장음표시 사용
11쪽
tibiis exigui temporis ρatio propositam mihi materiam explicabo.
En inueterata multorum annorum, ni fallax , consuetudo , ut singulu annis iuuenum animi per intermissiones studiorum aliquantulum relaaati ex hoc loco hodierna die ad eadem studia incitentur, atq; accendantur;
quod quidem eousilium bonum, ac laudabile esse fatendum est, si tamen
credamus eos, qui aliquando bonarum artium cientiam degustarint ara praeclaro in stituto de eme, ut uirtutem negligant, uoluptates siue rur, cum has ueluti fluxa atque inanes nilal poItremo nis aerumvas, incommoda,animiq: C 'eorporis aegritudines, illam uero aeternam, atque immortalem omnia bona ct commoda hominibus afferre certo sciant. Equidem cerno iam animo ornatissimi adolescentes vos ita esse ad flu-dia literarum animatos,ut Ubil accidere existimem uobis stomὶ adgloriam currentibus,longa mea cohortationestimulum ut adhibeam, Certos igitur orationi meae terminos constituam,ct,ne ab aliorum more receda, duo in medium a fero cosideranda.Primum quantast earum,qua in hac urbe discuntur,liberalium artium p Italia. Deinde uero quot incitamera,quot commoda hoc prae ertim tempore ad earum silentiam capesce
dam babeamus,quae cum uobis aperuero, extremam muneri meo manum
imponam. Tanta est copia scientiarum, quas permulti uiri clarissimitu hac urbe profitentur,ut i uelim eas numerando commemorare, ned laudare dicendo,me sine ulla dubitatione dies ipsa deficiat; uuis enim si uoluerit omnium artiumprocreatricem,ac penE parentem pbilosophia condignis laudibus decorare, integros in ea re dies non consumat, neque etiamnum finem faciat φ Quiso Mathematicem quasi omnium silentiarum principium, Musicem , quae, cum animae noctrae restondeatino ibit diuini tontinere in se credendum est,artem medendi, numerorumq; , ET mensurarum extollere decreuerit,id breui oratione perIIris te Quis denique,si eorum, ut haec huius modi profitentur,ExcellentissimiPei,dasii, praestantiss.Picconominei,doctiss. Cathenae disrumq; compluriu , quos breuitatis causa praetereo, laudes attigerit, in hoc diutius no uerseturr
Umis pro ecto haec est ampla, copiosa materia,qua ut ipse stracte neque meae imbecillae uires requirunt reque tempus postulat, quod laudandae legum scientiae,cui ct ego animum appuli, pstrique uestrum datis operam,praefixum est.2uarum quidem praestatiam quomodo potero melius demonurare, quam si legem ipsa non ab humana imbecillitate ed a sun a diuini e sempiteν ni numinis prouidentia originem trabere dix ro,idq; duorum praestantissimorum oratoram tesimonio cmprobaueroe
12쪽
Demonhenes erum qui 'It apudgraecos eloquentia pater, nihil aliud essse legem dicebat, quam inuentionem quandam,s donum Dei; Cicero usa,qui uberrimos aperuit latio thesauros eloquentia, eam esse asyrm bat certam rationem ὸ mente d.uma mari sem. Quod, si rem uolus
rimus diligenter inuestigare, atque perpendere, quicquid hi cla rissimi uiri asseruerint uerum esse reperiemus , nam cum legem ictam non scriptam , qua ratio appellatur , O in singulis homini bus sita es, considerabimus quidnam esse aliud dicemus, quam munus a Deo Opt. Max. Isoli ex omnibus animansibus homini tributum , ut permulta commoda, quae ipsi sunt negata, bestiis uero concessa hoc unosummoq; , O maximo bono compensaret ' Quod quidem huiusmodi est se t ipsum creaturarum omnium digni mum faciat, a bestiis maxime diserentem , Deo vero quam semitima reddat Homo enim,
qui ipsa ratisne utitur d, quod bonesium es, sequitur, fugitq; contrarium, neque sicuti bellua solent, ad id tantum, quod praesens ecti, se accommodat, sed futura longὶ pro icit, praeterita reminiscitur, princia pia,eausoq; , O progressus rerum e noscendo de praesentibus sapie ter decernit ,semper scire aliquid desiderat . ueri potissmum cognitionem assequi contendit: Hinc factum cinis ut cum primi illi homines huiussmodi legem mirificὶ obseruarens ducti cupiditate bouesti , ides
ipsius uirtutis iustam, sanctamq; uitam egerint, neque alter alteri iniuriam intulerit, cum tamen nullis uterentur domibus, nullisq; custodiis, O nulla esset pol num meta, nullus agrorum terminus, quo tempore nullum reperiebatur armorum genus, nullaq; erat dissensio, nullum bellum, neq; etiam ulla clausa rivitas,nullis muris circundata , nullis munita sinis, nullo deniq; neq; uallo Iepta,neq; aggere,neq; rineis, neq; turribus; omnia enim tuta erant, nemo usurpabat, quae sibisocius comparasset, neq; delectabatur aliorum uel detrimento, uel iniuria; sed tanta erat pax inter omnes , o tantus consensus, ut, cum non modo ulla umquam n n acciderent caedes,sed ne mutua quidem comticia illa tempora beata dicta sint, O aetas aurea, omniumq; Delicissima appellata. Quid uero, si legem scriptam examinabimus,n ne ipsius rationis esse imarinem dicemus a sapientibus uiris,o diuino numine assatis uariis uoluminabus explicatam e Cum enim pleriq; homines paulatim tegis sibi a natura impositae obliuiscerentur, ct pro labore desidi pro continentia , ct aequitate libido. at q; superbia , pro pudore audacia,pro ab Ilinentia largitio, pro uirtute auaritia vigere capissent prudemes μιρο,
13쪽
ui propter uaria hominum scelera facile posse ruere totum terrarum
orbem animaduertebant, innumerabiles penὸ scripserunt leges, quibustum coercerent iniquitates persupplicia, O pQuas, quas consceleratis hominibus minabantur, tum etiam propter praemia bonos ad uirtutem allicerent, atque hortareutur, ut homines eam sequerentur uiam poena deterriti, quam praeteritis temporibuσ amore uirtutis Iequebantur. Ita accidit,ut,quicquid efficiebat natura inter homine , idem essecerit ars prudentum vιrorum, qui illud etiam ex scriptione legum sunt consiscuti, ut, quod natura rude,atque informe procreaverit id in certas formas, particulares, ut ita dica) Jecies distinum reddiderint neque enim tantum summa genera explicarunt boveIle uiuendum, noce dum nemini,suum cuiq; ti ibuendum, ed,quo Graeci περιςcors appellant, diligenter considerarunt cum quibua haec seruari debeant, quo tempote, quo loco , ct quo oporteat modo , ut nibil tam obscurum, nihil tam dubium possit hominibus accidere,quod ipsorum sapientum sanctionabus exploratum,atque apertum non reddatur. Quamobrem in iis solis rivitatibus, in quibus liges ius sanct q; obseruantur rima, stabilis, ac uera uirtua enitet,qua homines reddit in republica, priuata prudentes, iustos: in sub linendis laboribus, o periculis forica An prostera etiam fortuna emperatos; In his ipsis ciuitatibus lata uirat pax, tanta consento,ut,sicet exiguas habeant copiaa,imbecilla prasidia, quia tamen inter β co ρntiunt non modo ab inimica manu non ofendantur, uerum etiam permulta,atq; innumerabilia saecula Deliciter duret;Siculisublata lege tollitur,atque extirpatur omnis humana societo p nefarii enim homines non modoquarunt alios decipere ita,ut quod ait ille comicus sit bo bomini lupus non homo Verum etiam aperte in alienar posscssiones irruunt, que omnibu , qui non ualeant armis disceptare, uim inferunt, eosq; , quod peius est occidunt,imo O parentes,pro quibus uitam, quam ab ipsis acceperunt,profundere debent, fratresqοῦ etiam, qui ex eodem utero prodiere,iugustini immanissimi. Ita incipiunt homines,qui rationem p. mittunt uari s animi perturbatioribus opprimi,biniarum moribus accedere,atque illis sie siesimillimos praestare: Quid enim creditis sibi uoluisst Homeram Pollam apud Graecos praeflantissimum, cum Vlissem, ac scios ipsim per mare varantes fingit in Circeam in uiam deueni se, ibiq; esse a Circe detentos, ubi propter quadam pocula is uarias brutorum nimalium formas mutabantur e nihil aliud certὶ, nisi, ut siub fabularum nube demonstraret bomines appetitu ductos, σfalsa quadam Pecie uo-b im
14쪽
Iuptatis huiusmodi uitiis infici, ut, qui sie dederint gula, ae somno suis .
qui inhonenis delic*s, o Veneri canis, qui ira ursi, qui immanitati tiagris , O qui aliis uitiis, aliarum ei iam belluarum formas Iuscipiant. Videte igitur, quid efficiant leges: Homines ad uirtutem hortantur,
atque accedunt: a uitiis uero, oe sceleribus reuocant, O deterrent rpraeterea etiam nos docent uenerationem Dei, pietatem in patriam, beneuolentiam, oe obseruantiam in parentes, in uxorem, filios , atque
assues bonitatem, facilitatem uero, O iustitiam in omnes ita, ut hominem concilient homini, atque asynem asia, fratrem fratri , filium parentibus, ac deniq; inter omnes miram adhibeant consensionem , ct pacem. Credo iam Auditores me id struasse, quod prima laco eram palicitus, uosq; ex iis, qua dicta sunt, facise cognouisse, quanta sit Sacra
missimarum legum utilitas, quanta prAnantia: Sequitur modo , ut
quam facilis, quam apertus nobis sit ad earum scientiam obtinendam aditus, uobis patefaciam. Si urbem consideramus , eam profecto nobis esse grati Ihnum ,studiisque mBris apprime aptam fatebimur: neque solum quia sit antiquissima, ct nobili lima et quia amaena : quia omnibi rebus abundans Ued quia potissimum paret ditioni Venetorum, Sacr sanctae illi Reip. quam in mediis aquis Adriaticisnus a Summo opifice
Deo opt. Max. constitutam esse credendum vi, ut una esset ciuitas, flos Italia, ornamentum Europae, orbis terrarum theatrum amplissim in quam boni uiri se conferrent, quam ineolae amarent, subditi diligorent , exterae gentes suspicerent, barbaraeq; etiam nationes admiraremtur : nempe quia ipsa libera, chrissianaque orta est, ct conferuata tq; ut alia etiam ciuitates in libertate, o cultu diuina religionis conserum rentur auctrix semperfuit, ut libertatis, G religionis propugnaculum,
sapientiae speculum . iustitiae, fideique exemplar inre merito appellari postit. Quam obrem non est mirum omues populos felicius secum esse actum existimare, quod optimae huic Reip pareant, quam quod multis praeclaris urbibus dominentur; Tantam enim esse Venetorum in iis gubernandis lenitatem, facilitatemque esse intelligunt, quanta potenultibi in ebriRiauo Principe reperiri, quod si ulla sienserunt riuitates , se umquam expertaesunt, nunc certὶ sentit, nunc experitur hae urbs Patavina, quae uigilanti Iim's nacta est sui gubernatores uiros clari
mos, er senatores amplissimos Iacobum Superantium Aequitem Mag. Praetorem, Traefectum uero Franciscum Bernardum, quorum summam prudentiam ipsis tum a natura tributam, tum bonarum artium Ru
15쪽
His auctam, longoque rerum usi confirmatam, singularem iustitiam,
lucredibilem humavitatem una cum graui quada uenustate conivnc. a. qua in ipsorum etiam uultu iucun immo elucet, quid e l. , quod ego uobis ex hoc loco commemorem, cum haec , atque alia praeclara OrnaMesta toti iam ciuitatisint aperta, ct cognita, famaq; eorum nominis non
in bis Italiae terminis sit constituta, sed totum iam terrarum orbem seruagctur e Illud certe, quod nos se lumus experti.praeterire nullo pacto possum, quod bi Senatores amplissimi uniuersam si iram Academiam tanta beneuolentia , uel potius pietatesunt eomplexi, quanta potest non a nobili mis uiris, non a Praetore,Praefictoq; integerrimis, sed a pientissimis patribus expectari,tantumq; Iibi anιmos omnium conciliarunt, ut nihil tam difficile,nihil tam arduum nobis proponi positi. etiamsi uita sit profundenda , quod pro eorum meritis non aeqtio, ac liabenti animosubeamus. DemonBrant Praetor amplissime innumerabiales peia legationes, quas pro Celeberrima tua Repsubitat , declarant Princte clarissime per multi magistratus , quos bonorificentissime a minis rasti, quanta sit animi uestri magmtudor at nullus unquam honos , nullus dignitatis gradus tautam uo is laudem attulit: licet aliquando dubitem, an uenra laude ulla maior positi comparari; quantam singularis hac κ stra erga bonarum artium studiosios propensio en ali tura , quam amabunt omnes , laudabunt, praeicabuntq; nostra tempo : quin imo ct poricritas aliquando audiet, er uirtutem uestram iam immortalitati commendatam conabitur, quantum poterit,imitari. Sivmnasium ν Upicimus, id quidem cum celeberrimo illo Atheniensi, euius laudes omnes biI lorici celebrarunt onferendum esse cognostomus, quod quidem uel ex eo facile percipi potest, quod non solum ex iis ciuitatibus,qua sunt Venetorum Imperio subiectae , O ex tota Italia, sed ex Gallia, Hilpania , Germania , Tolonia , atque ex aliis intimis orbis terrarum religionibus adolescentes prορὶ innumerabiles in hoc taui ivgymnasium, tamq ad m rcatum bonarum aram,concurrunt, quia ipsum Parisiensi, Bononiensi, Papiensiq;,atq; aliis omnitus yymnasiis praeferunt; neque certὲ immeritor uti enim locorum tam dilixens reperitur Gymnasii administratio uti tanta excellentissimorum Dchorum copiae Habemus enim gymnasi nostri mod ratorem uirum praestantism vim, equitemq: Magnificum, splendidissimum, quem honoris ea sa nomino, Philippum Monardum Foroiuli de Cadubrio, cuius lau. des,ut eri aequum, commemorando eas u familia, paIriaq; commendatiob a ne
16쪽
ve exordirer, nisi me duae rationes dehortarentur; Primum quia ea , quae sunt in patria Foroiuliens omnium honestis asumma laude digna. consequi dicendo nullo pacto possum;cum ea multis de causis sit in uis. eo potissimum nomine numquamsatis possit celebrari, quod viros proferat, sesud a literarum spectes,eruditissimos, si arma respicias, ita fortes, strenuos,int,cum nullum periculum timeant: cum uitam, solius fuerit , libentissime profundant,eorum virtute maxime omnib. prosint, aetati n Iira decus,patriae ornamentum amiliae uero, iae sibi ipsissoriam ιmmortalem acquirant; Deinde vero quia uenit mihi in metem pranantissimum uirum non a maiorum gloria pendere, sed e se propria uirtute clarissimum. Tantam igitur ipsus osse animi magnitudium affirmare debeo , quanta potes ab ingenuo homine disiderari, prudentiam vero, o uigilautiam eiusmodi,ut, quos cum eo confram,paucos habeam, quem uero praeponam mea quidem sententia neminem; Habemus etiam Vis
rium, O Sindicum p Ilantissimos, Consiliarios quoque otis lectissimos, atque in huiusmodi oneribus ita uersatos .int,cum ab θs nihil, nisi bonum rectumq; , procedere uiro modo possit, Natauiuum Gymnasium, quod Dperioribus annis ex se celebre fift,bis additis tam prudentibus gubernatoribus celeberrimum futurum sit;ctim iraim etiam exorn ni permulti,siq; Excellentissimi Doctores, qui,ueluti fulmitissima sidera,non uilcm Patauium modo ed totum iam terrarum orbem illustrant de quom la dibus,quia multasuppetunt,dicerem complura, se plua mihi temporis
ad dicendum concederetur; Verum quia uebe menter timeo , ne abutar patientia uestra,quam in me attreth audiendo adhibere uoluistis , licebit in praesientia uiros clarissimos,quos laudare, atque ad coelum extollere crego conarer,c omnes deberent,tantummodo commemorare, ut ex huiusmodi recordatione, quam uobis esegratissmam certo scio nimi omniurecreentur. Hab. mus itaque Iurisconseritum Celeberrimum Marcum Mantuam Benau. dium Patauiunm Comitem Palatinum, qui pir multos annos in boe Patauino Gymnasio ius ciuile icterpraelatus est tanta a ctolitate,tantoq; iuuentutis concursu,ut multi ex longinquis orbis te rarum re liouibus ea potissimum ratione Tatauium se contulerint, ut ipsum, quasi alterumPapinianum, de iure ciuili ratiocinantem uiderent, Grais reus . inamobrem m. n sine causa complures af mahi omnes penὸ Dociores, qui hoc temIore uiuant', uel Clarissimi Mantuae doctrinam,
quasi nectar sitimissimum, imbibisse, uel ab eodem ipso accepisse Doctora ική ιη'uia, ut nuta se tam inculta regio, qua aliquam habeat bona-
17쪽
rum literarum cognstionem, ubi ipsiua nomen non uigeat, ubi non cel bretur, ac lauibus ad coelum extollatur,quod quidem sicuti ipsi uiue ri contigit, ita etiam mortuo continget; nam uir clarissimus non tam ex perenni aedificio,ex Gymnasio ele antissimo, quae duo maximis sumptib. confecti, ex pulcherrimo monumcnto, quod sibi Us posuit , quam ex
iis, quae o elegantissiαὶ, prudentis MEscripsit,siιι gloriam immortalem comparatiat. Habemus praeterea Ioannem Ce halum Ferrarie
fem uirum Excellentissimum, cuius praeclaram doctrinam; praterqMam quod facile declarant ductιssima ipsius Consilia in lucem edita, quae,cum Maxime laudentur,in manibus omnium Deutatur ; ex eo etiam possumus vertὶ cognoscere,quod, cum in patria nobiti loco natus esset, ibiq; honestp uiueret, ab omnibus, raecipuὶ uero ab ipsius Trincipe plurimi ae limaretur,inde euocatus tui, Tapiam ductua, ut tua ciuile pro 'teretur, ac denique tu hoc Patauino Gymnasio honorificentissimὶ collocatus,ubi propter incredibilem humanitatem,quae ipsius est praecipua , ita charus es omnibus, iucundus,ut ab imo Ceptalo, tamquam a capite, Mibil enim aliud haec graeca uox denotat nos omncs,quasi membra,peudere vesicio quo modo uideamur. Habemas Tiberium Decianum Foroi lieusiem uirum praestantissimum,qui,cum profundissimos iuriiris lentia fontes possideat, ita studiosis omnibus satisfacit ingentis acie udicii praeflantia, piaqς, grauitate dicendi, ut quicquid ipsi uelint consiccutos se esse exiIliment,nihil praeterea cupiam, nihil desiderent. Habemus Vidum Pancirorum Renensem Doctorem certe eruditissimum, qui; cum coniunxerit iurisperitiam una cum Romanae singua elegantia, ct suavitate quadam sermonis, quae bomines allicit ad audιendum,mireq; delictat, O iuuat; cum omnes pene libros tum prisiorum,tum recentiorum, qui hiRorias conscripserunt, cligenter perlegerit, tanta babet rej gubem nandae,eonseruandae pacis, belliq; gerendi cogmtionem ita nouit m res principum, Cr priuatorum ingenia,ut, quia sciret regium optim gubernare ibi illud Marci Por. Catonis comparasse uideatur , quem et quentissimum oratorem, prudentissimu Iurisconsultu,uigilaxtissimuNImperatcu efuisse memoriae proitu est. Habemus Excellet in. Rinneri , o Manticam, quorum tot, tantaeq; sunt laudes, ut, si uelim de iis uerba facere, neq; unde incipiam , neq; , si incoepero , ubi finem faciam satis exploratum habeam. Non tacebo hoc ι co eos, qui Ius Canonicum interpraetantur,senochium, Fabianum, uuarant otium, ' utiliumqAM I beatinum, quorum egregia ornamenta melius esse ex inimo sile
18쪽
itis praeterire, quam propter breu tatem temporis pauca dicere; Neque etιam tacebo eos , qui IuHinianicas inuitutiones explicant accutissmum Montagnanam , doctisimum Monticulum, Eacellentem CaIlerulionum, quorum tantam esse doctrinam fiateri possum , tantamq; in ea explicanda facilitatem, ut tyi oncs, qui,cum primum hanc legum scientiam aggrediuntur , Dient de se ipsis dubitare , ct animum aliquando de pondere his auditis tiari misDoctoribus opus,quas de peratumforti animo persequanιur; Addiam etiam ιuos, qui tum ea, qua ad crimina pertinent, interpraerantur: tum elegant ima Lariscrista dilige ter examinant, Seruaticum, Boi tonum , Soatium , Godium, Teren, rium deniq; , O Uortiam, ut, cum tantam esse Dinorum copiam cognouei itis, hanc legam silentiam, quam tanti esse aestimandam demonRr uisnus, tam praeflanti ingenio praediti, tam opportuna aetate vehementer a diametis , atq; in ea acquirenda toto pcctore elaboretis; Cum pra- sertim maximam subΠineamus auctoratatem urbis, quaesicuti olim thenae, omnium bonarum artιum procreatrix potest appeliari; cum permultos fautores nostri Itussiosi imos habeamus, praecipui uero illa risulis prudentiae lumina, qua Almum Talaiunum Collegium conficιunt , eos inquam celeberrimos Iurisconsulιos, quos ueri patres possum V
pellare , qui ingensi nostri fructus, quasi ex quadam specula, bιlare e
pectant, ut, cum eos pro singulari ipsorum bonitate, O humanitate a quo , leniq: animo iudicarint, nos laurea laboribus noItiis condigna xornent; cum deniq; ea nobis sint proposita praemia, qua sunt omnium maxima uel ad gratiam, uel ad opes, uel ad ignitati m. Certo equi dem scio omnes, si aliquando recordentur, quo consilio in hanc umbem sie contulerint, cur absint a patria, a parentibus, ct affinibus; si iucundum finem memoria r petant, miratili amore Rudiorum excit K. Quae cum ita sint , curandum est licti imi iuuencs ) haec una cogntatio nobis sit intimis cordis peuetralibus Q a , ut ueh menter elaborando , atq; omnes neruos contendendo honestum finem . quem nobis ipsis proposuimus .forticibus auspiciis contequamur , ne , se alit rfectri--Ain proprio commodo tardi,ac negligentes fuisse uideamur.