Oratio Victorii Mutii de humanarum litterarum praestantia

5쪽

HUMANARUMTTERARUM

PRAE STANTIA

Victorius Mut

ta pietatis splendor, tanta deniqi aeris salubritas,agrorum tacunditas, rerumq; omnium,

qtias Deus ' pl. opifex ad usum hominum in

---- terris creaui ubertas: ut nulla sit in orbe ter

Farum gens neq, tam longinqua,atq; remota, tam se agrestis, ad quam non iam diu fama permanauerit, &aqtelicissima urbium liqc habeatur. Quae omnia eum t

huc legissem, & vivis verbis Bartholomςi Banis Lipinqui mei ex ordine Fraciscanorum,qui diu apud leberrimo Gymnasio Theologiam frequenti audit

quam e finibus oppidi Luciniani egressus eram, itertre paucis collectis numulis arripuerim,& confecissem solertia,& aucteritas me reuocasset. scd qavit pia I vixit, ex Etruria extre nunquam est passus,non licuit. neq; tam sera, atq; tua non ipse puer ad-ucinianesis prol l vos in hoc ceci frequenti auditorio docui co , mira quada urbis vestrae cupiditate assi his, qui nuniter inscio pa- is ni patris patre,qui me, lu

A functo

6쪽

functo perfeci, Uerum, cum Bartholampi , cuius humanῖtate fretus nuc ap2uleram,non hic, sed Alexandriae inuenissem,sertuna non est passa me tunc huius urbis potiri. Itaq; cum duo de viginti annos in Insubria praecipue yigleuani,& Alexandriae Gra-maticam.& litteras humanas docuis lem constitui tandem dii bus iam ab inis elapsis suadentibus multis, praecipue vero Octauialao Meda viro,ut nouistis,optimo & I. C. praestantiss.qui nunc cli Flauio Torto collega non minori v: rnite viro Illustrisis. vestrae Reip.Praeest, advos me conferreicii cu iniuria temporia,l6ga ii firmitate; δ at iis rebus aduersis naticula', quod mecum certe noexiguum attuleram,cosumpsissem, tecreuera ut ingenue fatear

a vobis disceder e, & conditiones alicuius oppidi,de multis, quae mihi honorificas osserebant, accipere, & certe accepissem,ni me non pauci principes viri opera d sustragia sua apud vos mihi polliciti detipuissent. Quamobrem vos etiam, ari, etiam Oro, Ut mihi de publicis exactionibus aliquid annui honorarij constituatis,

quo mihi, & liberis ea saltem,quae vitae sunt necessaria, per Vos suppetant,&animo aequo ac libenti filios vestros litteras & mores docerefossim. Magna est certe Grammaticorii penuria ubiq; Magnus est meus erga uos amor & obseruantia,nec exigua,mihi credite, agnoscetis meam in pueris vestris erudiendis diligentia, artatem videtis, patria & linguam iam sciris,litter mores,ac reliquae qualitates cuiusmod i sint, vestrum quidem est inquirere,sedi non meum vel dicere, vel iudicare . Orationem de litteraru humanarum praestantia ad vos per me conscripta, vobisq; dicatam . , unacu hac epistola mitto, ut exaltatum aliquid litterarii mearu& artium, qualescunq; ill sint, argumentia vobis appareat,trum: Grammaticos, & humanarum litterarum doctores complecten dos atq, Buendos esse cognoscatis , quae omnia si non penitus co- temnenda censetis,date operam quaeso, ut re ipsa tum ego, tum caeteri cognoscere possint. Valete. Papiae M. Cal. Decembris. M. D. XCII. . ui

7쪽

ORATIO

VICTORII MVTΙΙDE HUMANARUM

LITTERARUM

PRAESTANTIA Ad Coss. Decuriones, Senatum, Populumq; Papiensem.

I quis ν 'rum, Viripraestantissimi Papienses,me di

cere incipientem audacem potius, quam fortem; te mciarium . quam prudentem Micacem, quam dise

tum existimabit, quod artem, vi ipsi sentiat, adm 1 dum vilem,o certe a multis despectam non modo ab ' inihriapopulari tuendam, sed etiam praeter hominudoctorum opinionem summis laudibus efferendam usi erim: hunc in 'primis mihi orandum putaui, Pt Hlpraeiudicio de mente deposito causam nomam integer audiat, vel me omnes se iso excepto hae oravitione alloqui arbitretur: Nam mihi nibit negoti', nihil omnino rei cu ijs esse constitui, qui velint cessam minime cognitam iudicare. Quare mos oro, viri sapientissimi Pap. νt de me, cum cognoueritis, de re isto, cum audiueritis, iudicetis. Ham ego nisi viderem O Platonem phil sophoram omnium facile principcm quasi lege quadam sibi imposita cui cunque Nirtutis, artis, aut muneris tractationem ab educatione auspicantem; niscircm Niros clarissimos antiquitus, hoc est, antequam fallis opiniones homiuum mentes obruerent, in arra docendi aetate conis sumpsisse,ni apud auctores complurcs,eoAt, probati mos egissem, maticos, O Rhetores maximo Ampe r inhonore apud Romanos priasios habitos fuse , plurimisq; atq; amplissimis priώιkgqs a sapientissimis Imperatoribus decoratos : , i mibi compertum esset Alexandrum Magnum illum Macedonem se plus magistris, quum parentibus debere saepius affirmasse: deniq; ipyo Uis nisectum cognitumq; h berem, in bona o in mala educatione felicitatem O miseriam tum Priauatam cuius tum publicam omnium positam esset,credere fortasse cum multis hanc artem docendi esse minimi ponderis, minimi; inter artes A a alias

8쪽

alias faciendum artibus omnibus haud quidem eruditum c quis Gnim mortalium id sequatur' sed quoquo modo imbutum, O quasi tructum eum esse oportere cognoscere, qui has litteras, tuas merito humonas appellat, profiteri vetit; 's assentirer,qui pertrem eruditione,Gr-maticis nempe formulis,poetarumque fabellis pertractandis ea contis ri asseueranti, i labores continuos, molestos,ingentes ex adolesceritibus

instituendis excipere consuessem,ab illis starem,qui laboribus perexiguis docendi neri fatis sieri posse no dubitat vi are: Cu ergo haec omnia secus esse videam, atq; homines arbitrantur, quid agame quid moliarA

quo me vertam/Num contra communem opinionem banc htimanaram

litterarii dignitatem oratione mea, quasi paradoxo quodam,tuear, atqῆ defendam potius contra propriam conscientiam obtrectatoribus ,

quas bouibus immani mis, retem illam, a qua humana societatis δε- ιutem pendere νideo, non dePrimendam modo ,sed etiam diripiendam, delendam; relinquamλ sutrum equidem faciam, viri praestantissimi. Tapienses,ssed ita humanas litteras, easii; profitentes extollam,ut nihil ab homHusapienti morumsententia,nihil a veritate discedam. Neq; enim communem opinionem eam esse definio, quae ab hominumstultum morum cupiditate refecta omniapriuata utilitate, O umbratili quidam, fucataq; dignitate metitur sed eam, quae a ratioue desumpta,doctrina exculta, virtute confirmata omnia ad publicam hominum salutem refert. Atq; ne vos longius exilibns Hrbis,inant; oratione morer se

ego, viri docti mi Pap. decreui hodierna die hanc humanarum litteratrum facultatem nescio qua insigni hominum vel nequitia, vel caecitam servituti addictam non solum liberali asserere causa manu ined ubi eam, ut equidemspero in libertatem vendicauero,tantu animi antum fiducia, tantum roboris ipfanae se inret, ut in planum campum descendem audeat, non solum chm Medicina Ophasica, sed etiam cum ipsa domina rerum iuris legumq; prudentia praelium ineat, ac domum artium omnium stoliis opimis onusta, triumphansique reuertat. Prastate ν mihi,quaeso, viri humani mi,parumper aures uestras attensas eretes, atq; benignas, dum qua me dicturum, probaturumq; vobis proposui, quam potero breuissima orationem Liringam: O siqua vel iam audia his,vel audiueritis praeter optasonem vesram, aequi boniq; consuliteriliacet enim vobis quacunq; a me hodie dicta fuerint,quae aliquo modo auris alicuius vinnum tenderint, di putationispotius, o exercendi rudis ingem' grauia, quam veritatis causa dicta censere. Sed, ut apertias veritas, quam inquimus, elucescat, imprimis rideamus oportet, quid

ipsa sitIacultas de qua agimus , quibus in rebus γε setur, quid hominibus

9쪽

mbus praenet, ra autem, ut verbli paucis musta e prehendam,set

rarum, Nitim; magisera, versatur in Grammatica,Rhetorica, philos phia, bis tribus artibus constat, in his tota est,ab bis eiri orta,educata, edocta; Id autem in hominum genus utilitatis confert, in hoc elaborat, id agit, H iuuenes perquam excultos, O quam optimos reddat ratione,

exemplo, fictione. Itaq; 's, qui cum btteris artem visendi docent, posti os Grammaticos,oe oratoresphilosopbos,hisoricos,poetas sibi magia fros, Uiutores aggregan Papae, inquitis,quamgenerosos sibi rentes,o magisti os ascribit e quam decoros, quam illustresὸ suid igiturpnumsecus vobis videture num Grammaticιs formulis, qualἰ terminis, es circunscriptus, qui Grammaticam docete num vobis distopacto feri posse videtur, ut quisquam me multa, diuturna oratorum lectione dicendi, aut etiam loquendi elegantiam doceatρ An vero is vobis iuuentutis moderator probatur, qui,cum optime escat, pessime tamen vivat, O cum bonis litteris non etiam bonos doceat moresῆ Ego vero sineph Iosephis neque rectὸ dici,neq; recte riui omnino posse Ilatuo, de ijs a tem philose is loquor,qui virtutes a vitiis distingunt, O non Lusi rum naturam,situs, motus, isn,potentiaque scrutantur ded qui viae di praecepta tradunt, qui quomodo per se soli, quomodo cum domesticis, cum propinquis, cum ciuibus, cum externis, cum amicis, cum inimicis domi, Drisq; , in pace, in bello, in republica, o priuata via uere debeant lumines ostendunt: Nam quomodo aliys moderabitur ,

qui ipse mi moderari nesciat e Quid hoc est aliud, quam si quis e

cus,dum alios ducit, omnes secum praecipites trahat, vel artis penitus expers, dum nauemgubernat,socios secum pessundet, ac perdat e vel, dum via ignarus cateros ductati in latrones incurrat, qui illam cum comitibus spolient, caedant, obtruncent λ auio an non est peius animi, quam corporis naufragiumὰ An non plus mali accidit,si uitiorum,quas latronum raeda sis factus8sed dubium non est dicet ortam quispia

quin vitae moderatiost ab sis petenda,at dicendi praecepta Rhetorum, es tradere nonphilolophorum: Rhetorum certἐρraecepta, sed materia tota est ilosophorum, quod optime comprobauit Horatius dicens. Rem tibi Socraticae poterunt ostendere chartae. Arte die. Et cie.ex rem abundantia oe magnitudine efflorescat O redundet opor . tet oratio. Itaq; quoquo leuertis ducide cognoricis artes omnes, quas

posui, necessarias esse doctori, quem inquirimus, O de quo agimus: a neq, mephilosophia quid dicat inuenire,neq; sine Ru etorisa di ponere,ne', sine Grammatica eloqui poterit; neq; rursus siue philosophia rectὰν tuere, nec sine Metoricines ad litteras complectendas, vel ad recte

10쪽

nuuendum iuuenes terit actoriar; . Asperpaucismi praeclari ita doctores, inquitis; Vtinam falsa diceretis, ut essenipermulti: Nee t men etsi non inficior in numeros se, qui ab s se ad ea duces praebent, quae nequid per transennam ipse viderunt) tam pauci sint, quin alia qui reperiantur, si quaeratis, pluresique longe essent, si per homines se

liceret: Multi enim ab hoc onere abhorrent non propter molentam,aut laborem, sitanopter hominum opinionem,cum videant doctos, O r des; segnes,o industrios; laboriosios, otiosos; bonos, O malos; bonosos, turpes iso nomine omnes haberi: cunq; pauci boni, doctifer multi vero sint indocti, mali,ut pauca frumenti grana in magna vel

lactis, vel cicutitis quantitate commista bestiis pro Allio objes lent, feboni una cum malis penitus contemnuntur; nec vident, qua bominum est incuria O negligentia, bonos nihilominus bonos esse inter malos, et inter bonos, sicutifrumentum bonum non minus sua natura enm inter linium,aureamque commistum, quam fe ratum, O a caeteris seminibus prorsus discretum . a id ergo e cum milites grega rios minimi faciant, etia- perstrenuos Pugnatores, etiam forti mos Duces contemnendos putabunt λ Atquicii Iuliano capienti Mo Imperatori, eiusq; decreto lege T. C. de pros . O Med. ciuitates parerent, artem tanti momenti nullus non vita, O litteris probatus exerceret: Ita enim dicit. Magistrosstudiorum,doctore'; excellare oportet facundia

moribus, sed quia singulis ciuitatibus irae adesse non possim, iubeιν

quis quis docere Nult, non repente, nec temere prosiliat ad hoc munus, sed iudicio ordinis probatus decreto curialium mereatur optimori; consensu conspirante; huic autem legi astipodatur l. 2. C. item de profes. O Med. Duae leges, si ut debent, feruarentur, sane quidem per musti multos annos litteras O mores discerent,antequam alios docere inciperent, qui complures pueros mr tenebras ductant: Nee tamen id a me aut a roganter,aut inuide ictnm exictimari velim ; na neq; quicquam de medico, neque ullum aut hic, aut alibi nomino, neque me bonorum eraceptione loquor ed hac de causa in huiusnodisermonem prorsus inuisus desceri si,quia pueros bone smo loco natos honestissimis quibusque mo vibus, praestanti mis quibusiq; scientjs excellere cupio,quod quidem feri nulla ratione potest, dum es quibusvis docere publice licet, pamua patres familias diligentia utuntur in eorum, quibus liberos suos era diendos committunt, doctrina moribusq; crutandis quandoquidem, O multi sint, non de bac urbe loquor, sed de cunctis qui, cum nihil sciant omnia epog2docere profitentur,o meri non ad eos magiHros concurrant, apud Paspiarimum' cerepo sint, ed ad eo apud quos liceat