Quinti Septimi Florentis Tertulliani opera

441쪽

VII. Aduersus Marcionem lib. II 22-24.

pro temp0ribus, in utr0que di 8pungetur a de0 et b0n0 et iudide, qui n0n leuitate aut impr0uidentia sententias uertit sed censura grauissima et pr0uidentissima merita temp0ris cuiusque dis

5 21. Sic et paenitentiam apud illum praue interpretaris, quasi pr0inde m0bilitate uel impr0 uidentia, imm0 iam ex delicti ree0rdati0ne paeniteat, qu0niam quidem dixerit: paenituit qu0d regem fecerim Saul, praescribens sellicet paenitentiam

c0nfessi0nem sapere mali operis alicuius uel err0ris. p 0rr0 10 n0n semper. euenit enim et in b0nis lactis paenitentiae c0 sessi0, ad inuidiam et exprobrati0nem eius. qui beneficii ingratus extiterit. sicut et tunc circa pers0nam Saulis 0nerandam adnuntiatur a creat0re, qui n0n deliquerat, cum Saulem adsumit in regnum et Sanct0 Spiritu auget; 0ptimum enim adhucio - qualis, inquit, non erat in filiis Israh0lis dignissim sadlegstrat. Sed nec ign0rauerat ita euenturum. 110m0 enim te susti obit impr0uidentiam adscribentem de0 ei, quem deum 110n negans c0nfiteris et pr0uidum. hae e enim illi pr0pria diuinitas e0nstat. sed malum factum Saulis, ut dixi, 0nerabat 20 paenitentiae Suae pr0se88i0ne, quam uacante delict0 circa Saulis adlecti0nem c0nsequens est inuidi0sam p0tius intellegi,

B0B crimin0sam. ecce, inquis, crimin08am eam animaduert0

circa Niniuitas dicento scriptura I 0nae: et pa0nituit d0minum de malitia, quam dixerat facturum se illis, nec 25 fecit. sicut et ipse I0nas ad deum: pr0pterea praeuenipr0 fugere in Thar 808, quia c0gnoueram te esse mi Sericordem et miserescentem, patientem et plurimum misericordiae, paenitentem malitiarum. bene igitur,

qu0d praemisit 0ptimi dei titulum; patientissimi scilicet super

442쪽

Quinti Septimi Florentis Tertullianimal0s et abundantissimi mi 80ric0rdiae set miserati0nis super agn0scentes et deplangent08 delicta sua, quales tunc Nini uitae. si enim optimus qui talis, de ist0 prius cessisse debebis, n0nc0mpetere in talem, id est in 0ptimum, etiam malitiae c0ncursum. et quia et Marci 0n defendit arb0rem b0nam mal0s squoque fruetus n0n licere pr0 dueere, sed malitiam tamen 110minauit asta, qu0d 0ptimus n0n capit, numquid aliqua interpretati0 subest earum malitiarum intellegendarum, quae p088int et iv 0ptimum de queurriss03 subest autem. dicimus denique malitiam nunc signifieari n0n quae ad naturam redigatur crea- 10t0ri8 qua Si mali, sed quae ad p0testatem, quasi iudicis; Sedundum quam enuntiarii: eg0 sum qui c0ud0 mala, et: ecce eg0 emitt0 in U08 mala, n0n peccat0ria, Sed ult0ria qu0rum satis diluimus infamiam ut e0ngruentium iudiei. sicut autem, licet mala distantur, n0n reprehenduntur in iudice nec 15h00 130mine su0 malum iudicem 0st0ndunt, ita et malitia haec erit int0llegenda nunc; quae ex illis malis iudiciariis deputata cum ipsis c0mpetat iudici. nam et apud Gra000s interdum malitiae pro uexati0nibus et laesuris, n0n pr0 malignitatibu8p0nuntur, sicut et in ist0 arti stul0. atque ad 00 si eius malitiae 20 paenituit creat0rem quasi ereaturam, repr0bandae scilicet et delictum iudieandae, atquin nec hic ullum admissum crimi-n0Sum reputabitur creat0ri, qui iniquissimam ciuitatem digne merit0que decreu0rat ab0lendam. ita qu0d iuste destinauerat,n0n male destinans, ex iustitia, n0n ex malitia destinarat; sed 25p0enam ipsam malitiam n0minauit ex mal0 et merit0 passi0nis ip8iu8. erg0, dices, si malitiam iustitiae n0mine excusas, quia iuste exitium dostinarat in Niniuitas, sic qu0que culpandHS08t, qui iu8titiae utique n0n paenitendae paenitentiam ge88it.

5 et Marcion MN, Marci0u Pum T lacunam signaui deus creator quam erat exacturus de Niniuitis p0enam cf. infra l. 26) uel similia supplenda sunt 8 earum etiam earum Pam 21 creaturam scripsi: creaturae MN et delictum et deletui R- et de delicto Oehlerus 22 iudicandae scripsi: uindicandae MR atquin serissit atqui hieom. Gel 26 passionis R , et passionis I i

443쪽

VII. Aduersus Marci 0nem lib. II. 24-25. 369

imm0 nee iustitiae, inquam, paenitebit deum, et superest iam agn0seere, quid sit paenitentia dei. n0n enim, si h 0minem exr000rdati0110 plurimum delicti, interdum set ex alicuius b0 i0peris ingratia paenitet, ide0 et deum pr0inde. in quantum 5 enim deus nec malum admittit ne d b0num damnat, in tantum nee paenitentiae b0ni aut mali apud eum l0cus est. nam et h0c tibi eadem seriptura determinat, di dente Samuheld Sauli: discidit d0 minus regnum Israhelis de manu tua h0 distot dabit illud pr0xim0 tu 0, 0ptim0 Super te, et scin- 10 detur Israhel in duas partes, et n0n 00nuertetur neque paenitentiam aget, quia n0n sicut h0m0 est ad paenit en dum . haec itaqu0 definiti0 in 0mnibus aliam rarinam diuinae paenitentiae Statuit, quae neque ex impr0 uidentia n0que ex leuitate neque ex ulla b0ni aut mali 0p0ris damnati0 010 1 0putetur, Sicut humana. qui S erg0 erit m0s paenit0ntiae diuinae 3 iam relu00t, Si n0u ad humanas c0ndici0nes eam referas . nihil enim aliud intellegetur quam simplex c0nuersi 0 Sententiae pri0ri8, quae etiam Sine reprehen8i0ne eius p0ssit admitti, etiam in h0mine, nedum in d00, cuius 0mnis sententia 20 caret culpa. nam et in Graec0 80110 paenitentiae n0men 110110x delieti e0 fessi0ne, sed ex animi demutati0ne c0mp0situm e St, qHam apud de Um pr0 rerum uariantium sese 00 cursu fieri 0stendimUS. 25. Iam nunc. ut omnia eiusm0di expediam, ad ceterasso pusillitates et infirmitates et inc0ngruentias, ut putatis, interpretandas purgandasque pertendam. inelamat deus: Adam, ubi 083 seilicet ign0rans ubi esset, et causat0 nuditatis pud0re an de arb0re gustasset interr0gat, scili det in sterius'. imm0 nec inesertus admissi nec ign0rans l0di. enimuer0 0p0rtebat c0n80i-30 entia pede ati delit0se0ntem eu0 statum pr0dire in c0nspectum 8J I Reg. 15, 28. 29. 26 Gen. 3. 9. 27J cs. Gen. 3, 10. 28J e

Gen. 3. 11.

13 poenitentiae M 16 relucescet susp. Eng 17 intellegitur J corr. m. I) 22 0ccursu fieri Urs: occursu rei mi, 0ccursura rei R in adnotationibu , 0ecursu regi R0 30 delitiscentem M prodire R, pr0dere MF

XXXXVII. Tert. III.

444쪽

d0mini, n011 80la n0 minis inclamati0110 Sed cum aliqua iam tune admissi suggillati0ue . nec enim simplici m0d0, id est interr0gat0ri 0 80no legendum est: Adam, ubi e 88 80d impress00t id eus s0 et imputatiu0: Adam, ubi est id est in perditi 0 0 es, id est iam hic n0u es, ut et in erepandi et dolendi

exitus u0x sit. ceterum qui t0tum 0rbem c0mprehendit manu uelut nidum, cuius gaelum thr0nus et terra scabellum, nimirum huius 00ul0s aliqua paradi Si p0rti 0 eua Serat, qu0minus illi ubi eumque Adam, et ante eu00ati0nem inseretur, tam latens quam do interdieta fruge sumensi spe eulat0rem uineae u0lh0iti tui lepus aut furunculus n0n latet: 00 deum puta, de

sublimi0ribus 0eulati0rem, aliquid subiecti praeterire n0u 90880. stulte, qui tantum argumentum diuinae maiestatis 0t humanae instrueli 0nis nas0 agisl interr0gat deus quasi incertu8, ut, et hie lib0ri arbitrii pr0bans h0minem, in causa aut negati0nis aut 00nfessi 0 is daret ei l0 eum sp0uto e0nfitendi delietum oth 00 110mine rel0uandi, sicut de Cain seis ditatur, ubinam frater eius, quasi n0n iam u0ciferatum a terra sanguinem Ab0lis

audisset sedi ut et ille haberet p0 testatem ex eadem arbitrii p0tesia10 sp 0nte negandi delicti et h0c Π0mine grauandi,

atque ita n0bis c0nderentur exempla e0nfitend0rum p0tius delict0rum quam negand0rum, Ut iam tunc initiaretur euangeliea d0etrina: ex 0r0 tu0 iustificaberis et e X 0re tu0 damnaberis . nam etsi Adam pr0pter statum legis d0ditus m0rti est, sed spes ei salua est, dicente d0 min0: ecce Adam factus est tamquam unus ex n0bis, de futura seilicet

adlecti0 0 h0 minis in diuinitatem. denique quid sequitur 3 0t

445쪽

VII. Aduersus Marci 0nem lib. II 25-26.

nunc, ne quand0 extendat manum et sumat de lign0 uitae et uiuat in aeuum. interp0nens enim 'et nune', praesentis temp0ris uerbum, temp0ralem et ad praesens dilati0nem uitae Deisse se 0stendit. id00que nec maledixit nee 5 ipsum Adam nec Euam, ut restituti0nis candidat0s, ut c0nfessi0ne releuat0s, Cain uer0 et maledixit et cupidum m0rt0 luere delictum m0ri interim uetuit, ut praeter admissum etiam negati0nis eiu8 0neratum . hae e erit ign0rantia dei n0stri, quae

id00 simulabitur, ne delinquens h0m0 quid sibi agendum sit

10 ign0ret. sed ad S0d0mam et G01110rram descendens: uideb0, ait, si secundum clam0 rem peruenientem ad me c0n-SUmmantur, Si uero n0n, ut agn0sdam, et hie uideli et

ex ign0rantia in sterius et seire cupidus. an et hi 0 80nus pr0- nuntiati0nis necessarius, 110n dubitatiuum sed e0mminatiuum 15 exprimens sensum sub sciscitati0nig 0btentu 3 qu0dsi des de sumqu0que dei inrides, quasi aliter n0n p0 tuerit perficer0 iudicium, nisi descendisset, uide, ne tuum aeque deum pul808. nam et

ille descendit, ut qu0d uellet 01 500ret. 26. Sed et iurat deus'. numquid Di te per deum Marci 0nis 326 'imm0', inquit, 'mult0 uanius, qu0d per semetipsum quid uelles

faceret, si alius deus 130u erat in c0nseientia eius, h00 cum maxime iurantis alium absque 80 0mni 110 11011 08803 igitur peierantem deprehendis au uane deierantem 3 sed n0n p0test uideri peierasse qui alium esse n0n seiuit, ut dicitis. qu0d 25 enim sciit, h00 deierans uere, n0u peierauit. sed nec uane deierat alium deum n0n esse. tune enim uane deieraret, si 110n fuissent qui ali 0s d00s crederent, tune quidem simulacr0rum

6J cf. Gen. 4, 11. cf. Gen. 4, 14. 15. 104 Gen. 18, 2 l. 194 es. Es. 45, 23. 3 temp0ralem Γ', temp0rale MNy 4 nec addidi 5 nec Euam MN, et Euam Oehlertis restitutionis R , restituti0ni j x 9 simulabitur

446쪽

Quinti Septimi Florentis Tertulliani

cult0res, nunc uer0 et haeretisti. iurat igitur per Semetipsum, ut udi iuranti de0 credas alium deum omnin0 n0n esse. h00

ut deus faeeret, tu qu0que, Marci0n, c0 egisti. iam tunc enim pr0uidebaris. pr0inde si et in pr0missi0nibus aut c0mminati0nibus iurat, fidem in prim0rdiis arduam ext0rquens, nihil d00 indignum est, qu0d emeit d00 credere. satis et tune pusillus deus in ipsa etiam fer0eia sua, cum 0b uituli c0nsecrati0nem esseratus in p0pulum de famul0 8u0 p08tulat M0ySe: Sine me, et indignatus ira disperdam ill0s et faciam te in nati-0nem magnam. Unde meliorem s0letis adfirmare M0ysen d 00Su0, deprecat0rem, imm0 et pr0hibit0rem irae. 110n facies enim, inquit, i Stud. aut et me una cum eis impende. miserandi Π08 qu0que cum p0put 0, qui Christum n0n agn08citis, in per80na M0y8i figuratum, patris deprecat0rem et 0bla-t0rem animae Suae pr0 p0puli salute. sed sufficit, si et M0ysi pr0prie d0natu8 e Si p0puli18 ad praesens. qu0d ut famulus p 0stulare p088 et a d0min0, id d0minus a Se p08tulauit. ad h000 im famul0 dixit: sine me, et disperdam ill0s, ut ille p0stuland0 et Semetipsum 0sserend0 n0n sineret, atque ita diseeres, quantum liceat fideli et pr0phetae apud deum. 27. Iam nunc, ut et cetera c0mpendi0 3b80luam, quaecumque adhue ut pusilla et infirma et indigna e0lligitis ad destrue

lerabilem utiqu0 humanae medi0eritati, humilitate temperaret, sibi quidem indigna, h0mini autem necessaria, et ita iam d00 digna, quia nihil tam dignum d00 quam salus h0minis. de

ist0 pluribus retractarem, Si cum ethnicis agerem, quamquam et cum ha0reticis 110n mult0 diuersa c0ngressi 0 - Sed 84 Ex0d. 32, 10. 11J cf. Ex0d. 32, 32.

1015 20 25 30

447쪽

VII. Aduersus Marcionem lib. II 26 27.

quatenus et ipsi deum in figura et in reliqu0 0rdine humanae c0ndidi0nis deuersatum iam credidistis, n0n exigetis utique diutius persuaderi deum c0ns0rmasse semetipsum humanitati, sed de uestra fide reuinei mini. Si enim d0us, et quidem subli-5 mi 0r, tanta humilitate fastigium maiestatis suae strauit, ut etiam m0rti subideretur, et m0rti crucis, cur n0n putetis 1108troqu0que de0 aliquas pusillitate 8 00ngruisse, t0lerabili 0res tamen Iudaicis e0 tumeliis et patibulis et 80puleris 3 an hae sunt pusillitates, quae iam hine praeiudicare debebunt Christum id humanis passi0nibus 0biectum eius dei esse, cui humanitates expr0brantur a u0bis3 nam et pr0sitemur Christum semper egisse in dei patris n0mine, ipsum ab initi0 00nuersatum, ipsum e0ngressum eum patriarchis et pr0phetis, filium ereat0ris, Serm0nem eiu S, quem ex Selii etips0 pr0 ferend0 filium Deit ot15 exinde 0mni disp0 siti0ni suae u0luntatique praesedit, diminuens illum m0 die0 citra angel08, sicut apud eum Scriptum e St. qua

diminuti0110 in ha00 qu0que disp08itus e8t a patre, quae ut humana reprehenditis, ediscens iam inde a prim0rdi 0 iam induli 0minem qu0d erat futurus in sine . ille est, qui descendit, ille, eo qui interr0gat, ille, qui p0stulat, ille, qui iurat. ceterum quia

patrem nemini uisum etiam c0mmune testabitur euangelium,

dicente Christ0: nem0 00gn0uit patrem nisi filius. ipse enim et ueteri testament0 pr0uuntiarat: deum nem0 uidebit et uiuet, patrem inuisibilem determinans, in cuius auet 0ri-25 tate et 110mine ipse erat deus, qui uidebatur d0i filius. sed et penes 110s Christus in pers0na Christi adstipitur, quia et h00

2 deuersatum M Ri, diuersatum B uulgo 6 subiceretur II, subiceret Ruulgo 8 an notione rariore αα nonne: sind es nichi et)oa eben diese Aleinhelten, reeitae ... 9 hinc O n. Gel 10 cui M, cuius E 11 -0bis M su s. u. a m. I)14 et Late ut MR 16 eum seil. deum creatorem R. David Urs 17 haec δ; hae Ri 18 iam inde hominem seclusit Eno: sed fortasse et hic duplex agnoscenda est recensio: 1ὶ ediscens iam inde hominem, b) ediscens iam inde a prim0rdio qu0d erat futurus in fine 20 quia c. aec. c. inf. coniunctum et apud alios auctores inueniri recte monet Engo seclusit Pam 25 fort. Sic transponendum: sed et in pers0na Christi penes nos Christus accipitur

448쪽

Quinti Septimi Florentis Tertullianim0d0 n0ster est. igitur quae eumque exigitis d00 digua, habebuntur in patre inuisibili ine0ngressibiliqu0 et pla eid0 0t. ut ita dixerim, phil080ph0rum de0, quaecumque autem ut indigna reprehenditis, deputabuntur in fili 0 et uis0 et audit0 et c0ngre880, arbitr0 patris et ministr0, miscente in semetips0 h0minem et deum, in uirtutibus deum, in pusillitatibus h0minem, ut tantum h0mini q0nferat quantum d 00 detrahit. t0tum denique dei mei pen08 u0s dedecus saeramentum est humanae Salutis. 00nuersabatur deus humane γ ut h0m0 divine agerqdo feretur. ex aequ0 agebat deus cum h0mine, ut h0m0 exaequ0 agere eum d00 p0880t. deu8 pusillu8 inuentus est, ut h0m0 maximus fieret. qui talem deum dedignari 8, ne Sci0, an sex fido credas deum crucifixum. quanta itaque peruersitq8ue Stra erga utrum que 0rdinem creat0ris 3 iudidem eum d0signatis, et seueritatem iudicis secundum merita causarum ac0ngruentem pr0 8aeuitia expr0bratis; deum 0ptimum exigitis, 0t lenitatem eius benignitati e0ngruentem, pr0 captu medi0 critatis humatiae dei0etius c0 uersatam, ut pusillitatem depretiatis. nee magnus u0bi 8 plae et nec m0 dicu8, nee iudex nee amicus. quid, si nunc eadem et in u0str0 deprehendantur 3 iudidem quidem et illum esse iam 0stendimus in libell0 si10 et de iudice n00088arie Seuerum et de seuer0 Seilicet saeuum, si

tamen Saeuum.

28. Nunc et de pusillitatibus et malignitatibus ceterisquen0tis et ipse aduersus Marci 0nem antithesis aemulas faciam. si ign0rauit deus meus esse alium Super se, etiam tuus omnin0n0n Selit esse alium infra 80. quid enim ait H0raelitus ille tenebr08us 3 eadem uia sursum et d00rsum . denique si

28 Heraclit. fragm. 60 ed. Dieis. o in uirtutibus deum om. M 9 c0nuersabatur R , conseruabatur MLi humane addidi diuine M diuina Γ Mulgo 14 iudiei Urs 15 lacunam stynaui iustitiae desidero 20 nunc Urs: non I 22 scilicet Lato sicut MN, sic et Oehlerus 25 ipse R , ipsum I iantithesis M. antitheseis Γ, antitheses reliqui 27 seiit F, seit M si redd. m. I), sciuit R uu o quid scripsi: qu0d MN 28 tenebr0sus. eadem Muso

449쪽

VII. Aduersus Marcionem lib. II 27-29.

est. mutauit Sententias Sua8 de HS n0Ster. pr0 inde quam et 5 uester. qui enim genus h limantam tam Ser0 re SpeXit, eam 80utentiam mutauit, qua tant0 aeu0 n0n respexit. paenituit in aliqu0 deum 1108trum. Sed et uestrum. 00 enim, qΠ0d tandem

animaduertit ad h0 minis salut0m, paenit0ntiam dissimulati0 is pristitiae sedit, debitam mal0 saet0. p 0rr0 malum factum depu- 16 tabitur neglegentia saluti8 humanae, n0n nisi per paenitentiam

. emendata apud deum de Strum. mandauit fraudem deus 110ster,

nisi si nihil d0liquit in Christum. sed expedita uirtus ueritatis

paustis amat. multa mendaci 0 erunt necessaria.

450쪽

Quinti Septimi Florentis Tertullianit0ris, tum b0ni quam et iudicis secundum utriusque partis exempla c0ngruentia de0, ut 08tendimu S. qu0d8i utraque par8,b0nitatis atque iustitiae, dignam plenitudinem diuinitatis efficiunt 0mnia p0tenti8, 00mpendi0 interim p0ssum antithesis retudisse, gestientes ex qualitatibus ingeni 0rum siue legum

siue uirtutum discernere atque ita alienare Christum a creat0re, ut 0ptimum a iudice et mitem a Dr0 et salutarem ab exiti080. magiS enim e08 00 iungunt, qu08 in eis diuersitatibus 90ΠHnt, quae de0 00ngruunt. aufer titulum Marci0nis et intenti0nem atque pr0p0situm 0peris ipsius, et nihil aliud praestarest quam dem0nstrati0nem eiusdem dei, 0ptimi et iudieis,

quia hae e du0 in s0lum deum d0mpetunt. nam et ipsum studium in eis exemplis 0pp0nendi Christum creat0ri ad unitatem magis Speetat. ad 00 enim ip8a et una erat substantia diuinitatis, b0ua et severa, ut eisdem exemplis et in similibus argumentis et b0uitatem suam u0luerit 08tendere, in quibus praemiserat Seueritatem, quia nec mirum erit diuersitas temp0

redditus p0tius quam ex elusus, prae 8ertim cum deum tuum

ab 0mni m0tu amari0re secernas, utique et ab aemulati0ne creat0ris Scilicet. nam si ita est, qu0m0d0 eum antithesis singulas species creat0ris aemulatum dem0nstrant 3 agn08 eam igitur et in h0e per illas deum meum gel0ten, qui re S SUBSarbusti0res in prim0rdiis b0na, ut rati0nali, aemulati0ne maturitati praedurauerit su0 iure, cuius antithesis etiam ipse mundus eius agn08cet, ex c0ntrarietatibus element0rum, Summa tamen

6 a om. M 10 praestare I i, praestat R , praestaret Otalerus 11 lacunam signaui uidebitur siue relucebit intercidisse uidetur 13 in eis ' meis R 15 diuinitatis serissio diuinitatibus ut eisdem scripsi: et eisdem ML 16 et b0nitatem scripsi: ut b0nitatem I 17 erit M. erat Ruu00 20 quam repercussus Leopsidu8: quo repercussus 21 cum addidit Leopolitus 23 qu0m0d0 I x, qu0niam R 26 maturitati seripsi maturitatis I