장음표시 사용
291쪽
De theriaca, atque alijs compossis, medic
0 η qti m Aegyptis medici compostis ais
quibus medicamentis utunturὸ quaeso, si quariunt,ea mihi narres. AL prv. Paucissima composita illos in medes do exercere obseruaui, nutidam: adpurgandum, neque catapotia, neque ei ctuaria scitu digna. Gu 11 AND . Ea tamen qualia smi narrare quoque non tepigeat. AED1N. Qias ex in dicamentis compositis apud eos in usu fuisse tunc temporis ab iis didiceram haec plane existunt, quippe.theriaca,berna ui, bers ph non te, philosepha,atque Diam ch. Hsc enim scitu digna eos in medendo frequentare animaduerti, sed omnium maxime theri cam Andromachi Senioris, quam iussu Turcarum Regis ipsi sit ma cum diligentia componunt; in alijs vero, quae dixi, medicamentis non eandem adhibent illi diligetiam, cum pro arbitrio omnes domi componere possint, ea quisque enim medicins etiam plane ignarus, ut iubet, ea pro usu sibi parat, ac componit. De theriaca vero res aliter se habet, siquidem non licet alicui ipsam priuatim componere, sed publice cora omnibus medicis, in publico loco, quod pxo ipsorum rege componatur, cuius iussu omnis cura ac di ligentia ab illis adhibetur ut persectissima ac absolutissima perficiet turia Atque hinc Aegyptii,apud quos nunc optima medicina obsolevit, theriacam caeteris aliis medicamentis accuratius compo nunt, eiusque eompositioni maxime incumbunt, qui sciant hactione se suo regi obsequi, cui tale medicamentum gratissimum esse intelligant. Accedit etiam , quod id medicamentum apud omnes Aegyptios in frequentissimo est usu , quando fere ad
omnes morbos ea gens theriaca utatur. Locus, in quo eam com
ponunt est templum , urbis Cayri prisclarissimum . Morestan vocatum. In eo omnes medici iussu prssecti cum archiatro medicorum, siue principe, quem Achim passi appellant, simul conii
292쪽
niunt mense Maio sere semper, ut de hac praeclarissima compos-tionc paranda consilium apud ipsos habeatui ibi tum is qui compostioni facienda designatur, qui est pharmacopola exercitatis
sinus in ea compositione, solamque theriacam componit; coram Omnibus fastillos omnes conficit, cum quibus postea totam compositioncm accuratissime absoluit. Is, autem qui eo tempore, quo Cayri ego medicinam faciebam, compositionem hanc moliebatur fuit Mahem et ebne Haly,vir quidem quamuis Mahemetis a secta, morum tamen integritate non spernendus, quique aduenas plurimi facere prae se fieri, finali tamen ingenti spe lucri, ex multa
th riaca,quam aduenis continue xendit. Nunquam tamen ego,
D si mihi admodum domesticus, ac familiaris esset, theriacae compositionem, quam illi seruant, es do discere potui, nunquam voluit me ipso etiam praesente legere: Timent enim, si nos ipsorum compositionem, quam caeteris absolutiorem ac priestantiorem es.se opinantur ab ips1 didiceremus, multi lucri, quod cum aduenis plurimis Italis Germanis, Resonis, Anglis, Gallis, Flandris, ali rumq: multarum nationum hominibus sirpissime in Aegyptum nauigantibus continue faciunt, se non paruam iacturam ac damnum passuros. Vel etiam quia illis lege interdictum est Christianos homines eam compositionem posse docere. Hincque nemo aduena potest ullo pretio ab illis eam compositionem intelligere. C v 11 1 N h. Hoc iam diu sciueram, sed tu qua nam arte usus suisti ut eam ab illis intelligeres, auro sortas e pharmacopolae illius, timorem atque legis interdictum te expugnasse puto. Ah pi N. Nullo meo consilio id accidit, sed casu atque ab alio Mahemete mihi valde familiari,i et herbariae longe omnium Aegyptiorum docti simo, cui quotidie ex Arabiae, atque Aethiopiae, in ta locis aliqua noua medicamenta ab amicis mittebantur, theriacae, quam Aegyptij componunt, integram ac veram habui descriptionem, paucis enim diebus antequam ab Aegypto disce3erem, Deo v lente, mihi contigit ne citra sic desideratam illorum theriace compositionis cognitionem, exinde malo animo abirem, idque nec aurum, nec aliud munus nisi multa eius viri erga me humanitas com fecit. Apud ipsum enim cum discederem, vidi librum permagnum,& mirabilem, qui a doctissimo Aegyptio, olim Sullani cuiuspiam Aegypto imperantis mandato, qui omnes Aegypti, Ara biae, Aethiopia q: locorum plantas diligentissime obseruauerat, de
293쪽
omnium illorum locorum plantis conscriptus fuerat. Quem si recte latinitati donatum nostri haberent, ae multis medicamentis peregrinis lites omnes absoluerentur. forte sortuna igitur ut ad rem nunc redeam, diebus pauculis, antequam illinc discederem, cum quorundam simplicium medicamelorum occas1one, dictum Mahemetem herbariae professorem conuenissem in eius apotheca seligentem, parantemq; simplicia pro theriaca Aegyptiorum, ab omnibus medicis illo tempore indicta, ut illa in Morestan miti ret Mahemeti theriacae compositori. Nam Mahem et irie , qui
iam inditos annos theriacam componebat,solitus erat omnia me dicamenta, quibus theriaca paratur, ab eo accipere. is rogatus
a me, quid tunc ne, go iij haberet, cum respondisset herbas, succos, gummata radieci semina, atque alia mesicamenta simplicia pro componenda theriaca se ligere, quae in Mores an ad Mahemetem
composiorem missurus erat, schedulam, in qua theriacae compositio Archiatri medici Aegypt ij litteris descripta legebatur, eiusdem medici, quoque sigillo submunitam,rogatus, mihi se praesente legendam paululum concessit, atque postea etiam permisit, ut totam cam diem illam commodius perlegere possem, ac contem piari. Cuius scripturar principium: cum Aegyptio medico He brso italicam sque ac Arabicam linguam callente, cum legissem theriacae esse compositionem ,. quam per eum annum medici A
gypti j componere pro Turcarum I ege constituerant, quamprimum agnoui. In qua, ut iam dictum est, aderat Achim ham subseriptio . illam continuo domi cum dicto Hebrso medico, pr sente etiam octauio Rouercto Tridentino medico excellenti, qui cum Franc. Delphino, ibi pro Serenis Dominio Veneto Consule Clarissimo,in Aegyptum, medicinam exercendi causa
venerat, ex Arabico idiomate in latinam singuam verti, quam quidem ne amplius tuum desiderium remorer,hoc modo scriptis
traditam nunc ex me audies. ' rum nomina medicam cntorum. scribere primo Arabice,&
294쪽
DE MEDICINA AGE YPTIORUM Theriaca compositio, qua ingulis annis A viij pro Turcarum Rege componunt, quam Tharachfamuc appellant. Cap. IX.
perre di TTheriacam igitur componant, accipiunt.
- Acias hauset, idest pastillorum scyllinorum, dra.
Acras Assa, id est pastillorum ex serpentum Tahit
. vocatorum carnibus paratorum, dra. 3 a.
Da sesset idest piperis longi, dra. g a. Assium Rumi idest op ij Thebaici, dra. 31.
Zarauetd.Idest forum rosarum, dra. a16. Hasset esuilan,idest radicis iridis, dra. 216 Seordium, idest scordij, dra. 246. Garicum, idest agarici, dra. 216. Dehen balasan, idest opobalsami,dra. I s. Dariini, idest, cinnamomi, dra. 216. Rohobsus, idest succi Glyciriet άdra. 216. Bedier Sagitan idest seminum hunij dra. 216. Mur amari idest Myrrhs colorathdra. 1 8. Zassaran,idest croci, dra. 1 8. Chest mur, idest costi amari, ra. I p. Alcher, idest fioris squinanthi, dra. io 8. Selica seuda idest cassis nigrς, dra. io 8. Sombulendi, idest nardi Indici, ira. I S. Condor Abiat,i3est Thuris albi, dra. 1o8. Fel fel abi at idest piperis albi, dra. io 8. Felsel assuet,iclest piperis nigri, dra. io 8.Zen ibis idest, gim χiberis,dra. i ct 8. Sinea diis ides ut cados, ira. io 8. Elchelimbat, idest therebenti, dra. io 8. Fandent g idesti a lamenti montani, dra. io 8. Ehauend deni, id stliabarbari, dra. io 8. Mascli
295쪽
Maschatramase, idest Didiami, dra 1 e 8. Frassum idest prasiti, dra. 1 o 8. Pentaphilum, idest pentaphyli,dra. io g. Petroselium, idest petroselini,dra. 1 og. Chamefitos,idest chamepytheos, dra. 72. Giahade, idest pol ij, dra. 72,
Phu idest Valerianae, drassa. ama, idest amomi, dra. 72.
Tinmactum, idest terrae sigillatae, dra. r. Sombul Rumi idest spics Grscs,dra.72. Colochiar idest vitrioli, dra, a. Mea selle id est styracis liquidet,dra. 7 a. Abbalassen,idest carpobalsami,dra. 72.
Hefiud, idest acciri,dra.7 a. Rasianeg samar, idest seminum finiculorum, dra. 72. Gentiana idest gentiana, dra. 72 . Sang Arabi, idest gummi Arabici, dra. 2. Gardemani, idest cardamomi, rassa Rohob Chachia,idest succi Acatis, dra 72. Nanachue Endi, idest ameos Indi, dra. 72. Beher carasi, idest seminum apti, dra. 7 2. Ani sum hel idest anisorum 3ulcium, dra. 2. Chemadrios, id est chamedrios,dra. 72. Seselios, idest seselios, δra. 72. Mu idest mei, dra. 72. Horf, idest nasturtij, dra. 2.
Hasari leget teteis, idest succi hypocissidis,dra. r. Secbines, idest serapini, dra. a. Hyufari cum idest Hypericitara. 72. Gin iubalesta radest castorei,dra. 2.Zarauen tauit, idest Aristolochis longs, dra. a
Vini granatorum, aut vini antiqui quantum sumit. Mellis optimi partes tres. Gu1h, Nnt,vs. Theriacs huic descriptioni addenda quoque a te ost pastillorum is primis , qui ex scylla consciuntur, moκ etiam aliorum, compositio. A Z p r-nus. Pastillos Scyllinos parantes, aceipiunt scillam albam mediocris magnitudinis, quam triticea pasta contectam , ac
296쪽
conclusam in ignem ponunt, uriq; snunt, quousque pasta circa Scillam posita,persecte assata videatur, ac crustam contosam com
traxerit quam continuo eximunt, atque extrahunt, quodq: intus
caepa scillarcst molle accipientes, et farina orobi permista, in ea portione, ut respondeat duabus scillae partibus una farins,& plus etiam farinae admiscent,si scilla multam habuerit acredinem . sic in miscenda farina scillae se gerunt, ut es multo, vel pauco scilla acri sapore sarinae quantitatem expendant. scillis acriori saporis mittis sarinte plus,&minus his, qui obscurii rem habtit acrimoniam permiscentes. Vtrum qi quippe percoctam scillam, atque
orobi farinam manibus conterunt, atq; postea simul missa in mox tario contundentes, massam cssciunt, ex qua orbiculos paruos faciunt, fligitis prius oleo rosaceo inunctis. hosq; permittunt permultos dies sub umbra siccari. Viperinos vero eodem certe modo,ut Cal. in lib. primo de antidotis docet,ipsi parant, uno hoc encepto, quod eY viperarum carne, ex quibus nostri suos faciunt pastillos eos non parant, sed ex quibusdam serpen tibus, viperis i men omnino eorporis colore, magnitudine, figura, atque habitu proximis, capite excepto, quod in viperis nostris depressus est,cornibusq; caret,siquidem serpentum illorum capita,una, Vel duobus cornitius pr dita sunt,duo i minae, unum mares habent, quae cor nua sunt veluti acutissimi acus, quibus mulieres ad suendum utuntur, atque in hoc nostrae viperae ab Aegyptiis differre cernuntur.
Sed de his posterius copiosus loquemur. Pastillos vero ali ad
racorum,quos nostri hedicroos vocant, parant, accipientes.
Darsis ahan,idest corticis rad. aspalati dra. io 8. Cassabelderira icies calami aromatici, dra. io 8. Idam balasan, idest, xilobalsami, dra. io 8. Chest mucidest costi amari, dra. t Qq.
Assurum idest asseri, dra. i c8. Mu vel Meta, idest mei, dra. 1 Ο 8. Achaouan idest mari, ra. io 8. Mastielle, idest massiches, dra. 1 O8.
FGahalcher, idest floris squinanthi, dra. 3 6o. Rauends,idest rhabarbari, dra. 3 6 o. Selices, idest cassis dra. 3 6o. Darsini id est Cinamomi, dra.3 6o. Sambes endi,idest spicae indae, dra. 2 88.
297쪽
Mur,1dest myrrhae, dra. 3 2.2actran, idest croci, dra. 216 Omnia haec terunt tenuissime, atq; cum vino granatorum miscet tes digitis opobalsamo inunctis ex ea massa orbes faciunt, quos in umbra siccant .
In quo Aeg ptiorum theriacadscriptio Hsserat ab
ea, qua ab Andromacho Senio e o sim memoriasuit prodita. 9p. X.
Α u e theriacae descriptionem, quam Aegyptij sequuntur,longe bea, quam Andromachus senior docuit disserre patet: Primum quidem numero ingredientium medicamentorum ab ea differens est, quando in hac ingredientia medicamenta sint nouem, & quinquaginta, in Andromachi vero vnum, & sexaginta : Deest Aegyptiae asphaltus, siue bitumen tu daicum, Centaurea, galbana,malabatrum, Opoponis, neque in ea perfectus ingredientium simplicium numerus obseruatur. Andromachi etenim theriacam simplicia omnia ingredientia sex numeris comprehenduntur, quorum primus est quadragintaocto, secundus vigintiquatuor, tertius duodecim, quartus sex, quintus, quatuor, atque ultimus duorum . Aegyptiorum theriacie descriptioni deest sextus numerus, quae tamen caeteris aliis numeris similis est, suosque habet Andromachi descriptionis numeris plane respondentes, quanquam in maiori quantitate illi ipsam una vicecomponant. Primum enim ingredientium ordinem faciunt octingentorum cum sexaginta quatuor, qui sane magnus numerus ingredientium, Aescriptionis Andromachi primum numerum de dies,& octo plus comprehendit, cum Aegyptii decies,&octo plus theriacae una vice componant, quam sit Andromachi descriptio. Primus igitur ordo ingredientium simplicium,&secundus,& tertius,& quartus primo,& secundo, & tertio, & quarto Andromachi ordinibus recte conuenit. In quinto vero partim conuenit, depaxtim differt,conuenit, quod ex quatuor cum viginti simplicibus inedi-
298쪽
medicamentis,omnia, exceptis duobus habet, quando solum mLlabatrum atque thiaspiei deest. Differt etiam, quia alia habet, quae in Andromachi descriptione non leguntur, qualia sunt, ac rus, apium, es nasturtius, habetque reliqua, quibua ab Andromacho sextus ordo datur,qualia sunt, castoreum, aristolochia longa, atque daticus. Alia desunt, non enim Aegyptij in sua composutione ponunt, asphalium, opopanacem, & centaureum: ex his it . que nobis persuasum est, illorum descriptionem scatere multis et roribus . Sed cupio, ut de omnibus rursum ingredientibus commodius loquamur,eaque altius speculemur, a pastillorum prςpDratione facto principio. ALy1υ. An non omnium pastillorum in ilieriacam ingredientium compositionem ex dictis 3idicimus Gui LAN. Quspiam de ingredientibus in pastillorum composiationem, Ore a nobis clarius cognoscenda existimo; atque in primis, quia tu dixisti, past illos ex viperarum carnibus parandos, ibi ex serpentibus th r vocatis parari, velim, ut serpentem illum,ex quorum carnibus pastillos,vel trochiscos illos conficiunt, mihi se- Aulo describeres, ut clarius ipsum cognoscere possim. Ah pam Tahyr serpens est longitudine duorum ad summum cubitoru, rporis magnitudine, colore figura ut nuper etiam dictum est, viperis a nostris uocatis,proesimis, hoc excepto, quod caput habent magis latum ac depressum, atq; in eo cornua alba gestant, mas unum,& scemina duo, in sincipite, non secus quam acus acutissipos ex quibus aliqui iudicarunt, illum serpentem veram esse cerastem, quod si Arabum cerastis 3escriptioni acquiescendum esset, sine dubio cerastis ille serpens non erit putandus, quando in hac sera sue serpente, non reperiantur cartilagines spinarum loco, sed eadem spina, quibus viperarum corpora prς lita sunt, neque,ut aiunt, plura quam duo cornua gestant,qu recta, minimeq; obliqua cernuntii Neque dignoscitur in his feris, quod Actius in lib. 13 . scriptum, reliquit his profecto verbis dicens: Cerastes magnitudine cu&, talis est.longissimus cubitorum est duorum, corpore vero areno, , sus est,&iuxta caudam desquam matus eminentias habet in capi, te duas cornuum limilitudine. A udiui in commorsis ab his sempentibus thayr vocatis eadem plane symptomata obseruari, que a viperarum nostrarum mortibus prodeunt hoc* unum certo scio, non esse illorum morsum usqueadeo esitiosum ut de cerastis morsu a multis proditum est. Testis erit Antonius Palmerius presbi,
299쪽
ter a/modum reuerendus qui multos annos Cayri, multis Vcne tis Consulibus sacra ministrauit,suitque Cancellarius, is mecum una vidit, Mahe metum theriacae compositorem, duos thayr voca tos serpentes , dum ut nobis aliquando ostendere vellet, manibus contrectaret, ab altero ipsorum commo sum, sola theriaca suis
intusq; adhibita sanatum fuisse, in quo cum omnia lymptomata
viperarum apparuerint, sine dubio affrmare poterimus, thayr vi peram cornutam esse,cum solis cornibus a vipera nostrorum di f.
serat . Ex horum carnibus pastillos illi, ut iam etiam dicitura est, non dissimili, quo nostri parant modo. Hedicroos vero,quos asindaracorum appellant diuersissime ab iis, qui tum a magno, quos Gai in lib. de theriaca ad Piso. docuit, tum ex Andromacho ab eo dem Galeno,iu tib primo, de antid litteris proditi fuere, componunt. 3 tib ex ipsorum narrata descriptione manifestissimum esseptito, Gut L , n. Admodum certe dissimilis est hedicroo rum licec pastillorum descriptio, ab ea, qua in illis componendis,
usus suit Calenus ex Andromachi mente, attamen illos vcris,ac legitimis plerisque ingredientibus uti esistimo, quod in his locis non sit dissicile multa medicamenta simplicia haberi, cum Aegypto Arabia, Aethiopia, India, Graecia, sint contermina, in quibus
praeclara multa simplicia,qnae a nobis desiderantur,sponte nascantur, atque facillime illuc convehantur. At si N. De his omni
bus dicam libere,quid ab his didicerim atque quid sentiam. Et via Dars salian, qui est aspalathus Dioscoridis, principium faciamus
in eoi illos in hanc hedicroorum compositionem veram radicem aspalathi coniicere, quam ex Creta vel Rhodo ipsi se habere assit, quae est valde crassa longa, dura, coloreque flavo rubescente, admodum odorata. Eam Dominicus a Rege, qui pharmacopolam Cayri agebat pro Georgio Homo Consulatum tunc gerente,
in Creis loco prope portum Fraschia dictum meo iussu plures r dices excerpsit,& Cayrum pro usu secum tulit. Arbustus est aspalathus ramulis densis, spinis albis, durisque horridus, soliis rutae
proximis, atque foribus aureis, raris sparthij sorum aemulis, sum me odoratis, ego eam plantam iucunditate eximia osoris, ex eiussoribus, rubi Cretae loca aliquando diuersarer, ad nares elata cognoui. Alii sunt, qui eo carentes, quandam herbam substituunt, quam falso aliqui darii han vocant, hanc ego hyperici speciem ex eius figura, & seminibus nigris subrubescentibus, in paruis solus liculis,
300쪽
sc ulis, qui picis redolent odorem, iudico. De Cassab,elderira roetius, quam nostri, cum vero ac legitimo mea sententia utantur calamo aromatico,& non acori radicibus, quae nunc apud multos herbarum materiar ignaros medicos, pro calamo aromatico inusian .liarissimo existunt,qui quam bene hoc intelligant, tu melius in herbarum materia exercitatior explicabis . Gur LAN D. Quid non omnibus manifestissimum est calamum aromaticum este non radicem sed cannam, vel caIamum ξ quod ex Dioscoridis verbis plane verum esse constat, dixit enim: Calamus odoratus in India nascitur, melior est fulvus dense geniculatus, ct qui assulosesia .gitur,plena araneorum fistula, albicans, lentus in mandendo, &adstringens,ac cum aliquanta acrimonia amarus. t Plinius quoque cannam esse calamum aromaticum a firmare videtur, cum dia sit 1 inest fistulae araneum, quod vocant ssorem . Ac Serapio, &Canna eius est plena cuiusdam rei similis texturae araneae cuius. color est albus, & est visco .Ex quo aperte cognoscitur,falsa esse eorum sententia qui acori radices verum calamum aromaticum ess e agirmant, quando neque calamus acori radices existant, nemconcauitatem habeant plenam eius medullari substantia, quam scirem ipsi appellant. neque assulose frangantur . Atque tu illum saepe mihi ostendisti verum, ac legitimum, quem ex Aegypto te cum asportasti,qui quidem certissmus calamus aromaticus antiquorum est calamus enim in primis est, colore subsutuo spectatur, est fissulosus concauus odoratus, amarus cum aliqua acrimonia, assuloseque frangitur idest in frustula multa inaequalia, inque fistularem meatum araneum forem vocatum habet. Hoc sΑ gyptii in componenda non modo theriaca, sed in omnibus aliis medic amentis utantur rectius certe quam nostri agunt. Cassiab eJderira Arabum verus proculdubio est calamus aromaticus Hinc rogatos vellem omnes tum medicos, tum pharmacopeas, ut illum aspernari nolint tanta cum componendorum medicamentorum, iactura. Cuius copia, modo ipsum in usu recipere voluerunt, ex Aegypto, atque Syria eis non deerit. A L si N. Gratulor te hanc , veritatem cognouisse. Sed nunc age de lobalsamo;de quo non minus etiam multi ex nostris hetesitant, quanquam nonnullos r mulos, tenues,rectos subrubescentes, Odorem ac saporem no obscure veri opobalsimi redolentes, in suis ossicinis habcat, quos eo nomine etiam oppellant, qui certissime veri ramuli plantae balsa