Anecdota, quae ex Ambrosianae bibliothecae codicibus nunc primum eruit, notis, ac disquisitionibus auget Ludouicus Antonius Muratorius, ... Tomus prior quartus .. Tomus prior quatuor S. Paulini episcopi nolani Poemata complectens

2쪽

A NEC DOTA,

EX AMBROSIANAE BIBLIOTHECAE CODICIBUS

Nunc primum eruit,

NOTIs, AC DISQUISITIONIBvS AUGET

LUDOVICUS ANTONIUS, MURATORIUS,

IN EADEM BIBLIOTHECA AMBROSIANI COLLEGII DOCTOR.

TOMUS PRIORQuatuor S. PAULINI Episcopi Nolani

Poemata complectens.

Typis Iosephi Pandulfi Malalestae. I 697. Superiorum permea; re Privilegio.

4쪽

SAPIENTISSIMO, AC ERUDITISSIMO UIRO. SUOQUE ME ENATI BENIGNISSIMO

LUDOVICUS ANTONIVS MURAETORIUS

.utramque felicitatem.

diu dolebam, Amplissime

Domine, nae nullis adhuc tabulis , quanta tibi deberem, .suisse testatum , mihique vide bar quodammodo ingratus iacere , qui priuatis tantum, non publicis obsequijs beneficia tua excepissem . Illa enim quanto uberior

erant, tanto vehementius animum meum mor

debant , & ad aliquam gratiar professionem im pellebant . Itaque felicitatem meam satis aestimare nequeo, quum tantae mihi demum oblatae sint exuuiae temporum edacitati praeripiendae , unde aliquod perenne tributum ante oculos tuos iam

sistere possim. Vivet in posterum beneficio squa

5쪽

lecumque sit) nostro locupletior Paulinus, eiusque

stabunt opera , non modo ut eximium eruditionis pignus , sed ut magnum etiam meae erga te

Venerationis monumentum . Cui autem melius

haec sunt placitura quam tibi, qui perpetuo i hoc unum incumbis , ut uniuersa eruditionis sacrae Ornamenta complectaris 3 Enimuero quis singularem ingenij tui supellectilem non miretur Nimirum cuncta Ecclesiasticae Historiae arcana, Conciliorum sanctiones, Haereticorum s phismata, veterumque Patrum doctamenta memoriae tuae ita conciliare pergis , ut iam egregium Ecclesiae propugnatorem spondere possimus . De

Una tamen conqueror modestia tua , quae nobis

potiorem subtrahit eruditionis tuae usum, neque solum id agit, ut videaris, qui non sis, sed etiam

Vt ne, qui sis, videaris. POsIcs agere magnum virum palam , & mauis tacitus conscientiae tuae

testimonio si ui , quam scribendo ambitionis periculum subire. Sed quaenam est huiusce virtutis scueritas, ut tibi uni scire, ac mundo , ut ita dicam , te ipsum inuidere velis Interim non sine gloria fatebor, quicquid ego profecerim , ad exemplum tuum, & ad bencficia tua totum esse IckIendum. Tu una cum Excellentissimo, & prae stantissimo fratre tuo Comite CAROLO, Ambro sanam Bibliothecam mihi rescrasti, ac in tantum

. . I studia

6쪽

studia mea promouisti ut Respublica literatia

pusillum hoc opus meum imperijs potius tuis, quam consilijs meis sit debitura . Itaque excipta exiguam patrocinij tui messem, imo accipe rem tuam . Paulinum ab iniuria temporum vindicauit primus omnium magnanimus Cardinalis FBDERICUS inter maiores tuos fulgentissimum linmen , illumque in celebri a se condita Bibliotheca reposuit alienae adhuc indigum opis , & lucis beneficia poscentem. Tantum igitur opus nunc supra vires meas aggressus iam non donum tibi offero, sed tributum soluo. Utinam audaci consilio suffragium tuum accedat ; siquidem in hoc

uno tota clauditur votorum meorum summa.

Nimium erit, atque inuidendum praemium tam to viro, tantoque Mecoenati placuisse. Vale.

Mediolani Non. Iul. MDCXCvII.

7쪽

Non modo his in Anecdotis, quae ex Ambrosianae Bibliothecae di

cibus eruit, notisque, ac Uisquisitionibus anxit Vir , in primis sciens. Ludovicus Antonius Muratorius, in eadem Bibliotheca Ambr sani Collegii Doctor, aliquid non inueni , aut Fidei Catholicae, authonis moribus oppositum ; sed multa potius reperi , de quibus cum Auctore, cum Patria nostra, Cum pi, , literarumque cupidis homi- rubus maximopere gratularer : Cum Auctore , ob singularem erudiistionem . laboremque valde proficuum , quibus rapinam *deo ingen- rem Orbi Ecclesiastico a pluribus saeculis factam , tanti cum usura Pretiosa unas restituit ; cum Patria nostra', pro aduentu Sapientissimi terrae, Caelique Herois Sancti Paulini , per Diutum Ambrosium Mediolanensi Clero , ut sanctus idem Paulmus pestatur , adscripti; atque amicitia cum Diuo ipso Ambroso , nec noti cum. Pipo Augustino deuinctissim ii nouis in Poematibus, ingeniosi', cubaque, de berrima resertis facundia redi uiui , cum pijs autem , literarumque Cupidis hominibus . quod praesenti id habeant in Scriptione , quo Pietatem, doctrinam , atque eloquentiam', mirum in modum, am-Plificent; Solida quippe, re florida in Sancti Nolam Episcopi , in Domini Muratorii opere facile cognoscere poterunt, facile delibare; ntque gratissimam in dulcedinem , ad suam , amicorumque utilitarem , amoenitatem conuertere . Pridie Nonas Februari ji, ex officio

posui, Anno MDCLXXXXVII. Ego D. Hieronymus Meama Clericus Regularis, Saerae Theologiae Professor, pro Sanctissima Inquisitione Censor librorum , dcc.' IM 'RIMATUR F. Trasur de Leonibus Inquisitor Generalis Mediolani,

Bartholomaeus Crassus canonicus Ordinarius pro Emin. D. D. cardinali Archie Icopo.

Franciscus Arbona pro Excellentissimo Sesatu.

8쪽

IN S. PAVLINI NATALES NUNC EDITOS

PRO LEGOMEN A.

Andem apertum in diem quatuor PAULINI Episcopi Nolani Poemata perduxi , diu ab

omnibus literarum cultoribus desiderata , diu etiam deplorata . Haec tanti viri monumenta hucusque nobis iuuidit saeua temporum- , edacitas, quae inter illustres rapinas hoc quinque magnum inuoluerat eloquentiae pignus . Maxime dolendum profecto est tot veterum

Patrum diuitias excidisse, quibus & Ecclesiiastica Historia , & Fidei Catholicae dogmata promoueri feliciter possent ; sed in earum

potissimum iactura dolorem nostrum exercere iuuat, quae ab eloquentissimis, Sanctissimisq; Patribus elaborata fuere, quorum Ope aeui nostri Heterodoxos euertere , & meliorem ad frugem reuincare fas esset . Quantus autem fuerit PAULINUS noster & Orator, & Poeta , & Sanctus , tum eius scripta , tum omnium illustrium Scriptorum documenta testantur. . Eximiam illius Sanctitatem non attingam , Utpote quae satis apertos laudatores inuenerit S. Ambrosium Ep. 3 o. ad Sabin. Sulpic. Seuerum in fine Dialog. Gregor. Turon. lib. de Glor. Consess. cap. Ici . G g. Magnum lib. 31Dialog. alios'; eius res gestas prosequutos , ac Etiamnuta in Fastis Ecclesiasticis commendetur. Mirum sane videri debet, virum Senatorii dignitate, ac ipso Consulatu olim auctum, innumeris praestantem opibus seculo ita renunciaste , ut uniuersu Christianorum Reipublicae Sanctitatis exemplum extiterit , quod inquit ad eum scribens Augustinus Ep. 3 ., & Ep. 39. ad Licem tium . Eius in Oratoria arte excellentiam commendauit Hieronymus in Ep. II. his verbis r Si quas extrema manus operi tuo induce retur , nihil pulcbrius , nihil doctius , nibu dulcius , nihilq; Latinius tuis haberemus voluminibus . Tum addit: Magnum babes ingenium,

o infinitum sermonis supellectilem, O facilὸ loqueris, ct purὸ σe' Reliqua mitto, ut eiusdem in P si praestantiam magno viri magni testimonio ostendam . Ausonius PAVLlNUM inter paucos cha rum habuit, totusq; in eo semper fuit , Ut illi dignitates compa-

9쪽

rarentur , eiusq; nomen famae commendaretur . Itaq; ad eum scribens Ep. 2o. haec habet: Et, qua iamdudum tibi palma Poetica pollet,

Lemnisco ornata est, quo mea palma earet cedimus ingenio, quantum pracedimus auo, Assurgit Musa nostra Camrena tua.

Hinc disce, quantum in P si nominis PAULINOseret, cui Au.

sonius praeclarissimus alioqui vates assurgeret. Idem Ausonius ad PAULINUM Ep. I. Iam quid , ait, de eloquentia dicam Liquido

adiurare possum nullum tibi ad poeticam facundiam Romana iuuentis

iis aequari . Sed viri tanti numquam satis laudandi Panegyrim texere non lubet. Ad eius igitur librorum seriem explicanda . me consero. Eiusdem quinquaginta ad plures Epistolae extant, tum Poemata varia, ac praecipue X. Natales inhonorem S. Felicis con. diti. Haec, & alia S. Episcopi opuscula typis saepe commissa fuere, ita tamen ut omnium venustissima habeatur Antuerpiensis editio Anni 1622. , quippe quae notis Frontonis Ducaei , & Heriberti Rosuueidi, ac PAULINI Uita per P. Sacchinum elaborata abundet. Parisijs demum Anno I 68s. in duos Tomos digesta prodiere PAULINI opera ad MSS. Codices recognita, notisq; Variorum illustrata studio Ioannis Baptistae te Brun, quae ad manus meas, quod valde dolui, deferri nondum potuerunt. Emiserat etiam Petrus Franc. Chimelius U. C. e Soc. Iesu Anno I 662. librum, cui titulum fecerat PAVLIN S illustratus , eruditeque admodum res gestas, libro'; Sancti huius exornarat . Nemini tamen hucusque ea Poemata intueri contigit, quae ex Ambrosianae Bibliothecae late. hris omnium primus in lucem produco . Testatur PAULINUS in

Ep. ad Seuerum nona, se quotannis Natalitium carmen S. Felici pangere consueuisse. Decem vero ex his Natalibus tantum ex dare opianio erat, quum in publicum prolatus est Dunga ti, qui R. Ch. circiter 82 1. florebat, liber aduersus Claudium Taurinensem de cultu Sacrarum imagιnum, quem Ludovico Pio Imperatori, eiusque filio Lothario inscripsit. Plurima ibi citat vir disertus ac pius S. PAULINI ca mina, inter quae nonnulla ex Natalibus XL XIII. XIV. & XU. liba

ta, quibus Sacrarum Imaginum, Reliquiarumq, cultus mirabiliter comprobatur. Vetustissimum huius Scriptoris exemplar & nostra

Bibliotheca seruat. Istius igitur monitu alios quoq; Natales PAULENUM procudisse innotuit. Sium auxit fragmentorum pretium ,

10쪽

visisq; aliquot undae guttis continud totus in votis sons fuit. Itaque

dum uberrimam Manuscriptorum Codicum seriem lustro, quae in Ambrosiana asseruatur, incidit in manus meas antiquissimum volumen, in quo Venanti j Fortunati, Prosperi, Iuvenci, Aratoris, alimrumque veterum Christianorum carmina continebantur . Tres &decem S. PAULINI Natales ibi exaratos inueni, quos cum Dungali stagmentis collatos germanum protinus tanti Scriptoris laetum mihi, & orbi literario su in gratulatus. Codex venerandam sapit vetustatem . Characteres quadrati, ac minuti sisimi, miraq; venu state rectis lineis inter se distincti, seculo, ut arbitror, nono elaboratituere. Quindecim porro Natales PAULINUM cecinisse hucusque

creditum, quum expresse carmina Dungatus tum ex XIV. tum

ex XU. citarit. Uerum Auctor iste , aut librari j in illo exscribendo decepti tuere i quae enim carmina ex Natali XIV. hausta reseruntur, omnino reijcienda in XIII. Codex noster, & rerum ordo euincunt. Itaq; Natalis apud Dungatum XU. hinc inscribendus erit decimus quartus, quem in membranis nostris descriptum non fuisse vehementer dolemus. Nostro praeterea in Codice simul confunduntur primus, & alter Natales, ac idcirco reliqui numero uno ab editis dis, crepant, ita ut hic septimus dicatur, qui apud alios Octauus num ratur, quo ordine reliqui procedunt ; sed amanuentium incuria id factum, quum peni tus inter se distinguendi sint primus, & secundus . Subsequitur in laudato Codice aliud PAULINI Poenia absque titulo, quod uti summa resertum eruditione & ego produxi ..Posthaec S. Marcini vita cum huiuimodi inscriptione exhibetur: Incipit opus PAVLIIU Petrecordie de Vita S. Martini Ερψcopi υersibus. Unde

Bellarmini de Seripi. Ecel., Sirinondi ad Sidon. Apoll. , Labbaei de

Script. Eccl. , aliorumq; sententia confirmatur, qui horum carminum auctorem faciunt Petricoria , seu Petricordium ,

qui 3 o. aut o. annis ab obitu ΡAULINI nostri florebat. Parum accurate scripsit Ughellus tom. 6. Ita l. Sacr. illorum Scriptorem Pota matum fuisse S. PAULINUM iuniorem, Nolanum itidem Episcopum ; hic enim circa A. Ch. saltem sΣo. Episcopatu illo est auctus, Petricordium vero, ut dixi, circa A. ψ6o. scripsisse certissimum est. Ceterum satis mirari nequeo, cur hosce Natales partim neglexerint, partim summo studio veteres protexerint. Beda, Notherus, Ado, Marcellus presbyter antiquissimus, atq; ipse Gregorius Turon. lijq; in Acta M. die I . Ianuar. relati, S. Felicis vitam, ac miracula illu-