장음표시 사용
2쪽
V o D sepe a Deo immortali precatus sum, Patres AmplissHI.
caeterique Auditores ornatissimi, ut litterarios labores meos ea tandem vivendi ralis consequeretur, qua mana iuuentutiliudiorum meorum fructus, quantulacumque ea fucris impartiri
possem, id iam diuina votis meis annuente bonitate . singillariSIXTI TI Pontis sit. Max. beneficio, egregia sapientissimi huius almi Gymnasi, RSctoris in bonos omnes volantate mihi uideo esse tributum. Ad exponendos n. Aristotelis Ethicorum ct Poruticorum libros in hanc Scholam, quas in amplissimum quoddam gloria theatrum a scitus, intelligo omnes mihi ingenii νires proferendas,omnemque Jupellectilem multiplici olim lectione collectam explicandam, quando vi eximia sunt eruditione referti, sta politioris exquisitiorisque litteratura poscunt interprete, pars ista Philosophiae,
qua circa res agendas vertitur,disciplinaru omnium nudiosis non paruum sit emolumentum allatura. Quotusquisque enim vinrum en qui non intelligat, quantum eius cognitio ad illam Sacrs Theologiae portionem conferat,qus de uiti's,de virilitibus, de ne,de felicitate de actibus humanis, de libera bominis uoluntate accuratas ct di cillimas texit disputationesψTenes sunt, ut antiquiores omittam, Basilius, Naηio- Renus,Ambrosius, crauninus, Magnus Gregorius, viri cum doctrina gulari tum admirabili quadam dicendi suavitate atque copia, qui eruditionem omnem paruo trio volumine comprehensam, taligenti me conquisitam,in suos commentarios tr Bul runt,eosque sententiss Aristotelicis, quasi tabellas aureas miro artificio expolitas nobilibus margaritis HItinxerunt. Tinis en graui us ct e ruditissimus Thomas
quinas testis eius puceptor magnus Alberius, O qui acumine ingeni, omnes,tum superioris,tum poBerioris memoria hominet antecessi, Ioannes Scotus, tenes deniq; recentiorei Theologi , qui rerum diuinarum mentiam ex Veturiatis quas umbraculis , in Solem , in puluerem, atque adeo in ipsam aciem eduxerunt, hi, inquam, araci mi veritatis indagatores, ad innituendam vitam, ad mores componendos, ad pacandor lectus, ad uitiorum euulsυnem,ad satum uirtutum, totam que animi culturam , istos Arinotelis de moribus Repub. quam eruditismὸ conscriptos libros magni referre usu ipso, sententiis innumeris ad incurrentium di pultarum decisionyinde petitis, declarauerunt. Ea vero ars, qus tuendis scirporibus occupatur, Morali mi Iosephia ita coniuncta eli , ut animus corpori. Bona.n. malave animi assectio magna habet cum sanguine caterisque humoribui communicationem, o mi i dictu enquantum ira bilis inflammetur, quantum Melancholia crescat ex trinnia, s intestino maerota morbi vis intendatur, vi sapienter ueteres Magi natum int, in male assectis sedandus esse prius animi perturbationes, quam sanando corpori manus admoveretur;
quin etiam non uno experimento compertum sugraues inueteratos morbos a Medicis uel periti imis desperatos, sola intimorum animi motuum compositione, ct ad
hilaritatem reuocatione curatos. Perturbatis uero medicina non aliunde petatnr. quaa Morali Philosopbolle. n. consolari docet afflictos, erigere timore depresios, ille nimium sibi fidentes comprimi luxuriantes frenat.mala denique omnia, oe ipsam ma- .a a lorum
3쪽
torum radicem III1 Utus extracturum se,conuulsurimque pollicetur Iam xerodeste cula tricis Nil ophis cum hac nolira coniunctione quid omnino dicam, cum satis confiet eas quase geminas eodem partu natas, eandem fere conditionem fortitas in id Mnum incumbere, ut hominem, quoad fieri possi in hac uita calamitatum plenissima felicem, reddant beatum Z Quod si quis ueΩrum uel inops otis,uel nimium forte laborem pertaesus malit, earum altera dimissa,alterise tradere innituendum, animi nudeat, utri potissimum uitae rationes committendas arbitretur, uelim sibi persuadeat, hanc, quae de uita moribus agit, multis fore nominibus praeferendam,seue ordine'
discendi spectet,siue disciplinae utilitatem. 2 ram ct huic prius incumbendum esse qua
T sicis ut pacatiori mente naturae arcana tractentur,uetus fuit Peripateticorum sententia, cum uniuersa Philosophis planities tota frugifera sit fructuosa, eerte ea
pars, que circa mores excolendos, res tum publicas tum priuatas connituendas oecupatur,multo uberior est,atque feracior. Quapropter bene antiqui illisensesse mihi uidentur,qui Philosopbiam quase agrum latissimum maximeque opimum constitu
runt cuilis Maceria, o Sepes ars effici ratiocinandi, quam Logicam appellat,Arbores ad eum, quae est de obscuritate Faturs sed Fructus, quorem gratra seruntur arbores,ad Moralem pertinerent. 7, eque illud omittendum,quod Contemplator Philosophus, es audacismJ intrat in rerum naturas, eorum qua infra Lunam sunt,peruestigatione minimi contentus, Caelum ipsum conscendit, multaque de eius natura partibus, de motu, figura, de ui oderum inquirit, o omnem hanc rerum uniuersitatem ira ps regrinatur, ut nullum faciat commentandi,nullum disserendi η ,ea tamen primis, xt dicitur,labris degustat non percipit, dubitat non assequitur, adumbrat non expria mit; quod AriItoteles ipse, uir caetera minime contemptor sui ct in natur s obscuritatibus, quase arbiter veritatis communi Philosophorum iudicio connitutus,haud ridetur inficiari, eum maiorem statis partem per ignorantiam transigi, ct maximam eorum,qus scimus portionem, minimam esse dixit illorum, que ignoramus. Latent. n. omnia vastis circumfusa tenebris, nec ex tanto obscuritatis profundo nisipauca quς dam, eaque nec perfecte, nec sine labore,hactenus tot seculis deholutis erui potnerunt.
Praeclarὸ igitur ab Ecclem te traditum est, eum, qui addit scientiam, addere dolorem, cum Naturg cognitio maximis GIDucta disscultatibus one vi sne dolore,siue stiriatur, ut ille inquit, afflictione comparari nequeat, ac diuinum illud furars calamitatis Elogium prims Parenti enuntiatum, qu)d in dolore filios esset paritura,ad mentis no-Lire foetus qui primus deduxit,pulcbrὸ ct acute mibi videtur excogitasse; Concipit. n. humana mens , diuersis ministerio sensum grauidata notitiis, atque parit uarias, multiplices rerum intelligentias sed per dolores , sed per angustias , sed per maximas discultates, que tamen longe absunt a Morali Philothphia, ut vel hoc ipso nominem auidius prae esseris expetenda, quod plana atque facili via res prsclaras maximeq;
humans viis necessarias tradens,noua semper discentem noluptate perfundat. Sed vexio ad Iuristrudentiam Vindicem scelerum, Politiarum omnium con 'er tricem, quam certum est ex hac nostra facultate, quae tum Civilis, tum Moralis a Platone, AriIiot te, alijsque nuncupatur, ortum o incrementum habuisse. Indicat hoc iacimen
ipsum; umquid enim Ius ciuile derivatum aliunde suspicari licet quam ὰ Ciuili ficultate Fatentur id etiam Iurisperiti, ct quidem ingenue, quin potius magnopere glorinitur. Nam oe Ulpianus, in suis institutionibus, nerum se iure tradendo Philos
4쪽
xini humanique iuris aetatesua consultissimus, multo commodius ferendarum legum rationem ex νberrimis Nilosophia fontibus, quam ex duodecim Tabulis vel Praetoris edicto hauriri posse arbitratur. Cum enim leges omnes eos fient, ut iubeant bonem, prohibeant contraria, Hones It autem regula una sit moralis Philosophia, quae docet quid rectum. quid obliquum, quid rationi consonum,quid ab ea alientim, nullus dubitationi locus relinquitur leges non aliam agnoscere parentem o procreatricem, qua
ciuilem disciplinam. Quod se xere illud ab AriRotele vaditum est, non esse existimandumscire eum, qui rei causas ct principia prima ignorauerit, cumulatam certe, o numeris omnibus absolutam iuris scientiam a Philosophia alienus minime confie- luetur. Vna restat nobis ars oratoria ex orbe disciplinarum expendenda, de qua ilud dictum sit,eam non esse suadendi opificem sed adiutricem; cui se rerum ausimam dempseris cognitionem, vanus quidam ct importunus remanebit verborum strepentium fluxus, optimeque illi congratet, quod in Leosthenis oratione Phocion reprehedit,
se illam per item cupresso, arbori quidem pulchrae ct sublimi sed quae nullos ferat 1μι tus, nec rili, nis excisa, uiseidola naturae proceritate suspicienda. Non enim Melit animos oratio verbis quantumuis grandibus exaggerata, nise sententias grauitatis plenas ex intima Philosophia petitas secum trahat, qua Auditores νinciant, qua cogant reluctantes,sua mente male affectos expurgent, cum, ex Arisonis sententia,
non purgatis nec balnei ullus sit, nec orationis usus. Qua in re non possum satis eos mirari qui Eloquentiaestudio stagrantes dies noctesque versandis terendisque M. Thiiij libris insumunt, singulas quasque particulas, minutissimas vocum coniunctiones,
ambitus periodorum,structuram verborum, nummu atque pondus orationis quas manu exigunt, ct curiose nimis pervestigant, piaculo se teneri opinantes, si nouum aliquod Ciceroni vocabulum,si peregrinam loquendi formula admittant, lectissimas vera sententias , maxim que ad persuadendum accommodatas, quas diuinus ille vir in Platonis er Aristotelisschola diu volutatus Huririum verborum elegantia, ct miro quodam dicendi artificio auxit ct ornauit quas ab oratoria facultate alienas praetermittunt. Hi profecto ex Eloquentia ubertate frondes colligunt, non fimetits ; indigni qui inter ferendos , ne dum inter bonos censeantur Oratores. Atqui ut Ixiou invetere fabula , cum vesano in Iunonem impetu ferretur , vana specie deceptus
nubem complexus es Iunonis sebi effigie obiectam , sic ini nimis in Yti his i gendis religiosi , Philosophiae vero minime dediti , pro Ῥera oe solida Eloquintia ranam quandam , ct inanem Eloquentia umbram nanciscuntur. Seia non sit ui xlli hie noIIra Disciplina Theologis, non conferat Medicis, non opithletur θs, quorum opera vel in obscuritate natura, vel in cognitione Iuris, vel in Orationis elegantia occupatur, quid quod acres illas animi porta attones intestinum hominem imἰsere depascentes comprimit componit c quid quod pretiosis imis omnis generis virtutum diuiti s animum cumulat exornat e quid quod rationem tuenis para Odeque rei familiaris, opus mortalibus cun tis quam gratisimum, tradit, docet 'edomenicas euitare discultates, O necessariorum dissidias Atqui domestics contin
tiones tanto sunt quouis externo bello dete IIabiliores, quanto proprias carnes morrere horribilius est,quam alienas abstimere; lacerat autem ct discerpunt propria membra,
qui familiam, in quas corporis compagibus conmmium, disiidio O contentionibus
5쪽
nitiolam facultas Moralis e nomis Penatibus euellat, seiiciat, an non magnu quoadam atque diuinu bonum eius videmur beneficio consequuti 'Neq; vero clauditur prauatis domibus haec tam praestans atque praepotens,maximeque hominum viis nece1 ria Thilosophia. Omnibus,enim, quae ad culturam animi pertinent, quam optime consitutis, tum etiam re familiari sapienter disposita,radem prodit in publicum,intrat in aulas Trincipum, in Senatum atque Concilium orbis terrarem arripit Rerum publicartim υ bernacula, conscendiisteculas editisimas, unde humanas actiones omnes co Ampi tur, ad easque in commune bonum dirigendas promouendasque, ouasi prouidentiae Diuinae simulachrum, descendit. Qua cum ita sint, Vmani Iuuenes hanc νobiI ρηι cheirimam , utilijsimam, o caeteris praecellentem disciplinam propono totis viribur amplectendam, se aiiitam dicendi laudem,ὰ maioribus hareditario vobis iure legatam, retinere vultis. Hac enim,apud Platonem diuertens, Dem Bhenem clarissimum Gratiae t men reddidit eloquentemarac in uno Arpinate secit, ne Demet enem Graecis Anideremus. Ad hanc,quase classicum canens, eos potissimum excito atque lacesso. qui munitdsimam, maximeque repositam Felicitatis arce expugnare ςonten unLS
Ia contemplatio univcrs non facit hominem beatum,si nulla eam actis,nutu πrum MIendarum cognitio sequatur. Et quemadmodum non censetur perfectum illud, suisque partibus conflans adscium, quod nullo fulcitur fundamento, ita non est exinimoduobsolutum eum esse Philosophum, qui cum ex naturae speculatione nobilissimas ct editissimas ades cons Iruxerit, nequaquam ex ciuilifacultate satis tanto oneri firma ire rit fundamenta. Quin etiam ut Apςlles quondam Coae Veneris caput, oesumma pectoris mira at te perfecit, reliquam partem corporis inchoatam dimisit, itas in eo tanta
vobis Get elaboratum,ut natura cognitione menum excoleretis, quae vero ad mores pertinent, uti inutilia, inusque ad animi cultum accommodata,praeterirentur, Ur
aium porro Sapientiae ad cium magnifice inchoatum, rude imperfectum apud semiphilosophos remaneret. Ad hanc vos etiam aque etiam hortor, quicumque legum, quas quotidie teritis, tionem assequi desideratis H-enissacrae Principum constitutiones, hinc edicta Praetora, hinc Senatusconsulta sapientu auctoritate sancita, hinc responsa Prudenthm ad cmergentium di cultatum, explicationem recepta suae L Non sunt vobis non sunt immensa illa, propemodum infinita, Iurisconsultorum nos, i seculiscripta versanda, quibus euoluendis non susscit aetas, breui bula; ius par, Mi voluminis lectione res tota peragitur. Antiqui, ut Nili fontes indagarent, nihil nolaboris atque periculi Iubieriit. Ab Aegypto,innumeris fluuis superatis anfractibus, per arduas excisasqhe pluribus locis rapes, ad partes Aethiopia deuenere; inde ma-
no circuitu in Nigridem, νnde arenis exceptus, occultatus iterum erumpit, dela
ii sunt;ροIn longo ambitu per vanas solitudines,per locastris infina xbusque ad via
estim necessarijs denisuta,multorum dierum iter mens,diu errabudiperuenerunt in Mauritaniam, νnde Nilus saepe cauernis sese abdens saepe foras emergens quasi natus ad eludendumaexoritur; opus certe curiosum, laboris atque periculi plenum, caeteruqtiod parvam indagatoribui dignitatem, nullam fere utilitatem esset allaturum aborarunt illi tamen in re non adeo graui, maximeque ad Nili ortum inuentandum insudarunt: Vos ut ad sacrarum legum, quibus orbis regitur, fontes deueniatis, pedem mo non uteretis λ Illi ut istas amnis initium induarent, tot terras peragrarunt,
6쪽
rat aquari spatia transm*erunt, lasese discriminibus obiecerant, vos ut sancti iama iuris incunabula consequamini, ad aureos istos O uberrimos fontes largiore eo. pia ab Aristotele uobis apertos accedere ureferetis e O facinus indignum, O tu pem contemptum rerum utili arum , paruo labore detineri , quominus Moralis Philosophiae praceptis animum imbuamus , qua leges condit, ciuitates coη- Ilituit, uitia pellit, uirtutes in animo serit, humanam uitam tuetur, eamque filiarem reddit beatam . Id se maxime cupere declarauit S I X T V S V. Ggregius Mecoenas litterarum, qui ut est amoeno cumprimis ingenio oe omni liberali doctrina politi mo, maximeque ad Monarchiam accomodato,nobile inud Et bici, atque Politicae I ludium, quo regendi orbis ratio continetur,dis,nec me magna Vrbis
iactura intermissum renituit, neque assus est,in hac Musarumsede eam potissimum desiderari disciplinam, cuius beneficis in bene constitutas ciuitates Muis recepta sunt, ct magno semper in honore habita. Equidem cum egregiam Gubernationis formam ab illo innitutam considero,cum sanctissimas, ad perditos huius corrupti seculi
mores abolen Aeditas connitutiones, cum multas ingrauescentis Annona superatas di cultates,o ne in ponem m eius caritas timenda foret, res omnes optime prouisas, cum Regiis aedificiis in Dei cultum Vrbem ornatam,cum ad Publicam Commoditatem uias opportunὸ Ωratas, cum salubres fixas, hominum conuictui adeo necessarias,per loca praerupta, innumeris subterraneis effoss Lapicidinis, Romam inductas,cum vanismos, ct in Calum minantes Obeliscos, quibus ἡ priori side mouendis naturae o artis uires eludenda uidebantur,s loco motos, ct transatos, ct erectos. O ligioni, qua maxime Populi consensus communio continentur,dicatos, cum Sicarios,scelestosque homines, qui iam itinera obnruxerant, ct priuata negotia, ne dum publica commercia, clauserant, diuina eius unius prouidentia partim exterminatos, partim e medio sublatos, cumsecuritatem o quietem,tantopere nobis expetitam,r nitutam, cum firmam pacem optimis fundatam legibus,cum iussa moderataeque Dominationis praesidia quamplurima eiusdem cura sollicitudine comparata, quae Oad Pacis curioria, o ad belli neruum, sita enim pecuniam Demosthenes appellabat, si quando res commoueri,perturbariae comtingat, sintprofutura, cum denique peiD-ctam absolutae, ct suis quasi uiribus nitentis Reipub. speciem a Platone ct Aristotele
vix animo comprehensam, uerbis adumbratam,attamen a SIXTO V. factiso re benegena mire expressam,eatorisque, qui eum consequuturi sunt, ad imitandupropositam intueor, in eam uenio cogitationem, hunc quidem Principem Deo maxime chamura, non sine multa Diuina bonitatis luce desuper accepta, tot res, tam varias,tam
euitatu di ciles breui mo tepare perficere potuisse. Cor em m Regis in manu Domini, quocuque voluerit inclinabit illud, carnu a ua in bonas artes ab eo cum priuatus ageret, opera impensa,maxime uero in Eoicen,cuias ille nudiosi us extitit collata, mihi persuade eum non modo ex Sacris litteris, quibus mira quaedam ad
mores conformandos,o moderandum orbem accommodata pracepta continentur, nore sanctis tantum Patribus, quos etiam indignitate connitimus diligent Usime euoluit, uersavi non ex Baselissolum,Nadan Uno, AuguBmo,s qui maxime in hoe genere pranans eR,Ambroseo, verum ex aureis etiam ct copiosissmis Platonis ctia retotelis fontibus praecellentem istam bene beateque uiuendi normam aliqua ex
parte boase Quapropter si uoi Nilosophia de moribus amplitudo minime delectat,
7쪽
Dphi, exemplum excitet, Quales enim in Repub. principes,tales Plato docuit retia quos solere esse ciues. Ego quod ad me attinet, fuditores ornatismi, non parcam laboribus aut vigiliis, ut qua ad Ethicorum explanationem a me asserentur, sint dignarragensis uestiis,digna maiestate auctoris,digna amplitudine huius toto orbe celebratissimi Gymnasii, quod ego Emporium bonarum artium iure optimo appellauerim, quantum in me erit,esciam,ne prsctantissimum virum Simonem Cecchinum Moderatorem nonrum, qui me potissimum ad tanti operis molem elegit, paeniteat aliquando consili sui. Has tibi primas referam gratias, ector sapientissime, quod me nimio languentem otio ad hanc litterariam Palaesinam excitaueris, quod natura cunctantem, quase verecundantem, minimeque proprijs fidentem viribus,ad publicὸ docendi m nus fusci endum inuitaueris, quod grauissimo testimonio tuo, ct perhonorifica de me apud Principem nos trum commemoratione perfeceris, ut mihi potisimum, homini baud satis in scholis exercitato,eiusmodi prouincia demandaretur, hoc inquam erit initium gratiae referendae, eniti quantum potero, ut satisfaciam expectationi, quam ipse de me commouini. Vos mani Iuuenes toto praesentis anni decursu tesses eritis fidei, ο pei ae, o diligentia mea,cuius ut hodierno etiam die experimentum aliquod edatur,ad ipsam contextus Aristotelici explanati nem descendam S .