De sermone Tertullianeo quaestiones selectae

11쪽

Q. Septimii Florontis Tertulliani opera quanti momenti sint

non solum ad historiam occl2sia Christianae primorum saOculorum cognosConclam, sed etiam ad Sermonem scriptorum Astorum penitus perspi Ciendum, a nomine harum rerum Crito ignoratur. Eminet enim Tertullianus intor scriptores occlesiasticos multiplici ruditione, egregia scientia rerum divinarum atque humanarum, mira lacultato

et sagaciter me litandi et subtiliter disertequo loquendi diligenti

doctrina rhotorica ot clialectica Primus ortu illianus sermonem

proprio Christianum mxit Minucii enim Folicis Octavius, qui sero

solus antococlit, si revera ante Tertullianum Onscriptus Ost mirum est quam pauca continoat de Christianorum o doctrina o disciplina. Et in somnone ut Minucius Ciceronem imitatur, ita Tertullianus suum sibi ipso popori t. Orscrutanti autem unde Ormonem Christianum locuplotavorit, sin magna Pera tres sontes reperientur Ilingua graQCa, Ormo Oronsis, Sermo, qui Asris in Si erat. Atque e lingua graeca nostrum multas notionos multaque vocabula repetivisso non os cur miromur. Illis enim temporibus Astorum, qui bene erucliti orant, latino et graece non solum o luebantur sod etiam scribobant. Quis noscit Frontonis non au Cas Opistulas graeCe Scriptas ad nos venisse Ot ii Apuleium saepius gloriari soutraque lingua uti Tertullianum vero vi opus Ost Commona raro complures libros ipso toste graeCe ConscriPSiSSQ. Sermo deinde soron sis ad o Tortulliano in sucum et Sanguinem, ut ita dicam, transiit. ut libri ita lui scatent vocabulis

3 es or. 18. 86 OX On ulraqui luigua iris auribus probe cognita apol. 36 eum Ordinatius et ei hibilius ad 'in praece et latine adnitas

conscribere.

12쪽

iuris consultorum proprii S ipsi inste Sint illum primo Causidicum fuisse, etiamsi Certo probari non poteSt eum Tertullianum, qui in Digostis bis citetur, eundem OSSO AC OStriam. Plurima autem Ortulliano Sermonem Christianum fingenti alitu Xit O OO Ormono, tuo PS Utebatur, AsriCitat qua VOCatur. Hoc enim nomen Sermoni Afrorum proprio inclitum est. At suerunt viri oCti, qui negarent proprium Afrorum Ormonem exstitisse, velut ibithriu S, qui Contenderet praeter magnam priS- Carum Vocum et elocutionum Copiam illum nihil habuisse quod

Soli fricae provinciae peculiare es Set et aulenus Hanclbuch dor Vulgata, I 87O, p. 4 qui Proprietate Singuli Scriptoribus potius

adscribendas Sse CenSeret. Sed ΟStquam docte et acCurat Cum

Sittelius Dio okalen Verschie lenhelten e lateinischen prache, Ι 882, p. 77, q), tum Oel minita et qui cum eo studia sua de ista re in promptuario, quod inSCribitur , , Archi sit lateinische

Lexillographie uni Grammatili Collocaverunt, hanc quaestionem pertractaverunt, id OXtra dubitationem poSitum Videtur esse nonnulla, quae ad Solo Afros ros rencla Sint. Sittellius sane multa eorum, qua antea de AfriCitate Statuerat, revoCavit et ortaSSe, ni

fallor, nimis multa. Contendit enim Jahresbericlit libor Vulgariani Spatiatein, 80 I, p. 236) ,, Da Sogenania te asstilianis Cho Latein is grossientelis puleianische Rhetorik. Tertuli ian nil Cyprian allor lings haben sicli solbs in thren nach on egoin orRhotorii angelogion Christon seinem au ber nichi volt uni gangli ingegeben. Equidem e Ceteris Scriptori liu iudi Cium nun Cohibeo; nam quantum Tortullianus Cum Popularibu Sui Frontono, puleio, Minucio, Gellio, Cypriano Arnobio in Sta Copiaque verborum atque in syntaxi t Stilo Concordet quantumque is Crepet, perspici non poterit, Priusquam Sermo eiu melius illustratus Orit. Illud sane quiculi tuo Tertulliani Crit,in Obitor tantum Cognoverit inmtiun mihi Concoclet genus Cribonili rius quamui multa hal Oat cum Cotoris Afris Concordantia, amon Ab C lualium C l Ollularium Scriptorum propriotat in multis abalienatum CSSQ. ho multo magis ingeni Ilersona SCri toris assignari obet quam Ormoni tuo utobatur Nam si luis luam, Tertullianus oneri dicendi suo

13쪽

Suum ingenium imposuit et ubi lue in libris ius persona scriptoris Cornitur ij

Coniuncti aut m in Tertulliano Sunt Cum Philosophiis, qui varias Philosoli hiae ProvinCias Cragravit Ot OrSCrutatu O, t. tum theologus, clui doCtrinam i liscis,linam Christianam funditus tractavit et vi unam graviorem religioni Christianae quaestionem neglexit, atque Ctiam iuris ConSultu S, qui Christianus actus. quantituam littoris Saecularibus Studii Sque ethniCis renuntiaverat, nihilominus vestigia priori, vita soron Sis retinuit iam advOCatu Sildoi christiana t. Et quod ad ingenium Scriptori Ct hominis attinet, ubi tu Perspicimus Critatem mentis, tua PerduCtu non voretur in toruum in captiones se induere spinasque vellere, et acultatona imaginandi hau l vulgarem, qua Commovetur ut hic illic clom augendo Superiac iat a nimius Sit in describendis rebus beatoribus denique animum servidum titue violentum. lui non init una quieto tractandi vel contemplandi gener rem agere sed sere sempor ad imp tum Cum incitat, otiam ubi ae luius sui de sensione uti. Et cum non ignoret optima tela rationis esse Sales et teri Sionem, Omnem opportunitatem aptat irridendi ludendi iocandi: Sed licet iterum lue legent 'in Olo tot interdum sic abutitur

14쪽

Chinque fieri poteSt, in Silium Sum Convertit interrogationem rhetoricam, OXaggerationem, perSOnisiCationem, Anaphoram SaepiS-sime apud eum cleprehenclimuS; imprimisque antithesibus libri referti sunt et sis aliqua ex parte effectum Sse Videtur, ut tanta multitudo vocabulorum novarentur multaeque VOCOS a propria Videflecterentur. Annominationibus vero dubito an nemo fortasse Augustino excepto tam frisquenter et audaCter usus sit quam

Non tamen aequabiliter eiusmodi orationis ornatum in omnibus scriptis adhibuit. Nam quandam stili diverstitatem praeter alias Causa etiam ipsa reS, quae agebatur, ferebat alius profecto stilus adhibendus erat, ubi doctrina Christianorum adversus gentes defendebatur, alius, ubi quaestione clisCiplinae CCteSiastiCae pertraCtabantur, alius, ubi haeretici impugnabantur.

Quo fit, ut hodierni homines scriptis Ertulliani non aequo

horreant, et ut e sermone Tertulliane diversissimo modo iudicatum sit. Nam cum Rulinhenius stilum barbarum nominaret, Cave in script eccl. hist litter. I a tale indicium tulit , ,habet Tertulliani stilus maiestatem quandam Sibi propriam et grandem eloquentiam Sale et acumine plurimum Conclitam, quae simul legentis ingenium exercet et animum suaviter delectat, Cum TZschirnerus nescio ubi dixerit, quaecunque in Criptore OSSelaudari et vituperari, ea in Tertussiano iunCta reperiri, Contra Touisolius Gosch. i. rom. Liti O), Stilum rudem VOCAVit. Sod Certe omnes, qui Tertullianum CCuratiu Perlegerunt, Consentiunt nimis Saepe eum obsCurum et difficilem ad intellegendum esse, ne solum nostri homine ha in Q ConSentiunt, verum etiam veteres. Jam enim Lactantius inSt. 5, I, 23ὶ obSCuritatem eius questus est et Hieronymus dixit illum rel)rum quidem in sententiis sed dimicilem in loquendo esse. Atque ObSCuritate, quae difficilior struonili ratione et rariore VoCabulorum Vol obsoletorum vel nove poSitorum usu plerumque Oriri Videtur, actum est, ut temporibus modii aevi Tertullianus non multum legeretur Scriptaque inius larum iescriberentur ut mostris aemporibus

15쪽

perpauci viri docti Susceperint sermon 'in Tertullianeum accuratius describere. Nec iniuria mihi an de Vliet i contendisse vid turd ortullianum minus notum OSSe quam Celebratum. De nonnullis an partibus grammaticae exstiterunt viri docti qui inquirerent, velut angenus, clui de usu Pra 'POSitionum

scripsit Monast. 868-7O et . Schmiutius, qui uos bollos

de Copia et usu vortiorum conscriptos didit de latinitato Ortulliani Erlangon 87o-72 de nominum verbalium in tor Ot-tri desinentium aliud Tertullianum copia Ct vi ib. 878. et Hau Schildus, qui de verborum formatione Ogit Die , ruiadsita e

Primus autem Syntacticas nonnulla quaestiones tractavit et incrus Tub theol. Quartat Schrist 58, p. 228 Sqὶ, qui vir OCtuStamen sermon in Tertulliani magis defendore voluit tuam OSCri-bore. Et multo molius quam illa dissUrtatione et incrus de Tertulliano meritus Ost translatione Sua Colon Agr. 882ὶ, quae meo quidem uilicio egregia est et eo laudabilior quo illi sicilior Crat. Commemorandus deinde stilo huis, qui librum Conscripsit

de latinitate, qua usu OS T. in apologotiCO, traieCt. iSSCrt. 892, non in inclustria, sed linis CholastiCO more Pro QSSu S. Longe gravi SSima, tuae de aliquot quaestionibus grammaticis ad Qtatem Tortulliani t ipsum pertinontibus OnSCrilita Sunt in Cniuntur

dispersa in Moeliminii promptuario. Stilum Ortulliani optimo descripsit an lio in libro Supra Citat t in tu liis icclesiasticis I Lugd. at i8iii.

16쪽

Caput I.

De graecismis Tertulliani.

Vocabula quae T. e GraeCa lingua aut Vertit aut recollit, hi, enumerare supersedeo, qHi de a re iam HausChildus . . fusius egit, y O nun ea praeCipue Constria Clione asseram, quae originem e Graeco sermon trahunt. Permultas enim T. mutuatus est vel ex Criptoribus graecis, quibus assidue studuit, vel ex librorum agrorum translation latina graeciSmi abundante,

qua hebatur 'Nonnulla, etsi iam apud alio scriptores inveniuntur, qui Graecorum imitatore minime putandi Sunt, opia erit hi repetere, cum apparebit Tertullianum Graecos imitari. In libris Tertulitaneis graecismi ita non aequabiliter distributi Sunt, ut nonnulli PerpauCo praebeant, velut liber de fuga in persecutione, alii reserti Sint struCturis graecis, ut liber de pallioqui adeo eis scatet, ut ei GraOCO Paene translatus videatur OS M. A primum quidem numerabo graecismos ad doctrinam

I accusativus raecus a Tertulliano frequentissime et audacissime

Primum affero verba induendi et Xuendi, quae in genere passivo Cum CCusativo iam a Sallustio Livio Tacito, puleio aliisque structa Sunt C h Hi sui in ii cli Pura es sug. I in omnibus Christum incluti MaeS. Cur 26. inclutus oderem a Cerdo Iud. I4 domicilium quod superindui de Siclo ram US . . qui simus in tabernaculo, quod nolimu e Xui, Sed

18쪽

a genetivi exclamationisi unum X Stat Xemplum pro

3 senetivus comparationis, cum etiam apud Vitruvium inVeniatur, OtSi graecismus non putandus sit, tamen a Tertulliano imitatione lingua graecae formam esse videtur mihi Cf. Sittolium l. C. P. II 4, ROenSChium l. m. p. 35 ἰmaiorem Asiae et Africae terram pol MO; quod angelis inferioribus dei licuit Car. Chr. 3:Prae Valen eius sC. materiae finiichtiger at si e Heam Og uim S si t iam in cli scitia ii vola Selinsuch nach dem, Wa. LOSSO ais thro ago Valent. I4 4 dativus auctoris sive raecus rarii CS aliud Apuleium, Crebrior aliud CCtorOS SCriptor . Asros, velut Tertullianum Contra

20쪽

tartim imitatione commendatam S SQ Cum climat Zio Consentio

nec te latet est ran. a latuit aliqui. Petrum latuit et Johannem aliquid ira OSCr. G2 adiurare . ,rimu . tranSitiVO SurpaViSSO Videtur X nalogia verbi ε OOZQειν. laemona S adiurare a pol. G2 ab alio adiuratus idol. GI; benedicere et maledicere aliquem haud dubie verba graeca

illum saestius hoc sonsu blasphemaro ponituri ira X. 29; nec maledixit ipsum clam et Evam deus Marc. I 25; genus mortis quod ipse maledixerat deus in Marc. III 18: