장음표시 사용
31쪽
de in venetum nomen ineomparabili, et ob id legibus
suis vivere permissa, Illustrissimique Senatus Venati liberalitate, tributorum, operumque omnium immunitate donata . Ab occasu Rhoeti nimirum sunt, in quibus primum Feluia recensetur a Plinio, urbs ea ad Occidentem Solem, Belluno digressis Bliaetiearum prima brevi admodum se nobis offert itinere ; et nisi oculis nostris
interposito colle summoveretur. Iam nunc in conspectu ex hoc loco esset.
Quinque igitur Gentium medii commoditates nostras Rhaetis Noricis et Carnis alpinis gentibus . Campestribus vero Foroiuliensibus, et Venetis communicamus, ita vicinitas in causa lacrit, cur modo huic, modo illi regioni adscripti fuerimus, quibus tam brevi spatio conterm ni sumus. Λ Rhoetis enim septem non amplius passuum
millibus distamus. Noricum a nobis principium, ut dictum est, sumit; Carni proxime sinitimi et ipsi sunt, Foroiu. lienses contigui; Taurisant ipsi quoque non procul, quam
quam in Rhoetos vicis aliquot ingredimur. Mediterraneorum Noricorum montana ad Septentrionem late obtinemus quorum aliquot Castella in tumulis dictioni nostrae subiecta sunt. Foroiulienses versus, quorum aliquando limes Plamius ante urbis nostrae conspectum fuit, et in eorum nos aliquando planiciem provecti non pauca eius regionis oppida tenuimus, in aliquot tamen passuum millia porrigimur. Quod vero Plinius Noricos ait produci usque ad magnum Istrum, ut haec rectius percipi possint, sciendum est Noricorum populos alios ripenses, alios Mediterraneos appellari, ut in Theodosii, Honorii et Costantini Imperatorum Commentariis aliquot observavimus. Ripenses illi nimirum sunt, qui per Istri ripam, et eam agri partem extenduntur. Mediterranei, qui per Alpes in nostram usque regionem porriguntur sub auspicatissimo Austriae Diqiligod by Cooste
32쪽
nomina maxima sui parte comprehensi. Quod vero in hoe tractu, locoque, ubi nostra urbs, Virunt sit apud Auet res mentio primum Suidas rerum, locutionumque aut quarum collector apud Graecos diligentissimus testis est, qui Βήρουνον Italicam urbem agnoscit, et nomen illi e B mana voce, quod heri dicebamus, inditum ostendit. Neque magni faciam, si quis Apri historiam, quae opere prorsus antiquissimo apud nos in marmore sculpta est, eam esse quam enarrat Suidas contentiosius abnegarit; cum Stephanus in eo compendio, quod ex Hermolai Geographia contraxit, Virunum in Noricorum Mediterraneis si tuat , et Italicam urbem dicat, cuius haec sunt verba .
ita enim in castigatis codicibus non ορικῶν, ut in impressis hactenus habetur exemplaribus ἐθνικὸν Βιρου- νήσιος, ως Λουγδοννησιος, quod ita latine reddi potest. Verunum ut Lugdunum Italica urbs in Mediterrancis Noricorum gentile nomen Verunctius, ut et Lugdunestus. Porro nusquam loci urbs est ulla, quae sit nul et ad No.ricos, et ad Italiam pertinere possit, nisi una Bellunum nostra. Neque tamen credideritis quae modo Βιρουνος modo B ρουνος Graecis est quod alicubi perperam Bἡρουνος per, η , scriptum est, eam esse posse Veronam, quamvis nonnulli capti sint nominis vicinitate . In Rhaetis nimirum illa veterum quorumdam auctorum consensu orirginem a Tliuscis ducit, sive ut nonnullorum est senten. tia, de qua sermone superiore, a familia quae vera voeabatur; sive debita aliquando a Breno inde Gallorum Rege instaurata. At Virunum, uti ostensum ab Eugancis coli caepta, a Romanis aucta, nomenque inde hoc adepta pertinet ad Noricos. Illa in prima planiele agri Veneti Rhaeticorum montium radicibus adhaerescit; IIaec in val-Diuitigod by Corale
33쪽
les has, citra saltus Acedi, et marinae vallis tusem, reducta aliquantulum ab eiusdem agri planicie recessit. Illa ad amoenum Athesin Venetiar primae, ham ad Plautum, siete Flavium iam dicere malueritis Venetarum, quae ad Septentriones vergunt, urbium ultima. Quo loco illud animadvertendum est, nominis huius aequivocatione factum, ut qui Encae Pii rerum Germanicarum, Memicarumque volumina recenitus descripsere Veronenses, pro 'irnnenses, qui nos sumus eo loco posuerint, ubi de a
ressione ad Othocari Memorum Regis imperium facta, scribit Pius eum Austria potitum in Λdriaticum usqualittus fines porrexisse. M cuius auctoritatem Virimenses ita cnim legendum cst, non Veronenses . Fuluini Taurisant, ct Foroiulienses plerique alii sese contulere, ita
Verona non sua, sed librariorum aut scriptorum culpa, qui regionum situs non ita exploratos habebant, barbario illius temporis omnia permiscente, multarum rermumemoriam, quas ne videar importunus, prudens praeteribo, per aequivocationem enim bis ademit ; quam saetis recuperare possimus , si ubi de civitatibus, aut oppidis, inter Austriam , et Forum Iulii, Taurisium , Fcitrumquo
agitur, quotiescunque Veronenses occurrerint, eruditus Lector Bellunenses, sive ut peritiores ubique scriptit rimi, Virumncnses, vel Vir estos reposuerit ; quia si parum Graecorum fiditis auctoritatibus, recitavi vobis ex
itinerario Antonini credito Virunt nomen, idque Belliinum csse probavimus. Quod si quis Virunum in Ripensibus
esse contenderit, ecunque esse, ut putare nonnullos video, quae nunc Neistat voce Teutonum appellatur, videretur Λntoninus, aut quisquis illo fuit vir dubio procul accuratissimus itineris ordinem confudisse, cui, si hoc his demus dicendum fuerat, ab Aquileia, montanis, Vi runum , non autem ut dicit ab Aquileia, mor Vir o Diuiligoc by Corale
34쪽
montana adiri. Vnde manifestum 4 Vir iis ad eam pertinere partem, quae citra Alpes. est. Habemus et Eud testimonium, atque id re ipsa lacutiletissimum , quale quantumque sit in urbe n tra Collegium eorum
qui et enses et arma reliqua fabricent, summa omnium commendatione celebrata nemo vestrum, nemo ex
ternorum, nemo veterum ignoravit quam gloriam Iacobus Bellunensis nostri sanguinis sir Seravallem quoque , ubi uxorem duxerat, eoque transmigraverat, pauciS ante annis transtulit, et usque adeo auxit, alumnorumque educatione propagavit, ut nunc tota' pene Italia Enses huiusmodi revera Norici, hoc est Virtinenses, Soravallici
ob Emporiorum vicinitates nuncupentur; eum tamen Se ravallensium ominae minisne contemnetidae cultellariae potius sint quam spaviariae, ut Graecum vocabulum Toga- induam, in vulgus olim iam receptum, cum praesertim Vegetius id agnoscat, et eo Gladios maiores tignificari tradat. IIi vem Bellunt tanto numem cuduntur, 't quam
vis multae sint eorum ossicinae, Denao tamen manceps liu- iusinodi operum, quem mercatores poscunt ni uneriimexplere possint, scd pretio in suturi anni opera praenumerato omnes abeunt, quasi suturi anni frugem praemereas. Auditi igitur ex Constantinianis commentariis, qua lia nam essent tributa, quae illius temporis Imperatoribus solvebantur, antiquissimo huius oeconomicae libro, quem Romae apud Maskos legi ita notatum inveni, scliola Concordiensis sagittarii, Beruuensis Scutarii et armorum, et quae sequuntur. Videtis apud hunc Berunum apud. Antoninum Virunum de urbe cadem dictum; neque suspicor quemquam ex peritis dubitare iam, quin illi unim eumdemque loeum intellexerint. Ita autum Bellunensis schola armorum erat ut Mantuana, quod uti iisdem commen-
35쪽
sis arcuaria: Lucensis itidem spatharia, quamquam nihil mctoslauderit quando i nonnulli hodie importune admodum
Noricos ab hoc traein summovent, , neque cum in fluviis Italiam cadontibus commune quicquam habere doni dunt, quorum ego descriptiones aliorum iudicio reliquerim ) ωliam esse urbem inxta Danubium, quae ut isti comme tantur hodie, uti supra meminimus Neistadi barbaro vocabulo nuncupetur ,- olim Virunum appellatam. Nam ne Chorographos minus inspexisse videamur, in Germamaa climate Virunum a Ptolemaeo recensetur, quod oppidum
esse nonnulli alii volunt, quod vulgo nunc Indenburh appellatur. Quid vero mirum, si Ptolemaeus, qui Tridentum in Venetia posuit, Vimnum in primi Norici montis Costa positam ad Germaniam pertinere crediderit 3Praeterea longe aliud est ad Parallellorum hormam urbes supputare, aliud provinciati in , ut ita dicam, per Regiones singulas oppida dinumerare. Ad haec nonnunquam eo rum , qui rerum potiuntur, Imperium, ampliatique reductive sum; nonnumquam incolarum migratio, nonnun quam Coloniarum adventus, ipsa nonnunquam, ut hie accidisse Potest homonymia, nomina locorum et gentium pleraque nunc repetierunt, nunc similia, nunc immutata protulerunt. Nam et Bononia in Togata Gallia una, et in Pannonia altera, Ptolemaeo memoratur, est et Bononiae Ducatus in Avernis Bolonia vulgo dictitatus. Mediolanum celeberrima in Insubria, in Aquitania Μεδιολανον. Stephano, cuius civis Mediolanius. Una erat Carthago in Libya, in Hispania altera. Non in nostra tantum regione Veneti, sed et in extrema Galliarum ora ad Oceanum
Occidentalem Iulii Caesaris praecipue bello celebres. Fel-truin, ut nunc cognominatur proxima nobis civitas, aruterum eodem nomine in Vmbris oppidum Pe ncipibus Vmuni familiae cognomentum dedit. At suimus nos, erim Diuitigod by Cooste
36쪽
sque semper aequivocationiblis obnoxii, sive Graece, sive Latine, sive familiari nostri temporis vocabulo, urbis nostrae nomen enuntietur. Civitatis vulgo nunc urbs Beslunum est, Civitatis itidem alterum , atque id admodum nobile Foroiulii oppidum. In Apulia quoque, atque etiam alibi oppida quaedam sunt Civitates dicta, si ad latinum
confugiamus nomen, vestra urbs dubioprocul hodie Bel luntim est; at et Belon Ptolemaeo, et Steptimo urbs in Hispaniae Baeticae situ memoratur Turdulorum patria, et eodem loco Belonis fluvii hostia describuntur accolae Belonii. Vbi Querquanas fauces, Leonicumque secundo Plavii flumine egressi sumus. In Taurisanum mox campum ingressi, Montem Belliinum, olim oppidum, nunc vicum frequentissimo Emporio nobilem invenimus; quem locum, ut saetiis coniectura est Maiores nostri, vel aedificaverint, vel Coloniam deduxerint, aut sta omnino excoluerint, ut a se merito loco nomen indiderint'. An scilicet putatis ditionis vestrae fines his olim angustiis, quibus nunc eircumscripti sumus, coarctatos 7 Vt scilicet 'ad Meridianum et Oeeidentem Solem vix in octavum, aut decimum lapidem porrigerentur Z Longe mihi erodito longe latius
extendebantur, perque Caramattram, Vadum altum, Se. ravallisque fauces in Foroiulii campos progressi multa obtinebatis; per alteras mox sauces Ubaldinas, quippe, et Vallem marinam , sulloniasque et collis alti iuga transgressi Opitergitim usque serebamini. Occasum vero versus in Taurisanum agrum dilatabamini. Ita montem Bel lunum sorte condideratis, ita Musculentum tunc oppidum,' nunc vicum, qui adhuc vestro paret Episcopo obtinebutis, ita antiquissima Opitergio iura dicebatis. Castro Solici, Fileto, Franconi, Cendoni, Castro Caronis, et Fre-gonoe et plerisque aliis locis, quae nunc necesse non habeo commemorare leges imponebatis. Hinc illa olim fuit Bel-Diuitigod by Corale
37쪽
mlunensium vis, et in re bellica claritas, ut ForoiuliensI.hus, Taurisanis, antiquissimis Veuetis, Rhoetis, Noricisque sinitimis terrori essent. Vos Antenorem Troianosque cius comitos, reliquis iii societatem Euganeis advocatis totiens bello lacessistis, piignacissimasque gentes, qi arsub tam insigni duce militabant, ita demum attrivistis, ut pacem a vobis petere cogerentur, ct in Regni participatum, solo ipsi contenti nomine cooptarent. Neque tamen
antiquum, hoc est vestrum Euganeae nomon ullo unquam tempore potuit abo ri . Vos praeclara virtutis vostrae monumenta, Flaviorum civium vestrorum auspiciis in media Verona posuistis, ut pars ea arcus antiquissimi, via ad leones indicat, inscriptione teste, quae temporis iniit riam evicit; cuius pars haec superat: TΙ. FLAVIUS. P. F. NORICUS. IIII. VIR. I. D. reliqua deiecta sunt. Vos Tauri sanos Regulos, vos Utinenses, Muilegi ensesque Proe
sectos non semel armis in sententiam vestram attraxistis,
non semel beneficiis ita estis prosequuti, ut vel privatus, civis vester, Spiritellus, gente, quae potens admodum ita hac urbe olim fuit, iuventus sit, qui privato sumptu
exercitum bene magnum compararet, et eventu Prospe
ro , virtutisque ope optatam sociis Foroiuliensibus victoriam assurret. Vos Pemonem civem vestrum Foroiuliensibus summae integritatis, summae continentiae principem dedistis , cuius laudatissimos mores, et dignam Rege vitam ipsi ultro praedicare non desinunt, publicatisque per Ilistoriam rebus ab co gestis, memoriam hominis nulla
unquam Posteritate defuturam aeternitati consecrandam curavere. Vos denique Venetos, nunc rerum dominos,
quod ipsi, quique res corum gestas scribunt, neque insciantur , neque dissimulant, ansi estis non semel bello Provocare, sines eorum ineursionibus devastare, signa ve Stra pro maris littore ante urbis aquosae conspectum sit Diuitigod by Corale
38쪽
gere, et Sabinorum Cinninensiumque instar, uti illi R
mae in collibus, ita vos nascentis in aqua urbis, Potentissimae olim futurae incunabula sollicitare. Ignari scilicet
inde mox vobis otium comparandum, unde tunc contentiones , et molestias a upabamini. Fuit enim vobis Ioannes Episcopus, penes quem erat totius rei Bellunensis summa, euius auspiciis de Plauti hostio eum Vanetis gravi admodum bello deeertatum. Ita vos rates secuti vestras, vestroque invecti flumine, ditionem a Noricis Rhaetisque Alpibus adipsum usque mare Adriaticum profer batis. Quae quidem omnia libentissime vobis per Historiae sortem commemorarem, fidemque iis quae nunc obiter attigi sacerem, deque Reipublicae vestrae regimine, quique temporum status, quae conditio, qua multis ab hinc annis rerum vicissitudines fuerint, quo denique sato in hane inciderimus rerum tenuitatem enarrarem, nisi instaret illud, quod tantum vobis negotium facessere videtur, obeam, qua sollicitamini ambiguitatem quod, Bellunum lom ge aliter sonat, quam Virunum , quasi Iudemburh aut Neistadi ad vocem eam propinquiora sint, quae nihil commune habent cum Virunt vocabulo, eum locutio Bellu-num, cum Virum usitatissima litterarum et mutatione et assinitate congruat. Quare necessarium est huius d mutationis causas vobis hodie declarare. Primum autem omnium nemini dubium esse crediderim, quod ad primam nominis huius litteram attinet, eamdem erae notam apud nos, quae apud Graecos secundum in litterarum ordine locum tenet, alio tamen sono a Graecis, alio a n stris hodie pronunciari. Siquidem eam Graeci consonantium primam eum enunciant, nos, V. consonantem Seribere solomus; qui vero apud nos est ΒΕ syllabae sonus apud eos per VΕ exauditur. Hinc apud nos Belus, et
solidos, quod illi Vetus, et Velides videntur enunciare.
39쪽
enim non Graecorum tantum, sed universae pene Italiae morem aliquando fuisse, ut nostrum illud digammon a Martyrio Adamantio nuncupatum B. littera notaretur. Vtrum vero veteres eo, quo nos pronunciamus sono eam enunciaverint, an una eademque fuerit, eius tam apud Graecos, quam apud Latinos vox, incompertum est mihi, qui videam non inelegantis eloquentiae nationes in Italia rimas V. digammon, per B. Graecaniorem litteram et scribere, et enunciare. Contra vero legerim apud Etrmologiarum auctores, Graecos Bera litteram ab ovium balatu originem soni desumpsisse. Oves vero non ri, sed Be sonare unicuique est exploratissimum. Quod utcunque sit accipiendum, satis constat anteactae aetatis inscripti nes conspici tota Italia plurimas in quibus B. littera , consonantium prima, digammi, sive, ut iuniores dicere maluerunt, V. consonantis loco posita legatur; neque vos pigeat horum aliquot exempla, quae nos excerpsimus ex vetusti memoriis auscultare. Illudque primum omnium in
mentem venit quod pro VIXIT. BIXIT. Romae plerisque
locis notatum observavi neque adeo multa vobis recensebo, quae quidem innumera sunt, paucissimis contentus testimoniis, quorum unum in aede D. Sabinae ita habet. IV-
SΤΛ QVE BIXIT ANNOS. L. MENSES V. DIES. XX.
tibi etiam annus non annos Graeco declinatu positum , quod quidem Graecanicum scribendi loquendique usum aetate ea in Italiam irrepsisse nulli dubium esse crediderim. Cum post exactos Gotthos Itali qui in Graeciam transmigrarant postliminio demum rediere . Nam cum per tot annos tota Italia profugi Constantinopoli et in universa Graecia commorati assidua Graecis sermonis consuetudine eontaminati Graecam in plerisque locutionibus pronunci Diuitigod by Corale
40쪽
tionem tinbiberunt. Tametsi aliquot etiam aetatibus ante Gotthorum adventum casus nostros Graeca declinatione positos: et V. eonsonantem in B. ' transiisse' comperio. Ιnscriptioni autem, quam supra posuimus, 'altera similis in
III. IN. ΡΑ . Vereeundus nomen ita Omnes scribunt, ut diversa sit a B. littera primae in eo nomine notae forma. Romae tamen legi antiquo in marmore notatum
D. M. CLODIVS. BERECUNDUS. Quid illud, quod BΛ-
LERIA. pro Valeria scriptum antiquo monumento apud Andream Carisium Romae vidi. D. M. CASSIO. BΛSSO.
BALERIA. VERA. POSVIT. Eodem modo ex longo tempore IVBENTUTIS pro Iuventutis apud Albertinos Romae legas, et OBMIANVS pro Ovidianus habetur Ameriae in hinc modum Gnum illud propter argutum sententiae leporem praeterire non possum quod Augure in agro habetur τCAELIV8. ASPRENAS. COM 'DICAES. N OT. QVO. NEMO. MORTEM. ALACRIUS ADMISIT. QVOD. A. SERVORVM SUORUM. SERVITUTE. TANDEM LIBER. EVADERET NOC. AVTRM. TESTAM. CAVIT POSTERIS. INSCRIBIBIS ANN. LVII. M. IX. D. XI.
Non reseram quod FLMIVS. in Exquilino legitur i. pariete cuiusdam vineae, et eodem modo plurima. Ut Diuitigod by Corale