Jo. Frederici Cartheuser medicinæ doctoris ejusdemque in Regiâ Academ. Viadrinâ Prof. Publ. Ordinarii Fundamenta Materiæ Medicæ tam generalis tam specialis, in usum Academicum conscripta. Tomus primus

581쪽

s Amaris P Argantibus. SI CAPUT II.

Dc' modo operandi m virtutibus Pargantetum 9 Lmcticorum.

lore , acre expanso , suiuis solventibus, δί naturali inprimis solidorum con ira Ilione impulsa & adacta, duplici modo in prima culina operantur, I. nimirum incidendo pates tu lima , & attenuarido , t m contenta cruda, ac viscida praeternaturalia, t Iim muCum quoque natura

lem , qui tunicam ventriculi, se intestino rum villosam obducit, r. fortiter vellicando , ac stimulando. partim glandulas intestinates ad largiorem liquidi sero si

e cretionem , partim ipsas tunicas sensibiles ad velociorem non minus, quam fortiorem motum peristallicum , qui tapenitus in vomitu in ver ium. Gummos enim ac resinois particulae , tenacriis adhaerentes , & villosae tunicae altius im- eris, prunae instar, ardent, & , subtilibus, atque acutis suis particulis triri cam eandem perforando, substratae tunicae nervota iteratas inferunt pUD Ur34,

582쪽

is Mos. X. De Aoribus quibus necessario auctior , atque celerior, quila spasmodico dolorifica , hujus

& arctius connexae musculos, tunicae contractio, eidemqUe prompta contentorum attenuatio, excussio, promotio

& excluso succedere debent. 'f. I I.

Purgantium actio non terminatur in solo ventriculo, & intestinis, sed inde parit ad viscera vicina, immo, in tot tam corpus , & quidem triplici modo eci tenditur. Primo nimirum motus cele- Iiores, atque fortiores, in ventriculi, &intestinorum tunicis per purgantium puncturas ac vellicationes suscitati, non tantum per me senterium , quod men branaceam in te stria orum tunicam format, pleraque imi ventris viscera connectit, ad partes abdominis , sed per nervos quoque ad remotiores corporis pastra propagantur. . Secundo sanguis, qui per ventriculi & intestinorum vasa progrediis lux, sub celeriori, ac violentiori tunica- Ium, praesertim muscularis , contractione in motum redigitur velociorem , eum que postea reliquis humoribus circulanistibus communicat : Et tertio denique ultae partes activae resin os . gummosae

ad ipsum sanguinem, ipsamque lympham

583쪽

a Wis Phryanti is. 1 o thansferuntur, &, cum liquidis hisce per

vasa circumactae , canali Em, praesertim in Orum , parietibus vividos' sub transitu, aut temporaria hinc inde adhaesione , stimulos imprimunt, adeoque omnium quoque vasculorum contra frionem celetariorem , validioremque redJunt : Hinc

purgantia etiam , do si minoti, seu res paci a aperiti vis addita, ipsa egregia , δι summe activa evadunt aperitiva a , ac

M Mat. Med. p. 7 I. scribit , est obser Vatio , dp' rientibus juncta purgantia iis dein vires largiri

majores. Laudatissinius. hanc in rem locus est D Martiam Com. in I. g. v. ΣΙ . de morbii p. IJ .

in ubi purgantia innuit, sype aliis medicamentis

addi, non ut purgent, sed iit alsor a me ii-υ camento puna virtus intendatur. Medicamenta

haec , ait, ut longo eXperimento mihi notum D est, si in minori quantitate, quam pro purgy

M tione usurpari soleant , aperientibus medica- mentis permisceantur, ita ut virtus aperien-- trum praevaleat, nullo modo alVum moVent, ' imo eorum virtus, quia maximae est activitam iis, ad vias sudoris, vel urinae aperientium a facultate conversa, horum vim adeo intendit, D Ut medicamentum evadat, tum ad aperien - , dum, tum ad sudorem, aut urinam moVen-

dam , essicacissimum. Horum usum se docuhs M se , addit, Teutonicum quendam, qui eo P om secreto usus est in curatione sebrium, quae in longum tempus protrahuntur, cujus esicaciam. & ipse scelicissimo successu saepius it eXpertus -- &c, - Α a v

584쪽

. Sect. X. De Acrabus simul d uresin & diapho resin augent. Quid i quod , emetica debiliora, aut rardius re toluta , haud raro, quod supra pridem dictum fuit, in cathartica, & haec in diaphoretica, & diu retica mutata tiar: Ut nihil icam crescente pulsus celeritate, quam primum purgans asstum p-- tum aculeos suos in solida vibrare incipit. . S. III. Activitas emeticorum & purgantium ,

in corpore animali vivo nunquam abjolata , sed semper relativa aestimanda est, . dum facile, pro disserenti naturae sensibilitate robore, pro discrepante, nateriae eliminandae indole , & maxima ratatis , sexus, Uita generis , climatum , remPorum anni , constitutionis aeris, ac milium diversitae, intendi potes , . aiae. debilitari. Corpora sensibiliora : enim , 'quorum fibitae vegetiori vi contractili

atque celeriori oscillatione , & liquid . pars ter majori mobilitate, tenuitate, &indole calidiori gaudent, dato purgante , aut emetico proportionato, fortius mo Ventur, quam ea , quae , ob solidas accida,& humorum crassitiem atquCJentorem , vi vitae torpidiori pollent sa). .

a - Hoc, licet multis, LINDEsTOLPIUS ru

585쪽

Varias aegritudinum species emetica &purgantia vel sola tollunt, vel pharmacis

tamen reliquis manus porrigunt auxilia

M videbitur, ad paritum mechanicam compagemuri, & villorum elasticam fabricam , motuumque

leges, non attendentibus, confirmatur ta-

men eXinde quam plurimum, quod rustici, - a misces , aliique athletico & robusto habitu gaudentes, pejus multo habeant ex assum ' o plargante acri, quam qui delicatiorem, otio- sam , & segnem degunt vitam : contrahZnti G bus scilicet in illis, ob repetitas frequentilas D corporis exercitationes, intense & fortiter vilis lorum intestinatium elateribus, & Vehemen G tius in pharmacum impulsiantibus; in his vero,M torpente magis fibrarum oscillatione, laXisque

canalibus, medicamenti stimulus, vel non 'πι sentitur, vel parum, aut si movenda omnino 'is sit alvus, strenuiora arma sint necessariR. . . ., Instar enim lemmatis est mathematici , quo Vehementius corpora elastica extra locum suae M quietis deducuntur, quoque vehementius renio tuntur, eo etiam velocius, sibi relicta, resim liunt, validiusque percutiunt o Unde Se is pius observatum fuit, leucophlegmaticos , lis cachecticos , melancholicos , scorbuticos , ' is aliosque, debili viscerum tono, atque in farctu eorundem laborantes, a mediocri pharmacio purgantis doli nullatenus, moveri ; nec ipsos res quidem febri intermittente tertiana occupato S, purgari, ab accepto, per interimittentis febri , ,

spatium , pharmaco , alvum ducturo , saepius

586쪽

ssa. Scol. X. De Acribus trices. Opem nempe quadruplici modo generali ferunt, nimirum 1. Eliminando burram, in primis viis colle tam, Omo ricaaamen magis e Ventriculo, purgantia magis e canale intesimorum ; unde ist, ut natura, fomite primario subducto, oculteriori cessante ad fanguinem confluxu, humorum impuritatibus per varia or a II a se & excretoria e limitibus corporis pros.cribendis, postea eb facilius sufficiat ;a. Educendo impuritates e fanouine 20mpha per glandulas intestinates', aliaque

triscala intestinuertim excretoria ; 3. In iadendo , resolvendo , ct ab tergendo materiam impuram, crassaim , vij idam , tena cem , vel meatibus ac tubulis seorsim ad oeinhaerentem, vel Vssis suidis naturalibus Adhuc immergam. . Excitando, reducendo es augendo , per iteratas vellicationes , motum oscillatoriam , ct contractionem artium Iolidarum, maxime nervoso membra --:α est ammadversum, postquam vero eX acre linem aliqua morbi stimulanIte , vel morbifica materiam ipsa , jam eXac uata, villi omnes, & fibrae vadi, sorum Inembranos, fuerint succuta , inque .e horrores & os illationes crebriores concitatae , purgantem medicinam sortius impulsaverint,to alvinae. feces satis copiose sunt rejectae &c. Conferri etiam possunt, quae Sect. I. cap. 2. de natura & generali medicamentorum actione dica suerunt,

587쪽

Anai 'ris Purgantistas. 16 3 Cearaim , partam immediate , partim consensualiter , & sic , mcdiante .nim rum hoc stimulo , eumque m Otin US CX-cipiente contractione vegetiori , promovendo liquidorum circuitum , tollendo si a- . Nationes , ct si es praternaturales , δίripprime augendo se-2 excretiones fer re- Πρό per cribrum cutis , est organa reliqua.

Ob praedictas vires generales purgata-tia & subinde etiam vomitoria commendari merentur i. in msrbis primarum via ram qui a cruditate quadam , pituitosa , acido-mucosa , biliosa, nidorosa, vel alia materia heterogenea , natura inimica , O se aut noxia qualitate peccante , originem ducant, cujus generi S V. g. sunt anOIexia. dysore Iia, bulimus, pica , mala

& anxietas ventriculi, soda sive ardor ventriculi, tormina ventris , cardialgia , colica, diar rhoea , dysenteria incipiens , praesertim stomachaliS, Vermes &c. 2. In

morbis , qui impuritates tu ipso sanguine ac lympha, part m etiam saburram corrMρ- tam in prima culina, qua fomitem praebet continuum , supponunt, ut sunt dolor capitis , quotidie post pastum recurrens susurrus & tinnitus auriam, gutta se ze-

588쪽

febres intermittentes ca. hexi a Vul aris

hysterica, obstructiones Chionicae S r

fractari. e hepatis , lienis , meienterii , si is pressio Boxus menstrui , de hae morrhoi tali , si uor albus, hydrops ascites , leucophlegmatia, lues Ven2rea, ac Varia ad illam spectantia sympto ara, Uz gΟ-norrhoea virulenta, bubones &c., ut Sc rheumati mi, age hus scabiosi , scor butici, ulcera sol taria , & complures adhuc aliae morborum species, ex pathologia uberius cognoscendae. 3. VI. Probe caeteroquin notandum est , circa usum eorum individii dem semper medi ci pravi lentis ac rationalis judicium po stulari : emadmod sim enim mitiora, rite ac tempestive usurpata, multi m utilitatis in mo bis praestant variis ; sic magnopere pari rei ea, & adhuc magis drastica, nocere Podiuit, quando intempestive & incongrue adhibentur D m acriora , aeque ferme, ac venena hujus commatis, in-

589쪽

st Amaris Rurgantibtis. perui activitate. instructa reperiuntur. Quod an in odo is tur hoc loco, sub in i-tiori tamen conceptu , applicari posti,nt, .

quae antea laudatus L 1 m D E , T O P I U S .

l. c. D. 3 3. de horulia operatione, dc pravis effectibus proposuis ; G k Ollo 'Va , , is inquit , de acria venena, intro pe OS

D celant ; Iloia cit id civi a se ipsis in hunc D nocendi actum commota, sed avi con- D tractili vasorum , quibus fuerint appli a cata. Irritatis ergo lic ventriculi, vis D cerumque ne ructis fabris, vel stingultus, D vel vomitus, vel febris, vel si almies convulsi vi , δί succussiones oboriun- D tur, reliquis scilicet nervosi s)stematis funiculis, valorumque elasticis fila-D, mentis , ex simili nempe principio υ ner Voso, prout reliqua s famina omnia D partium omnium , derivatis, in eun-D dem anomalum consensum tractis ;m acribus vero, iterata vibratione, vas δ

590쪽

s6ς SeLI. X. De Acribus D minima perforantibus, & tenui silua in exprimentibus , di arrhoea exurgit se. D rosa, vel & dysenteria , subseque iaceis intcstinorum tumore ulceros O, fCCum M que alvinarum foetore tot eri imo, post D febrim jam exc latam , & partium ad D partes attritum Vehementerm Sed nec D tantum liti us modi venena in praedictas D corpori s partes grassantur , ver Uma, etiam ipsis a nostrum vitalem liqum

rem, lysius iae valla aggrediuntur, vel D ex intestinis jam, vel cum fluminet M qui orum , vel , erosis vasis, elapsa ,

M variaque scena, rodendo , coagula ia-B do, vel & resolvendo sanguinem , D tragoediam suam absolvunt Sc. ref. VII, Emetica nunquam , vel admodum ci cum specte, exhibenda sunt foeminis gr

vidis, nec non subiectis valde plet horicis , gibbosis , ast limaticis , hernio sis , calculosis, ad harmo 'tysin proclivibuῆ, aut febre ardente, inflammatoria, he rica , spasmis gravioribus , praesertim ventriculi, & pectoris, morbisque sim Iibus daborantibus; quippe quae vel aegre

vomunt, vel a stimulo, 3c commotione vehementiori gravia plerumque incommoda raperiuntur. . Maxime inprimis