Orthographiae ratio, ab Aldo Manutio, Pauli f. collecta.

111쪽

Ratio. ognoficeretur Non ierim inquit, infitias, init 'mano codice passim Virgilium, O Vergi-lΠιm per e uocalem ecundam scribi sed enim id ea ego de caussa factum crediderim quod mutatio litterae i in atque itidem e in i sit toto eo codice frequentis a uuid, quod, eliganter secunda 3llaba per scribendum praecipit Caper, quod bello deducatur nemo

tamen unus dictionem ita proferre, nunc auderet et, ne taedium afferat ingulorum nomenclatura,sexcenta huiusmodi praeteribimus ut minus me moueat, quὸd in Pandectis quoque illis quae nunc Florentiae publice asseruantur , libro ipso Iuniniani Principis, ut creditur, arche po, non aliter, quam per e, nomen id notetur .lsint commentaria Tiberi Donati,grandioribus notata charas Ieribus fiant codices alii, atque ali huius, uel illius auctoris, in quibus Vergilius per escriptum , inueniatur: aetatis quippe consuetudine, non rationes Ilum contenderim, tot ath hominibus, quod ad has litteras pertinet pro temporum uari

tate, variantibus quὸd si aliqua reperiantur tura monumenta, in quibus Vergilii nomen per e, not tum sit, certe longe plurasunt, in quibus

cum legatur. Et, ne de Marone di tum d

bitemus, visebatur in foro Traiani proximis ah his annis monumentum id, quod is

112쪽

Orthographiae

IM P P . in Claudiam , poetae luculentissimi, memoriam erexerant in quo, praeter Latina inscriptionem , quae faciti consilium, Claudiani meritu indicaret, Graece insuper κατεπι- τοι uν incipum distichon legebatur huiusmodi.

sed enim si ab eumologia nominis huius rationem petamus, Virgilio nomena uirginali facie , uel modestia inditum, interpretes ommant eumque, Partheniata uocatum, tam

ueterumscripta, quam inscriptiones librorum eius ostendunt: in quibus tot codicibus uetustis notatum in flucitur.

ccedit hoc epigramma Graecum, in quo Dido queri uidetur, alienum quid Virgilium a sui nominissignificationesecipe, cum pudicis imae feminae tam foedas impudicitiae notas inusit ad id enim alludit finis ille:

Qua re etymologia, ea uirga, siue arii Analis ecie unde illita celebre nome, Virgilius, per i scribi debere uidetur Puθd uero apudi 'manus

113쪽

Ratio. I

Romanos in antiquorum monumentis, nomen id per e,non uisquam notatum inveniatur secuti apud ngelum Colotium, in eius hortis ,

LM, v s , hos , aequo aliquo dato iudice, percunctari uelim si tantum illis monumentis tribuunt, ut , quidquid in illis inspexerint, pro lege habeant, cur non reliqua eodem modo scribenda censent, quo singula eodem marm0- rescriptasunt, quippe, Vergillius, ligeminata: Bone care, absque diphthongo, in a quisitiuo casu. Cur, quia in alio marmore

gitur, non itidem praecipiunt, Bergilius permutam, non per u digamnon scribendi esse Tari sententia hodie haudquaquam ego, De na, scripserim, quod ad D. Eustachium lege

rim, DE ANAS. D. D. neqNe, Menerua,

leber, est Magester, quae per e protulisse ueteres, ut in lilianus testatur neque, Ioue, dativo casu tametsi qui intra aedem S. Secundi notatum sit,

quae idem apud ueteres Quinctilianus agnoscit. Vo DC A N v s. libri ueteres . undeo in lapidibus Capitolinis, voLCMψALIA, assen G tiente

115쪽

FRANCISCO MORANDO

PNTERPUNGENDI rationem ad Orthographiam pertinere, iudi

ideo hanc etiam partem, hortatu impulsi tuo,elaborabimus de quacum eruditos homines dissentire constet, hoc ipsum argumento est, huiusce artis, ac studii scientiam non esse contemnendam . quidem usu didici, obscuras saepe sententias, si recte distinguantur, illustrari contra, distinctionis uitio, loca multa ita perturbari, atque peruerti, uix ut aliquando intelligi, aut ne intelligi quidem unquapossint. Quocirca, hoc degenere aliquid praecipere, perae pretrum

uidetur nec tamen recuso, quin, meliora si quis attulerit, purio nostra corrigatur. Et, ut ab Inh-

mis ad sumiga, quasi per gradus,

adscendamus,

Primum

116쪽

Orthographiae

PRUM V M illud sciendum ei, minimam esse ii sincIionem auersum semicirculum , qui hoc modo designaturi, quam ali uirgulam, alij

comma, non nullisemipun tum appellant ea uero non integram sententiam , nec sententiae

partes terminat eis nomina, uel uerba distinguit , quae modo aliquid deferant , ut cum d cimus , Vir probus in eruditum aut, Gravitate, studio, contentione: in similibus seruit etiam uerbis, non eadem si

gnificantibus, hoc modo, Hortari, orare, monere sed quaedam uirtutes, usu nimio, delabuntur in uitium. Sic animaduerti, si omnibus uerbis,uaria significantibus, haec apponatur notari non modo non explicarisententiam,sed etiam impediri, ut, si uelis, quot uerba ni, totidem distinguendi notas apponere, quia non eadem uerborum omnium significatio uideatur: quod interdum accidit. E A DI nota, si cum unico puncto coniungatur,utsi haec' aliter usurpatur modo enim distinguit contraria nomina, hoc modo Publica, priuata , sacra, Profana tua, aliena quo in exemplo, satis constat, neque unicum si liceresemicirculum, O ea nota, quae gemino puncto describitur nimium sententiam claritari interdum etiam locum

117쪽

Ratio. 33

locum habet in iis locis, ubi non contraria nominasinit sed sententia ita uariatur uerbis, ut si semicirculum apponas, parum sit; gemina pundia, nimium uti exemplo cogitabam sed, inluxisse exemplum satis apertu, sensi, in proxima superiore sententia cuius

generis occurrent plurima in antiquorum libris quanqliam cyparcam opera in cum praesertim inter omnes notas hanc, de qua nunc

agimus, esse omnium di icillimam intelligam. exempla igitur haec erunt Ratio docet, si aduersa fortuna sit, nimium dolendunon esse; si secunda, moderate laetandum nam si post illud, Non esse, addas semicirculum, quasi praecipiti cursu sententia

feretur: quae tamen, cum bipartita sit, post priorem partem omnino debetparumper consuere. itero bina punIta in eo loco malis a Liungere, tantam separationem sententia non seret cuius posserior pars a priore pendet: quandoquidem uerbum Docet utranque

sententiae partem aeque regit. Sitnile hoc est Tu, quid diuitiae ualeant, libenter spectas quid uirtus , non item Vtamur etiam longiore ambitu, ut ostendamvs quid inter bina punditi, O punctum semicirculo impositum intersit ad Torquatum ita scripsit Cicero: Etsi ea perturbatio est omnium

118쪽

Orthographiae

nium rerum, ut suae quenque fortunae maxime paeniteat nemoque sit, quin ubiuis, quam ibi, ubi est, esse malit tamen mihi dubium non est, quin hoc tempore bono uiro, Romae esse, mi se rimum sit. SER VI TVR geminatio pio: Ii cuius ea uis est, ut quasi medium locum obtineat interpun tum semicirculo tunsti unicum ymnum . nam bina pundia, si cum puncto, O semicirculo comparentur, plus ad sententiam disiungendam ualent sit cum unicipumcto, minus omnino autem usurpant Ir, cum

sententia uel duas, uel plures habet partes , quaesuis singulae uerbis reguntur per se con- sunt, absolutaeq. sunt, ut, quemadmodum ex integris membris fit integrum corpus, item ex integrispartibus sententia consinat, iuersa exemptim hoc erit, ex eadem Ciceronis

epistola: Et si, quocunque in loco qui Dque est, idem est ei sensus, eadem

acerbitas ex interitu rerum iublicarum, suarum tamen oculi augent dolorem, qui ea, quae ceteri audiunt, intueri coguntur, nec averte' re amiseriis cogitationem sinunt. Interdum autem ita longe progreditur sententias

119쪽

Ratio.

tentia, ut non uno tantum loco, sed iterum.

Uspiusgemino puncto distinguenda uideatur; praesertim cum integras habet partes, in quibus non modo semicirculus sed nec punctis

cum semicirculo subjiciat.

unicum punctum, quo sententia concluditur, ac terminatur nec deficilem cognitionem habet quis enim non uidet, quo uerbosententia imatur ἰ quanquam, ubi concisa sententia es , concisa item alterasubsequitur,gemino puncto ego quidem utor libet tius, quam unico,ut in hoc exemplo Hospitium mihi para cras enim adero: Om hoc:

De meis rebus nihil tibi mando tu, quid agendum siti, iudicabis Illud etiam

a proposita narratione non alienum uidetur,pon unicum inrctum, si sequatur sententia, superiori non dejimilis primum uerbum littera minuscula incipere sei uero dissιmilis, maiuscula quod nonsolum di milis sententia, sed omnino dissimile sequatur argi entum

tunc ea quae sequuntur, nonsolum unico p cto , O littera maiuscula, sed etiam ahqim interuallo seiungendasunt ut appareat tuemmateriae principium esse. INTERROGANDI nota quem ibi locum po siulci,

120쪽

Orthographiae

sulit, uerbum ipsum significat in dolore a temo 'in admiratione si quis inrico puncto non interrogandi nota, utetur, meo iudicio, re te faciet, ut in hoc exemplo: Quanta calamitas impendet reip. est in hoc: Qtiantas utilitates humano generi philosophia peperit. Interdum, licet manise tainterrogatio sit, interrogandi tamen nota non utimur , ut cum sententia usque eb producitur , ut illa terrogandi uis, quae primis uerbis agnoscebatur, longiore paullatim spatio dem nuta, evanescat. probetur exemplo: An tu putas esse bonos uiros, qui amicitias utilitate sua colunt, nihil ad humanitatem , nihil ad honestum referunt; nec libenter ea curant, quae ego nisi curarem praeter cetera, prorsu me tua beneuolentia, in qua magnam felicitatis meae partem soleo ponere, indignum putarem. D PARENTHEs pauca dicam: in hoc tacere non possum, ineptefacere, qui haec parenthesi includitu, Vt puto, ut res in dicat, ut maioribus accepimus, quod

equidem facile intellexerim, milia; Z sis micii 'lo distinguantur, aut saltem pincto semicirculo satis erit Parenthesi