tantum,

sed paullulum quoque subtili ac quasi piperina acredine sua, adeoque etiam activitate medica superat. III. Acredo memorata initio degustati onis in extractis debilior est, deinde autem notabiliter increscit, ac diu pariter, praesertim in faucibus, perdurat: MDnifesto documento, particulas activas altius ob subtilitatem suam in fibrarum compagem penetrare, et iisdem ea propter pertinacius quoque inhaerere. IV. Corpuscula salina acria, quod sicca inprimis destillatio probat, acidae indolis sunt, non pura tamen, sed cum teneriori quadam substantia oleo λ- inflammabili arcte combinata, eademque circum ci ca nonnihil quasi obducta. V. Nauseolam principium putridulo - mucidum vaporosum, quod substantiae fixae, tam resin osse, quam

10쪽

O S II

gum meae anhaeret, et cum simili Vapore, quem inplerisque langis, muscis atque lichenibus, in solo humidiusculo atque umbroso crescentibus, deprehendimus, quoad naturam convenit, nullam s1ngm larem pro mea sententia virtutem medicam obtinet. Probabile quoque est, non generari istud in ipsa planta, sed humori aqueo, eX terra humida, cui lichen spongiosus adnascitur, copiose intranti, et putredinosa corruptela nonnihil depravato, suam genesin praecipue debere. VI. Infusum vinosum specisco sapore acri destituitur, adeoque specificis lichenis viribus maximam quoque partem destitutum esse videtur.

f. IX. Expositis lichenis nostri elementis activis, protinus

quidem momentum dissertationis primarium, quaestio videlicet, an specifica virtus alexi pharmaca, huic simplici ad avertendam rabiem caninam virusque corpori illatum extinguendum et eliminandum adscripta, ex principiis memoratis derivari et eXplicari queat, nec ne, ventilandum foret: Attamen, quum istud absque praevia consueti usus cognitione vix solide, aut ne vix, fieri posse existimem, ea prius, quae ad usurpandi moclum, totamque post morsum virulentum praeservandi methodum, a Domino ME AD I. c. traditam, recensebo. Mittuntur primo ex aegri demorsi brachio sanguinis unciae novem vel decem: Deinde pulvis, e lichenis cinerei terrestris, mundati ac siccati, uncia dimidia et piperis nigri drachmis duabus paratus a , in quatuor Partes aequa-B et Ies

ab Medicamentum hoe. quod, teste Domino NE AD. DAMPIE- Riv s, cuius familia sibi istud diu pridem servaverat area-