Acta eruditorum. lat. Lipsiae, Christ. Günther 16821779

151쪽

13g NOVA ACTA ERUDITORUM

a peritis harum rerum aestimatoribus in rarissimis numerantur, aut ad illustrationem partis alicujus eruditae antiquitatis facerepos Iunt, aut denique de quibus constat, antea ab aliis haud accurate fatis delineatas esse. Praeterea Morinianam aestimationemo rariorum consularium, antea nulli bi publice visam, nunc primum

in lucem produxit, doctis passim ipsius Schustii observationibus' adiectis. Numi, priore isthac in Parte designati atque illustrati, sunt duplicis praesertim generis. Graeci, secundum no-hilitatem metalli qui disponuntur, prius, hinc argentei atque

aerei familiarum Romanarum, sistuntur. In sequente Volumia ne imperatorum Romanorum eiusdem generis numi locum invenient. Ut speciminum aliquid exhibeamus, unum, in oculos qui statim incurrit, numum Rhodiorum cum explia Pag. 33 catione afferemus. Habet is caput solis adversum, & rosam, cuia seq. ius calici capitulum insistit. Additur autem affabre signatum x q. numisma. Rhodiorum numi frequenter ex altera parte solem, ex altera rosam, exprimunt. Solem enim peculiariter Rhodii coluerunt, cujus honori celebrem illum, atque immensae magnitudinis, colossium consecrarunt. Erat autem Asiae minoris illustrisissima haec insula Soli sacra, teste Manilio Lib. IV Auronom. v. pnque domus vere Solis, cui tota sacrata es. Eo enim tempore, quo Apiter id ceteri Dii universum oris hem inter se diviserunt, Rhodus sub aquis tecta latebat; SO-le autem absente, cursumque suum conficiente, cum in divisione ab omnibus praeteritus ellet, Iupiter, cognita re, voluit novam divisionem inire, shd Sol hoc recusavit, & Rhodum, emergentem e fundo maris , ceteris Diis occultam, sibi vero

peripectam, elegit, quod a Iove reliquisque Diis illi con-eemum fuit. Hinc, Plinio & Solino testibus, nulla dies est tam nubila, in qua Sol non oriatur in hac insula. His haud illepide Cl. Begeras suam addit epicrisin, dum, mirum, inquit, in tanta solis luce tam densas regnasse fabularum tenebras, ut& ipsi Rhodii non tantum Solis colossium, qui inter mundi miracula locum meruit, aedificaverint, sed & Solis se progeniem ambitiose jactaverint. Rhodus a rosis denominata creditur ; & hinc, rosam in numis Rhodiorum eisictam elle, eru

diti

152쪽

MENfIS MARTII A. MDCCXLVIII. P. I. 339

diti existimant. Insulam, non urbsm, a rosis etymon habere, constat, indeque facilis coniectura est, Rhodum urbem deinceps non aliunde, quam ab insula, nomen petiisse. Uid. ilis Iustriss Spanhemius Ze Usu s praes. vumi . Tom. I mg. IV seq. Non ius in Gestrii Graec. pag. V seq. & Laur. Begeras Thesmonae. Tom. I pag. vio se . Alius occurrit numus, in cuius al- Pag. Ia I. tera parte Coccedius Nerva, in altera Salus Dea, in cathedra sedens, atque aliquid porrigens, conspicitur; qui, Nerva senenunc privato, cuius esse creditur. In Venimus tertium, Pluto- aao.nis, sive Ditis patris, caput cum unco reserentem, ubi compendia scriptionis in altera parte notari merentur: SEX tus NON Ius PRImus Ludos Votivos Publicos Fecit. Cl. Editor de ludis publicis votivis hic consulendum proponit Fum. UNDium ed. Patin. pag. ιυ. Sequitur caput Romae galeatum, acta. inter tripodis & denarii notas, cum verbis: Marcus OPEIMIDARΟΜΑ. In altera parte spectandum se praebet Apolla in citis bigis, arcum tendens, pendente ab humeris Pharetra. Ubi nota- aeta. tur, Apollinem, tela sua iaculantem, dirae pestilentiae tempora respicere,id quod ex Homeri,Poetarum & sapientiae parentis, Diad. Lib. I v. seq. praeclare doceat Havercampus. Alibi describitur a 3. numus, ubi conspicitur caput Romae galeatum cum litera denarii signo. his item verbis: Cases CATO. ROMA; &Victoria, in citis bigis dextra corollam praeserente, sinistra equorum tenente habenas. Alibi in moneta Sulpicia sunt capita Deorum ara. Penatium iugata & laureata, cum literis D. P. Ρ. dein Penatesia patrii. Alibi caput Iunonis Si ita, sive Lanui , pelle caprina ares. tectum, cum literis l. S. M. R. Iuno Sinita Magna Regina. Denique maxime notabilis esse videtur Thasorum numus, si- seq.stens caput Bacchi, capillo circa tempora collecto, cujus frontem diadema Ornat, sinciput & occiput corona cingit hederacea;

Hercules nudus stit, a cujus sinistro humeto leonis exuviae pendent; dextra clavae innititur, super humero sitis ro eminet pharetra sagittis plena, in area monogramma, ex M & HCompositum. Ille numus, A. 17 34 Cal. Jan. Cel. Abulato it natus a Sam de Drauth, Corona Transsilvano, ad antiquosnumos colligendos eundem concitavit. Atque idem est, S a cuius Diqitigod by Corale

153쪽

auius escio v Sobuletius in tabula, Dissertationi de Numis ras forum praemissa, tertio loco exhibuit, hic autem Cl. Editor ira titulo repetiit. Statuetius quoque benefico diicipulo carmine Graeco, quod hic simul additur, gratias egit solennes. Eodem hos exemplo concitati, & Collectari, & Editori, nos si mo-Pere profitemur devinclas.

NOVA LITERARIA.

Quae nuper de nova operum L. Caeci Pirm Lactantii omnium editione, proxime sorma, quam vocant, quarta proditura, publicis ad Uiros doctos literis nos docuit, quisquis est, Vir er ditus, ea cum Lectoribus nostris communicianda hoc magis du-oimus, quo minus dubitandum est, quaecunque hic edisserumtur,omnibus ac singulis fore scitu jucundissima. Sunt autem haec: Pauli sunt ivter Scriptores, sive eccumsicos, sive pr svos , qui sepius eriti fuerint, quam Firmianus Lactantius. Mius initio rei opograpbicae, atque ante Seculum decimum semium, vicesies fere prela commisus es; ahquovaeo ter, sepius his unoquoque anno, diversis tu urbibus suffici juris fecerdine

eum eruditi eum Catholici, tum a cultu CatholFco. Romano ah ni. Doctiores quique homines caram omvem atque dilige liorem operam posuerunt in eo einendando ad veteres Coincer, quorum tinnitus prope numerus exsat in areanis Billiothec

xum. Tanta fuit olim ex imationis Lactantius nostres It si, Galli, Germani, Hi avi, Batavi, Angli, hunc notis eri ricis, quantum in iis fuit, id rarunt. Attamen non aeque omnes sunt utiles; adhuc Esderabatur aliquiae, non filum tittextus ab omni amanuensium errato liber fieret, verum etiam atapprime mentem Autoris visequeremur. Ita porro inter Latinos Autores Lactantio peculiare es, ut At quodammodo anceps, s ad diversa munia paratus. Si enim is Scriptoribus scissasticis δε- eundum filummodo secum obtinet procul dubio primatus titerat νum isse debetur. Taula quippe elegantia, tanto nitore, tanta gra vitate, de rebussublimioribus Hisputat, ut nostris temporibus assus gratus fit, ac prioribus seculis. At non semel querebantur etiam doctiores, quois nemini in mentem venerit, Scriptorem eleganti OLinum inregritati, Fontum fieri possit, resiluere, ου notis uta a re ', quod consitum munirique quibusdam albisc auris praeter cete

154쪽

res susceperunt Christophorus Augustus Heumannus in Gorm nia, re in Galila Joannes Baptista te Bruta, Rothomagesis. Eritio

Heumanni Lactantiana A. t 3σ Gottingae in meam Brunseicens prodiit. Numerum tantummodo editionum auxit hae antiquis. rem non exstinxit desiderium, immo potius incendit. Verum, quo tempore Ioan. Bapta te Bran Aurritae M Ligerim, ubi sedem fixerat, eo ipso Nicolaus Lengletius Dusresnoy eandem operam susceperat A. VV Insulis Handrorum, in auda Bavarico-Col xiensi, tibi tunc iurgeboc. Sed certior factus tangi etius, Dannem te Brun , qui jam eradite S. Pauli tu opera ediderat, I borem omnem omne sudium Lactantio emendando intendere, tune fuseeptum deposuit opur, atque ster isterpositos amisos mλμ Joanni te Brun Acem rariores MFtiones selectar ex quadra elata s amplius, quas summa mira codegerae. Obiit vero Ioan. te Brun A. trat; sed, quantum supuerit Lerigi

lius, vix potes enarrari, cum vidit, eruditvm Misorem improbo decem annorum labore in eo tantum desudasse, ut v dique coacervaret, immo ου eorraderet, varias lectiones, tum manuscriptorem Codicum, tum Lactantianorum editionum,

missis ineretis iis observationibus, veI bi oriris, vel criticis,

quae ad nutoris istus mentem tum explicandam, cum explanan vim, summe sum necessiriae. Hine Lengletro in mentem venit, ut, quos ipse notas olim congesserat, in unum eum variis lectio nibus, a Joanne te Brun collectis, copularet atque jungeret. Hac ratione existima vit fieri posse, ut m reditorum omnium annota rioris hac nova repraesentaret editis, atque cunctarum in resse posset. Alias etiam, non omnes tamen, verrem selectas, crutiliores, conquisitit in Betuleio, Erasm , Thomasio, Ilaeo, Gallaeo, Sparkio, Cellario, Walchio, es Heumarino. At, I heditio cum se infreFens, ejus tamen notae fine AEMI simae, es

ad rationem theologicain exaratae, integras adisvere vlyumes ais calcem prioris Voluminis, si rei aliquid eruditus Lector is hac nova Lactantii editisne, guae onmer alias uno quasi intuitu complectitur. Si ergo subest textui Lactantiano

155쪽

et41 NOVA ACTA ERUDITORUM

nullas, Ioanni te Brun invisas, conquisvit Lengletius. Codicem suum eximium, eis quingentorum tantum annorum, suppeditauit celaberrima Bibliotheca Eminentissimi Cardinalis Rohannei, ninquam a Theologis, imino s a citeratis omnibus, Hel de nominandi. Codicem alium quadringentorum fere annorum perhumaniter, ut Iolet, submini avis R. P. Dominus Ludovicus Lemerauit, Regia Sangermanens Bibliotisca Pr fectus ; coliationes quorundam Italicorum MDorum a Latino Latinio, aliarique etiam, a Petro Ciaconio factas, ultro commodavit D. Claudius Prevotius, canonicus Regularis, ex Regalis A batiis Genove vae Bibliotheca desumtas. Manuscriptum quoridam Coloniense exhibet praeclara re emendata editio anni σμ ;Mdit tandem Buciotheca Cameraceno Ecclesie duos Codices manu exaratos, unum decimi, σ alterum, sed lacerum, decimi quaristi, Secuti. Ad septuaginta igitur quinque Codices, quos enumera hae Joan. te Brun, additi Iuvi a tangi etio quinque, aut etiam

sex alii. Idem si judicium de pluribus, ii ue rarusimis, editionia

tis, quas non Viderat Ioan. te Brun, ae praecipue de Sublacensi anni t sis, qua omnium princeps es s primaria. Hujus quippe tria vix repertas exemplaria , unum Romae in Barb rina Bibliotheca, auerum in Moguntinensis Eccles. archmio iterario, ultimum tandem in clarismo musto Visi eruditis diserti, Claudii de Boete, utriusque Academiae, tum Gallis stim inscrUtronum, Socii, atque Regiorum numi atum scriniis praeposti. Hujus editionis variae lectiones Agiliatim hisedentur. Contulimus praeterea Parisiense eritum anni σου,

quamvis ceteris minus emendatum. Sed magnopere attendiamus editionibus Coloniens avni Ny , Heu mannianae anni M 36 atque aliis quibusdoin, quas non inoexerat Ioan. te Brum Ab finem XVII Secuti, Uc ineunte XVIII, reperta sunt quodam Lactantii opuscula, qua vel manca, vel omnino deperdit putabantur: unum de Mortibus Persecatorum, alterum Emto-ino divinarem Insitutionum. Hujus pars prior jam a tempore S. Hieronymi desaeerabatur, quam tameA ivtegram fere ex C

diu MSto Regia Taurinensis Bibliotheeae edidit Parisis A. ora doctissimus Christophorus Matthaeus Psamus, Tufingensis

Academia Rector. Cujus libri astograph- ad me, deprecante

156쪽

MENfIS MARTII A. MDCCXLVIII. P. I. I 4 ffProfess publico in Argentoratensium Universitate, misi PDDfius; atque is eo quadam non exigui momenti observavi. At mulis utilior, invitoque jucundior, eruditis fuit LibeLIus de Mortibus Persecutorum, quem primum A. ἐσυ, mam dante Ioan. Bapta Colberto, publici juris fecit Stephanus Balueius. Singularis hujus Codicis, qui eum reliquis omnibus Coibertinis in Regiam venit Bibliothecam, copiam misi fecit, insito quodam, vel invato potius, quo est in rem iterariam, amore, Claudius Sallier, Regiae Bibliothecae Praefectus alteri Codicem hunc cum editis iterum conferre via

sum misi es, σ quaedam rursus ab aliis praetermissis ann

ta l. Sed, ne aliquiae deesset huic nostrae editioni, commentarios, quos tu editionem intrauectinam anni ussa congresserat Paulus Baudo, eos omnes, nullo demto, huic nostrae addidimus ei tioni; atque ita tu hanc novi mam omnis contulimus, quae prius undique per Augulas partes eonquirere erat necesse, ut integra Lactantii opera, variorique in ea commentarios, Abi compararet Ledur eruditus. Vicem suam implet Ioannes de Bure, Bibliopola Parisiensis, in hac excudenda editione, ut doctis emtoribus fiat satis, tum quoad cisnam, tum quoad characteres impressorios, qui elegantisin prorsus insignem prae se Ierent. At, cum Iam media pars operis edita fit, integer prodibit Lactantius nouer mense Mallo bujus praesentis anni 17 DNos, egregio huic instituto prosperrimos successus comprecantes, unum hoc dolemus, ignotam prorsus Editoribus elegantissimam illam, et mira diligentia curatam, quae ante annos tres, aut quatuor, docto sunmanvi labore, hic Lipsae prodiit, operum Lactantii editionem videri; quippe quae, cum aliis omnibus, quaecunque inde ab ariis typographicae incu-- nabulis in lucem exierunt, multis modis praeserri mereatur, Potuisset sane, si non hoc emcere, ut alius quisque sbia novae editionis cura abstinendum putaret, at iis ipsis, qui ad novum hunc laborem se converterent, insignes commoditates utilitatesque praestare.

Utilissimum Linguae Arabicae studium huc usque negi e tum suit ob librorum bonae notae penuriam maxime. Cui malo si mederi studeat pro virili sua, credit sc lignum aliquid sua persona & munere se facturum, doctissimus D. IIc. Reis iuri

157쪽

Reis ius, publico nuper in Academia Lipsiens docendi linguam

Arabicam munere donatus. Significat itaque hac ipsa velut ta-hula illis omnibus, qui aut Arabicae literaturae operam Davant, aut scientiarum omnium, praesertim vero elegantiorum, incrementa in optatis habent, destinasse se, volente Deo, idem in Arabicis, quod olim Aidi de Stephani in Graecis, praestare, id est, typographiam Arabicam erigere, ex qua libri huius idiomatis, sed boni, & a fama jam commendati, prodeant. Miaticitam emendationis curam impressioni adhibebit, chartasqueti typos elegantes. Neque silet, cum pauci erunt emtores,nis pauca exemplaria, ad summum quingena, excudi. Dabit aut solum textum Anabicum, aut simul quoquo, idque in plurimis, Latinam interpretationem. Ab Abissaeae Geographia faciet initium, aut ab eiusdem Historia orientali. Perget deinceps ad alios, quos aut sperat se cum tempore adepturum, aut quos iam possidet. Ad hos pertinent e. c. Hametae IDabanensis Historia veteris regni Persci; at Metilanenser proverbia Arabica; DuMtaibah notitiae virorum apud Arabes sive armis,sve eruditione, illustrium. Iba Doreiae Lexicon grammatico. genealogico- historicum; excerpta eX NuzPatrio; Chronicon Lbn Schecbnabann Zeidus Epistola historica cum commentario un Nobata ἡRhasis Liber nonus ad Almansurem ; mae, filii Aci, opus de mor- his & medicina oculorum, Alia Osa bis de vitis celebrium in Oriente Medicorum; Zad Ot Moseseri, seu I laticum, quod Latine inter opera Constamini Africani exstat; Hamasib utraque. tam magna, quam parva, id est, Anthologia poetica; opera poetica V m anauit,vi. alia. Rogat itaque perhumaniter & ossiciose omnes, quotquot huic instituto favent, hujusque typographiae Arabicae foetus, si qui olim prodibunt, desueram, ut ri mina saltem sua sibi dent quantocius, saut potius celebrioribus ubique locorum librariis, qui colligendi curam in se suscipient,

certosque se promittant editorum emtores fore; quo nimirum apud sede contilio isto aut urgendo, aut omittendo, decernere queat. De pretio librorum statui nunc non potest. Pendebit ea, res eX numero compromittentium. Facile quidem est iudicatu, libros illos non vili constituros, quandoquidem ad vulgum non pertinent; id tamen icire volumus fautores, lucrum a Reif- is prorsus non speclari, sed unice eum velle honarum artium pomoeria proserre, di de humano genere bene mereri. Diqitigeo by Corale

158쪽

ERUDITOR UΜ,

ω publicata Lipsi

Calendis Martii Anno MDCCXLVIII.

VENERABILIS PATRIS MONETAS CREMO-nensis, ordinis Praedicatorum S. P. Dominico aequalis aduerius Catharos es Valdenses Libri quinque, quos ex manuscriptis Codicibus. Vaticano, Bononiense, cy Nempolitano, nunc primum edidit, illustravit, P. H.

THOMAS AUGUSTINUS RICCHINIUS,

eiusdem ordinis S. T. M. ae Codegis Cafanarensis Theologus.

Romae, ex typographia Palladis, r743, ses. Alph. 3 plag. a. Quinque fere Secula praeteriere, ex quo Moneta, hm

ius operis Autor, vivere desiit. Cumque Reverendus Ricchinius, eiusdem ac Moneta ordinis socius, nonnihil interede crederet orbis literati, ut istius Autoris quinque contra Catharos & Ualdenses Libri, e tenebris, quibus adhuc sepulti iacuerant, protracti, eruditi orbis oculis subjic rentur, eos ex MSto Codice primus edidit, & notis prole gomenisque sat copiosis illustravit. Autoris vitam in fronte operis recenset, &, uti facere solent, qui aliorum scripta primi evulgant, ut eo commendabiliores evadant eorum conatus, miris Monetam suum laudibus exornat. Claruit vero ille Seculo post C. N. tertio & decimo. Natus est Cremonae,

159쪽

in Bononisnsem vero Academiam Philosephiae docendae gratia

vocatus, S. Raeginaldi tandem oratione sacra, quam, Romae agens, die Stephani protomartyris recitari auuivit, incitanis, A. Iaaci monachum induit, multaque. erga catholicam relisonem zeli & sanctitatis docet enta edidit, circa medium, ut videtur, Seculi decimi tertii ex hac vi, ta egressiis. Ad scripta eius quod attinet, praeter opus, de quo iam agitur, Commentaria in Arbutelis Logicam, de Summam caluum conscientiae, Wmposuisse traditur. Quoniam autem vino, quod Rev. Editor lectori propinavit, hedera sortassis opus videbatur, ipse illustrium virorum 'ocenim elogio eos mactat,3 de Moneta, ejusque scriptis, testimonia adducit. Sunt autem illi testes maximam partem ejusdem ordinis Praedicatorum socii, interque eos Stephanus de

X. Havubo, Humbertar de Romanis, Gual nos Samma, M- auder Albentis, Autovius Fuminius, Malvenda, Ambrosius AD ,' tamarus, Reiverus Saccho- , non, ut arbitramur, adeo eruditis nota & celebrata nomina. Nihilo tamen seeius

plurimum his testimoniis tribuit Rev. Editor, qui historiam literariam operis Mon , quod edidi a contexuit. Archetypum Autoris Bonon in A. isso adhuc inteprunx fuisse, ii die autem desiderari, observat. Apograpti nonnulla, in variis Bibliothecis obvia, & quae Rev. Editori haud parum in ipsa operis editione profuerunt, commemorat. Iacob Greserus, neci non Dominicus Gruina, ordinis Praeditarum isodalis, Moneω contra Catharos Libros publici iuris sacere

tentarunt, aliis vero occupationibus, tandRaque morte, praeventi, stare promissis non potuerunt. Eorum igitur provi clam in se suscipiens, non ibium Mneta textum, quam Potuit accuratissime, secundum antiquorum Codicum fidem expressit, verum etiam noras adjecit, in quibus loca veterum Pa- Irum, cum quibus Moneta consentit, indicantur, δέ Cathariaeque ac Valdenses cum veteribus de recentioribus haereticis conseruntur. Prooemii loco bigam Dissertationum praemist, quarum altera de Cassiaris agit, de Ualdensibus a. apra. Ad priores quod attinet, propaginem Manichaeo

160쪽

MENfIS MARTII A. MDCCXLUIS I . II. 147

rum eos fuisse, existimat. De etymologia vocis Catharo. Pag. ra. rum nonuullas aliorum affert coniecturas, quorum profecto famae melius consuluiiset, . eas silentio praeteriisset. Lepida inprimis est Henschenii, in notis ad vitam S. Gaidini. Archiepiscopi Mediolanensis, ad d. 3 8 Aprilis hac de.re opinio. Is enim, Catharos dictos esse, statuit, a Germanica voce Cain, quae selem masculum denotat, propterea quod noctia convenire fuerint soliti. Praeclare autem observat Rev. Ediator, conjecturas sineptias rectius dixisset haec esse, meliusque statui, a Graeco καθαρος nomen hosce homines esse so titos, cum solenne antiquis fuerit haereticis, splendida eiusmodi nomina sibi arrogare. Miramur duntaxat, Obscuritatem quaerere Rev. Editorem in re, quae longe videtur clarissima. De origine ejusdem sectae si quaeras, eam ab ipso Manete exco. . .gitatam, & ab eius usque tempore occulta quidem, at nus- quam interrupta serie, traductam fuisse, observat, hac occasione fata Manichaeorum usque ad decimum post C. N. Seculum exponens. Seculo undecimo innichaeorum Virus a r4.

Bulgaris ad Gallos promanasse, & inde Petrobrusianorum, Henis r cIavorum, Apostolicorum, ac demum Albigensiam, qui ipsi aut i dem, aut saltem amnes Catharorum, fuisse videntur, haeresin exstitisse, contendit. Catharos igitur sub Seculi und cimi initium iam turbas in Gallia dedisse, in Belgio etiam, Germania, & Anglia, pravas opiniones disseminasse, nomen vero Catharorum ante annum II 6a a Chronici Hirs augiensis Autore novis hisce Manichaeis inditum non fuisse, existimat. Cumque duntaxat de recentioribus illis Catharis, Manichaeorum propagine, ipsi sermo se, de assedis Novati, qui etiam Cathari audiebant, contra quos Canon VIII Concilii Nicaeni l conditus est, & de quibus inter alios in elmus . Beveretrus in Notis ad PMdemis Canonum Ecclesiae primiativae multo eruditionis apparatu disputavit, nihil affert. Seculo duodecimo haeresin illam occasone schismatis inter Triderisum Imperatorem & Papam Alexandrum III ortas in Italiam irrepsisse, statuerat puricesius. Hic autem stu- 16.dium partium Rev. Editor utique prodit, di In manes glori Ta ' . , sissimi